1 2. ЯВʼ-МАЛʼ СЮДБИ ПИРДАЛЕМА 2 Ңопой Пухутя харта Нюндя-Няʼ сидямбоңэ илеңахаʼ. 3 Яхакотяʼ хэвхана илеңахаʼ, ябтако яхаʼ хэвхана. 4 Сыра ңэбнанда хоркы хадабихиʼ, тэваси хадабихиʼ. 5 Нюдя хадабива, таремʼ илеңахаʼ. 6 Нумда таңомбэй, халяд илеңахаʼ. 7 Лаханако хомад няхарˮ по илеңахаʼ. 8 Хасава-Ңатекы нюмда яңгонивы, тари Пухутяʼ-Нюмʼ нюбеңа. 9 Няхаромдэй похонанда салабада ханимя. 10 Пухутяʼ-Хасава-Ню халядамда хадавизь хая. 11 Салабаʼ нимня поңг пяда. 12 Салабаʼ нимня иоңг пядмяхаданда хуняна поңгда манэманть хая. 13 Тад поңганда тэвъе, яңга симʼ сиңа. 14 Яңганда симʼ тад сиңада ңобкарт иˮ яңгу, салабаʼ ңылы хоркадё. 15 Ңавманда иквада танявые, халэда поңгаданда тари ляңгабтыˮ. 16 Салабаʼ ңылна ңобкарт итя хаёвы вуни ңаˮ. 17 Манив: 18 - Тюку илаңгав ненэˮ вэваннюˮ, теда итепой ниниʼ хаңгуˮ Хадани-Няʼ. 19 Манив: 20 - Теда тюкумʼ ңамгэ таремʼ сертада? 21 Яхакотямда ңылняʼ хаврада. 22 Яхамда сиˮив яля хаврамбида. 23 Сибимдей яляханда тад манэңада: 24 Яхакотяда ямдʼ ңадаравы, ямда ибэй ңэвы, тамна ханимадавэй. 25 Ямдʼ тад тэвъе, явʼ нярпой ңоб-Сюдбя-Юсидана. 26 Ңоб-Сюдбя-Юсиданамʼ тад маниеда сюдбя явʼ идмʼ пыхыдахананада маревэда, явʼ ңылняюʼ, явʼ тюʼуняюʼ ңобкарт итя яңгу. 27 Тадтикад манив: 28 - Ңамгэ тюкона юсида? 29 Пинкабтёва пинкабтё нивэˮ хэвханда нулйˮ, ңэвада няюнда ңэда лаңгʼ няюʼ ңэвы. 30 Хэвханда нулйˮ, манив Пухутяʼ-Ню: 31 - Пыдар явʼ нярпой ңамгэ юсидан? 32 Явʼ идм ңамгэ марембир? 33 Тадтикад таремʼ мандаваханда тикы Пинкабтёда ңамгэрир ңамдыˮ. 34 - Явʼ идмʼ ңамгэ марембир? 35 Явʼ идмʼ марембхава янтермʼ хадаранню. 36 Таремкав вэва нив ңаˮ. 37 - Явʼ идмʼ ңадьбяни марембив. 38 Ныхыми сачь ңока, ңыхыни пирад пюрңадмʼ. 39 - Ныхынд пирхавад пюрэˮ, явʼ иˮ ңэдатад. 40 - Ңэдатахав, - манив. 41 Явʼ тяханяңы ңэхэюда нянда нэхэдаңахаюда, тад нэхэдаңахаюда явʼ тиридё то, лохомбн. 42 Явʼ тюˮумяʼ марембвы итя хэнив. 43 Манив: 44 - Теда тиканда вунин нюмсңго, Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбям нинав нюбетˮ. 45 - Таканда ңэява. 46 Явм-Идмʼ-Марембада нюмңэ ңамгэда выва. 47 Саванню. 48 Ңобт ядалиихимʼ. 49 Сиˮив яля яднихимʼ. 50 Сибимдей ялянандиʼ Ңоб-Сюдбя-Яднамʼ манэңахаʼ. 51 Ңоб-Сюдбя-Яднамʼ манэңаха, ңоб сюдбя яʼ сохомʼ пэдарасавэй мячикңэ мэңада. 52 Манив: 53 - Кхы-кхы, Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя, мансянню мэбеңан, такэр тамна няданд мэбетарханню. 54 Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя манив: 55 - Такэвар ненэсяринда ңоб мэбетарханню наңадя пэдарасавэй яʼ сохомʼ хаскоңэ мэңа. 56 Яʼ-Ңомʼ-Хаскота-Сюдбяхандиʼ хаяхаʼ, хэвханда тэвъяхаʼ. 57 Сюдбяʼ хэванʼ тэвхава Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя нянда маханʼ самэйˮ. 58 Нянда маханʼ санэйе, Пухутяʼ-Ню манив: 59 - Сюдбя, пэдарасавэй яʼ сохомʼ ңамгэ мячикңэ мэңар? 60 Манив: 61 - Ныхыми ңарка, ныхыми пирад пюрңадмʼ. 62 Тад Пухутяʼ-Ню манив: 63 - Тикар ңэвадалад. 64 Маниʼ нянаниʼ туˮ. 65 Масид ныхынд мянад хоңгун. 66 Тадхав ңобтʼ ядалнидамˮ, сиˮив яля ядаʼ ңобтʼ тэвмахадантоʼ. 67 Тадхав сиˮив яля ядаˮ, нерандоʼ няʼ тамна Ңоб-Сюдбямʼ-Манэˮ, тюку няхаюта няд тамна ңаркамбой. 68 Тадхав ңоб сюдбя харадʼ ңар манямпэмʼ тюˮуʼ мосьтыда, пендяʼ ниʼ хаврасетыда, мячикңэ мэснидав. 69 Няхаюта н яʼ Пухутяʼ-Ню манив: 70 - Такэриʼ нядандиʼ тамна мэбе. 71 Ныхындиʼ мянад пюрңадинсьню. 72 Такэриʼ манэңадима. 73 Тадхав Сюдбяʼ хэванʼ тэвыдˮ, сюдбя харадʼ ңар манямбэмʼ тюʼу, момаданда пендяʼ ниʼ хамолада. 74 Сюдбяндоʼ хэванʼ тэвхава, сидя Сюдбя мяхаюда няндиʼ махаʼ Н яʼ санаяхаʼ: 75 Пухутяʼ-Ню манив: 76 - Пэмʼ ңамгэ тюʼуняʼ моёкуңар? 77 - Тиками сянакоми нив ңаˮ. 78 Манив: 79 - Тикар сянако тоˮолха? 80 - Тиканда ныхыни ңар нив ңаˮ пэмʼ сянакомами, - нив манˮ. 81 Пухутяʼ-Ню манив: 82 - Нянанаˮ туˮ ныхынд мянад маси хоңгуваˮ. 83 Тикы пэяр хаед. 84 Тадхав ңобтʼ тэвмахадантоʼ сиˮив яля яда. 85 Сибимдей яляна явʼ маравна Тюлисе ядвы. 86 Манив: 87 - Сюдбя, Пэмʼ-Хаскута-Сюдбя ңамгэ нюбеңар? 88 Тайку пэдар муˮ, мэдваˮ хадаˮ. 89 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя явʼ марад ңоб пэмʼ няма, тадхав тюлисенʼ монидав, пэнда миндянʼ Тюлисе тийˮ. 90 Тадхав-Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя мовы пэ Тюлисеʼ серʼ ханңа. 91 Тюлисе сиˮив сакада, яхад лыңгасялмсь нумʼ няʼ пяда, танянанда Тюлисе сиˮив халңабтэйˮ. 92 Сиˮив халңабтэйˮ, Манэмбэм-Хаскута-Сюдбя мовы пэңод сиˮив халңабтэйˮ. 93 Тадхав сиʼив халңабтэй тикананда Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя мовы пэ Тюлисе харчииʼ теба, Тюлисеʼ муртыʼ пеля хобасавэй пэ ханада. 94 Тюлисе муртыʼ пелясипой хая. 95 Пухутяʼ-Ню манив: 96 - Ненэˮ вэваманню. 97 Сиднаˮ ньшыю ңавлаˮ. 98 Тикаенд ңодˮ нямэхэна манямбэмʼ ңамгэ хаскусар? 99 Манив: 100 - Явмʼ-Юмбада-Сюдбя, ңамгэ Явʼ-Ю мбадамʼ нюбеңар? 101 Мямаˮ яңгунню. 102 Мятваˮ сертама. 103 Явмʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя сабчамда тад сабчада, хубтйд харадмʼ серта. 104 Мятʼ тюнимˮ. 105 Корда танява, хыдида таняма, ңавармʼ пиремба мэта ңамгарида малʼ таня. 106 Тад ңаврадамдоʼ пюла хуркарт ңавар юңгу, едхавада ңока. 107 Пухутяʼ-Ню манив: 108 - Ңаврасяда мякав тарода вуни таняˮ, таʼ еквавна пихина хонёдаваˮ. 109 Тикавахад ти мэнив, Пухутяʼ-Ню няхата манив: 110 - Пинʼ хэхэваˮ. 111 Пинʼ хаяˮ. 112 Нянда сертавы харадмʼ тад ңарвэй малхана ладада, ңамгэрт яңгу. 113 Тикад тада сиˮив яля яднимˮ. 114 Сибимдей яляна Пухутяʼ-Ню манив: 115 - Тадхав Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя, мятва сертама. 116 Ямʼ-Хаскута-Сюдбя ңани сапчамда сапча нярава хардаңэ хая. 117 Нярава харадмʼ серта, мятʼ тюˮ. 118 Корда тынявыва, хыдида таня, тетңэ сертрял4Доʼ тет ңамдёрчь танявы. 119 Тадтикад ңаврадамдоʼ пю лаˮ, ңавар вуни таняˮ. 120 Пухутяʼ-Ню манив: 121 - Ңаврасяда мяквав ңамгэ тарана? 122 Таʼ еквавна пихина хонёхаваˮ. 123 Хэхэваˮ. 124 Пинʼ хаяˮ. 125 Пухутяʼ-Ню нянда сертавы харадмʼ ңарвэйʼ малхана тапхалнада, манив: 126 - Тарча харад еквавна ңулиˮ яңгоя. 127 Тадтикавахад хэнимы, ңаниˮ сив яля яднимˮ, ет ханя яднакъеˮ. 128 Сибимдей яляна Пухутяʼ-Ню манив: 129 - Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбянʼ, мятваˮ сертама. 130 Манямбэ-Хаскута-Сюдбя тад сапчамда сапча ненэй харадмʼ сертавы. 131 Ненэй харданʼ тюңо. 132 Тег ңамдёрчанда, тольда таня, ңавар сертаба мэта хыдида таняˮ, ңавар яңгонив. 133 Пухутяʼ-Ню манив: 134 - Тюкуʼ тоˮолха ңаврасяда мяˮ ңамгэна тара? 135 Тарча мядʼ еквавна ңамгэрт яңгоя. 136 Пинʼ хэхэваˮ. 137 Пинʼ хаяˮ. 138 Пухутяʼ-Ню нянда сертавы харадмʼ ңарвэйʼ малхана тапарңада, харад ңэмярида яда. 139 Харад ңамгэрт яңгонивэ. 140 Ңаниˮ сив яля яднимˮ, етʼ ханяʼ миндакыеˮ. 141 Сибимдей яляна Пухутяʼ-Ню манив: 142 - Мане мятваˮ серта хортанакэдмʼ. 143 Пухутяʼ-Ню сапчамда сапча ңоб солотэй харадмʼ сертанив. 144 Мятʼ тюнимˮ. 145 Тад тет солотей ңамдёрчанда, тет вавдоʼ, солотэй корда. 146 Солотэй корʼ ниня ңавар ядемба ңамдёвыˮ. 147 Ңаврата тин танявы. 148 Ңавар ңока. 149 Итя танявы. 150 Пухутяʼ-Ню манив: 151 - Мядмʼ серта нивэраси пирасˮ. 152 Мядˮ тиˮ! 153 Тад тикавахад тикан илелъяд. 154 Сив яля илеˮ. 155 Ңаврадоʼ ңокава. 156 Сибимдей яляна Пухутяʼ-Ню нив манˮ: 157 - Тайкуркамна ядэркавама. 158 Ханедакотядваˮ пюркавама. 159 Пухутяʼ-Ню манив: 160 - Ервсяда я вуни таняˮ, ңобма мята лэтамба хаёда. 161 Пухутяʼ-Ню манив: 162 - Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя, мят лэтамба хаёднинав. 163 Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя нита хэмяд мякана мэ, тари мэнана вуни ңаˮ, нита мэңэ няхарˮ юд няньмʼ серта. 164 Нянё сертабаданда нёхонанакы ңодˮ ладата пирувна пинʼ ңадимя. 165 Нёхомда хансумбтамбдакъе тари янʼ сылавыˮ. 166 Тари яхад ңоб-Сюрамбада ңулиˮ мере. 167 Тадхав Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя сидеранда симʼ тала, нёмʼ тала, Сюрамбада нёнʼ тебавонда. 168 Нён Сюрамбада тебавонда, Явмʼ-Марембада-Сюдбя нёнʼ сямда сюрхале ңодˮ мале Сюрамбада нёмʼ пехэдта. 169 Ңоб-Пухучако, сята сив терва, махада ңулиˮ хэмʼ- Ңоб терва, ңэда ңулиˮ нюдя. 170 Мятʼ тюңо, манив: 171 - Явмʼ-Марембада-Сюдбя, ңэвэдёвэнанню. 172 - Ңэвэдыдмʼ. 173 - Явмʼ-Марембада-Сюдбя нянё сертавэрханню, няньдами тама. 174 Явмʼ-Юмбада-Сюдбя Пухутянʼ юд няньмʼ миңа, тамна ңопой ёмбанʼ тянё. 175 Тамна ңопой ёмбанʼ тянё, манив: 176 - Явмʼ-Юмбада-Сюдбя, няньдами тама. 177 - Тюку юˮ няньми татнакэдмʼ. 178 Нини мэхэваңэ сертавыню. 179 Тад юд няньмʼ миңа, тамна ңопой ёмбаңэ тянё, сидя юˮ няньмʼ миңа, тамна тянё, манив: 180 - Няньдами таˮ. 181 Явмʼ-Юмбада-Сюдбя манив: 182 - Ңанив нидмʼ татэˮ. 183 Ханена нини мы нимңаˮ, ненэ ңорать саңананню. 184 Тюку бини нин татˮ. 185 Явмʼ-Юмбада-Сюдбя сяйнидавэ, товы Пухутякоя ңудамда вэң гала, Явмʼ-Юмбада-Сюдбя ңуданта сэхэртʼ ладада. 186 Масиˮ пэвдюна ладнакэ да, масиˮ тырана ладнакэда. 187 Пухутякоя хибя таремʼ пэрмы, Явмʼ-Юмбада-Сюдбянʼ тад санаванда, мяд мюня лыˮ хада тебңахаʼ. 188 Тад тебвандиʼ Явмʼ-Юмбада-Сюдбя Пухутяконʼ понхарт ни ханьˮ. 189 Явмʼ-Юмбада-Сюдбямʼ Пухутякое сянхав харадʼ ёндʼ ладада, Явмʼ-Юмбада-Сюдбя палкасавэй ңэдарада. 190 Такавахад Явмʼ-Юмбада-Сюдбямʼ Пухутякоя ладорңа, нянда пудана юд няньмʼ ңама. 191 Пухутякоя тари выркада. 192 Явмʼ-Юмбада-Сюдбя Пухутяʼ хэмяд вавханда ңодьˮ тэвыˮ, вавханда ңодьˮ юсибтэйˮ. 193 Пуня нумда пэвсюмть нида тоˮ, нида манимˮ: 194 - Мэдваˮ сертама. 195 - Ебтовʼ! 196 Мымʼ сертава толхадмʼ нидмʼ ңаˮ. 197 Тюкораˮ хабча я ңэвы. 198 Мань хаңгулывˮ. 199 Тюку яхад хэиваˮ. 200 Ядэрмы нида мэдамдоʼ хартоʼ сертаˮ. 201 Тадтикад хонидамˮ. 202 Пуху тяʼ-Ню хуняна манив: 203 - Яʼ-Юмбам-Хаскута-Сюдбя, мяр лэтамба хаюма. 204 Ервсяда я вуни таняˮ. 205 Нява ңодˮ хаңгулавыˮ. 206 Тикавахад ңэваданимˮ. 207 Нита яңгоданʼ няхарˮ юд няньмʼ ңаниʼ серта, няхарˮ юд няньмʼ сертавы нёхомда ханзумдамба ладанда ельтяндʼ пинʼ ңадимя. 208 Тад сырңа: 209 Яʼ сид яхана ңоб-Сюрамбада. 210 Маниеда, тад хантьбанда не ңэдараха, сюрбаванда ңулиˮ мереңа ңулиˮ мереңа, сидеранда симʼ ңодˮ тала, нёʼ няʼ ңодˮ саңода хамыˮ, пихи нёнсинʼ мале Сюрамбада тебавонда. 211 Нёнʼ сылыˮ - нёнси мале нэйˮ. 212 Ңоб-Пухутякоя, махада ңоб терва, сята сив терва. 213 Манив: 214 - Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя, ңэвэдёвэнанюˮ, мэдми тама. 215 Юд няньмʼ миңа. 216 Сидя юд няньмʼ миңа, сидя юˮ нянь тяне ңэ нивˮ. 217 Ти ңэнивˮ. 218 Пухутякоя няньхаˮ ңаниˮ ңудамʼ вэңгала, ти ңэнивˮ. 219 Я-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя ңуданта сэхэртʼ ладнидав, манив: 220 - Мэдамд тадамню, масярка ңэява. 221 Тадтикавахад няни мыˮ ним ңаˮ. 222 Нуданта сэхэртʼ ладнидавэ, ңоб-Терва-Пухутякоʼ няʼ хардандиʼ мюня пёда тебнихимʼ, Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя Пухутякона понхарт ни ханьˮ. 223 Харадʼ астенканʼ сянпой ладхалңада, Тыдэ-Ңомʼ-Хаскута-Сюдбя палкасавэй тяныˮ, Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбямʼ ну лиˮ ладорңада, нянь ңама, вырнарида хая. 224 Тари выркадаңо. 225 Тыдэңомʼ-Сянатука-Сюдбя ваванда ниʼ ңодьˮ варета тэвыˮ. 226 Пуна нида тоˮ, сидя няда манихимʼ: 227 - Мэдва сертаˮ. 228 Ма: 229 - Хапча я ңэвы. 230 Тюку яхад хэиваˮ. 231 Сидямпорир лахана, теняңэр мунси. 232 Манив: 233 - Мыдамда серта ныхыми юңгу. 234 Хаңгулывˮ. 235 Нида мэдамдоʼ хартоʼ сертаˮ. 236 Тадтикахад хонанидамˮ. 237 Хуняна юркыдˮ. 238 Хаңгурта нядоʼ сумы ңэнивˮ. 239 Пухутяʼ-Ню манив: 240 - Хане ңаниˮ нивам хант, пыдарэ, Пэмʼ-Хаскута-Сюдбяңэ хаёдан. 241 Ервсяда я вуни таняˮ. 242 Мякваваˮ ервси вуни хаедˮ. 243 Тадтикад нида хаяˮ. 244 Манямбэ-Хаскута-Сюдбя хаи. 245 Яля ңани няхарˮ юд няньмʼ сертанив. 246 Няхарˮ юд няньмʼ сертанивэ ладта ёльтяндʼ пинякуʼ сидерсивня ңадимя. 247 Тари янʼ сылыˮ, тари яхана ңоб-Сюрамбада, сюрамбабата ңулиˮ мере, сидерамта ңод тала, Сюрамбада нёнʼ тебвонда, ңэвамда ңод нёнсинʼ сюрхале, Сюрамбада мале тю ңоб-Пухутякоя: 248 сята сив терва, махада ңоб терва, ңэда ңулиˮ нёлюкотя, манма: 249 - Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя, ңэвадёвэданню. 250 Мэдми таˮ. 251 Юд няньмʼ миңа ңопой ёнңэ тянё. 252 Ңани юд няньмʼ миңа, ңопой ёнңэ ңани тянё. 253 Сидя юд няньмʼ ңама, сидя юд няньмʼ ңавомахаданда манма: 254 - Мэдми таˮ. 255 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя манив: 256 - Ңани нидмʼ татˮ. 257 Тюков ханенини мыˮ ним ңаˮ. 258 Пухутякоя пудана юˮ няньхаˮ ңудамта вэңгаланив, Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя ңуданта сэхэртʼ ладада, сяны таремʼ пэрлш Пухутякоя. 259 Тад тебвандиʼ, хадана тебңахаʼ. 260 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя понхарт ни ханьˮ. 261 Пухутякоя Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбямʼ тад астенканʼ ладада, Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя палкасавэй ңэдарада. 262 Пухутя юд няньмʼ ңама, Пухутякоя тари выркада. 263 Пухутя хэхэва ваванда ниʼ ңодь тэвыˮ. 264 Ңод тэвыˮ, пэвсюмть ханенида тоˮ, Пухутяʼ-Ню ма, нябихавахаʼ мунтихиʼ: 265 - Мэдва сертама. 266 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя манив: 267 - Хабтя я ңэвы, мань хаңгулывˮ, тюку яхад хэиваˮ. 268 Сидя няхавахаюда мунтихиʼ, Пухутяʼ-Нюри лахана. 269 Нида мэ дамдоʼ хартоʼ сертаˮ. 270 Тикавахад хонанидамˮ. 271 Хуняна юркыдˮ. 272 Хаңгурта нядоʼ сумы ңэнив. 273 Пухутяʼ-Ню манив: 274 - Мань нидамʼ ңэвадёд. 275 Мань очередьми ңэнив. 276 Пыдараˮ хантˮ нидамˮ. 277 Тикавахад няхарˮ сюдбяда хане хэнимˮ, тад ваңганʼ ңамдыдˮ, ңэвтоʼ мал сэйңо, Явмʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя манив: 278 - Пухутя турңась. 279 Маньтяв сими пухутя ладорңась. 280 Тад тикад Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя ңани манив: 281 - Мантьван сими ңани Пухутя ладорңась. 282 Ёльте мэбемысь. 283 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя ңани манив: 284 - Сими ңани Пухутя ладорңась. 285 Палкасавэй сими ңэдарярңась. 286 Ёльте мэбемов. 287 Ңевадёда няваˮ ңани нида ладортˮ. 288 Тадхав Лаханакода Пухутяʼ-Нюʼ няна хая. 289 Пухутяʼ-Ню нята хэмяд няхарˮ юд няньмʼ серта. 290 Пухутяʼ-Ню ядембада хардахана нёхонакы, ңаниˮ ладта ңарданˮ сидер сивна ңадимя. 291 Яʼ сидʼ янʼ сылавъе. 292 Ңани ңоб-Сюрамбадамʼ манэ, Сюрмбаванда ңэбта ңод не ңэдараха, сюрамбабта ңод ңулиˮ мер сюрамби. 293 Пухутяʼ-Ню сидерамда тала, сюрамбада мале товононда, сята ңод неʼ няюʼ сюрхале, нёвна мале тю. 294 Пухутяко сята сив терва, махада ңопой терва, ңэхэюда ңули хэбитюкохоʼ. 295 Манив: 296 - Пухутяʼ-Ню, пыдар ңэвэдёвэданню. 297 Мэдми таˮ. 298 Пухутяʼ-Ню юд няньмʼ миңа. 299 Ңопойʼ нянда синʼ мэйда, ңопой ёнңэ тамна, тамна тянё, манив: 300 - Мэдми ңаниˮ таˮ. 301 Ңаниˮ юд някьмʼ миңа ңопой ёнңэ мэда, тамна ңопой ёнңэ тянё, мани: 302 - Мэдми ңаниˮ таˮ. 303 Пухутяʼ-Ню манив: 304 - Тикабини нин татˮ. 305 Тикав нини мыˮ ним ңаˮ. 306 Хане томадантоʼ ңамдидоʼ. 307 Няньмʼ ни мисˮ. 308 Юˮ нянямда писедейда. 309 Тад тикавахад Пухутя няньхаˮ ңудамта вэңгала нидавˮ, Пухутяʼ-Ню ңуданта сэхэрт пухутям ладада. 310 Пухутякоя Пухутяʼ-Нюнʼ тад санаванда хардантиʼ мюня хадана тебнихимʼ. 311 Сяндиʼ хунанд тебарбатиңод Пухутя Пухутяʼ-Нюнʼ выдара. 312 Махамда ңод маляңгусь, Пухутякое тари яңгума, Пухутякое вадари да хамыˮ, манив: 313 - Пыдар яхананд мэбемэн, мань яхананиʼ тебъиниʼ, мань яхани харт тэваңгун. 314 Тад тикавахад Пухутякоя хая. 315 Пэвсюмя няна ханевы нида тоˮ, нядоʼ вунвы хаңгулˮ. 316 Пухутяʼ-Ню няхата манив: 317 - Пыдараˮ хаңгуласьтыданню. 318 Нер Пухутя турңась. 319 Пухутя сиддаˮ ладортятлахавынню. 320 Сеняʼ мансьтыданню ныхына ңока, ныхына пирад пюрңаваˮ. 321 Пухутянʼ выдаңгасетывыданню. 322 Няндоʼ таремʼ лаханананʼ мунтоʼ тари яңго. 323 Пухутяʼ-Ню манив: 324 - Тюку яхана ниваˮ илеңгуˮ. 325 Тюку яхана иле мась ңэнив. 326 Золотой хардандоʼ мюд пинʼ тарпнидамˮ. 327 Пинʼ тарпнидамˮ Пухутяʼ-Ню золотэй харадмʼ ңарвэй малхана тапарңада - Ңамгэрт харад яңгу. 328 Тад тикавахад ңэвандоʼ серʼ ялъядˮ. 329 Сив яля ядаˮ. 330 Сив яля ядаˮ. 331 Сибимдей яляна сюдбя хасрёмʼ хоˮ, тикы хасрёʼ ңувˮ ңэваʼ мал тюумна ңаˮ, ңулиˮ ямб ңэним. 332 Пухутяʼ-Ню маним: 333 - Тюку ңумгад ңумдаваˮ ныдкаваˮ. 334 Тетңэ ңумдамдоʼ ныдңаˮ. 335 Манив: 336 - Тюку ңувонаˮ сяймаңэ паңгалтынаˮ. 337 Тикы ңуводоʼ сяймаңэ паңгалъядоʼ, тет сюдбя ңонермʼ серта, манив: 338 - Тюку сяймана илаңгунинамˮ. 339 Тикы сяймадоʼ илнидумˮ, тикы сяймаду илнидумˮ. 340 Тикад хэвандоʼ няхарˮ яля ядаˮ. 341 Ңоб сюдбя манэмбэмʼ хоˮ. 342 Манив: 343 - Явмʼ-Марембада-Сюдбя, тюку пэмʼ хэвнякуʼ ңабтаңгу ниравˮ. 344 Сеняʼ няхынд мянад пюрңанасьню. 345 Явмʼ-Марембада-Сюдбя тад хорңадо, пэмʼ хантеркарт нида мыˮ. 346 Пухутяʼ-Ню манив: 347 - Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя, тыдэ ңомʼ хаскуть саңанасьню. 348 Ныхым мэчь я тям нимңаˮ. 349 Тыдэ-ңомʼ-Хаскута-Сюдбя тад севолманда, ила ямнидавˮ. 350 Тикад Пухутяʼ-Ню Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбянʼ манив: 351 - Сеняʼ ныхынд мянад пюрңанасьню. 352 Ныхымʼ мэма я тям нив ңаˮ: 353 Пыдарэ ңани манэтава. 354 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя пэмʼ навалть ямнидав, сюдбя манамбэ мансадахарта вуни манхадˮ. 355 Тикад манив: 356 - Хэй! Выдараданнюˮ. 357 Ныхымʼ мэчанд ятям нивңаˮ. 358 Выдараданню, мань хортанакэв. 359 Пухутяʼ-Ню манямбэмʼ севолнидав, манямбэмʼ хэвняку ңабтанидав. 360 Тикан ңылэда сюдбя яʼ си ңэвы, яʼ си саркабтама ңэвы. 361 Пухутяʼ-Ню манив: 362 - Мань яʼ сивна хантадмʼ. 363 Ңылняʼ. 364 Пыдараˮ тюкона хаёдадаˮ. 365 Манив: 366 - Теда тет сяймана ңонермʼ ңобт вэтаңгунимам. 367 Тет сяйманду ңонермʼ ңобт вэтанидумʼ. 368 Ма: 369 - Яʼ сивна мань инта хантнидам. 370 Тюку яхаданта ханяхарт вунидаˮ хантˮ. 371 Тода ңэбнани инями тюуня нэкалтнирамˮ. 372 Мань инями мансабтаңгув. 373 Тадхав Пухутяʼ-Ню пыхыданда тяхамна сяямʼ сярада, яʼ сивна хэнив. 374 Яʼ сихина ңулиˮ пэбёнив. 375 Сянанд хунанд мимбата ңод таняна хунанда яля явнанда ңадимя, яля явнанда ңадимя, хардʼ хэванʼ ңадимя. 376 Сяйманда мал харад нёнси яданʼ сярада. 377 Харданʼ тюнив. 378 Харадʼ сиднтет сентяда ңэвы, тайнанда хунаннанда мятʼ тюнив, илесь мэта мямнанда ңадимя. 379 Тикы харадʼ мюйхавмˮ сэвтей хаюдоʼ, ңулиˮ сеней харданта мюйʼ тотрев сомбой, ңулиˮ сава ңэнив, сеней пыда сертавы харданта мюй толха. 380 Тадхав тольʼ ядхана Няхарˮ-Не ңамдёвы, ңулиˮ сядоʼ, ңулиˮ илебей ыеˮ. 381 Тадхав Няхарˮ-Не вахалъядˮ: 382 - Пухутяʼ-Ню, тюконʼ ңамгэ тон? 383 Небяваˮ танява. 384 Мансьтунив тюконʼ Пухутяʼ-Ню хута, тюконʼ тобнанда ңамдав. 385 Сит ни ңамдˮ? 386 Маним: 387 - Небяваˮ мансьтунив харта яхавахананда Пухутяʼ-Ню самысь. 388 Яхани тоховабта мань ңамдав. 389 Мань яхаваханани ңамгэд переңгу. 390 Манимˮ: 391 - Пухутяʼ-Ню, илеванʼ харван? 392 - Илевахаванʼ ханядмʼ харваˮ. 393 Тад тикад Няхарˮ-Не манимˮ: 394 - Мантьвана тюку яхана илеванʼ ңулиˮ ниваˮ харваˮ. 395 Пыдар яханд сиднаˮ тэвраңгун? 396 Пухутяʼ-Ню манив: 397 - Небяндаˮ сиднаˮ нёховабˮ ңавˮ, сиддаˮ яхани ханядмʼ тэвраˮ. 398 Тад тикахад Няхарˮ-Не манив: 399 - Маняˮ сит табедахавабнаˮ Небяваˮ сит ни ңамдˮ. 400 Сиднаˮ тэвраңговабат тяхакуй сидя бочкамʼ маниер, - манимˮ, - нябир иленя иˮ, нябир хабэй иˮ. 401 Тадхав тикы сидя бочка няндиʼ ңомахаʼ ңабтаˮ. 402 Тадхав тикы сидя бочка няндиʼ ңомахаʼ ңабтаңаюда. 403 Манмаˮ: 404 - Небяваˮ валакада тута. 405 Сит нямаңгу. 406 Ибңо сит такалтанивамэˮ, таремтиңод пыда тусумда. 407 Тадхав Небянаˮ няʼ пёда санаңгунидимʼ. 408 Тарем мэнандиʼ Небяваˮ манда: 409 "Нылэйбтаханиʼ, мань ядэрмэдмʼ ңод ңэнидам. 410 Пэдэйвать. 411 Итами ңамганиʼ". 412 Небяваˮ илей иканда санаңгу, иленя иканда санаңгу, тикар тадавэхэʼ нихимˮ ңаˮ, пыда хабэй идмʼ ңамда. 413 Хабэй идмʼ ңавомахаваданда Небянаˮ ңамгэда ңодˮ ңэңгу. 414 Пыдар иленя идмʼ ңамданава. 415 Пухутяʼ-Ню, сит такалтнивамˮ. 416 Ңадьхава вэва ңинивˮ. 417 Харта тусуво мада ңэңгунив. 418 Няхарˮ-Не такалнидумʼ, сюрнидумʼ. 419 Пуна пэвсюмя някуйңэ хэвэва нёвна ламна ңадимя, сеней мямна турмы маха ңобʼ терва Пухутя ңэвы ңэнив. 420 Няби ңуданда харана минартада ңобʼ ненэй не, ңоб ңаябэй ңатекы. 421 - Не нюктяˮ. 422 Тюку немʼ ңани пырдари тэвравэ. 423 Сёнтяни мюй волга, ңани тав. 424 - Пыдараˮ мяканда ңамгэ тэвась? 425 Мята мюй ненэ ңабтенню. 426 Манив: 427 - Мань мадмʼ Пухутяʼ-Ню торхавыннюˮ. 428 Ңамгэ такалпираˮ таминда ңадимдераˮ. 429 Тадхав Пухутяʼ-Ню манив: 430 - Юсиданани иленя имʼ нёя ңавˮ. 431 Ңадимбани сава ңэдараха. 432 Тикавахад Пухутяʼ-Ню ңэта ниʼ сананимˮ. 433 Ңэта ниʼ санава Пухутякоя манив: 434 - Пухутяʼ-Ню тэввынню, ңамгэ такалпираˮ? 435 Хадана тэбнихимʼ. 436 Сянанд хунанд тебарбати ңодˮ Пухутя манив: 437 - Мань тандая ңодˮ ядэрмэдмʼ. 438 Итми ңамгартядмʼ. 439 Пухутя иленя идʼ хораконʼ тад сананимˮ, хабэй идʼ хорако ңэнив, ңарханда ңамада. 440 Пухутякоя манив: 441 - Нюˮ ңодˮ ватонсерʼ ңаˮ маˮ. 442 Иленя идʼ хорако янʼ хабэй идмʼ ңабтавэданню. 443 Пухутяʼ-Ню иʼ ңутʼ хамвэданнюˮ. 444 Тад тикавахад Пухутяʼ-Ню Пухупякоямʼ пыда ңэкалнидав тедав, Пухутякоя таютанакые. 445 Тад тикавахад Пухутяʼ-Ню Пухутямʼ понхарт нида пэрˮ, тикавахад ңопой терва махалада мардамба пянидав. 446 Мардамба пяда ңопой тервя махада няхаркав мальвононда, маркадавонда. 447 Сававна пюлада Пухутякоя хадита поңгана юңгу, тари манив: 448 - Пухутяʼ-Ню, тад нерняʼ нянд нидмʼ харваңгу. 449 Сит пилютадмʼ. 450 Нядни вамэн ңэнинав. 451 Пухутяʼ-Ню Няхарˮ-Ненʼ манив: 452 - Тедав ханд нивамˮ. 453 Ханд нивамˮ. 454 Ембъядаˮ. 455 Няхарˮ-Не ембаснидамˮ, пинʼ сананидамˮ. 456 Пинʼ сананидмэˮ, сяймаханда тэвнидамˮ. 457 Сяймаханда тэвнидмэˮ. 458 Пухутяʼ-Ню неранда няʼ Няхарˮ-Немʼ сярада. 459 Сярнидавэ, Нюдядоʼ манив: 460 - Пыдар хасаваңэ нерняна нисянав мэңгуˮ. 461 Маняˮ неңэ пудаңгувать. 462 Пухутяʼ-Ню таремʼ ни харваˮ: 463 - Сими нельтеңгудаˮ. 464 Тале яхананда хаёдадаˮ. 465 Сими нельтеңгудаˮ. 466 Тадтикад Нюдя-Не манив: 467 - Харт сел ңэнив, пуна мэңгоданакэн. 468 Няхататоʼ Нюдядоʼ хасаванʼ золотэй ңудаесямʼ миснив, манив: 469 - Тюяд ңамгэд сава ненэтяˮ ңэдакыˮ. 470 Ңудаесями нянанд ңэя. 471 Масиˮ ни на ётаңгодакынаˮ. 472 Сяхари ңудаесявна сит хоңгу нидамˮ. 473 Не ңудаесямда миңа, Хасава ңудаесямʼ хана, тикавахад сяймамда. 474 Няхар-Неʼ тяхаʼ няхарˮ лабидеда. 475 Тюуня мэна нямбоёда нэкалмондоʼ ңэнивˮ. 476 Нэкалмондоʼ ңэнивэ, яля явнандоʼ ңадивнив. 477 Яля явнанда ңадимгава сюдбид тёревондоʼ: 478 - Няхававаˮ не тавъей! 479 Няхарˮ-Не вадамбой ңадиберңаˮ. 480 - Пудана нер, - манимˮ, - пыда неда ңэдакые, няхаюта няд сядомы. 481 Ңобна ей яңгодарханню. 482 Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя манив: 483 - Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя, иняда Неˮ пунямна мадад. 484 Не неднаˮ мэңгу нинамˮ. 485 Явʼ-Идмʼ-Марембада-Сюдбя инямʼ мадада. 486 Пухутяʼ-Ню яʼ сив на ңани пырдари мантэй. 487 Тикавахад танянанда яля явнанда ңадивнив. 488 Тад тикавахад ямʼ ңэвъе, яв варувна ңэванда серʼ ядэрңа. 489 Ңэванда серʼ няхарˮ по ядэрңа. 490 Тад тикад явʼ надо ңэвъе, явʼ надо ниня Сив-Тота-Минлей ңэнив. 491 Сив-Тота-Минлей няби хартинта хэв хобасюнив, няби муртыта хэв яңгува, няби муртыта хэв яңгува, манив: 492 - Минлей, яхани сими тэврама! Минлей манив: 493 - Яханд сит тэвра нив пирасˮ. 494 Манив: 495 - Сеняʼ ңамгэ няни пэсян? 496 - Сяхаʼ нянд пэвакэвэ, нянд пямами нивнюˮ тенеˮ. 497 Манив: 498 - Сеняʼ явʼ маравна Тюлисеңэ санармани мальңгана Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбямд сими хадавнсь табеданаси. 499 Муртыни хэв тедаʼ яңгунню, Манямбэмʼ-Хаскута-Сюдбя пэхэна сими ладасянню, сими пэхэна лада табеданаси. 500 Тад тикад Сив-Тота-Минлей манив: 501 - Ңобʼ толас ңэва сава вуни ңаˮ. 502 Яханд сит тэврахадмʼ. 503 Тад тикавахад ти ңэнив. 504 Минлей манив: 505 - Ёңгани сидя хэвхад сими севолˮ. 506 Тад тикахад ти ңэнив - Минлеймʼ ёңганда сидя хэвхад севолнидавˮ. 507 Тикавахад Минлей тюʼутей хэнив. 508 Сянанд хунанд тирпата ңодˮ яля явна, ңамгэ пиркана пэвдя ямʼ пэлнимˮ. 509 Пэвдя ямʼ пяринихимʼ, яляʼ янʼ тэвнихимʼ. 510 Сеняʼ манямбэ танясянню, яʼ сиʼ саркабтама, тикавна тэвранидав. 511 Тикавна тэвранидавэ, Минлей манив: 512 - Тедав сит яханд тэврадама. 513 Тедав яханд харт ханьˮ! 514 Тад тикавахад Минлей ханяна хэнякы, ңэванда серʼ ялнимˮ. 515 Ңэванда серʼ по яднивˮ. 516 По яднивэ ңамгэ ёльтьңгана неранда няʼ параңода харад ңадимя, ма: 517 - Хардахаˮ пяңгоданакэв! 518 Тадхав харадʼ варанʼ тэвыˮ. 519 Тад тикавахад ти ңэнив харадʼ варанʼ тэва ңобʼ вэвако хардакомʼ манэ, ңобʼ-Луса-Вэсакоя пэтавы, пэтавъе, Вэсаконʼ тэвванда нерня ңопой пархалъе ядэрта ңаркамбой Хасава ңатекэңэ хая. 520 Тад тикавахад пэтана Вэсако тыбкамда тюˮуʼ мэсеты, пэтана Вэсако тыбкаʼ ңыламна хэсеты. 521 Вэсакоя манма: 522 - Тюку ханяд тувы ңатекэя, пуна сит нёходмʼ хада, пуна савамʼ ненэтя хадамаңэ сими толаңгуˮ. 523 Ңамгэ тикавна санарңан? 524 Манма: 525 - Ирикэˮ! 526 Сими сапбад ңобтикы. 527 Мань хибяртами юңгу. 528 Сими пюрмдами хибяртами юңгу. 529 Мякад Луса-Вэсакоʼ-Пухутяда ңадимя, манив: 530 - Вэсако! 531 Тикы ңатекы мамонданню сими пюрмандами юңгу, ңатекэдми мэхэмима. 532 Луса-Вэсако павэданда нямада, Пухутянда ңялʼ мода, манив: 533 - Нянанд тарабта ханадˮ! 534 Пухутя Ңатекымʼ илада, манив: 535 - Ңатекымʼ нюдниʼ мэхэмеʼ. 536 Ңатекымʼ ңамгэ волтамбир? 537 Ңарамбата нив мансраңгуˮ, есядами нив хомбаңгуˮ. 538 Тадхав Вэсакоʼ-Ню хонэйˮ. 539 Вэсакохоʼ Пухутяхаʼ хонэйхаʼ. 540 Тад немада хая, Вэсакохоʼ Пухутяхаʼ хонёдаханда хэвэхэʼ. 541 Ңатекэңэ Вэсаконʼ манма: 542 - Ханяʼ хансадиʼ? 543 Вэсако манив: 544 - Сит толха ханяʼ ханмами ңамгэңэ вэтаңгуда. 545 Ханяʼ ханмами ңамгэ сел таня? 546 Тад тикад Пухутя манив: 547 - Нюр намдамдавэ ханяʼ ядэромамд, ханяʼ вэтаңгуда, тари намдхава намдамдава. 548 Манив: 549 - Маняˮ Параңодаваˮ нив таняˮ. 550 Пареңода мякана ханңанинсь, етриʼ ңодˮ хантетыниʼ. 551 Ңобʼ поʼ тяхана няхарˮ ерв хардана тэвыдаңь, ңобʼ поʼ тяхана, недуʼ недандоʼ хэванʼ ни харваˮ, манимˮ: 552 "Сиднаˮ тэвравы няваˮ яңгась". 553 Нюдядоʼ ңэдакые, сята няра няхатата нянти, манив: 554 "Сиднаˮ яхаданаˮ тэвравы Хасававаˮ тюку янʼ тэвыˮ". 555 Вэсако таремʼ вадеңада. 556 Хасава-Нюдиʼ манив: 557 - Тедаʼ ңани хантадиʼ? 558 Манихимʼ: 559 Ңани хантаниʼ. 560 Манив: 561 - Мань ңоˮ нянандиʼ туидмʼ. 562 Вэсако манив: 563 - Ңамгэ мэңгун? 564 Тикы толха ервоˮ сякана ңамгэ толхан ңэңгун? 565 Мякананд хаёин! 566 Тад тикад Пухутя манив: 567 - Ңопой-Нюмд ңамгэ таремʼ пёдтамбир? 568 Нюктяеми ядэрңаява. 569 Харта ңэда нив мэтˮ. 570 Тоява. 571 Минеңгуравˮ. 572 Вэсако манив: 573 - Пыдариʼ хартиʼ тодиʼ. 574 Нянавани нёдиʼ ядˮ! 575 Вэсако хаява, Пухутяʼ Няʼ Вэсакондиʼ хэмяркахад пыдиʼ хэнихимʼ. 576 Пареңодаʼ харад ёсана вуни ңаˮ, Пухутя ңодˮ теневанакэда, пареңода харданʼ тюнихимʼ, луса ңулиˮ ңока ңэвы. 577 Харданʼ тюнихимʼ , луса ңулиˮ ңока ңэвы. 578 Луса ңулиˮ ңока ңэвъе, няхарˮ ңарка ерв Пареңодаʼ хэвхана ңалгдыˮ. 579 Пареңодаʼ хэвхана ңамдыˮ, пыда ситя толха маңгбади пондʼ ңамдыˮ. 580 Ситя толха ненэтиеˮ пондʼ ңамдыˮ. 581 Нюдя-Не ненэтие сяркахана мипида. 582 Сяркахана мипида, манив: 583 - Мань сиднаˮ тавы Хасававаˮ пюрңадмʼ. 584 Тюку няхарˮ хасава ни ңаˮ. 585 Ненэтие сяркана ңобʼ толабида, ңамгэ пиркана пыдоʼ намнандоʼ сюрхама тонив, пыда нянда пудана сярка еремя. 586 Нянда еревнивэ, сярканда хыдямʼ иняняңы ңудана нямыба пяда, Не нардеда, манив: 587 - Сярка няби ңудана нямарпада. 588 Хасавар тюнда мюд хадита малри ңадимте, Не ныхыри ңудамта тальняʼ нэхсалңада, золотэй нуда еся тудрев ңадивнив. 589 Тад тикавахад Не манив: 590 - Сиднаˮ яхаданаˮ тавы Лусаваˮ тям. 591 Лусамʼ ңудаданда вада ханада. 592 Луса ңопой тал пархалъеˮ, Ябтако-Сэрˮ-Лусаңэ хая. 593 Тадтикавахад иламда вадеснив: 594 - Тайкуй Няхарˮ-Не яʼ ңылад мань тэвравынинть, тайкуй Няхарʼ-Нями инями хархана мададунсь. 595 Тадхав Пареңода манив: 596 - Ненэтяˮ нивы ңаˮ. 597 Сольдат хаңа. 598 Сольдат няхарˮ тикы ненэтямʼ маторъядума, лядъядума, харадʼ пянʼ тебаръядоʼ. 599 Хаданидумʼ. 600 Недя Неданда мэйда. 601 Няхарˮ-Ненда няʼ тадэй мядмʼ мэлаˮ. 602 Тадтикавахад няхарˮ яля мякнанда иле, манив: 603 - Ңавнани хунанани Хадакоеми танясь. 604 Хадами хабтав? 605 Хадами вэдеман харвадмʼ. 606 Тадтикавахад няр яда хэнив. 607 Сив яля яда. 608 Хаданда тэвнив. 609 Хадакоеда тамна илевы. 610 Тамна илевы, нюмда нютяңа, сеянда лы мали, ха. 611 Тадтикахад мяканда хэнив. 612 Малда ти. 613 Тиканʼ илелйˮ. 614 Пареңоданта хая. 615 Сив яля иле. 616 Няхарʼ-Ненда няʼ яда хэним. 617 Пареңоданда манив: 618 - Тюкона иле нив пирасˮ. 619 Тадтикад сеней мята ңома хый янʼ тэвним. 620 Няхарңэ тад тэвнидмэ. 621 Пухутяʼ-Ню тад сапчаванда золотэй хардаңэ хая, хардахананда тет ңамдёртянда, тет вавда, ңопой золотой толь, корда таня. 622 Тикы мята мюʼ Явʼ-Малңэ нив хань. 623 Малда. 624 Явʼ-Мал я - Саляʼ явʼ мал тыяңэ хэмядаʼ яхаңэ хэмяда.