1 10. sʲidʲa-pe-tʲer 1 10. СИДЯ-ПЭ-ТЕР 1 10. Két-Hegylakó 1 10. ДВА-ЖИТЕЛЯ-ГОР 2 sʲidʲa-pe-tʲer tanʲa nʲaβ-nʲekaβ, nʲaβ nʲesaβej. 2 Сидя-Пэ-Тер таня Няв-Некав, няв несавэй. 2 Vagyunk Két-Hegylakó, [én és] Bátyám, bátyám nős. 2 Два-Жителя-Гор есть, [я и] мой Старший-Брат, брат мой женат. 3 nʲabaβ nʲe-tasʲinʲaŋɨ. 3 Нябав Не-Тасиняңы. 3 Sógornőm Lenti-Asszony [a síkságról való]. 3 Невестка моя - Женщина-из-Низин. 4 nʲaban ŋaʦekɨda juŋgu. 4 Нябан ңацекыда юңгу. 4 Sógornőmnek nincs gyermeke. 4 У невестки детей нет. 5 takɨ xaβna nʲedko-papaβ tanʲa. 5 Такы хавна Недко-Папав таня. 5 Ezen kívül van egy Húgom. 5 Кроме того, у меня есть Младшая-Сестра. 6 manʲaʔ mʲakananaʔ tʲet nʲeneʦʲaʔmaʔ. 6 Маняˮ мякананаˮ тет ненэцяˮмаˮ. 6 A sátrunkban négy ember él. 6 В нашем чуме четыре человека. 7 tɨ ilʲebʦoβaʔ jurkad jaŋgnʲa samblʲaŋg juʔ, tad tʲikaxad nʲaban βadarta luʦa juʔ xurʲoda. 7 Ты илебцоваˮ юркад яңгня самбляңг юˮ, тад тикахад Нябан вадарта луца юˮ хурёда. 7 És van százötven rénszarvasunk, van még tíz tehervivő szánunk Sógornő karavánjában. 7 И у нас оленей сто пятьдесят голов, еще есть десять грузовых нарт в аргише Невестки. 8 nʲabʲi xeβnʲaʔ moʔnaβan xarβaʔ. 8 Няби хэвняʼ моʼнаван харваʼ. 8 Mindegyik majdhogynem oldalára borul, úgy meg vannak rakva. 8 Все они готовы упасть на бок, так переполнены. 9 luʦa juʔ xurʲoda nʲabʲijumʔ pʲelʲa jalrʲinda noxo, teraβɨ noxo, nʲabʲi pʲelʲada jalrʲinda teraβɨ tʲonʲa. 9 Луца юˮ хурёда нябиюмʼ пеля ялринда нохо, тэравы нохо, няби пеляда ялринда тэравы тёня. 9 A tíz szán egyik fele válogatott [kiváló minőségű] sarki kék rókával van telerakodva, a másik válogatott vörös rókabundával. 9 Одна половина десяти нарт заполнена отборными голубыми песцами, а вторая - отборными шкурками лисиц. 10 nʲedko-papanʲi ŋanʲi juʔ xurʲoda. 10 Недко-Папани ңани юˮ хурёда. 10 Húgocskának is van tíz tehervivő szánja. 10 У Младшей-Сестренки тоже десять грузовых нарт. 11 ŋobtʲikɨ βada: teraβɨ noxo, teraβɨ tʲonʲa. 11 Ңобтикы вада: тэравы нохо, тэравы тёня. 11 Annak is egyik fele válogatott sarki rókával, másik fele válogatott vörös rókával [van tele]. 11 Тоже половина с отборными песцами, другая - с отборными лисицами. 12 tad tʲikaxad manʲ βadartamʲi juʔ pʲa xan: nʲabʲi pʲelʲaduʔ jalrʲinda parʲidʲenʲa tʲonʲa, nʲabʲi pʲelʲaduʔ jalrʲinda sʲeŋg noxo. 12 Тад тикахад мань вадартами юˮ пя хан: няби пелядуʼ ялринда париденя тёня, няби пелядуʼ ялринда сеңг нохо. 12 Én is tíz tehervivő szánt vezetek: egyik felük ezüstrókával tele, a másik sarki kék rókával. 12 И я веду десять грузовых нарт: одна половина с чернобурыми лисицами, а другая - с голубыми песцами. 13 tad tʲikaxad ŋopoj ilʲeβaβaʔ nʲi ŋaʔ, sʲidʲa ilʲeβaβaʔ nʲi ŋaʔ. 13 Тад тикахад ңопой илеваваʼ ни ңаˮ, сидя илеваваʼ ни ңаˮ. 13 Így élünk, nem egy életet, nem kettőt. 13 Так мы и живем, не одну жизнь, не две. 14 sʲaʔnɨ ŋebtu ŋodʔ peβsʲumnʲana jed pʲina, nʲaβ-nʲekaβ βaʔaβanda jambʔ sʲerʔ xalʦana, pʲinna jedmʔ ŋatʲesʲ. 14 Сяˮны ңэбту ңодˮ пэвсюмняна ед пина, Няв-Некав ваˮаванда ямбʼ серʼ халцана, пинна едмʼ ңатесь. 14 Egyik este, amikor az étel már főtt, Bátyám az ágyon feküdt, várva [az elkészültét]. 14 Однажды вечером, еда уже варилась, Старший-Брат валялся на постели, ожидая ее [приготовления]. 15 nʲe-tasʲinʲaŋɨ jedamda pʲirʲebʲi, tumda pʲatambʲi. 15 Не-Тасиняңы едамда пиреби, тумда пятамби. 15 Taszinyangi-Asszony, aki az ételt főzte, fával táplálta a tüzet. 15 Женщина-Тасинянгы, варившая еду, подкармливала огонь дровами. 16 nʲaβ-nʲekaβ nʲendʲa ŋebt jesʲi sʲanakuʔu. 16 Няв-Некав нендя ңэбт еси сянакуˮу. 16 Bátyám a felesége hajfonatának ékszereivel játszik. 16 Старший-Брат играет накосными украшениями жены. 17 nʲe ŋeβɨ nʲerʦʲuj, nʲe-tasʲinʲaŋɨ ŋebt βardʲe, nʲe tarʲem ma: 17 Не ңэвы нерцюй, Не-Тасиняңы ңэбт варде, не тарем ма: 17 Az elégedetlen asszony, elhúzva a haját, Taszinyangi-Asszony azt mondta: 17 Женщина недовольна, дернув волосы, Женщина-Тасинянгы сказала: 18 - xurʦada ŋeβɨ, nʲudʲa ŋa nʲisʲ ŋa. 18 - Хурцада ңэвы, нюдя ңа нись ңа. 18 - Zavarsz, nem vagy te kisgyerek. 18 - Мешаешь, ты ведь не маленький. 19 memanda βadanda tanʲabʔ tʲaxakud medadaβa. 19 Мэманда ваданда танябʼ тяхакуд мэдадава. 19 Ha van valami mondandód, mondd. 19 Если есть что сказать, скажи. 20 nʲaβ-nʲekaβ tʲikɨ βadamʔ namda purʦerjʔ. 20 Няв-Некав тикы вадамʼ намда пурцерйˮ. 20 E szavakat hallván Bátyám felült. 20 Услышав такие слова, Старший-Брат сел. 21 pɨda ma: 21 Пыда ма: 21 Azt mondta: 21 Сказал: 22 - nʲenesʲabtβanda medamʲi βadamʲi tanʲa. 22 - Ненэсябтванда мэдами вадами таня. 22 - Ami azt illeti, van mondandóm. 22 - В самом деле, у меня есть что сказать. 23 nʲe-tasʲinʲaŋɨ-puxuʦʲaβ, βadamʲi tʲam: juʔ-tasʲinʲaŋɨ seβdu ŋadʲimʲa, tad ŋod ŋesʲ ŋo nʲe-tasʲinʲaŋɨ, nʲe pʲiβasʲalma, nʲe panesʲalma. 23 Не-Тасиняңы-Пухуцяв, вадами тям: Юˮ-Тасиняңы сэвду ңадимя, тад ңод ңэсь ңо Не-Тасиняңы, Не пивасялма, Не панэсялма. 23 Taszinyangi-Asszony-Anyókám, ez a szavam: Tíz-Taszinyangi jut eszembe, emelett [nézz] rá Taszinyangi-Asszonyra, az Asszony mezítláb, az Asszony meztelen. [valószínű arra utal, hogy a férjhez adott asszonynak a családja a házasság első éveiben ruhát kell, hogy adjon] 23 Женщина-Тасинянгы-Старушка моя, мое слово такое: Десять-Тасинянгы вспоминаются мне, [посмотри] к тому же на Женщину-Тасинянгы, Женщина разута, Женщина раздета. 24 tasʲinʲaŋɨ janʔ mʲusʲe xesʲ xarβamʔ. 24 Тасиняңы янʼ мюсе хэсь харвамʼ. 24 Taszinyangi földre akarok vándorolni. 24 Я хочу кочевать к земле Тасинянгы. 25 tʲikɨ βadamʔ namda nʲe-tasʲinʲaŋɨ-nʲabaβ-nʲeja tarʲem ma, pʲinʲaku paŋgabtʲej: 25 Тикы вадамʼ намда Не-Тасиняңы-Нябав-Нея тарем ма, пиняку паңгабтей: 25 Ezt hallván Sógornőm-Taszinyangi-Asszony, ingerülten megrándult, megfordult, és azt mondta: 25 Услышав это, Невестка-Женщина-Тасинянгы, раздраженно дернувшись, отвернулась, сказала: 26 - tasʲinʲaŋɨ jaxana ŋamgemʔ pʲaβnaβaʔ? 26 - Тасиняңы яхана ңамгэмʼ пявнаваˮ? 26 - Mit csináljunk Taszinyangi földön? 26 - Что нам делать на земле Тасинянгы? 27 tasʲinʲaŋɨ ja - ja ŋaβrʲoj ŋopoj-sʲidʲa ŋeβaxana. 27 Тасиняңы я - я ңаврёй ңопой-сидя ңэвахана. 27 Taszinyangi föld veszélyes föld egy-két embernek. 27 Земля Тасинянгы - земля опасная для одного-двух человек. 28 tad ŋo, ŋesʲ ŋo teββaʔ jurkad βata samlʲaŋg juʔ. 28 Тад ңо, ңэсь ңо тэвваʼ юркад вата самляңг юˮ. 28 Ezen kívül van százötven rénünk. 28 К тому же у нас есть сто пятьдесят оленей. 29 saβa xamadu tanʲa, βeβa xamadu tanʲa. 29 Сава хамаду таня, вэва хамаду таня. 29 Jó lenne itt felkészülni. 29 Хорошо [бы] снарядиться здесь. 30 xarta pʲiβadamda, panedamda seda nɨxɨnda jangobʔnanda - tanʲa xanʲjjamd! 30 Харта пивадамда, панэдамда сэда ныхында янгобˮнанда - таня ханьямд! 30 És ha valakinek nincs ereje pimit [csizmát] és ruhát varrni magának, hát megfagy. 30 А если у кого-то нет сил сшить себе пимы и одежду, пусть мерзнет. 31 tadʲkad nʲaβ-nʲekaβ pʲinʲakuʔ panamjʔ, ikanda ŋesonda lakadaβanonda. 31 Тадькад Няв-Некав пинякуʼ панамйˮ, иканда ңэсонда лакадаванонда. 31 Akkor Bátyám úgy fordult meg, hogy megcsikordult a nyakcsigolyája. 31 Тогда Старший-Брат повернулся так, что щелкнул шейный позвонок. 32 nʲaβ-nʲakaβ pɨda tarʲem ma: 32 Няв-Някав пыда тарем ма: 32 Bátyám, ő azt mondta: 32 Старший-Брат, он так сказал: 33 - nʲe sarʲoŋe mundβaxanʔ nʲidamzʲ namdʔ. 33 - Не сарёңэ мундваханʼ нидамзь намдˮ. 33 - Téged pedig, Asszonyt, nem hallgatlak. 33 - Уж тебя-то, Женщину, слушать не буду. 34 xuβɨnʲana jamdaŋgunaʔ. 34 Хувыняна ямдаңгунаˮ. 34 Holnap vándorolni kezdünk! 34 Завтра начнем кочевать! 35 ŋaβorʔmaxananaʔ xara jaŋgu, xonaʔβaxananaʔ xara jaŋgu. 35 Ңаворˮмахананаʼ хара яңгу, хонаʼвахананаʼ хара яңгу. 35 Nincs abban semmi [érdekes], hogy mi ettünk, hogy lefeküdtünk aludni. 35 Нет ничего в том, что мы поели, что спать легли. 36 xonajadʔ. 36 Хонаядʼ. 36 Elaludtunk. 36 Уснули. 37 ŋarka numgɨ tʲidxalkaβa, nʲanʲi-nʲekanʲi pʲixʲi pʲixʲinʲa pʲada jaŋgaʦenda juxuna latanʔ pʲexedaβanonda. 37 Ңарка нумгы тидхалкава, Няни-Некани пихи пихиня пяда яңгаценда юхуна латанʼ пехэдаванонда. 37 Amikor a Nagy csillag [az égen] odébb állt, az utcán hallani lehetett, ahogy Bátyám furkósbotja a szán deszkájához csapódott. 37 Когда Большая звезда [на небе] переместилась, на улице стало слышно, как у Старшего-Брата о доски нарты стукнула колотушка. 38 tʲikɨmʔ namda manʲ peβdʲa mʲakana malʲʦʲamʲi sʲeradmʔ, pʲinʔ sanajuβʔ. 38 Тикымʼ намда мань пэвдя мякана мальцями серадмʼ, пинʼ санаювˮ. 38 Ezt hallván a sötét sátorban felvettem a malicámat [kabátomat], kiugrottam az utcára. 38 Услышав это, в темном чуме я надел малицу, выскочил на улицу. 39 nʲabaβ-nʲeja tumda pʲatada. 39 Нябав-Нея тумда пятада. 39 Sógornőm tüzet gyújtott. 39 Невестка разожгла огонь. 40 manʲiʔ jedmʔ pʲinβan nʲaxarʔ juʔ xanmʲi xarβ paŋg nʲimnʲa βeŋgalejnʲiʔ. 40 Маниʼ едмʼ пинван няхарˮ юˮ ханми харв паңг нимня вэңгалэйниʼ. 40 Amíg főtt az étel, mind a tíz szánt felállítottuk [karavánba] addig a farönkig, melyen a húst vágjuk. 40 Пока варилась еда, мы расставили [аргишем] все десять нарт до колоды, на которой рубят мясо. 41 tʲikɨna malʲesʲ mʲatʔ tʲunʲiʔ, orŋanʲiʔ. 41 Тикына малесь мятʼ тюниʼ, орңаниʼ. 41 Eztán bementünk a sátorba, ettünk. 41 Сделав это, мы вошли в чум, поели. 42 ŋaβorʦʲ malʲesʲ, pʲinʔ sanejnʲiʔ. 42 Ңаворць малесь, пинʼ санэйниʼ. 42 Az evéssel végezvén kimentünk az utcára. 42 Кончив есть, вышли на улицу. 43 xanonʲiʔ malʲejnʲiʔ. 43 Ханониʼ малейниʼ. 43 Végeztünk a szánakkal. 43 Закончили с нартами. 44 sʲidʲa nʲe - nʲabʲi nʲabamʲi, nʲabʲi nʲedko-papamʲi sʲidʲamboj xajaxaʔ, mʲatʲiʔ xaʔmɨ. 44 Сидя не - няби Нябами, няби Недко-Папами сидямбой хаяхаʼ, мятиʼ хаˮмы. 44 A két nő, egyik a Sógornőm, másik a Húgocskám, kétszer megkerülték a sátrat, lebontották. 44 Две женщины, одна - моя Невестка, другая - Младшая-Сестренка, два раза прошли вокруг чума - разобрали его. 45 tad tʲikaxad manʲ jurkad, βata samlʲaŋg juʔ temʲi maʔlaβanzʲ xajamʔ. 45 Тад тикахад мань юркад, вата самляңг юˮ тэми маʼлаванзь хаямʼ. 45 Én elmentem összegyűjteni a százötven rént. 45 Я пошел собирать сто пятьдесят своих оленей. 46 tɨnʲiʔ mʲatʔ tanajn, jorkaljjanaʔ, xanonaʔ pujdajnaʔ. 46 Тыниʼ мятʼ танайн, ёркалъянаˮ, ханонаˮ пуйдайнаˮ. 46 A sátorhoz terelvén őket, kifogtam a szánhúzókat, és befogtam őket a szán elé. 46 К чуму [их] подогнал, выловил упряжных и запряг в нарты. 47 xanonaʔ, mʲudnaʔ podʲerjjanaʔ. 47 Ханонаˮ, мюднаˮ подеръянаˮ. 47 A szánokat karavánba állítottuk. 47 Нарты в аргиш составили. 48 malʔ malʲejnaʔ. 48 Малʼ малейнаˮ. 48 Mindennel végeztünk. 48 Всё закончили. 49 nʲaβ-nʲekaβ ŋudonda ŋedalajʔ. 49 Няв-Некав ңудонда ңэдалайˮ. 49 Bátyám előrement, hogy vezessen az úton. 49 Старший-Брат поехал вперед прокладывать путь. 50 tʲikaβaxad nʲe-tanʲisʲaŋɨ βesakonda pumna manzabtada. 50 Тикавахад Не-Танисяңы вэсаконда пумна манзабтада. 50 A férje után ment Taszinyangi-Asszony. 50 За мужем двинулась Женщина-Тасинянгы. 51 manʲ tanɨrŋadmʔ. 51 Мань танырңадмʼ. 51 Én hajtom a réneket. 51 Я гоню оленей. 52 tadʲikaxad tad mʲusʲelmanaʔ ŋarka-paj-xojmʔ sʲabtʔ madaβaʔ. 52 Тадикахад тад мюселманаˮ Ңарка-Пай-Хоймʼ сябтʼ мадаваˮ. 52 Így vándoroltunk, majd átléptük az Urál hegyet Paj-Hojnál. 52 Так мы кочевали, потом перевалили через хребет Урала Пай-Хой. 53 ŋarka-salʲa-jaβmʔ sʲabtʔ madaβaʔ. 53 Ңарка-Саля-Явмʼ сябтʼ мадаваʼ. 53 Átutaztunk a Nagy-Obon. 53 Проехали Большую-Обь. 54 jaβmʔ madaʔmadanaʔ xoj nʲedarmanʔ xaʔmɨnaʔ. 54 Явмʼ мадаˮмаданаˮ хой недарманʼ хаˮмынаˮ. 54 Amikor átkeltünk a folyón, az állandó utunkra tértünk. 54 Когда пересекли реку, выехали на нашу постоянную дорогу. 55 naŋedʲa sɨraʔ jamban mʲusʲeβaʔ, numʔ narejŋe xaja. 55 Наңэдя сыраʼ ямбан мюсеваˮ, нумʼ нарэйңэ хая. 55 Egész télen át vándoroltunk, eljött a tavasz. 55 Целую зиму кочевали, наступила весна. 56 xarmɨdonanʲiʔ sɨra xolkaʔlɨʔ. 56 Хармыдонаниʼ сыра холкаˮлыˮ. 56 A szánjaink talpán olvadni kezdett a hó. 56 На полозьях наших нарт стал таять снег. 57 nʲerdʲenʲa sarʲo seβ xaʔmɨʔ. 57 Нерденя сарё сэв хаˮмыˮ. 57 Leesett az első esőcsepp. 57 Упала первая капля дождя. 58 tarʲem sɨrŋadmʔ: nʲernʲaʔ xoj nʲinʲa juʔ jabta mʲaʔ. 58 Тарем сырңадмʼ: нерняʼ хой ниня юˮ ябта мяˮ. 58 Nézem, előttünk a hegyen tíz keskeny sátor. 58 Смотрю - впереди на горе десять тонких чумов. 59 tad tʲikaxad imʲi jaderŋa: 59 Тад тикахад ими ядэрңа: 59 Azt gondoltam: 59 Я подумал: 60 "xad ŋod ŋedakɨ juʔ-tasʲinʲaŋɨ mʲadʔ". 60 "Хад ңод ңэдакы Юˮ-Тасиняңы мядˮ". 60 "Ezek bizonyára Tíz-Taszinyangi sátrai". 60 «Это, наверное, чумы Десяти-Тасинянгы». 61 nʲekaβ mʲadoʔ ŋadjjanʔ ŋesolkulβɨ. 61 Некав мядоʼ ңадъянʼ ңэсолкулвы. 61 Bátyám látható helyen megállt, hogy felállítsuk a sátrat. 61 Старший-Брат остановился на видном месте, чтобы встать чумом. 62 pɨda tarʲemʔ ma: 62 Пыда таремʼ ма: 62 Azt mondta: 62 Он сказал: 63 - mʲaʔ laʔ sʲerta tara. 63 - Мяʼ лаʼ серта тара. 63 - Ti felállítjátok a sátrat. 63 - Вы ставьте чум. 64 manʲ mʲadonzʲ xantamʔ. 64 Мань мядонзь хантамʼ. 64 Én vendégségbe megyek. 64 Я поеду в гости. 65 manʲaʔ xaiβaʔ. 65 Маняˮ хаиваˮ. 65 Ott maradtunk. 65 Мы остались. 66 manʲ nʲekaβ mʲadoʔ nʲajuʔ ŋedalajʔ. 66 Мань Некав мядоʼ няюʼ ңэдалайʼ. 66 Bátyám elment [Taszinyangiékhoz] utazószánon. 66 Мой Брат поехал к [Тасинянгы] налегке. 67 manʲaʔ mʲaʔma sʲertaβaʔ. 67 Маняˮ мяʼма сертаваʼ. 67 Felállítottuk a sátrat. 67 Мы поставили чум. 68 nʲaβ-nʲekaβ jolʲʦʲanda jolʲʦe mʲakanda to. 68 Няв-Некав ёльцянда ёльце мяканда то. 68 Bátyám kis idő múlva visszajött. 68 Старший-Брат через некоторое время приехал обратно. 69 tʲikanda xonaβaxananaʔ xara jaŋgu, xuβɨnʲana jurkɨnaʔ βunʲi xara jaŋgu. 69 Тиканда хонавахананаʼ хара яңгу, хувыняна юркынаʼ вуни хара яңгу. 69 Nincs abban semmi [érdekes], hogy lefeküdtünk aludni, abban, hogy reggel felkeltünk, szintén semmi nincs. 69 Нет ничего в том, что мы легли спать, в том, что утром встали, тоже ничего такого нет. 70 nʲekaβ jembɨ, pʲinʔ tarpɨʔ. 70 Некав ембы, пинʼ тарпыʼ. 70 Bátyám felöltözött, kiment az utcára. 70 Брат оделся, на улицу вышел. 71 pʲinʔ tarpɨʔ, sʲinʲaŋgɨ xanda nʲiʔ ŋamdɨβʔ. 71 Пинʼ тарпыʼ, синяңгы ханда ниʼ ңамдывʼ. 71 Az utcára kimenvén felült az utazószánra, mely a sátor mögött állt. 71 Выйдя на улицу, сел на нарту, стоящую за чумом. 72 manʲ jembɨβʔ, pʲinʔ tarpɨβʔ, nʲekanʲi xeβanʔ xanʔ nʲiʔ ŋamdɨβʔ. 72 Мань ембывʼ, пинʼ тарпывʼ, Некани хэванʼ ханʼ ниʼ ңамдывʼ. 72 Én is felöltöztem, ki is mentem az utcára, leültem a Bátyám mellé. 72 Я тоже оделся, тоже вышел на улицу, сел возле Брата. 73 jalʲa jerʔ ŋesond manʲiʔ xano nʲinʲa ŋamdɨnʲiʔ. 73 Яля ерʼ ңэсонд маниʼ хано ниня ңамдыниʼ. 73 A szánjainkon ültünk délig. 73 На своих нартах сидели мы до полудня. 74 jalʲa jerʔ pʲirkana βenʲekoʔ tʲorʲejadʔ. 74 Яля ерʼ пиркана вэнекоˮ тёреядˮ. 74 Dél körül a kutyák felugattak. 74 Примерно в полдень залаяли собаки. 75 nʲoʔ nʲajuʔ jurkad jaŋgnʲa samlʲaʦg judʔ tenʲiʔ pʲinʲajuβʔ seβaβ xaja. 75 Нёʼ няюʼ юркад яңгня самляцг юдʼ тэниʼ пиняювʼ сэвав хая. 75 Elnéztem a százötven rénünk irányába. 75 Я посмотрел в сторону своих ста пятидесяти оленей. 76 jurkad jaŋgnʲa samlʲaŋg juʔ tenʲiʔ pʲinʲaŋɨ xeβxana ŋoka ŋedalʲoda. 76 Юркад яңгня самляңг юˮ тэниʼ пиняңы хэвхана ңока ңэдалёда. 76 Mellettük sok utazószánon utazó [jön]. 76 Возле них - много едущих на легковых нартах. 77 tolɨrkanda tola juʔ ŋedalʲoda. 77 Толырканда тола юʼ ңэдалёда. 77 Ha összeszámolom, tízen vannak. 77 Если сосчитать - их десять. 78 tasʲinʲaŋɨ-jerβ nʲata nʲerdʲe. 78 Тасиняңы-Ерв нята нерде. 78 Mindegyikük előtt Taszinyangi-Vezér. 78 Впереди [всех] Предводитель-Тасинянгы. 79 juʔ-ŋedalʲoda pʲelʲejduʔ suju sɨrej, suju nʲamna. 79 Юˮ-Ңэдалёда пелейдуʼ сую сырэй, сую нямна. 79 Tíz-Utazószánon-Utazó utolsó rénjei egyéves borjak. 79 У Десяти-Ездоков на легковых нартах последние олени - годовалые телята. 80 tarʲemʔ manʲijejan: jurkad jaŋgnʲa samlʲaŋg juʔ tenʲiʔ pond pakaljjadʔ. 80 Таремʼ маниеян: юркад яңгня самляңг юˮ тэниʼ понд пакалъядˮ. 80 Láttam, [ahogy] behajtottak a mi százötven rénes csordánkba. 80 Я увидел, [как] они вклинились в наше стопятидесятиголовое стадо. 81 tarʲemʔ inzʲelʲedmʔ, tasʲinʲaŋɨ-jerβ pɨda mamonoda: 81 Таремʼ инзеледмʼ, Тасиняңы-Ерв пыда мамонода: 81 Hallom, ahogy Taszinyangi-Vezér azt mondja: 81 Слышу, как Предводитель-Тасинянгы говорит: 82 - xej, tʲuku tɨnʲi ŋarkarka ŋeβɨ! 82 - Хэй, тюку тыни ңаркарка ңэвы! 82 - Hej, milyen nagy rének! 82 - Хэй, какие большие олени! 83 suju ŋebnandu namna xora ŋar, suju sɨrej nʲenzadɨ ŋar, tʲikaxad namda nʲermnandu sʲidʲa sʲije ŋar, sʲidʲa sʲi ŋebnandu sʲiʔiβ sʲii mʲenaruj ŋar! 83 Сую ңэбнанду намна хора ңар, сую сырэй нензады ңар, тикахад намда нермнанду сидя сие ңар, сидя си ңэбнанду сиʼив сии менаруй ңар! 83 A borjak bika méretűek, az egyéves nőstények akkorák, mint az öreg, meddő rének, a hímek kétéves borjú méretűek, a kétéves borjak pedig olyanok, mint a hétéves menarujok [a menaruj a legnagyobb, legszebb rén]. 83 Телята размером с быков, годовалые важенки величиной с яловых, лончаки размером с двухгодовалых телят, а двухгодовалые телята как семигодовалые менаруи. 84 tasʲinʲaŋɨ-jerβ ŋanʲiʔ mamonoda: 84 Тасиняңы-Ерв ңаниʼ мамонода: 84 Vezére-[Tíz]-Taszinyanginak megint, hallani, azt mondja: 84 Предводитель-[Десяти]-Тасинянгы опять, слышно, говорит. 85 - xej, xanʲa tarʦʲa ŋa, pej tɨ nʲim ŋa! 85 - Хэй, ханя тарця ңа, пэй ты ним ңа! 85 - Hej, hát hogy is ne lennének ekkorák, hisz hegyiek! 85 - Хэй, как им такими не быть, ведь они горные! 86 juʔ-tasʲinʲaʦɨ xanonaʔ malanʔ tejβɨdʔ. 86 Юˮ-Тасиняцы ханонаˮ маланʼ тэйвыдˮ. 86 Tíz-Taszinyangi elérte a szánjaink végét. 86 Десять-Тасинянгы доехали до конца наших нарт. 87 tasʲinʲaŋɨ-jerβ xanonaʔ manʲije, ŋanʲiʔ tarʲemʔ ma: 87 Тасиняңы-Ерв ханонаˮ мание, ңаниʼ таремʼ ма: 87 Taszinyangi-Vezér meglátta a szánjainkat, megint azt mondja: 87 Предводитель-Тасинянгы нарты наши увидел, снова говорит: 88 - xej, tʲikɨ xanonaʔ ŋanʲi ŋarkarka ŋeβɨʔ. 88 - Хэй, тикы ханонаˮ ңани ңаркарка ңэвыˮ. 88 - Hej, milyen hatalmasak ezek a szánok! 88 - Хэй, какие большущие эти нарты! 89 tad tʲikaxad ŋanʲiʔ mamononda: 89 Тад тикахад ңаниʼ мамононда: 89 Aztán megint azt mondta: 89 Потом опять сказал: 90 - xej, xanʲaʔ tarʦʲa ŋaʔ, pej xan nʲim ŋaʔ! 90 - Хэй, ханяʼ тарця ңаˮ, пэй хан ним ңаˮ! 90 - Hej, hát hogy is ne lennének ekkorák, hisz hegyiek! 90 - Хэй, как им такими не быть, ведь эти нарты с гор! 91 tad tʲikaxad xeβxanʲi nultaduʔ. 91 Тад тикахад хэвхани нултадуʼ. 91 Aztán megálltak mellettem. 91 Затем остановились возле меня. 92 nʲenoβna laxanako βadadu juŋguʔ, tɨ manʲije, xano manʲijeʔ: 92 Неновна лаханако вададу юңгуʼ, ты мание, хано маниеʼ: 92 Ember-módra semmit nem szólnak, csak néznek [hol] a rénekre, [hol] a szánokra: 92 По-человечески ничего не говорят, смотрят [то] на оленей, [то] на нарты: 93 - xej, tʲuku tɨd ŋarka ŋeβɨʔ, tʲuku xanonaʔ ŋarka ŋeβɨ, xanʲa tarʦʲa ŋa, pe tɨ, pe xan nʲim ŋa! 93 - Хэй, тюку тыд ңарка ңэвыʼ, тюку ханонаʼ ңарка ңэвы, ханя тарця ңа, пэ ты, пэ хан ним ңа! 93 - Hej, micsoda nagy rének ezek, micsoda nagy szánok ezek, persze, ekkorának is kell lenniük, hisz ezek hegyi rének és szánok! 93 - Хэй, какие эти олени большие, какие эти нарты большие, конечно, такими они и должны быть, ведь это олени и нарты с гор! 94 nʲaβ-nʲekaβ pɨda tarʲemʔ ma: 94 Няв-Некав пыда таремʼ ма: 94 Bátyám azt mondta: 94 Мой Старший-Брат сказал: 95 - nʲudʲa-pej-tʲer! janedod mʲadʲimʲarʦʲ toʔ. 95 - Нюдя-Пэй-Тер! Янэдод мядимярць тоˮ. 95 - Ifjabb-Hegylakó, násznépünk jött vendégségbe. 95 - Младший-Житель-Гор, сваты в гости приехали. 96 ŋajabaddadoʔ jarkʔ! 96 Ңаябаддадоʼ яркˮ! 96 Meg kell vendégelni őket nyers hússal! 96 Надо угостить их сырым мясом! 97 nʲekanʲi-nʲanʲi manzʲ xanʔ nʲiʔ xaʔmɨβʔ. 97 Некани-Няни манзь ханʼ ниʼ хаˮмывˮ. 97 Amint ezt mondta nekem Bátyám, leszálltam a szánról. 97 Как только мне это Старший-Брат сказал, я сошел с нарты. 98 tasmanʲi inʲamʔ jenɨnʲi tʲaxaʔ nʲaʔmaβ, malʲʦʲanʲi ŋujnam maxanʲi moβ. 98 Тасмани инямʼ еныни тяхаʼ няʼмав, мальцяни ңуйнам махани мов. 98 Megigazítottam a derékszíjamat, a malicám [kabátom] szabad részét hátrahajtottam. 98 Поправил пояс, свободную часть малицы заправил назад. 99 tad tʲikaxad naronʲi ŋɨlad tɨnzʲamʲi tʲuxulŋaβ, nʲaxarʔ juʔ tʲibʲa. 99 Тад тикахад нарони ңылад тынзями тюхулңав, няхарˮ юˮ тибя. 99 Aztán előhúztam az utazószánon lévő bundák alól egy harminc-szazsenyes lasszót. 99 Затем вытащил из-под шкуры на нарте тридцатисаженный аркан. 100 nʲaxarʔ juʔ tʲibʲa nʲekamʲi paŋgalmɨ, sʲiβ xora ikm tera paŋgoloma pad nʲu letmʲi. 100 Няхарˮ юˮ тибя Неками паңгалмы, сив хора икм тэра паңголома пад ню лэтми. 100 A harminc-szazsenyest, melyet Bátyám szőtt, hét bika nyakán kipróbált, olyan vastag, mint a sátorban a felső léc, melyen az üst lóg. 100 Тридцатисаженный, сплетенный Братом, испробованный на шеях семи быков, толщиной с перекладину в чуме, на которой висит котел. 101 malmda jekaβ, tɨnzʲanʲi sarmʲikmʔ ŋudanʲi tʲaxaʔ sarmʲikadaβ. 101 Малмда екав, тынзяни сармикмʼ ңудани тяхаʼ сармикадав. 101 Letekerve a végét, a lasszótól a csontdarabkát az ujjamra erősítettem [kis csont, amelyen két lyuk van a kötélnek, ez a csontdarab húzza össze a kötelet egy hurokba a rén nyakán]. 101 Отвязал его конец, костяшку от аркана нацепил на палец. 102 tɨnʲi nʲajuʔ jadaljjaβʔ, tasʲinʲaβna xeβuβna tɨnzʲamʲi nʲuxulɨ. 102 Тыни няюʼ ядалъявʼ, Тасинявна хэвувна тынзями нюхулы. 102 A rénekhez mentem, Taszinyangik mellett húzom a lasszót. 102 Зашагал к оленям, вдоль Тасинянгы у меня аркан волочится. 103 tɨŋzʲamʲi maneʦʲ ŋanʲiʔ tarʲemʔ maʔ: 103 Тыңзями манэць ңаниʼ таремʼ маˮ: 103 Ők a lasszómat látván megint azt mondták: 103 Они опять, увидев мой аркан, заговорили: 104 - xej, tʲuku tɨnzʲa ŋanʲiʔ nʲaŋosarkaβɨ! 104 - Хэй, тюку тынзя ңаниʼ няңосаркавы! 104 - Hej, milyen vastag ez a lasszó! 104 - Хэй, какой толстый этот аркан! 105 xanʲaʔ tarʦʲa ŋaʔ - pej tɨnzʲa βunʲiβ ŋaʔ! 105 Ханяʼ тарця ңаˮ - пэй тынзя вунив ңаˮ! 105 Hogy is ne lenne ilyen vastag, hisz ez hegyi lasszó! 105 Как ему таким не быть - ведь этот аркан горный! 106 jurkad βata samlʲaŋg juʔ tenʲi βaranʔ teβɨβʔ, manʲ janʲi mɨsɨʔmanaʔ tʲiβnʲi pomna jabta sʲudmpoj tenrʲibtaβ. 106 Юркад вата самляңг юˮ тэни варанʼ тэвывʼ, мань яни мысыˮманаˮ тивни помна ябта сюдмпой тэнрибтав. 106 Elmentem a százötven rénes csordám végéig, a fogaim közt véknyan füttyentettem a földem szokása szerint. 106 Дошел я до конца своего стопятидесятиголового стада, свистнул сквозь зубы тонким свистом по обычаю своей земли. 107 tʲikɨmʔ namda jurkad βata samlʲang juʔ temʲi ŋobtʔ sanajadʔ. 107 Тикымʼ намда юркад вата самлянг юˮ тэми ңобтʼ санаядˮ. 107 Ezt hallván százötven rénem egy oldalra rohant. 107 Услышав это, сто пятьдесят моих оленей в одну сторону рванулись. 108 mʲatʔ tanejnʔ, nʲaxarʔ juʔ tʲibʲamʲi, pad nʲu letmʲi sanʲuβ. 108 Мятʼ танэйнˮ, няхарˮ юˮ тибями, пад ню лэтми санюв. 108 A sátorhoz hajtottam őket, előkészítettem [dobásra] a harminc-szazsenyes, lécnyi vastag lasszómat. 108 Я погнал их к чуму, изготовил [для броска] свой тридцатисаженный, толщиной с перекладину, аркан. 109 pʲeŋgdanʲi βatamda ŋudʲinʲi xara nʲiʔ mojoβ. 109 Пеңгдани ватамда ңудини хара ниʼ моёв. 109 Azt [a részét], ami feleslegesnek tűnt, a könyökömre dobtam. 109 То, что оказалось лишним, набросил на локоть. 110 jurkad βata samlʲaŋg jumʲi mʲatu sʲidʲiʔmana nʲaβotarŋaʔ. 110 Юркад вата самляңг юми мяту сидиʼмана нявотарңаˮ. 110 Százötven rénem fut a sátor körül. 110 Сто пятьдесят моих оленей вокруг чума бегают. 111 serʦʲum tɨ xarʲoda nʲamdorta, nʲata βar nʲamna jurʔ tʲibʲaβna sanarŋa. 111 Сэрцюм ты харёда нямдорта, нята вар нямна юрˮ тибявна санарңа. 111 Egy tarfejű [agancs nélküli] rén hegyezi a fülét, a csorda peremén fut száz szazsennyi távolban. 111 У комолого оленя навострены уши, он бегает вдоль края стада на расстоянии ста саженей. 112 nʲata pond ŋulʲi nʲi xarβaʔ. 112 Нята понд ңули ни харваˮ. 112 Sehogy sem akar a csorda sűrűjébe menni. 112 Никак не хочет войти в гущу стада. 113 tadʲikaxad sʲonzʲanʲi mʲunʲa nʲenxamʲi to. 113 Тадикахад сёнзяни мюня ненхами то. 113 Kezdtem mérges lenni. 113 Я начал сердиться. 114 xeβuβnanʲi jurʔ tʲibɨβna serʦʲum tɨ nʲalʲida nʲaŋgarɨ. 114 Хэвувнани юрˮ тибывна сэрцюм ты нялида няңгары. 114 A tarfejű nyitott szájjal futott el mellettem száz szazsennyi távolban. 114 Комолый с раскрытым ртом пробежал мимо меня на расстоянии ста саженей. 115 manʲ janʲi mɨsɨʔmanaʔ sʲanrʲi sanejuβʔ. 115 Мань яни мысыʼманаˮ сянри санэювˮ. 115 Néhányszor felugrottam földem szokása szerint. 115 Я подпрыгнул несколько раз по обычаю своей земли. 116 jolʲʦʲanda teβa, nʲaxarʔ juʔ tʲibʲamʲi xaʦʲa marʦʲ nʲimnʲa xanʲelʲebtʲeβ. 116 Ёльцянда тэва, няхарˮ юˮ тибями хаця марць нимня ханелебтев. 116 Amikor eljött az ideje, eldobtam a harminc-szazsenyes lasszót, [meglendítve] épphogy a vállam felett. 116 Когда настало время, я забросил тридцатисаженный аркан, [размахнувшись] чуть ли не через плечо. 117 nʲaxarʔ juʔ tʲibʲamʲi pʲinʲa mʲimbanʲanda sʲan sarmʲik munabʦ mal tolajda. 117 Няхарˮ юˮ тибями пиня мимбанянда сян сармик мунабц мал толайда. 117 A harminc-szazsenyes lasszó repült, visszhangozva a farkasüvöltés minden hangját. 117 Тридцатисаженный аркан летел, вторя всем звукам волчьего воя. 118 tɨnzʲaʔ sʲujrʲoxoʔ serʦʲ tɨ xarʲida nʲamdorta. 118 Тынзяʼ сюйрёхоˮ сэрць ты харида нямдорта. 118 Ezt hallván a rén még gyanakvóbb lett. 118 Услышав их, олень еще больше насторожился. 119 jurkad βata samlʲaŋg juʔ nʲanda pond pɨjarʲimda sɨŋɨbʲi. 119 Юркад вата самляңг юˮ нянда понд пыяримда сыңыби. 119 Csak az orrát dugta a százötven rénes csorda közé. 119 Он сунул в стопятидесятиголовое стадо только нос. 120 tanʲana xunanda saltna mʲaramʲi pɨjanda tʲaxama. 120 Таняна хунанда салтна мярами пыянда тяхама. 120 A lasszóval [először] el is fogtam az orrát, [aztán] a hurok a fejére esett [csúszott]. 120 Арканом я [сначала] его нос и зацепил, [потом] петля ему на голову свалилась. 121 ŋeβarʲida nʲalŋa. 121 Ңэварида нялңа. 121 [Aztán] belement az egész feje. 121 [Затем] вошла вся голова. 122 serʦʲum tɨ pʲinʲa ŋekalŋada, nʲaxarʔ tarmjeβ. 122 Сэрцюм ты пиня ңэкалңада, няхарʼ тармъев. 122 A tarfejű rén maga felé húz, háromszor támasztottam a lábam a földnek. 122 Комолый олень тянет к себе, я трижды уперся. 123 nʲaxarʔ sɨra nadomʔ jarʲelabtaβedmʔ. 123 Няхарˮ сыра надомʼ ярелабтавэдмʼ. 123 Három hódomb nőtt [a lábam alatt]. 123 Трижды снежные горы [под ногами] выросли. 124 nʲaxarʔ juʔ tʲibʲaβnanʲi nʲanʲi nexedaβ, nʲanʲi teβraβ, serʔ tʲundɨmʔ tasku sujudarʲeβ, nʲabʲi sʲalŋganʲi moβ. 124 Няхарˮ юˮ тибявнани няни нэхэдав, няни тэврав, сэрˮ тюндымʼ таску суюдарев, няби сялңгани мов. 124 Harminc szazsenyen át húztam úgy, hogy hódomb nőtt a lábamnál, magamhoz húztam, mint egy kis borjút. 124 Тридцать саженей я тянул так, что гора снега у моих ног выросла, притянул его к себе, как малого теленка. 125 ser tʲundɨ ŋerʲi βajnorŋa. 125 Сэр тюнды ңэри вайнорңа. 125 A tarfejű csak rángatja a lábát. 125 Комолый только ногами дергает. 126 ser tʲundɨmʔ mʲinʲesʲ xujumgart ŋemʲi xad nʲi xanasʔ. 126 Сэр тюндымʼ минесь хуюмгарт ңэми хад ни ханасˮ. 126 Amikor hoztam a tarfejű rént, egyik lábammal sem történt semmi. 126 Когда я нес комолого оленя, ни с одной из моих ног ничего не случилось. 127 juʔ-tasʲinʲaŋɨ pond teβraβ, βadadʲej tɨra paβenda sʲumbanʔ dadaβ. 127 Юˮ-Тасиняңы понд тэврав, вададей тыра павэнда сюмбанʼ дадав. 127 Odavittem arra a helyre, ahol a Tíz-Taszinyangi összegyűlt, szokás szerint a tarkójára csaptam. 127 Принес его к месту, где собрались Десять-Тасинянгы, привычно ударил его кулаком по затылку. 128 ser tʲunda ŋeda βanoraxa, indta juŋgu. 128 Сэр тюнда ңэда ванораха, индта юңгу. 128 A tarfejű lábai kinyúltak, mint a gyökerek, megszűnt lélegezni. 128 У комолого ноги вытянулись, как корни, дышать перестал. 129 ser tʲundɨmʔ jeraβ, xobamʔ xabarŋaβ, tad tʲikaxad tʲiβnda xaʔaβraβ, ŋajabadduʔ βejanduʔ mʲuʔ matorjjan. 129 Сэр тюндымʼ ерав, хобамʼ хабарңав, тад тикахад тивнда хаˮаврав, ңаябаддуʼ вэяндуʼ мюʼ маторъян. 129 Szétbontottam, megnyúztam, kivettem a gyomrát, előkészítettem evésre a nyers húst a vérrel. 129 Распорол я его, снял шкуру, убрал желудок, приготовил к еде сырое мясо с кровью. 130 tad tʲikaxad ŋajbarʦʲ ŋamdɨdʔ. 130 Тад тикахад ңайбарць ңамдыдˮ. 130 Akkor leültek nyers húst enni. 130 Тут они сели есть сырое мясо. 131 juʔ-tasʲinʲaŋɨ sabʲe ŋorma nʲamna βadadu jaŋgu. 131 Юˮ-Тасиняңы сабе ңорма нямна вададу яңгу. 131 Tíz-Taszinyangi valahogy szokatlanul esznek, nem beszélnek semmit. 131 Десять-Тасинянгы как-то по-особенному едят, ничего не говорят. 132 sʲidʲamboj βadamda sajebtambʲi: 132 Сидямбой вадамда саебтамби: 132 Csak néhány szót ismételnek: 132 Повторяют только несколько слов: 133 - xej, tʲuku tɨnaʔ ŋarka ŋeβɨ, xej, xanʲaʔ tarʦʲa pej tɨ nʲim ŋa! 133 - Хэй, тюку тынаʼ ңарка ңэвы, хэй, ханяʼ тарця пэй ты ним ңа! 133 - Hej, milyen nagyok ezek a rének, hej, hogy is ne lennének nagyok, hisz ezek hegyi rének! 133 - Хэй, какие большие эти олени, хэй, как им не быть такими, это же олени с гор! 134 xanu manʲije ŋanʲiʔ manzʲetɨʔ: 134 Хану мание ңаниʼ манзетыˮ: 134 A szánokat látván megint azt mondják: 134 Увидев сани, опять говорят: 135 - xej, tʲuku xanod narka neβɨʔ, xej, xanʲa traʦʲa ŋaʔ - pej xanʔ nʲim ŋaʔ! 135 - Хэй, тюку ханод нарка нэвыʼ, хэй, ханя траця ңаˮ - пэй ханʼ ним ңаˮ! 135 - Hej, milyen nagy szánok, hogy is ne lennének nagyok, hisz ezek hegyi szánok! 135 - Хэй, какие большие сани, как им не быть такими, ведь это сани с гор! 136 mʲakɨ mʲakana jed xanʲa pʲi, ŋajbarʦʲ malʲesʲ mʲatʔ xanʲa tʲuʔ. 136 Мякы мякана ед ханя пи, ңайбарць малесь мятʼ ханя тюʼ. 136 A sátorban persze étel fő; befejezvén a nyers hús evését, mindenki bement a sátorba, ahogy az lenni szokott. 136 В чуме, конечно, еда варится; закончив есть сырое мясо, все вошли в чум, как полагается. 137 manʲ ser tʲundɨmʔ jaxaβ, xanʔ nʲiʔ ŋarʲibtʲeβ. 137 Мань сэр тюндымʼ яхав, ханʼ ниʼ ңарибтев. 137 Kibeleztem a fehér, tarfejű rén tetemét, az utazószánra fektettem. 137 Я распотрошил тушу белого комолого оленя, положил на нарту. 138 mʲakana mʲadʲimʲarʔ mandu malʲeʔ maxadanduʔ pʲinʔ tarpɨdʔ. 138 Мякана мядимярʼ манду малеʼ махадандуʼ пинʼ тарпыдˮ. 138 Aztán végeztek a vendégeskedéssel a sátorban, és kijöttek az utcára. 138 Тут они закончили угощаться в чуме и вышли на улицу. 139 nʲaβ-nʲekaβ tɨnzʲanda nekalŋa, nʲaxarʔ xabtmʔ nʲaʔma puxuʦʲanda xananʔ podʲerjjada. 139 Няв-Некав тынзянда нэкалңа, няхарʼ хабтмʼ няʼма Пухуцянда хананʼ подеръяда. 139 Bátyám fogta a lasszóját, fogott három bikát, befogta őket Anyóka [Asszonykája] szánjába. 139 Старший-Брат мой взял свой аркан, поймал трех быков, запряг их в нарты Старушки. 140 pɨda ŋanʲiʔ nʲaxarʔ xabtmʔ nʲaʔma, xanxanda podʲerjjada. 140 Пыда ңаниʼ няхарʼ хабтмʼ няʼма, ханханда подеръяда. 140 Magának is fogott három bikát, befogta a szánjába. 140 Сам же себе поймал трех быков, запряг в свою нарту. 141 tad tʲikaxad ŋedalʲodaʔ xajaʔ. 141 Тад тикахад ңэдалёдаˮ хаяˮ. 141 Aztán az utazók elmentek. 141 Затем ездоки уехали. 142 nʲaβ-nʲekaβ, nʲabaβ-nʲeja ŋedalʲodʲi pumna xajaxaʔ. 142 Няв-Некав, Нябав-Нея ңэдалёди пумна хаяхаʼ. 142 Bátyám Sógornőmmel utánuk ment. 142 Старший-Брат с Невесткой поехали за ними. 143 manʲiʔ sʲidʲaŋe nʲe-ŋaʦekɨ-papan nʲaʔ xainʲiʔ. 143 Маниʼ сидяңэ Не-Ңацекы-Папан няʼ хаиниʼ. 143 Mi kettesben a Húgocskámmal-Kisgyermekkel a sátorban maradtunk. 143 Мы вдвоем с Младшей-Сестрой-Ребенком остались в чуме. 144 nʲaβ-nʲekaβ, nʲe-tasʲinʲaŋɨ nʲaxarʔ jalʲa jamban sɨŋgrʲodʲi jaŋgu. 144 Няв-Некав, Не-Тасиняңы няхарʼ яля ямбан сыңгрёди яңгу. 144 Három napon át Bátyámról Taszinyangi-Asszonnyal semmi hír. 144 В течение трех дней о Старшем-брате с Женщиной-Тасинянгы нет никаких вестей. 145 nʲaxaramdej jalʲa peβsʲumʲa xonejnʲiʔ. 145 Няхарамдэй яля пэвсюмя хонэйниʼ. 145 A harmadik nap estéjén lefeküdtünk aludni. 145 Вечером третьего дня мы легли спать. 146 xuβɨ nʲana jurkɨnʲiʔ, ŋaβorʦʲ malʲesʲ pʲinʔ jurkɨβʔ, tɨnzʲamʲi ŋekalŋamʔ, nʲaxarʔ temukeʦʲamʔ xabtmʔ jarkadmʔ, xanxanʲi podʲerjjan. 146 Хувы няна юркыниʼ, ңаворць малесь пинʼ юркывˮ, тынзями ңэкалңамʼ, няхарʼ тэмукэцямʼ хабтмʼ яркадмʼ, ханхани подеръян. 146 Reggel felkeltünk; az evést befejezvén kimentem az utcára, fogtam a lasszómat, fogtam három barna bikát, befogtam őket a szánba. 146 Утром встали; кончив есть, я вышел на улицу, взял свой аркан, поймал трех коричневых быков, запряг их в нарты. 147 ŋedalʲoβʲiʔ mʲumnʲa xajadmʔ. 147 Ңэдалёвиʼ мюмня хаядмʼ. 147 Elmentem az utazók útján. 147 Поехал по дороге ездоков. 148 nʲabʲi βarɨ mʲadʔ nʲoʔ nʲamna mʲiŋadmʔ. 148 Няби вары мядʼ нёʼ нямна миңадмʼ. 148 Megyek a legszélső sátor bejárata előtt. 148 Еду мимо входа в крайний чум. 149 juʔ mʲakad ŋobkad isʲada βenʲeko ŋadʲibʲerta juŋgu. 149 Юˮ мякад ңобкад исяда вэнеко ңадиберта юңгу. 149 A tíz sátorból még egy kutya sem, egy veszett sem tűnt elő. 149 Из десяти чумов ни одна собака, даже бешеная, не показалась. 150 βadoʔ jorkanʔ nultaβ, xanmʲi sʲaraβ. 150 Вадоʼ ёрканʼ нултав, ханми сярав. 150 Megálltam, a réneket kikötöttem [a szánhoz]. 150 Остановился, оленей привязал [к нартам]. 151 jer mʲakana inzʲelʲebʔnanʲi - jabʲenʲa ŋeβonduʔ. 151 Ер мякана инзелебˮнани - ябеня ңэвондуʼ. 151 A középső sátorban, hallom, részegek. 151 В среднем чуме слышу - пьяные. 152 nʲabaβ-nʲeja, nʲe-tasʲinʲaŋɨ sʲonda ŋardan xɨnomonoda, tarʲemʔ mamonoda: 152 Нябав-Нея, Не-Тасиняңы сёнда ңардан хыномонода, таремʼ мамонода: 152 Sógornőm, Taszinyangi-Asszony, torka szakadtából énekel, hallom, ahogy mondja: 152 Невестка моя, Женщина-Тасинянгы, во весь свой голос поет, слышно, как произносит: 153 - juʔ-tasʲinʲaŋɨ, nʲe sarɨŋe pʲirmʲi nʲidʲa ŋaʔ. 153 - Юˮ-Тасиняңы, не сарыңэ пирми нидя ңаˮ. 153 - Tíz-Taszinyangi, ti még annyit sem értek, mint én, mint egy asszony. 153 - Десять-Тасинянгы, вы даже меня, женщины, не стоите. 154 ŋulʲiʔ βeβajeda. 154 Ңулиˮ вэваеда. 154 Nagyon rosszak vagytok. 154 Очень вы плохие. 155 manʲ nʲe sarɨ ŋe ibʲaʔmaxanʲi, βaŋuʔmaxananʲi sʲidʲa-pej-tʲermʔ ŋɨlnda teβradmʔ. 155 Мань не сары ңэ ибяʼмахани, ваңуˮмаханани Сидя-Пэй-Термʼ ңылнда тэврадмʼ. 155 Okos asszony vagyok, Két-Hegylakót elhoztam nektek, hogy leigázzátok őket. 155 Я женщина умная, Двух-Жителей-Гор привела вам в подчинение. 156 jurkad βata samlʲaŋg juʔ tɨ tʲikɨ meʔmaxanda masʲ, sʲidʲa juʔ xurʲoda nʲabʲi pʲelʲadu jalrʲi noxo, nʲabʲi pʲelʲadu jalrʲi tʲonʲa, juʔ pʲa xan nʲabʲi pʲelʲadu parʲidʲenʲa tʲonʲa, nʲabʲi pʲelʲaduʔ sʲeŋg noxo ŋamaxanda masʲ, meʔmaxanda masʲ. 156 Юркад вата самляңг юˮ ты тикы мэˮмаханда мась, сидя юˮ хурёда няби пеляду ялри нохо, няби пеляду ялри тёня, юˮ пя хан няби пеляду париденя тёня, няби пелядуʼ сеңг нохо ңамаханда мась, мэˮмаханда мась. 156 Százötven rén egy életre elég nektek, húsz szán, tele félig csak sarki rókával, félig csak vörös rókával, tíz utazószán, felükben ezüstróka, felükben sarki kék róka, ennyi gazdagság csak elég nektek. 156 Сто пятьдесят оленей вам для жизни хватит, двадцать саней, наполненных наполовину только песцами, наполовину - только лисицами, десять нарт, половина в которых - чернобурые лисицы, а половина - голубые песцы, этого добра вам должно хватить. 157 sʲandʲi tʲaxamna nʲedamdaʔ tadmʔ. 157 Сянди тяхамна недамдаʼ тадмʼ. 157 Külön módon feleséget hoztam nektek. 157 Разными путями я привезла вам жену. 158 manʲ tʲenʲeβa sʲidʲa-pej-tʲer sʲiddʲiʔ pʲuβanda, jarkɨ nʲadʲiʔ juŋgu xʲibʲaxart. 158 Мань тенева Сидя-Пэй-Тер сиддиʼ пюванда, яркы нядиʼ юңгу хибяхарт. 158 Tudom, hogy Két-Hegylakónak nincs senkije, aki közbenjárna értük. 158 Я знаю, что у Двух-Жителей-Гор не найдется никого, кто бы заступился за них. 159 tarʦʲ xaraxana xada βeβaxamʔ. 159 Тарць харахана хада вэвахамʼ. 159 Ezért jó volna őket megölni. 159 Поэтому их хорошо бы убить. 160 tarʲem sɨrpanʲi - tasʲinʲaŋɨ-jerβ mʲaʔ nu paxanzaβej manzada, nu paxanzaβej mazadaβamʔ maneʦʲ, jambrʲi jeŋgaxana mʲadʔ nʲaʔ jadaljjaβʔ. 160 Тарем сырпани - Тасиняңы-Ерв мяʼ ну паханзавэй манзада, ну паханзавэй мазадавамʼ манэць, ямбри еңгахана мядʼ няʼ ядалъявʼ. 160 Nézem, Taszinyangi-Vezér sátra megmozdult az alapnál [nincs jól kikötve]; ezt látván nagy léptekkel a sátor irányába indultam. 160 Гляжу я - чум Предводителя-Тасинянгы зашевелился у основания шестов; увидев это, я большими шагами направился к чуму. 161 nʲomʔ nʲaʔmaβ. 161 Нёмʼ няʼмав. 161 Fogtam az ajtó előtti takarót. 161 Взялся за дверной полог. 162 tʲuku meβ βenʲekodarʲeβ, nʲabʲirʲi seβmʲi xaja mʲadʔ mʲunʲa. 162 Тюку мэв вэнекодарев, нябири сэвми хая мядʼ мюня. 162 Kissé felemeltem, ahogy egy kutya tette volna, benéztem. 162 Приподнял немного, это сделав как собака, посмотрел внутрь. 163 tarʲemʔ manʲijebʔnanʲi: nʲanʲi-nʲekanʲi taβada xanʲimʲa nʲoʔ sɨran. 163 Таремʼ маниебʼнани: Няни-Некани тавада ханимя нёʼ сыран. 163 Látom, Bátyámat megölték a havon az ajtónál. 163 Вижу - Старшего-Брата моего убили на снегу у дверей. 164 mʲatʔ nʲidmʔ tʲuʔ, ta mʲinnʲi xanxanʲi parumba xajamʔ, inʲamʲi βerdamʔ, mʲakanʲi xajamʔ. 164 Мятʼ нидмʼ тюˮ, та минни ханхани парумба хаямʼ, инями вэрдамʼ, мякани хаямʼ. 164 Be sem mentem a sátorba, gyorsan az utazószánhoz mentem, megrántottam a gyeplőt és hazamentem. 164 В чум я и не пошел, а торопливо подошел к нарте, дернул узду и поехал домой. 165 mʲakanʲi teβɨβʔ, xanmʲi ŋedaβ. 165 Мякани тэвывʼ, ханми ңэдав. 165 A sátramhoz érvén leszereltem a szánt. 165 До своего чума доехав, нарту распряг. 166 manʲ madmʔ: 166 Мань мадмʼ: 166 Azt mondtam: 166 Сказал: 167 - nʲedko-papaβ, jeddamʲi pʲirʲeʔ, ŋaβortanʲiʔ. 167 - Недко-Папав, еддами пиреʼ, ңавортаниʼ. 167 - Húgocska, főzz ételt, együnk. 167 - Сестренка, свари еду, поедим. 168 pudana ŋaβorʔmamʲiʔ, tʲedaʔ xaβa. 168 Пудана ңаворʼмамиʼ, тедаʼ хава. 168 Utoljára eszünk együtt veled, bizonyára meghalunk. 168 В последний раз будем есть с тобой вместе, наверное, мы умрем. 169 nʲedko-papaβ jedda xanʲa pʲiʔ, tʲedada xɨdʲaʔ mʲuʔ, manʲiʔ ŋaβorŋanʲiʔ. 169 Недко-Папав едда ханя пиʼ, тедада хыдяʼ мюʼ, маниʼ ңаворңаниʼ. 169 Persze Húgocska főzött ételt, csészékbe töltötte, ettünk. 169 Конечно, Сестренка еду сварила, по чашкам разложила, мы поели. 170 manʲ madmʔ: 170 Мань мадмʼ: 170 Azt mondtam: 170 Я сказал: 171 - nʲedko-papaβ, xasʲ memdar paner sʲerʔ, pʲibʲid sʲerʔ xasʲ memdʲid. 171 - Недко-Папав, хась мэмдар панэр серʼ, пибид серʼ хась мэмдид. 171 - Húgocska, vedd fel a halotti panyicát [kabátot] és pimit [csizmát]. 171 - Сестренка, надень смертную паницу и пимы. 172 manʲ xasʲ memdʲinʲi pʲibʲinʲi taʔ, malʲʦʲamʲi taʔ. 172 Мань хась мэмдини пибини таˮ, мальцями таˮ. 172 Add ide nekem is a pimit és malicát, melyekben majd meghalok. 172 Дай и мне пимы и малицу, в которых я буду умирать. 173 nʲedko-papaβ panɨda sʲerɨda, manʲi pʲibʲinʲi tajda, malʲʦʲamʲi tada, manʲiʔ jembjjanʲiʔ. 173 Недко-Папав паныда серыда, мани пибини тайда, мальцями тада, маниʼ ембъяниʼ. 173 Húgocska fogta a panyicát, odaadta nekem a pimit és a malicát, felöltöztünk. 173 Сестренка взяла паницу, мне дала пимы и малицу, мы оделись. 174 jembaʦʲ malʲesʲ manʲ tarʲemʔ madmʔ: 174 Ембаць малесь мань таремʼ мадмʼ: 174 Mikor végeztük az öltözéssel, azt mondtam: 174 Когда одеваться кончили, я сказал: 175 - tʲeda xantanʲiʔ, sʲidʲa ŋenʲi nʲinʲa, xaʔmamʲi ŋeja. 175 - Теда хантаниʼ, сидя ңэни ниня, хаˮмами ңэя. 175 - Most gyalog megyünk, haljunk hát meg a saját lábunkon. 175 - Теперь мы пойдем пешком, на своих ногах хоть умрем. 176 tad tʲikaxad manʲ tarʲemʔ madmʔ: 176 Тад тикахад мань таремʼ мадмʼ: 176 Aztán még azt mondtam: 176 Потом я еще сказал: 177 - tɨ jaebtʲarʔ. 177 - Ты яебтярˮ. 177 - A rének, az késlekedés. 177 - Олени - это задержка. 178 ŋamzʲiʔ ŋenʲiʔ nʲinʲa βarʦʲadtʲemʲiʔ. 178 Ңамзиʼ ңэниʼ ниня варцядтемиʼ. 178 Elindultunk gyalog. 178 Мы двинулись пешком. 179 jalʲa, sʲiβ jalʲa manʲiʔ jadanʲiʔ. 179 Яля, сив яля маниʼ яданиʼ. 179 Hét napig mentünk. 179 Семь дней шли. 180 sʲibʲimdʲej jalʲaxana punʲi nʲajumd tʲor xebʲexama. 180 Сибимдей яляхана пуни няюмд тёр хэбехама. 180 A hetedik napon kiáltás hallatszott mögülünk. 180 На седьмой день позади раздался крик. 181 marʦonʲi nʲimnʲa pu nʲaʔ sɨlɨβʔ - juʔ-ŋedalʲoda. 181 Марцони нимня пу няʼ сылывʼ - Юˮ-Ңэдалёда. 181 A vállam fölött hátranéztem, Tíz-Utazó jön utazószánon. 181 Через плечо я посмотрел назад - Десять-Ездоков на нартах. 182 juʔ-ŋedalʲoda ŋɨnoduʔ tʲondʲerʔ nʲar meβɨduʔ. 182 Юˮ-Ңэдалёда ңынодуʼ тёндерʼ няр мэвыдуʼ. 182 A Tíz-Utazónál a szán hosszanti keresztfáin íjak fekszenek. 182 У Десяти-Ездоков на продольных перекладинах нарт луки лежат. 183 tasʲinʲaŋɨ-jerβ tarʲemʔ mamanoda: 183 Тасиняңы-Ерв таремʼ маманода: 183 Hallani, ahogy Taszinyangi-Vezér azt mondja: 183 Слышно, как Предводитель-Тасинянгы говорит: 184 - xej, meβandamʲi nʲemʲi xuʔ xuntambʲirʔ? 184 - Хэй, мэвандами неми хуʼ хунтамбирˮ? 184 - Hej, hová viszed a nőt, akit feleségül akarunk venni? 184 - Хэй, куда ты ведешь женщину, которую мы хотим в жены взять? 185 imʲi jadelɨ: 185 Ими ядэлы: 185 Azt gondoltam: 185 Я подумал: 186 "ŋaβanda ŋod nʲenej jabsʲaβed, jab tanʲaβɨ ŋeβda, numgart xadumʲjisʲ". 186 "Ңаванда ңод ненэй ябсявэд, яб танявы ңэвда, нумгарт хадумьись". 186 "Miért vagyok ilyen szerencsétlen, hisz ha szerencsém volna, hóvihar támadna.". 186 «Почему я такой несчастный, ведь если бы у меня было счастье, началась бы пурга». 187 tad tʲikaxad tarʦʲa imʔ xaʔaβra, ibanda nʲad nʲalʲi xadŋe nʲalpadada. 187 Тад тикахад тарця имʼ хаˮавра, ибанда няд няли хадңэ нялпадада. 187 Ahogy csak ezt gondoltam, délről nyers [heves] hóvihar támadt. 187 Только я так подумал, с юга задула сырая пурга. 188 juʔ-tasʲinʲaŋɨ ŋopoj tʲorduʔ sʲiβ jalʲa jamban, juʔ-tasʲinʲaŋɨ tarʲemʔ mʲinzʲetɨʔ xadanduʔ poŋgana: 188 Юˮ-Тасиняңы ңопой тёрдуʼ сив яля ямбан, Юˮ-Тасиняңы таремʼ минзетыʼ хадандуʼ поңгана: 188 Hét napig Tíz-Taszinyangi kiáltozik, Tíz-Taszinyangi a hóvihar közepén egyre kiáltozik: 188 В течение семи дней Десять-Тасинянгы кричат, Десять-Тасинянгы среди пурги только одно кричат: 189 - xej, meβandaβaʔ nʲeβaʔ xunʲaʔ xuntambʲir? 189 - Хэй, мэвандаваʼ неваʼ хуняʼ хунтамбир? 189 - Hej, hová viszed a nőt, akit feleségül akarunk venni? 189 - Хэй, куда ты ведешь женщину, на которой мы хотим жениться? 190 ixʲinʲan madmʔ: 190 Ихинян мадмʼ: 190 Azt gondoltam: "Hogy tudnának eltévedni meleg hóviharban, jó lenne, ha északról jönne hóvihar, hideg hóvihar". 190 Я подумал: «Как же они смогут заблудиться в теплую пургу, было бы хорошо, если б пурга ударила с севера, холодная пурга». 191 "iba xadxana sʲanʲaʔ joxoda, ŋerm xadŋe, tʲeʦʲda xalŋe ladβɨ ŋebta - saβa ŋeisʲ." 191 "Иба хадхана сяняʼ ёхода, ңэрм хадңэ, тецьда халңэ ладвы ңэбта - сава ңэись." 191 Ahogy csak ezt gondoltam, úgy északról fagyos hóvihar támadt. 191 Только я так подумал, как с севера нагрянула пурга с морозом. 192 tarʦʲa imʔ xaʔaβra ŋermda nʲad ŋerm xadŋe tʲeʦʲdasaβej paŋgrʲibtada ŋudamʔ βeŋgala - ŋuda nʲi ŋadʲuʔ. 192 Тарця имʼ хаˮавра ңэрмда няд ңэрм хадңэ тецьдасавэй паңгрибтада Ңудамʼ вэңгала - ңуда ни ңадюʼ. 192 Kinyújtom a kezem, a kezem nem látszik. 192 Вытяни руку- руки не видно. 193 jalʲa, sʲiβ jalʲa ŋanʲiʔ tʲorduʔ so. 193 Яля, сив яля ңаниʼ тёрдуʼ со. 193 Még hét napig hallani a kiáltozásukat. 193 Еще семь дней был слышен их крик. 194 sʲiβ jolʲʦŋgana sʲurmbadaxanʲiʔ pʲendlʲaʔ xaranʔ jerʲemʲanʲiʔ. 194 Сив ёльцңгана сюрмбадаханиʼ пендляʼ харанʼ еремяниʼ. 194 Amíg hét napig futottunk, szakadék került az utunkba. 194 Пока мы бежали семь дней, на пути попался нам овраг. 195 xɨnʲaxart sʲurxalʦʲ xesʲ jada juŋgu, ta mʲinnʲiʔ pʲendlʲa βaŋganʔ mantejnʲiʔ. 195 Хыняхарт сюрхалць хэсь яда юңгу, та минниʼ пендля ваңганʼ мантэйниʼ. 195 Nincs hová fordulni, hová lehetne fordulni, akárhogy megyünk, úgy belezuhanunk a szakadékba. 195 Некуда свернуть, куда можно было бы свернуть, как шли, так и упали в овраг. 196 pʲendlʲa βaranʔ sʲidnʲiʔ ta joʔoʔ. 196 Пендля варанʼ сидниʼ та ёˮоʼ. 196 Elvesztettek minket a szakadék szélénél. 196 Они потеряли нас на краю оврага. 197 xaddʲidʲi poŋgana tasʲinʲaŋgɨ-jerβ jadʔmamʲi pʲuβanoda. 197 Хаддиди поңгана Тасиняңгы-Ерв ядˮмами пюванода. 197 Hallani, hogy Legidősebb-Taszinyangi a hóviharban keresi a nyomaimat. 197 Слышно, как Старший-Тасинянгы сквозь пургу мой след ищет. 198 pɨda mamonoda: 198 Пыда мамонода: 198 Azt mondja: 198 Говорит: 199 - jadʔmada xɨnʲaxartana jaŋgu. 199 - Ядˮмада хыняхартана яңгу. 199 - A nyoma sehol. 199 - Нигде нет его следа. 200 masʲi mantenakɨ pʲendlʲaʔ βaŋganʔ? 200 Маси мантэнакы пендляʼ ваңганʼ? 200 Lehet, hogy a szakadékba zuhant? 200 Может, он в овраг упал? 201 jolʲʦenda jolʲʦe, xad saβumda. 201 Ёльценда ёльце, хад савумда. 201 Végezvén [a maga dolgával], a hóvihar elállt. 201 Кончив свое, пурга прекратилась. 202 tasʲinʲaŋɨ-jerβ tarʲem mamonoda: 202 Тасиняңы-Ерв тарем мамонода: 202 Taszinyangi-Vezér azt mondja, hallani: 202 Предводитель-Тасинянгы говорит, слышно: 203 - juʔ-tasʲinʲaŋɨ, xarta tʲenʲeβaraʔ pʲendʔmʲanda juʔ tarkada. 203 - Юˮ-Тасиняңы, харта теневараˮ пендˮмянда юˮ таркада. 203 - Tíz-Taszinyangi, tudjátok, a szakadékból tíz út ágazik ki. 203 - Десять-Тасинянгы, знайте, у оврага десять ответвлений. 204 pʲendʔmʲanda tarka mal saβumboβna letmbʲidaʔ! 204 Пендˮмянда тарка мал савумбовна лэтмбидаˮ! 204 Jól őrizzetek minden kijáratot! 204 Хорошо охраняйте все выходы! 205 xonaranara jaŋgoja. 205 Хонаранара яңгоя. 205 Ne aludjatok el! 205 Не засыпайте! 206 manʲ ŋanʲiʔ pʲendʔmʲanʲi nʲaβmʔ letmbaŋgudmʔ. 206 Мань ңаниʼ пендʼмяни нявмʼ лэтмбаңгудмʼ. 206 Én a szakadék felső szélén őrködök. 206 А я буду караулить на краю оврага вверху. 207 tʲakanduʔ juʔ-tasʲinʲaŋɨ pʲendʔ mʲu malxaʔ xebʲanaduʔ. 207 Тякандуʼ Юˮ-Тасиняңы пендʼ мю малхаʼ хэбянадуʼ. 207 Hallani lehetett, ahogy Tíz-Taszinyangi szétszéledtek a szakadékból kiágazó utakhoz. 207 Слышно было, как Десять-Тасинянгы разошлись по ответвлениям оврага. 208 tasʲinʲaŋɨ-jerβ pʲendʔmʲi nʲaβanʔ xabʲaŋoda. 208 Тасиняңы-Ерв пендˮми няванʼ хабяңода. 208 Taszinyangi-Vezér a peremen maradt. 208 Предводитель-Тасинянгы остался на краю. 209 sʲiβ jalʲaʔ jamban juʔ-tasʲinʲaŋɨ pʲendʔmʲaʔ malxana ŋopoj tʲorduʔ. 209 Сив яляʼ ямбан Юˮ-Тасиняңы пендˮмяʼ малхана ңопой тёрдуʼ. 209 Hét napon át a két szakadékon [peremen] hallani Tíz-Taszinyangi [sok hangú] kiáltozását. 209 В течение семи дней на дне оврага слышался [многоголосый] крик Десяти-Тасинянгы. 210 tasʲinʲaŋɨ-jerβnda pʲendʔmʲa nʲaβxana ŋobtʲikɨ ŋopoj tʲorda. 210 Тасиняңы-Ервнда пендʼмя нявхана ңобтикы ңопой тёрда. 210 A szakadék peremén csak Taszinyangi-Vezér kiáltása hallatszik. 210 На краю оврага слышен только крик Предводителя-Тасинянгы. 211 ŋoboʔ manzʲetɨ: 211 Ңобоʼ манзеты: 211 Egyszer azt mondja: 211 Он одно говорит: 212 - juʔ-tasʲinʲaŋɨ, jaŋgodara jaŋgoja! 212 - Юˮ-Тасиняңы, яңгодара яңгоя! 212 - Tíz-Taszinyangi, figyeljetek jobban! 212 - Десять-Тасинянгы, будьте настороже! 213 tʲukumʔ namda juʔ-tasʲinʲaŋɨ xaj tʲorŋe tʲorsʲetɨdʔ. 213 Тюкумʼ намда Юˮ-Тасиняңы хай тёрңэ тёрсетыдʼ. 213 Válaszul Tíz-Taszinyangi is felkiált. 213 В ответ Десять-Тасинянгы тоже поднимают крик. 214 sʲiʔiβ jolʲʦʲangana xad ŋeβadej. 214 Сиʼив ёльцянгана хад ңэвадэй. 214 Hét nap után a hóvihar egészen elcsendesedett. 214 Через семь дней пурга совсем утихла. 215 ŋobtʔ maʔlʲoβanduʔ, laxanakoβonduʔ, xonʲodaβaʔ sʲiβ jalʲaʔ jamban ŋobʔ juŋgu. 215 Ңобтʼ маʼлёвандуʼ, лаханаковондуʼ, хонёдаваʼ сив яляʼ ямбан ңобˮ юңгу. 215 Hallani, hogy összegyűltek, beszélgetnek, hét napon át nem alszanak. 215 Слышно, как они собрались вместе, разговаривают, на протяжении семи дней не спят. 216 tasʲinʲaŋɨ-jerβ, pɨda tarʲemʔ ma: 216 Тасиняңы-Ерв, пыда таремʼ ма: 216 Taszinyangi-Vezér azt mondta: 216 Предводитель-Тасинянгы, он сказал: 217 - xɨnʲamna ŋedarabtaβaʔ? 217 - Хынямна ңэдарабтаваˮ? 217 - Hát hol vesztettük őt el? 217 - Где же мы его упустили? 218 ŋaʦekɨje, xajadaʔ, pʲendʔmʲata malʔ ŋanʲiʔ letmbʲidaʔ. 218 Ңацекые, хаядаˮ, пендʼмята малʼ ңаниʼ лэтмбидаˮ. 218 Menjetek, fiúk, őrizzétek megint a szakadékból kivezető utakat. 218 Идите, ребята, опять караулить ответвления оврага. 219 manʲ ŋanʲiʔ pʲendʔmʲa βaŋg tuxuʔ. 219 Мань ңаниʼ пендˮмя ваңг тухуˮ. 219 Én meg megyek a peremre. 219 А я буду ходить по краю. 220 nʲaβanda nʲad narexena sɨramʔ sʲidʲerpa mʲinrʲeŋguβʔ. 220 Няванда няд нарэхэна сырамʼ сидерпа минреңгувʼ. 220 Lesepregetem a havat ezzel a horejjel [rénszarvas-irányító rúddal]. 220 Я буду прощупывать снег этим хореем. 221 tʲikanda juʔ-tasʲinʲaŋɨ xebʲaŋoduʔ. 221 Тиканда Юˮ-Тасиняңы хэбяңодуʼ. 221 Akkor Tíz-Taszinyangi elment. 221 Тут Десять-Тасинянгы ушли. 222 tasʲinʲaŋɨ-jerβ pʲendʔmʲanda nʲaβanʔ xebʲaŋoda. 222 Тасиняңы-Ерв пендˮмянда няванʼ хэбяңода. 222 Taszinyangi-Vezér meg elment a szakadékhoz. 222 А Предводитель-Тасинянгы пошел к оврагу. 223 pʲendʔmʲa nʲaβaxad sɨramʔ sʲidʲerpa mʲiʔmanoda. 223 Пендʼмя нявахад сырамʼ сидерпа миˮманода. 223 Annak a széléről elkezdte letördelni a havat a horeje lándzsás hegyével. 223 С его края стал [он вниз] колоть снег копьем хорея. 224 ŋaβeʔ jolʲʦʲaŋgana nʲinʲi teββonda, iknʲi xaraβna jenzʲa narʲa xɨrnarʲida to. 224 Ңавэʼ ёльцяңгана нини тэввонда, икни харавна ензя наря хырнарида то. 224 Egy idő után elért hozzám: a nyakam körül fent jött a horej hegye. 224 Через некоторое время до меня дошел: около моей шеи сверху копье хорея прошло. 225 narʲe toxoβa jenzʲa narʲemʔ sexerkadanda ŋulʲiʔ mejoβna nʲaʔmaβ. 225 Наре тохова ензя наремʼ сэхэркаданда ңулиˮ мэёвна няˮмав. 225 Nagyon erősen megragadtam a horej nyakát. 225 Я очень крепко схватил копье хорея за шейку. 226 tasʲinʲaŋɨ-jerβ ŋekalpaβanoda, sʲan ŋekalpata pʲerʲenʲa pʲarxa. 226 Тасиняңы-Ерв ңэкалпаванода, сян ңэкалпата переня пярха. 226 Taszinyangi-Vezér húzza maga felé, de akármennyire húzta, olyan, mint egy odanőtt fa. 226 Предводитель-Тасинянгы тянет его к себе, сколько ни тянул - оно как вросшее дерево. 227 ta jolʲʦŋgana tasʲinʲaŋɨ-jerβ tarʲemʔ mamonoda: 227 Та ёльцңгана Тасиняңы-Ерв таремʼ мамонода: 227 Akkor Taszinyangi-Vezér azt mondja, hallani: 227 Тогда Предводитель-Тасинянгы говорит, слышно: 228 - juʔ-tasʲinʲaŋɨ, talʲakuʔ todaʔ, sʲenʲa ŋaβnanda ibej tabʔ nʲiʔ sɨra xaʔamβɨ. 228 - Юˮ-Тасиняңы, талякуʼ тодаˮ, сеня ңавнанда ибэй табʼ ниʼ сыра хаˮамвы. 228 - Tíz-Taszinyangi, ide gyertek, a nedves homokra hó esett. 228 - Десять-Тасинянгы, сюда идите, на талый песок снег упал. 229 sʲinzʲibej narʲamʲi tabanʔ nʲimnʲej. 229 Синзибэй нарями табанʼ нимней. 229 A hideg lándzsám beszorult a homokba. 229 Мое холодное копье в песке увязло. 230 juʔ-tasʲinʲaŋɨ toβanoduʔ, tʲurmʔ ŋekalpa pʲaβanoduʔ. 230 Юˮ-Тасиняңы тованодуʼ, тюрмʼ ңэкалпа пяванодуʼ. 230 Tíz-Taszinyangi odajöttek, hallom, kezdték kirángatni a horejt. 230 Десять-Тасинянгы пришли, слышу, стали вытаскивать хорей. 231 ŋulʲiʔ mejoβna manʲ nʲaʔambʲiβ. 231 Ңулиˮ мэёвна мань няˮамбив. 231 Nagyon erősen tartom. 231 Я очень крепко держу. 232 sʲan nekalpatuʔ juʔ-tasʲinʲaŋɨ tʲur pʲerʲenʲa paxa. 232 Сян нэкалпатуʼ Юˮ-Тасиняңы тюр переня паха. 232 Akármennyire is húzta Tíz-Taszinyangi, a horej olyan, mint az odanőtt fa. 232 Сколько бы Десять-Тасинянгы ни тянули, хорей - как вросшее дерево. 233 ŋamge jolʲʦʲaŋgana tasʲinʲaŋɨ-jerβ ma: 233 Ңамгэ ёльцяңгана Тасиняңы-Ерв ма: 233 Egy idő után Taszinyangi-Vezér azt mondja: 233 Через некоторое время Предводитель-Тасинянгы говорит: 234 - ŋaʦekɨjeʔ, xananʲi mʲuj tɨbkaβaʔ xodaʔ, tʲurmʔ madaraʔ, narʲe xajoja. 234 - Ңацекыеʼ, ханани мюй тыбкаваʼ ходаʼ, тюрмʼ мадараʼ, наре хаёя. 234 - Fiúk, keressétek meg a fejszémet, ami az utazószánon van, vágjátok el a horejt, menjünk, hadd maradjon a lándzsa is. 234 - Ребята, найдите мой топор, который в нарте, хорей срубите, поедем, пусть копье остается. 235 narʲemʔ taʔ xobʦakeβaʔ. 235 Наремʼ таʼ хобцакэваˮ. 235 Nyáron megkeressük. 235 Летом его найдем. 236 tɨbkamʔ toβanoduʔ, tʲurmʔ madaβonoduʔ, tʲurmʔ madaʔmaxadanduʔ juʔ-tasʲinʲaŋɨ xebʲanoduʔ. 236 Тыбкамʼ тованодуʼ, тюрмʼ мадавонодуʼ, тюрмʼ мадаʼмахадандуʼ Юˮ-Тасиняңы хэбянодуʼ. 236 Hallom, odahozták a fejszét, elvágták a horejt; elvágván azt, Tíz-Taszinyangi elment. 236 Слышу, они топор принесли, хорей отрубили; отрубив его, Десять-Тасинянгы ушли. 237 sɨŋgrʲosʲalma. 237 Сыңгрёсялма. 237 Egy zörrenést se hallani. 237 Ни шороха не слышно. 238 sɨra βaŋgxad tʲurmʔ sʲidʲanʲaʔ sʲurtambʲiβ, sɨra sʲidʲaʔnama tʲikɨ sʲiβnʲaʔ tʲuruβna tanajβʔ. 238 Сыра ваңгхад тюрмʼ сидяняʼ сюртамбив, сыра сидяʼнама тикы сивняʼ тюрувна танайвˮ. 238 A hógödörből elkezdtem körbeforgatni a horejt, a hóban ütött lyuk szélesedni kezdett, ezen a nyíláson keresztül felemelkedtem a horejon. 238 Из снежной ямы я стал вертеть хореем по кругу, отверстие в снегу стало увеличиваться, через это отверстие по хорею я поднялся. 239 jalʲa jaβnanda ŋadʲimʲadmʔ. 239 Яля явнанда ңадимядмʼ. 239 Végre fényt tűnt elő. 239 Наконец появился свет. 240 manʲ tarpʔmaxadanʲi madmʔ: 240 Мань тарпˮмахадани мадмʼ: 240 Amikor kimásztam, azt mondtam: 240 Когда я вылез, я сказал: 241 - nʲedko-papaβ, narʲe sexerkadanda ŋulʲiʔ mejoβna nʲaʔmad. 241 - Недко-Папав, наре сэхэркаданда ңулиˮ мэёвна няʼмад. 241 - Húgocska, fogd meg jó erősen a lándzsa nyakát. 241 - Младшая-Сестренка, возьмись за шейку копья очень крепко. 242 manʲ sʲit nekaltamʔ. 242 Мань сит нэкалтамʼ. 242 Kihúzlak téged. 242 Я тебя вытащу. 243 nʲedko-papaβ narʲemʔ serkadanda nʲaʔmada, manʲ nekalŋaβ. 243 Недко-Папав наремʼ сэркаданда няˮмада, мань нэкалңав. 243 Húgocskám megfogta a lándzsa nyakát, én kihúztam. 243 Младшая-Сестренка взялась за шейку копья, я потащил. 244 nʲedko-papaβ tʲuʔuj jalʲaxanda teβraβʔ. 244 Недко-Папав тюʼуй яляханда тэвравʼ. 244 Húgocskám kimászott, fel a fényre. 244 Младшая-Сестренка моя наверх, на свет вылезла. 245 tarʲemʔ sɨrŋanʲiʔ - ŋadʲda jaxananaʔ xʲibʲaxart juŋgu. 245 Таремʼ сырңаниʼ - ңадьда яхананаˮ хибяхарт юңгу. 245 Így, körbenézvén semmi sincs körülöttünk. 245 Так, огляделись - никого вокруг нет. 246 juʔ-tasʲinʲaŋɨ mʲakanduʔ xejβɨʔ. 246 Юˮ-Тасиняңы мякандуʼ хэйвыˮ. 246 Tíz-Taszinyangi hazamentek. 246 Десять-Тасинянгы домой уехали. 247 tʲedaʔ xɨnʲaʔ xebʔnandʲi jamʔexeramʲiʔ. 247 Тедаʼ хыняʼ хэбʼнанди ямʼехэрамиʼ. 247 Hová menjünk most, nem tudjuk. 247 Куда теперь идти - не знаем. 248 nʲeneʦʲamʔ xobʔnanʲiʔ - nʲeneʦɨjeduʔ jexerajnʲiʔ. 248 Ненэцямʼ хобˮнаниʼ - ненэциедуʼ ехэрайниʼ. 248 Embereket keresni - nem ismerjük őket. 248 Людей искать - их не знаем. 249 ilʲesʲ jadʔmʲi xanʲaxartad nʲinʲiʔ xoŋguʔ. 249 Илесь ядʼми ханяхартад ниниʼ хоңгуʼ. 249 Sehol nem találunk lakhelyet. 249 Нигде не найдем жилья. 250 βeβa ŋebʔnanda, saβa ŋebʔnanda mʲakanʲiʔ xexenʲiʔ. 250 Вэва ңэбʼнанда, сава ңэбʼнанда мяканиʼ хэхэниʼ. 250 Jó-e, rossz-e, úgy döntöttünk, a sátrunkba megyünk. 250 Хорошо ли, плохо ли, решили идти в свой чум. 251 mʲakanʲiʔ teβɨnʲiʔ. 251 Мяканиʼ тэвыниʼ. 251 Megérkeztünk a sátrunkhoz. 251 В чум наш пришли. 252 mʲaʔmʲiʔ ŋaxat jaxananda pallaβɨ. 252 Мяˮмиʼ ңахат яхананда паллавы. 252 A régi helyén áll. 252 Он стоит на прежнем месте. 253 jurkad βata samlʲaŋg jumʲi mʲatuʔ sʲidʲa xeβxana xadɨrŋaʔ. 253 Юркад вата самляңг юми мятуʼ сидя хэвхана хадырңаˮ. 253 Százötven rénünk körülötte legel. 253 Сто пятьдесят наших оленей вокруг него пасутся. 254 mʲakanʲiʔ teβɨnʲi, nʲedko-papaβ jedmʔ pʲirʲe, jedmʔ ŋamanʲiʔ. 254 Мяканиʼ тэвыни, Недко-Папав едмʼ пире, едмʼ ңаманиʼ. 254 Ahogy a sátorhoz értünk, Húgocska ételt főzött, ettünk. 254 Как дошли до чума, Младшая-Сестренка еду сварила, поели. 255 pʲinʔ sanajuβʔ, nʲaxarʔ judʔ xanmʔ sʲidʲa mʲudŋe βetaŋaxajun. 255 Пинʼ санаювˮ, няхарˮ юдʼ ханмʼ сидя мюдңэ вэтаңахаюн. 255 Kimentem az utcára, két karavánt húztam szét a harminc szánból. 255 Я на улицу вышел, растянул два аргиша из тридцати нарт. 256 tɨnʲi maʔladmʔ, nʲedko-papaβ mʲata xaʔaβra, jorkalanʲiʔ, mʲud pujdanʲiʔ, podʲerjjanʲiʔ, manzadanʲiʔ - sʲenʲej tuʔma nʲeda mʲumnʲa. 256 Тыни маˮладмʼ, Недко-Папав мята хаˮавра, ёркаланиʼ, мюд пуйданиʼ, подеръяниʼ, манзаданиʼ - сеней туˮма неда мюмня. 256 Összegyűjtöttem a réneket, Húgocskám lebontotta a sátrat, befogtuk a réneket a karavánba, elindultunk azon az úton, melyen jöttünk. 256 Собрал оленей, Младшая-Сестренка разобрала чум, запрягли в аргиш оленей, поехали по той дороге, по которой пришли. 257 nʲaxarʔ jalʲa mʲusʲejnʲiʔ, ŋopoj nʲisʲ ŋesuʔ. 257 Няхарˮ яля мюсейниʼ, ңопой нись ңэсуʼ. 257 Három napig vándorlunk, egyszer sem állítottunk sátrat. 257 Три дня кочуем, ни разу не ставили чум. 258 nʲaxaramdej jalʲa peβsʲumbnʲana tʲor xʲibʲaxaʔma punʲa nʲajumd. 258 Няхарамдэй яля пэвсюмбняна тёр хибяхаˮма пуня няюмд. 258 A harmadik nap este kiáltás hallatszott mögülünk. 258 На третий день вечером услышали крик позади нас. 259 marʦʲnʲi nʲimnʲa punʲaʔ sɨlɨβʔ - tasʲinʲaŋɨ-jerβ nʲata nʲerdʲe. 259 Марцьни нимня пуняʼ сылывˮ - Тасиняңы-Ерв нята нерде. 259 A vállam fölött visszanéztem, mindenki előtt [jön] Taszinyangi-Vezér. 259 Через плечо я оглянулся - впереди всех Предводитель-Тасинянгы. 260 ŋɨnmda tʲurŋe meʔeda. 260 Ңынмда тюрңэ мэʼэда. 260 A horej helyett íjat tart. 260 Вместо хорея лук держит. 261 ŋopoj βadada: 261 Ңопой вадада: 261 Egyre ismétli: 261 Одно твердит: 262 - xej, meβnanda nʲeβaʔ xɨnʲaʔ xuntambʲir? 262 - Хэй, мэвнанда неваˮ хыняʼ хунтамбир? 262 - Hej, hová viszed a nőt, akit feleségül akarunk venni? 262 - Хэй, куда ты увозишь женщину, которую мы хотим взять в жены? 263 tarʦʲa tʲormʔ namdasʲ nultaβʔ. 263 Тарця тёрмʼ намдась нултавʼ. 263 E kiáltást hallván megálltam. 263 Услышав этот крик, я остановился. 264 nʲedko-papaβ irmnʲanʲi to, nultada. 264 Недко-Папав ирмняни то, нултада. 264 Húgocskám megállt mellettem. 264 Младшая-Сестренка рядом остановилась. 265 manʲ madmʔ: 265 Мань мадмʼ: 265 Azt mondtam: 265 Я сказал: 266 - nʲedko-papaβ, paner jekad, manʲ malʲʦʲamʲi sʲerʔ. 266 - Недко-Папав, панэр екад, мань мальцями серʼ. 266 - Húgocska, vedd le a jaguskádat [női kabát], vedd fel az én malicámat. 266 - Младшая-Сестренка, сними ягушку, надень мою малицу. 267 pʲibʲid, jekan, manʲ pʲibʲinʲi sʲerʔ! 267 Пибид, екан, мань пибини серˮ! 267 Vedd le a pimidet, vedd fel az enyémet. 267 Сними свои пимы, надень мои. 268 nʲedko-papaβ panemda jekada, pʲibʲida jekajda, pɨda manʲ malʲʦʲamʲi sʲera, pʲibʲinʲi sʲera. 268 Недко-Папав панэмда екада, пибида екайда, пыда мань мальцями сера, пибини сера. 268 Húgocska levette a panyicát, felvette az én malicámat és az én pimimet. 268 Младшая-Сестренка сняла паницу, надела мою малицу и мои пимы. 269 tad tʲikaxad manʲ madmʔ: 269 Тад тикахад мань мадмʼ: 269 Aztán azt mondtam: 269 Потом я сказал: 270 - nʲedko-papaβ, xanmʲi tʲiʔ, mʲudmʲi tʲiʔ. 270 - Недко-Папав, ханми тиʼ, мюдми тиʼ. 270 - Húgocska, itt vannak a szánok, itt a karaván. 270 - Младшая-Сестренка, вот нарта, вот аргиш. 271 mʲusʲeʔ, ŋaxakuna xeʔmʲaxadand - ŋɨsuʔ. 271 Мюсеˮ, ңахакуна хэˮмяхаданд - ңысуˮ. 271 Menj, amikor kicsit távolabb vagy innen, állíts sátrat. 271 Поезжай, когда немного отъедешь, поставь чум. 272 nʲedko-papaβ xasaβadrʲeβʔ inʲamda nʲaʔma, manzabtada. 272 Недко-Папав хасавадревʼ инямда няˮма, манзабтада. 272 Húgocska, mint egy férfi, megragadta a gyeplőt, és elment. 272 Младшая-Сестренка, как мужчина, взялась за вожжу и поехала. 273 manʲ nʲedko-papamʲi pumna nʲedanda mʲumŋʲa, serʔ jansaβej ŋaβka xabtmʲi ŋartʲiʔ inʲada tʲet ŋenda pomna nʲuxulʲimbʲida. 273 Мань Недко-Папами пумна неданда мюмңя, сэрˮ янсавэй ңавка хабтми ңартиʼ иняда тет ңэнда помна нюхулимбида. 273 Én Húgomként megyek, a foltos rénbikám gyeplői, melyek szakállas fóka bőréből készültek, a négy lába között [húzódnak]. 273 Я за Младшей-Сестрой еду, у моего пятнистого быка вожжи, сделанные из шкуры морского зайца, между четырех его ног волочатся. 274 manʲ noj pʲisuʔ nʲinʲa nʲar juʔ xarʦenadmʔ. 274 Мань ной писуʼ ниня няр юʼ харценадмʼ. 274 Én keresztben fekszem a durva szövetből készült női takarón. 274 Я лежу поперек суконного женского покрывала. 275 janamboβna manʲ mʲiŋadmʔ. 275 Янамбовна мань миңадмʼ. 275 Halkan megyek. 275 Я еду тихо. 276 tasʲinʲaŋɨ-jerβ inʲa nʲaŋɨ xeβuβnanʲi to. 276 Тасиняңы-Ерв иня няңы хэвувнани то. 276 Taszinyangi-Vezér balról jött. 276 Предводитель-Тасинянгы подъехал с левой стороны. 277 nʲernʲakuna sʲidʲa-nʲarʔ tʲibʲa jolʲʦʲand nultada. 277 Нернякуна сидя-нярˮ тибя ёльцянд нултада. 277 Megállt előttem, két-három szazseny távolban. 277 Остановился впереди на расстоянии двух-трех саженей. 278 serʔ janzaβej ŋaβka xabtmʲi tasʲinʲaŋɨ-jerβ xanʔ xeβanʔ nultada. 278 Сэрˮ янзавэй ңавка хабтми Тасиняңы-Ерв ханʼ хэванʼ нултада. 278 Foltos, kedvenc rénbikám megállt Taszinyangi-Vezér utazószánja mellett. 278 Мой пятнистый авка-бык остановился возле нарты Предводителя-Тасинянгы. 279 tasʲinʲaŋɨ-jerβ serʔ janzaβej ŋartʲeŋɨ inʲamʔ nʲaʔmada, malmda ikanda tʲaxaʔ sʲarada, βenʲaŋɨ xanda ŋenʔ sʲarada, nʲabʲi malmda. 279 Тасиняңы-Ерв сэрˮ янзавэй ңартеңы инямʼ няˮмада, малмда иканда тяхаʼ сярада, вэняңы ханда ңэнʼ сярада, няби малмда. 279 Taszinyangi-Vezér megragadta a foltos rénem gyeplőjét, egyik végét a nyakához kötötte, a másikat meg a szánja jobb talpához. 279 Предводитель-Тасинянгы схватил вожжи моего пятнистого оленя, один конец привязал к шее, а другой - к одному из правых копыльев нарты. 280 tasʲinʲaŋɨ-jerβ pɨda tarʲem ma: 280 Тасиняңы-Ерв пыда тарем ма: 280 Taszinyangi-Vezér azt mondta: 280 Предводитель-Тасинянгы так сказал: 281 - nʲudʲa-pe-tʲerʔ xananada juŋgu. 281 - Нюдя-Пэ-Терʼ хананада юңгу. 281 - Ifjabb-Hegylakó nem vitt magával semmit! 281 - Младший-Житель-Гор с собой ничего не увез! 282 tanʲa xejʲa! 282 Таня хэйя! 282 Hadd menjen. 282 Пусть уезжает. 283 manʲaʔ tʲedaʔ nʲeβaʔ xanaŋguβaʔ mʲakana. 283 Маняˮ тедаʼ неваˮ ханаңгуваˮ мякана. 283 Az asszonyunkat most a sátrunkba vezetjük. 283 Женщину же свою теперь увезем в свой чум. 284 nʲeda mʲumnʲa puʔ nʲajuʔ sʲurxaljjanaʔ. 284 Неда мюмня пуʼ няюʼ сюрхалъянаˮ. 284 Visszafordultunk az úton. 284 Мы повернули по дороге обратно. 285 sʲiʔmʲi βada xana. 285 Сиˮми вада хана. 285 Visznek engem magukkal. 285 Они везут меня. 286 sʲanad mʲindʲakeβaʔ ŋedalʲoβanduʔ mʲunʲa jaxa tanʲaβɨ. 286 Сянад миндякэваˮ ңэдалёвандуʼ мюня яха танявы. 286 Mentünk valamennyit, az úton folyó tűnt fel. 286 Сколько-то мы проехали, на пути река оказалась. 287 tasʲinʲaŋɨ-jerβ laŋganʔ teβa nultada. 287 Тасиняңы-Ерв лаңганʼ тэва нултада. 287 Taszinyangi-Vezér a folyó meredek partjára érve megállt. 287 Предводитель-Тасинянгы, доехав до крутого берега реки, остановился. 288 serʔ janzaβej inʲamda jekada, ŋartʲiŋo inʲamda malmʔ nʲanʲi tada. 288 Сэрˮ янзавэй инямда екада, ңартиңо инямда малмʼ няни тада. 288 Kikötözte a foltos rénem gyeplőjét, a gyeplő végét, mely szakállas fóka bőréből készült, átadta nekem. 288 Отвязал вожжи моего пятнистого оленя, конец вожжи, сделанной из шкуры морского зайца, отдал мне. 289 pɨda xaja. 289 Пыда хая. 289 Ő maga elment. 289 Сам уехал. 290 xanamda jaxaʔ tʲaxanʲaʔ xana. 290 Ханамда яхаʼ тяханяʼ хана. 290 Átvitte a folyón a szánját. 290 Увез за реку свою нарту. 291 tanʲad jada to. 291 Таняд яда то. 291 Onnan gyalog jött vissza. 291 Оттуда пешком пришел. 292 tasʲinʲaŋɨ-jerβ serʔ janzaβej ŋartʲiŋɨ inʲamʔ sʲoxotata nʲaʔmada. 292 Тасиняңы-Ерв сэрˮ янзавэй ңартиңы инямʼ сёхотата няʼмада. 292 Taszinyangi-Vezér fogta a foltos rénem gyeplőjét a nyakánál. 292 Предводитель-Тасинянгы взялся за вожжу моего пятнистого оленя у шеи. 293 pɨda tarʲem ma: 293 Пыда тарем ма: 293 Azt mondta: 293 Сказал: 294 - tasʲinʲaŋɨ, xanʲana xajedaʔ? 294 - Тасиняңы, ханяна хаедаʼ? 294 - Taszinyangik, hol vagytok? Szerszámozzátok le a szánt. 294 - Тасинянгы, где вы? Распрягите нарту. 295 xan ŋedadaʔ. 295 Хан ңэдадаˮ. 295 Ne menjen tönkre az eleje. 295 Не сломать бы ее переднюю часть. 296 xanona pɨjak nʲoja lanzʲeduʔ. 296 Ханона пыяк нёя ланзедуʼ. 296 Tíz-Taszinyangi rohant leszerszámozni a réneket. 296 Десять-Тасинянгы бросились распрягать оленей. 297 juʔ-tasʲinʲaŋɨ xano pɨjaxaʔ ŋopojlad labʦejdʔ. 297 Юˮ-Тасиняңы хано пыяхаʼ ңопойлад лабцейдˮ. 297 Taszinyangi-Vezér vezette az én foltos rénemet. 297 Предводитель-Тасинянгы повел моего пятнистого оленя. 298 tasʲinʲaŋɨ-jerβ serʔ janzaβejmʔ βaʔlŋada ŋanʲiʔ namdaxana jaxanda xaʔmoda, tujpa ŋejβɨ. 298 Тасиняңы-Ерв сэрˮ янзавэймʼ ваʼлңада Ңаниʼ намдахана яханда хаˮмода, туйпа ңэйвы. 298 Leereszkedtünk a folyóhoz. 298 Спустились к реке. 299 serʔ janzaβemʔ salʲik saβak labʲidʲe nʲiβuβ. 299 Сэрˮ янзавэмʼ салик савак лабиде нивув. 299 Én a könyököm élével meglöktem a foltos rénemet. 299 Я острием локтя толкнул своего пятнистого оленя. 300 serʔ janzaβej sʲaʔnɨ tarʲem permɨ? 300 Сэрˮ янзавэй сяˮны тарем пэрмы? 300 Hisz hozzá lenne szokva, hogy így bánjanak vele? [a kedvenc rént jobb körülmények közt tartják, így ehhez nincs hozzászokva] 300 Разве он привык, чтобы с ним так обращались? 301 seβnda lenʔ jestʲeba serʔ janzaβej lerada ŋeβɨ. 301 Сэвнда лэнʼ естеба сэрˮ янзавэй лэрада ңэвы. 301 Megrémült, amikor halántékon csapták. 301 Он испугался, когда его ударили по виску. 302 tad nekalmanda tasʲinʲaŋɨ-jerβ pɨndʲo xaʔmɨʔ. 302 Тад нэкалманда Тасиняңы-Ерв пындё хаˮмыˮ. 302 A rén úgy magához rántotta a gyeplőt, hogy Taszinyangi-Vezér arccal előre a földre esett. 302 Олень рванул вожжи к себе так, что Предводитель-Тасинянгы упал на землю вниз лицом. 303 xannʲi xeβuβna pɨnʲdʲena xai. 303 Ханни хэвувна пыньдена хаи. 303 Elmentem mellette. 303 Я мимо него проехал. 304 jenzʲa narʲemʔ xarta narʲemda xanʔ βeʔ nʲad βerda nʲiβuβ, panda ŋɨlmna jenzʲa narʲemʔ ŋedara nʲiβuβ. 304 Ензя наремʼ харта наремда ханʼ вэʼ няд вэрда нивув, панда ңылмна ензя наремʼ ңэдара нивув. 304 Kihúztam a szánjából a lándzsát, és megdöftem vele. 304 Я вытащил из его нарты копье и ударил им. 305 jenzʲa narʲe tasʲinʲaŋɨ-jerβ sʲiβnʲaʔ xɨrnarʲida xaje. 305 Ензя наре Тасиняңы-Ерв сивняʼ хырнарида хае. 305 Keresztüldöftem Taszinyangi-Vezért. 305 Проткнул Предводителя-Тасинянгы насквозь. 306 tasʲinʲaŋɨ-jerβ indakartada juŋgu. 306 Тасиняңы-Ерв индакартада юңгу. 306 Taszinyangi-Vezér már nem lélegzik. 306 Предводитель-Тасинянгы уже не дышит. 307 tasʲinʲaŋɨ-jerβ xadaʔmaxadanʲi juʔ-tasʲinʲaŋɨ ŋopoj narʲexananʲi malʔ xadajn. 307 Тасиняңы-Ерв хадаʼмахадани Юˮ-Тасиняңы ңопой нареханани малʼ хадайн. 307 Taszinyangi-Vezérrel végezvén megöltem a lándzsával Tíz-Taszinyangi maradékát. 307 Покончив с Предводителем-Тасинянгы, я убил копьем оставшихся из Десяти-Тасинянгы. 308 tad tʲikaxad mʲudmʲi xannʲi mʲuβna xaʔaβraβ, nʲe xan meʦʲ ŋedalʲobʲitu mʲumnʲa xajadmʔ. 308 Тад тикахад мюдми ханни мювна хаˮаврав, не хан мэць ңэдалёбиту мюмня хаядмʼ. 308 Aztán kibontottam a karavánt, és a női utazószánon a korábbi úton elmentem. 308 Потом я отвязал аргиш и в женской нарте поехал по прежней дороге. 309 tasʲinʲaŋɨ mʲakaʔ tejβɨβʔ. 309 Тасиняңы мякаˮ тэйвывˮ. 309 Elérkeztem Tíz-Taszinyangi sátrához. 309 Доехал до чумов [Десяти]-Тасинянгы. 310 nʲe-tasʲinʲaŋɨ nʲabamʲi nʲaʔmaβ, lʲasabtaβ. 310 Не-Тасиняңы нябами няˮмав, лясабтав. 310 Sógornőmet, Taszinyangi-Asszonyt megragadtam, lelöktem [a földre]. 310 Невестку мою, Женщину-Тасинянгы, схватил, повалил. 311 manʲ madm: 311 Мань мадм: 311 Azt mondtam: 311 Я сказал: 312 - nʲe-tasʲinʲaŋɨ-nʲe-nʲabamʲi, pɨdar βeβa. 312 - Не-Тасиняңы-Не-Нябами, пыдар вэва. 312 - Taszinyangi-Asszony-Sógornőm, rossz vagy. 312 - Женщина-Тасинянгы-Невестка-Моя, ты плохая. 313 manasʲ: jurkad jaŋgnʲa samlʲaŋg juʔ tɨmʔ teβram, sʲidʲa-pej-tʲermʔ ŋɨlnda teβradmʔ, sʲidʲa juʔ xurʲoda nʲabʲi pʲelʲadu jalrʲi noxo, nʲabʲi pʲelʲadu jalrʲi tʲonʲa, juʔ pʲa xan nʲabʲi pʲelʲadu parʲidʲenʲa tʲonʲa, nʲabʲi pʲelʲaduʔ sʲeŋg noxo teβradmʔ. 313 Манась: юркад яңгня самляңг юˮ тымʼ тэврам, Сидя-Пэй-Термʼ ңылнда тэврадмʼ, сидя юˮ хурёда няби пеляду ялри нохо, няби пеляду ялри тёня, юʼ пя хан няби пеляду париденя тёня, няби пелядуʼ сеңг нохо тэврадмʼ. 313 Azt mondtad: százötven rént hoztam, Két-Hegylakót hoztam nektek, húsz utazószánt és még tizet, tele sarki rókával és vörös rókával, nektek hoztam. 313 Говорила: сто пятьдесят оленей привела, Двух-Жителей-Гор для вас привела, двадцать нарт и еще десять, полных песцов и лисиц, вам привела. 314 tʲedaʔ juʔ-tasʲinʲaŋɨ xadaβedaʔ. 314 Тедаʼ Юˮ-Тасиняңы хадавэдаˮ. 314 Most Tíz-Taszinyangid a kezemtől halt meg. 314 Теперь Десять-Твоих-Тасинянгы умерли от моей руки. 315 pɨdar ŋobtarʲemʔ xaŋgun! 315 Пыдар ңобтаремʼ хаңгун! 315 Meghalsz te is! 315 Ты тоже умрешь! 316 manʲ nʲe-tasʲinʲaŋɨ-nʲabamʲi ŋeβaxanda ladadmʔ, indta juŋguma, xa. 316 Мань Не-Тасиняңы-Нябами ңэваханда лададмʼ, индта юңгума, ха. 316 Taszinyangi-Asszonyt, Sógornőmet fejbe csaptam, nem maradt lélegzete, meghalt. 316 Я Женщину-Тасинянгы, Невестку мою, по голове ударил, дыхания у нее не стало, она умерла. 317 tad tʲikaxad mʲudamda βeta, nʲedanda mʲumnʲa xaja. 317 Тад тикахад мюдамда вэта, неданда мюмня хая. 317 Aztán felszereltem a karavánt, és a régi úton mentem tovább. 317 Потом я снарядил аргиш и по старой дороге дальше поехал. 318 tajna xɨnʲana nʲedko-papamʲi ŋesoβɨ, mʲudnda ŋeda. 318 Тайна хыняна Недко-Папами ңэсовы, мюднда ңэда. 318 Ott valahol Húgocskám felállította a sátrat. 318 Где-то там Младшая-Сестренка моя чум поставила. 319 naβraʔmaxadandʲiʔ xonajaxaʔ. 319 Навраʼмахадандиʼ хонаяхаʼ. 319 Leszereltem a karavánt, aztán, miután ettünk, lefeküdtünk aludni. 319 Я распряг аргиш, после того, как поели, легли спать. 320 xunʲana jurkjjaxaʔ. 320 Хуняна юркъяхаʼ. 320 Reggel felkeltünk. 320 Утром встали. 321 tʲedaxaβa sʲan jalʲa mʲinnakexeʔ. 321 Тедахава сян яля миннакэхэʼ. 321 Egy pár napig egy helyben éltünk. 321 Несколько дней жили на одном месте. 322 mʲinβamdʲiʔ jolʲʦeʔmaxadandʲiʔ sʲenʲej tumandʲiʔ nʲedandʲiʔ mʲumnʲa mʲusʲeljjanʲiʔ. 322 Минвамдиʼ ёльцеˮмахадандиʼ сеней тумандиʼ недандиʼ мюмня мюселъяниʼ. 322 Eljött a [folyó] fagyás ideje, felismerhetők lettek a tavalyi állomás nyomai. 322 Подходила пора замерзания [реки], обозначились следы к прошлогодней стоянке. 323 tad tʲikaxad ŋamgerʲi xaramʔ nʲisʲ mesʔ jaβmʔ madarŋaxaʔ. 323 Тад тикахад ңамгэри харамʼ нись мэсʼ явмʼ мадарңахаʼ. 323 Aztán, mintha mit sem számított volna, a folyó befagyott. 323 Потом, что бы то ни было, река замерзла. 324 jaβʔ madaʔmaxadandʲiʔ peʔ-xojmʔ madaŋaxaʔ. 324 Явʼ мадаˮмахадандиʼ Пэʼ-Хоймʼ мадаңахаʼ. 324 A folyó befagyott, körvonalazódott az Urál-hegység. 324 Река замерзла - обозначился хребет Урала. 325 peʔ-xojʔ tʲaxanaŋɨ telanʔ mʲata mʲaradaʔ. 325 Пэʼ-Хойʼ тяханаңы тэланʼ мята мярадаʼ. 325 Az Urál-hegység túloldalán, a mély tónál sátrat állítottak. 325 На той стороне Уральского хребта у глубокого водоема чум поставили. 326 tʲeda tʲuku jalʲaʔ ŋesondʔ pejʔ telxana ilʲenakexeʔ. 326 Теда тюку яляʼ ңэсондʼ Пэйʼ тэлхана иленакэхэʼ. 326 A mai napig bizonyára az Urál-hegység lejtőjén élnek. 326 До сего дня, наверно, живут они на склоне Уральских гор. 327 ta βalakada. 327 Та валакада. 327 Ez minden. 327 Вот и все.