1 4. sʲidntʲet-xaβota-puxutʲa 1 4. СИДНТЕТ-ХАВОТА-ПУХУТЯ 1 4. Nyolcfülű-Öreganyó 1 4. ВОСЬМИУХАЯ-СТАРУХА 2 saβa-ilʲenʲa-βaskuj ilʲeβɨ. 2 Сава-Иленя-Васкуй илевы. 2 Élt egy Gazdag-Szerencsés-Kereskedő. 2 Жил Богатый-Удачливый-Купец. 3 sʲamʲan ŋamgarʲida tamasʲ. 3 Сямян ңамгарида тамась. 3 Mindene volt neki bőségesen. 3 Всего у него было в достатке. 4 jesʲta tʲin tanʲa. 4 Есьта тин таня. 4 Volt egy kamra pénze. 4 Был у него склад денег. 5 xoraβʲita mʲaʔ tanʲa. 5 Хоравита мяˮ таня. 5 Volt egy tehénistállója. 5 Был у него и коровник. 6 xardanta βekana ŋamgeda ŋedakɨ xʲibʲartmʔ nʲi ŋedarambʲuʔ. 6 Харданта вэкана ңамгэда ңэдакы хибяртмʼ ни ңэдарамбюˮ. 6 A ház egyik felében nem tudni, mije van, senkit nem enged oda. 6 На одной половине дома у него неизвестно что есть, никого туда не пускает. 7 tʲikana soloteta tʲin ŋedaraxa. 7 Тикана солотэта тин ңэдараха. 7 Úgy tűnik, ott van az aranytárolója. 7 Там, кажется, у него хранилище золота. 8 tʲikata xaβna nʲaxarʔ-nʲuda ŋeβɨ. 8 Тиката хавна Няхарˮ-Нюда ңэвы. 8 Ezen kívül volt neki Három-Fia. 8 Кроме того, было у него Три-Сына. 9 pudana salako ŋeβɨ. 9 Пудана Салако ңэвы. 9 A legifjabb fia Együgyű volt. 9 Младший сын Дураком был. 10 tʲikɨ jesʲada tarʲi tuβɨ βunʲi ŋa. 10 Тикы есяда тари тувы вуни ңа. 10 A pénz nem magától lett. 10 Деньги не сами по себе появились. 11 nʲuxujuda mansrasʲtɨxɨʔ, pɨda mansrasʲtɨ. 11 Нюхуюда мансрасьтыхыʼ, пыда мансрасьты. 11 A Két-Idősebbik-Fia szerezte, meg ő szerezte. 11 Их заработали Два-Старших-Сына, и он заработал. 12 salakodoʔ tuʔ sʲiβʔ poŋgana koranda nʲina lʲasʲosʲetɨ. 12 Салакодоʼ туʼ сивˮ поңгана коранда нина лясёсеты. 12 Csak az Együgyűkéjük heverészett a hátán, a kemencepadkán, a hamuban. 12 Лишь Дурачок их на печи в золе на спине полеживал. 13 sʲanɨ ŋebtanod βaskuj-lusar nʲuxujuta nʲaʔ manʲiβ: 13 Сяны ңэбтанод Васкуй-Лусар Нюхуюта няʼ манив: 13 Orosz-Kereskedő egyszer azt mondja Két-Fiának: 13 Русский-Купец однажды Двум-своим-Сыновьям и говорит: 14 - jesʲnaʔ tʲin tɨrabta taranarxa. 14 - Есьнаˮ тин тырабта таранарха. 14 - Úgy látszik, a pénzes kamránkat ki kellene szárítani. 14 - Видно, склад наших денег надо бы просушить. 15 malʲe sʲiʔβ po xaja, tamanamda pojramadanʲi. 15 Мале сиˮв по хая, таманамда пойрамадани. 15 Már hét év telt el azóta, hogy ráerősítettem a zárat. 15 Уж семь лет прошло, как я замок на нем укрепил. 16 pon nʲisʲ mɨʔ tʲintu nʲaʔ jaljjadʔ. 16 Пон нись мыˮ тинту няʼ ялъядˮ. 16 Nem késlekedvén a kamrához mentek. 16 Не мешкая, они зашагали к складу. 17 nʲuxujuda tʲeda βadʲoβexe ŋenʲixʲimʔ, jexeraŋaxantʲ. 17 Нюхуюда теда вадёвэхэ ңэнихимʼ, ехэраңаханть. 17 Két-Idősebb-Fiú nem tudtak róla semmit, ők csak úgy felnőttek. 17 Два-Старших-Сына о нем ничего не знали, они только подрастали. 18 nʲisʲandʲiʔ sʲidʲa tʲinda ŋeβɨ. 18 Нисяндиʼ сидя тинда ңэвы. 18 Az apjuknak két kamrája volt. 18 Отец же их два склада имел. 19 nʲerdʲenʲajumduʔ nʲondosʲimʔ nʲama nʲenej tʲin ŋeβɨ. 19 Нерденяюмдуʼ нёндосимʼ няма ненэй тин ңэвы. 19 Először az ezüsttároló ajtaját nyitották ki. 19 Первой открывали дверь хранилища серебра. 20 tʲintu nʲomʔ nesʲ βaskuj-lusan lakrʲi seβda ŋarma. 20 Тинту нёмʼ нэсь Васкуй-Лусан лакри сэвда ңарма. 20 Amikor kinyílt az ajtó, Orosz-Kereskedő eltátotta a száját döbbenetében. 20 Когда дверь открылась, Русский-Купец разинул рот от удивления. 21 jesʲda purʔ ŋamɨdoʔ. 21 Есьда пурˮ ңамыдоʼ. 21 A fémet megette a rozsda. 21 Металл ржавчина съела. 22 βesakor tʲinda mʲuʔ sʲurbɨʔ. 22 Вэсакор тинда мюʼ сюрбыˮ. 22 Az öreg a kamra mélyébe rohant. 22 Старик ринулся вглубь склада. 23 sʲand xunand maltormɨ ŋebata ŋod xajlasaβej ŋadʲimʲa. 23 Сянд хунанд малтормы ңэбата ңод хайласавэй ңадимя. 23 Nem tudni, meddig volt ott, de könnyek között jött vissza. 23 Сколько он там пробыл, неизвестно, но вернулся весь в слезах. 24 ŋobkart nʲenej kopʲejkaxart xonada jaŋgu. 24 Ңобкарт ненэй копейкахарт хонада яңгу. 24 Egyetlen ezüstpénzt sem talált. 24 Ни одной серебряной монетки не нашел. 25 nʲuxujuta nʲaʔ ma: 25 Нюхуюта няʼ ма: 25 Azt mondta Két-Fiának: 25 Двум-своим-Сыновьям сказал: 26 - mʲanʲi βekɨ tʲinmʲi manekaβama. 26 - Мяни вэкы тинми манэкавама. 26 Nézzük meg a tárolót a házam másik felén. 26 - Посмотрим хранилище на моей половине дома. 27 tʲikamʲi solotej tʲin. 27 Тиками солотэй тин. 27 Ott aranyat tartok. 27 Там золото храню. 28 ŋarka jeŋgana tʲindoʔ nʲaʔ βexedadoʔ. 28 Ңарка еңгана тиндоʼ няʼ вэхэдадоʼ. 28 Nagy léptekkel siettek a tárolóhoz. 28 Большими шагами рванули к хранилищу. 29 tʲinta nʲomʔ ŋuda maxa nʲaʔ pʲexertada. 29 Тинта нёмʼ ңуда маха няʼ пехэртада. 29 Egy rántással kinyitották az ajtót. 29 Рывком дверь открыли. 30 βaskuj-βesakor seβxajuda xatʲeŋaxa xambxalʔ. 30 Васкуй-Вэсакор сэвхаюда хатеңаха хамбхалˮ. 30 Az Öreg-Kereskedő szemei csaknem kiestek a helyükről. 30 У Купца-Старика чуть из орбит глаза не вылезли. 31 pulɨta nʲixʲi xamɨʔ. 31 Пулыта нихи хамыˮ. 31 Térdre rogyott. 31 Он упал на колени. 32 nʲuxujota idʲiʔ jadɨlɨdʔ: 32 Нюхуёта идиʼ ядылыдˮ: 32 A Fiai elgondolkodtak: 32 Сыновья задумались: 33 "mananʲo solotoj jabʲerʲe. 33 "Мананё солотой ябере. 33 "Azt mondják, az aranynak ragyognia kellene. 33 «Говорят, золото должно блестеть. 34 tʲinβaʔ ŋanʲi pebʲinʲu". 34 Тинваˮ ңани пэбиню". 34 A mi kamránkban sötét van." 34 В нашем же складе темно». 35 lusa-βesakor nʲuxujuta laxanakurtan tʲinta mʲuʔ βɨrnarʲida xaja. 35 Луса-Вэсакор Нюхуюта лаханакуртан тинта мюʼ вырнарида хая. 35 Az Orosz-Öreged, amíg a Két-Fia beszélgetett, gyorsan besietett a kamrába. 35 Русский-Старик-твой, пока Два-его-Сына разговаривали, стремительно заскочил в склад. 36 punʲaʔ jarsaβej ŋadʲimʲa. 36 Пуняʼ ярсавэй ңадимя. 36 Könnyek között tért vissza. 36 Вернулся весь в слезах. 37 ŋeβada pʲa mʲujdarʲeβ xeβɨ. 37 Ңэвада пя мюйдарев хэвы. 37 A feje olyan lett, mint egy fa belseje. 37 Голова его как внутренность дерева стала. 38 sʲiʔiβ solotoj labtej mʲud xadaʔ purʔ ŋar solotej jutʲeketʲart xonada jaŋgu. 38 Сиˮив солотой лабтэй мюд хадаʼ пурˮ ңар солотэй ютекэтярт хонада яңгу. 38 A hét aranyládában még egy kicsi, homokszemnyi aranyat sem talált. 38 В семи золотых сундуках он не нашел даже маленького, с песчинку, кусочка золота. 39 βesakor nʲoxujota nʲaʔ manʲiβ: 39 Вэсакор Нёхуёта няʼ манив: 39 Az Öreg azt mondja Fiainak: 39 Старик говорит Сыновьям: 40 - tʲedaβ xaβandarxaβanʲu! 40 - Тедав хавандархаваню! 40 - Elvesztünk! 40 - Мы погибли! 41 xexeʔ mʲadonʲi makodaʔ malʔ manetʲ tara. 41 Хэхэˮ мядони макодаˮ малʼ манэть тара. 41 Meg kell nézni minden templom tetejét. 41 Купола всех церквей надо осмотреть. 42 solotexed sʲertaβʲʃɨntʲ. 42 Солотэхэд сертавьшинть. 42 Aranyból készültek. 42 Они были сделаны из золота. 43 tʲikɨnʲi saβa ŋeb ilʲe pʲirtaβaʔ. 43 Тикыни сава ңэб иле пиртаваˮ. 43 Ha azok épek, akkor még élhetünk. 43 Если они целы, то мы еще поживем. 44 nʲuxujuda βadamʔ nʲisʲ mes xexeʔ mʲadʔ nʲajuʔ βɨrnarʲidʲiʔ xaja. 44 Нюхуюда вадамʼ нись мэс хэхэˮ мядʼ няюʼ вырнаридиʼ хая. 44 A Két-Idősebb-Fiú szó nélkül, gyorsan elfutottak a templomokhoz. 44 Два-Старших-Сына, ни слова не говоря, стремительно побежали к церкви. 45 ŋamge jolʲtŋgana tʲin nʲoxɨ ŋamdʲoda jarta nʲisʲantʲi xeβanʔ pʲata ŋadʲimʲaxaʔ. 45 Ңамгэ ёльтңгана тин нёхы ңамдёда ярта Нисянти хэванʼ пята ңадимяхаʼ. 45 Egy idő után kifulladva futottak oda a tároló ajtajainál ülő és zokogó Apjukhoz. 45 Через некоторое время они, задыхаясь, прибежали к сидящему и рыдающему в дверях хранилища Отцу. 46 nultaxaβa βadamʔ metʲ nʲixʲiʔ pʲirasʔ. 46 Нултахава вадамʼ мэть нихиʼ пирасˮ. 46 Megálltak, egy szót sem tudtak szólni. 46 Остановились, слова вымолвить не могут. 47 xajlaxatatʲiʔ xaβan xarbʲilajxaʔ. 47 Хайлахататиʼ хаван харбилайхаʼ. 47 Elfojtják a könnyeiket. 47 Их душат слезы. 48 ŋarkajumʔ ŋod βaxajlʔ. 48 Ңаркаюмʼ ңод вахайлˮ. 48 Végül az egyik megszólalt. 48 Наконец один заговорил. 49 manʲiβ: 49 Манив: 49 Azt mondta: 49 Сказал: 50 - xexe mʲadona tuʔ jatamadrʲeβ parʲidʲeʔ. 50 - Хэхэ мядона туˮ ятамадрев паридеˮ. 50 - A templomaink kupolái feketék, mint a korom. 50 - Купола наших церквей черны, как сажа. 51 nʲudʲajumʔ ma: 51 Нюдяюмʼ ма: 51 A Kettő-Közül-Legifjabb azt mondta: 51 Младший-из-Двоих сказал: 52 - mano mʲuntʲa tʲuŋgadamtʲ ŋamgert naŋadʲaŋe xajoβɨ juŋgu. 52 - Мано мюнтя тюңгадамть ңамгэрт наңадяңэ хаёвы юңгу. 52 - Elmentem a templomba, ott nincs semmi épen. 52 - Я заходил в церковь, там нет ничего целого. 53 sʲirʲu tuxana paradaβeraxa. 53 Сирю тухана парадавэраха. 53 Minden, ami volt, elégett a tűzben. 53 Все будто нарочно огнем выжжено. 54 nʲiduʔ nʲamba jabʲenadrʲeβ mʲakanduʔ pʲaduʔ. 54 Нидуʼ нямба ябенадрев мякандуʼ пядуʼ. 54 Egymást támasztva, mint a részegek, bementek a házukba. 54 Держась друг за друга, как пьяные, они в дом свой пошли. 55 βesakor nʲuxujuta ŋuda ŋɨlad leemortarʲeβ sanejʔ. 55 Вэсакор Нюхуюта ңуда ңылад лээмортарев санэйˮ. 55 Hirtelen az Öreg a Két-Fia karjaiból kiröppent, mint egy kismadár. 55 Вдруг Старик из рук Двух-своих-Сыновей, как птичка, выпорхнул. 56 xoroβʲita tʲinmʔ lembaraxana neda. 56 Хоровита тинмˮ лэмбарахана нэда. 56 A mellkasával lökte be a tehénistálló kapuját. 56 Грудью открыл коровник. 57 tanʲana mʲirnarʲida xaja. 57 Таняна мирнарида хая. 57 Berohant. 57 Умчался вглубь. 58 nʲuxujuda naŋadʲa jedʔ pʲiβa ŋatʲedʲiʔ. 58 Нюхуюда наңадя едʼ пива ңатедиʼ. 58 Két-Idősebb-Fia olyan hosszan várta, hogy megfőtt volna addig a hús. 58 Два-Старших-Сына ждали его так долго, что сварилось бы мясо. 59 saβa-ilʲenaβaskujand sɨŋgrʲoxartada jaŋgu. 59 Сава-ИленаВаскуянд сыңгрёхартада яңгу. 59 A Gazdag-Szerencsés-Kereskedőnek nesze sem hallatszik. 59 От Богатого-Удачливого-Купца даже шороха нет. 60 nʲuxujuda paromaxaʔ. 60 Нюхуюда паромахаʼ. 60 Két-Idősebb-Fiú nyugtalankodott. 60 Два-Старших-Сына обеспокоились. 61 - nʲisʲamʲi ŋamge xabt xoroβa xadada? 61 - Нисями ңамгэ хабт хорова хадада? 61 - Lehet, hogy a bika felöklelte? 61 - Может, его бык забодал? 62 ŋarka-nʲuda tɨbkamda nʲama xoroβʲiʔ tʲin nʲaju sʲurbɨʔ. 62 Ңарка-Нюда тыбкамда няма хоровиˮ тин няю сюрбыˮ. 62 Legidősebb-Fiú, fogván a fejszét, berohant a tehénistállóba. 62 Старший-Сын, взяв топор, побежал к коровнику. 63 tʲin nʲonsʲinʔ teβa maxaʔ nʲajuʔ xatʲej lʲasaʔ. 63 Тин нёнсинʼ тэва махаʼ няюʼ хатей лясаˮ. 63 Az ajtóban majdnem hanyatt esett. 63 У двери он чуть не упал. 64 - xantʲerʔ ŋeda ŋabt? 64 - Хантерˮ ңэда ңабт? 64 - Mi ez a szag? 64 - Что за вонь? 65 pɨjamda malnda somboβna sɨrŋa. 65 Пыямда малнда сомбовна сырңа. 65 Az orrát befogva körülnézett. 65 Закрыв нос, он осмотрелся. 66 tarʲemʔ sɨrpata xoroβʲida ŋopoj jaxana xobasʲipoj jusʲedaʔ. 66 Таремʼ сырпата хоровида ңопой яхана хобасипой юседаˮ. 66 Látta, hogy minden tehén piszkosan, lesoványodva fekszik. 66 Увидел - все коровы лежат ободранные. 67 ŋobkart ŋeβamda nʲi ilʔ. 67 Ңобкарт ңэвамда ни илˮ. 67 Egy sem emelte fel a fejét. 67 Ни одна голову не подняла. 68 saβa-ilʲenʲa-βesakor nʲaxarʔ jeŋga jolʲtŋgana nʲonsʲiʔ jadxana jusʲeda. 68 Сава-Иленя-Вэсакор няхарˮ еңга ёльтңгана нёнсиʼ ядхана юседа. 68 Gazdag-Szerencsés-Kereskedő három lépésre fekszik az ajtótól. 68 А Богатый-Удачливый-Старик в трех шагах от двери лежит. 69 lusa-βesakond-ŋarkanʲu nʲisʲamda ŋexedanda nekalŋada. 69 Луса-Вэсаконд-ҢаркаНю Нисямда ңэхэданда нэкалңада. 69 Orosz-Öreg-Sudár-Fia a lábánál fogva kivonszolta az Apját az utcára. 69 Рослый-Сын-Русского-Старика за ногу вытащил Отца на улицу. 70 βesako padʲonda martʲ xatʲeβɨ xaʔ. 70 Вэсако падёнда марть хатевы хаˮ. 70 Az Öreg majdnem megfulladt a bűztől. 70 Старик чуть не задохнулся от вони. 71 ŋamge jolʲtŋgana ŋopoj jaxana βajnolɨʔ, tʲinʔ nʲajuʔ saxama. 71 Ңамгэ ёльтңгана ңопой яхана вайнолыˮ, тинʼ няюʼ сахама. 71 Egy idő múltán megrándultak a lábai, és ment volna vissza a tehénistállóba. 71 Через некоторое время он задергал ногами и двинулся было в коровник. 72 nʲer paromba nʲirxaβeda xameda xoroβʲita xamad. 72 Нер паромба нирхавэда хамэда хоровита хамад. 72 Először nyilván nem vette észre, hogy az összes tehén elpusztult. 72 Видно, сначала он не понял, что коровы все передохли. 73 nʲuxujuda somboβna βadʲeŋadʲiʔ. 73 Нюхуюда сомбовна вадеңадиʼ. 73 A fiak elmondták neki. 73 Сыновья объяснили ему. 74 tʲikaβaxad βesakor nʲaxarʔ jalʲa jarŋa. 74 Тикавахад Вэсакор няхарˮ яля ярңа. 74 Akkor az Öreg három napon át sírt. 74 Тогда Старик проплакал три дня. 75 tʲetʲimdʲej jalʲananda xajlata pomna nʲuxujuta nʲaʔ βaxalj: 75 Тетимдей ялянанда хайлата помна Нюхуюта няʼ вахалй: 75 A negyedik napon könnyek között Két-Fiához fordult: 75 На четвертый день сквозь слезы к Двум-своим-Сыновьям обратился: 76 - tarʲemkaβ xaβandarxaβaʔ. 76 - Таремкав хавандархаваˮ. 76 - Így meghalunk. 76 - Так-то мы умрем. 77 mansraβantʲ nʲidʲiʔ xant. 77 Мансраванть нидиʼ хант. 77 Úgy látszik, mennetek kell megint dolgozni. 77 Придется, видно, вам опять пойти работать. 78 salakoxoβ nenetʔ βunʲi ŋa. 78 Салакохов нэнэтьʼ вуни ңа. 78 Hát Együgyű nem ember? 78 Дурак-то разве человек? 79 koranda nʲinʲa xaŋgodanakɨ. 79 Коранда ниня хаңгоданакы. 79 A kemencepadkán fog meghalni. 79 Он и умрет на печи. 80 salakonʔ laxanako xaja. 80 Салаконʼ Лаханако хая. 80 Lahanako odament Együgyűkéhez. 80 Лаханако пошло к Дурачку. 81 salako koranda nʲina xurkart nʲi ŋaʔ. 81 Салако коранда нина хуркарт ни ңаˮ. 81 Együgyű a kemencepadkán ült, mintha mi sem történt volna. 81 Дурак сидит себе на печи как ни в чем не бывало. 82 nʲisʲajuta nʲebʲajuta, sʲidʲa nʲanda jarmʔ nʲiβɨ namdormɨ tolxada. 82 Нисяюта небяюта, сидя Нянда ярмʼ нивы намдормы толхада. 82 Mintha nem is hallotta volna az apja, anyja, bátyjai sírását. 82 Будто и не слышал плача отца, матери и братьев. 83 nʲeβej puxu suxarʲ nʲanta jaxalmʔ ŋorŋa. 83 Невэй пуху сухарь нянта яхалмʼ ңорңа. 83 Tavalyi kétszersültet rágcsál. 83 Прошлогодний сухарь жует. 84 xanʲanexena sʲis nʲamɨbasʲtɨ. 84 Ханянэхэна сис нямыбасьты. 84 Néha csótányokat fogdos. 84 Иногда тараканов ловит. 85 mansraβa nʲamna ixʲirtada jaŋgu. 85 Мансрава нямна ихиртада яңгу. 85 Munkára nem is gondol. 85 О работе даже не помышляет. 86 pʲinʔ xenʲa nʲaxajuda tarʲiβ pʲisʲadanajuda. 86 Пинʼ хэня няхаюда тарив писяданаюда. 86 Ő csak nevetgél az utcára kijáró Bátyjain. 86 Лишь посмеивается над выходящими на улицу Братьями. 87 nʲaxajuda manʲera tomadandʲiʔ todoʔ nʲanʔ jaxalʔ teβrambʲixʲiʔ. 87 Няхаюда манера томадандиʼ тодоʼ няньʼ яхалˮ тэврамбихиʼ. 87 A munkából visszatérve minden Bátyja hoz egy darab kenyeret. 87 Возвращаясь с работы, каждый из Братьев приносит кусок хлеба. 88 salakor nʲanʲ jaxalanʔ sanasʲetɨʔ. 88 Салакор нянь яхаланʼ санасетыˮ. 88 Együgyűd azon nyomban ráveti magát a darabkára. 88 Дурак-твой тут же к куску и бросается. 89 nʲaxajuda, nʲisʲada xatʲesʲatadʲiʔ xada ladorpadandʲiʔ. 89 Няхаюда, Нисяда хатесятадиʼ хада ладорпадандиʼ. 89 Apja és Bátyjai félholtra verik. 89 Отец и Братья избивают его до полусмерти. 90 βejasaβej koranda nʲiʔ xasʲertʲetɨʔ. 90 Вэясавэй коранда ниʼ хасертетыˮ. 90 Vérrel borítva felmászik a kemencepadkára és csendben meghúzza magát. 90 Окровавленный, он забирается на печь и затихает. 91 sʲand xunand ilʲebatoŋod nʲisʲadoʔ manʲiβ: 91 Сянд хунанд илебатоңод Нисядоʼ манив: 91 Nem tudni, meddig élnek még így, de egy napon az Apa azt mondja: 91 Неизвестно, сколько они еще так живут, но однажды Отец говорит: 92 - tarʲemkaβ ilʲe βeβa ŋedaraxa. 92 - Таремкав иле вэва ңэдараха. 92 - Így nem lehet tovább élni. 92 - Так нельзя больше жить. 93 marnʲi βekana xebʲidʲa xarβkotʲamʲi tanʲa. 93 Марни вэкана хэбидя харвкотями таня. 93 A kert peremén van nekem egy szent vörösfenyőcském. 93 На окраине сада есть у меня священная лиственничка. 94 pʲiʔ xuna solotej βadʲortʲetɨ. 94 Пиʼ хуна солотэй вадёртеты. 94 Néha éjjel aranypénz nő rajta. 94 Иногда ночью на ней золото вырастает. 95 ŋapoj jeramba tara pʲi: xuptaxana jesʲa ŋomartadoʔ jaŋgosʲetɨ. 95 Ңапой ерамба тара пи: хуптахана еся ңомартадоʼ яңгосеты. 95 Őrizni kell ám azt, máskülönben reggelre az aranynak nyoma sem marad. 95 Но его нужно укараулить, иначе к утру от золота не останется даже и следа. 96 ŋamge ŋortakɨda tʲenad xunad jexeradmʔ. 96 Ңамгэ ңортакыда тенад хунад ехэрадмʼ. 96 Hogy ki falja fel, a mai napig nem tudom. 96 Кто съедает его, до сих пор не знаю. 97 tʲikɨ jalʲa nʲaxajuda mansraβantʲ nʲixʲiʔ xanʔ. 97 Тикы яля Няхаюда мансраванть нихиʼ ханьˮ. 97 Aznap Bátyjai nem mentek dolgozni. 97 В тот день его Братья не пошли работать. 98 pudana saβa ŋaβradoʔ nekalŋaʔ, xʲibʲadʲa jalʲadarʲeβ ŋorŋaʔ. 98 Пудана сава ңаврадоʼ нэкалңаˮ, хибядя ялядарев ңорңаˮ. 98 Előhozták az utolsó jó falatokat, úgy ették meg azokat, mint az ünnepnapon. 98 Последние хорошие кушанья достали, как в праздничный день поели. 99 salakor tuʔ sʲiβ tasotʲ sʲenʲej nʲanʲta jaxalmʔ tamna ŋorŋada. 99 Салакор туˮ сив тасоть сеней няньта яхалмʼ тамна ңорңада. 99 Együgyű egyre csak rágcsálja a hamuval kevert, tavalyi kétszersültet. 99 Дурак вперемешку с золой прошлогодний сухарь все жует. 100 numda peβsʲumtʲ ŋarka-nʲudʲa-saβa-ilʲenʲa-βaskujand xʲibʲidʲa jalʲana meta panɨda sʲera. 100 Нумда пэвсюмть Ңарка-Нюдя-Сава-Иленя-Васкуянд хибидя яляна мэта паныда сера. 100 Amikor besötétedett, Legidősebb-Fia-Gazdag-Szerencsés-Kereskedődnek ünnepi ruhába öltözött. 100 С наступлением темноты Старший-Сын-твоего-Богатого-Удачливого-Купца оделся в нарядную одежду. 101 xebʲidʲa xarβʲexanda jeβantʲ pʲada. 101 Хэбидя харвеханда еванть пяда. 101 Ment őrizni a szent vörösfenyőt. 101 Пошел дежурить к священной лиственнице. 102 sʲelʲbʲanʲaŋɨ ŋeβɨ. 102 Сельбяняңы ңэвы. 102 Ősz volt. 102 Осень была. 103 peβdʲada seβnsʲi jadnarxa. 103 Пэвдяда сэвнси яднарха. 103 Az éjjel olyan, mintha vakon bolyongana. 103 Ночь, похоже, бредет вслепую. 104 βaskujand-ŋarka-nʲu ŋamgarʲi xorpa pejanda ŋod tʲebasʲ marʲanda βetʔ teβɨʔ. 104 Васкуянд-ңарка-Ню ңамгари хорпа пэянда ңод тебась марянда вэтʼ тэвыˮ. 104 Kereskedő-Legidősebb-Fia, vakon tapogatózva, homlokával számolva a kerítést [beleütközve?], elérte a kert végét. 104 Старший-Сын-Купца, бредя на ощупь, лбом пересчитав ограду, дошел до ее конца. 105 sʲiʔiβ jeŋgamʔ inʲa nʲaʔ jolʲtʲe. 105 Сиˮив еңгамʼ иня няʼ ёльте. 105 Balra kimért hét lépést. 105 Отмерил влево семь шагов. 106 xarβanda mo sʲata sakadta. 106 Харванда мо сята сакадта. 106 A vörösfenyő ága arcon legyintette. 106 Ветка лиственницы хлестнула его по лицу. 107 nʲamdʲortʲanda jabʲerʲiβɨ. 107 Нямдёртянда яберивы. 107 [Látni, hogy] valamiféle ülőhely ragyog. 107 [Видит, какое-то] сиденье сверкает. 108 todana jatamadrʲeβ ŋadʲi. 108 Тодана ятамадрев ңади. 108 Tüzes szénhez hasonló. 108 Похоже на горящий уголь. 109 letaŋgaso ŋudamda sanʲibtʲexeja ŋumbaja malxana xorŋada. 109 Лэтаңгасо ңудамда санибтехэя ңумбая малхана хорңада. 109 Minden esetre [felkészülve] megnedvesítette az ujját, kinyújtotta az ülőhely felé. 109 На всякий случай смочив палец, дотронулся им до сиденья. 110 jaŋgu - xanʲuj ŋeβɨ. 110 Яңгу - ханюй ңэвы. 110 Hidegnek mutatkozott. 110 Оно оказалось холодным. 111 ŋamdɨ. 111 Ңамды. 111 Ráült. 111 Сел на него. 112 pon nʲi ŋamdʲuʔ. 112 Пон ни ңамдюˮ. 112 De nem ült sokáig. 112 Но просидел недолго. 113 ŋamgeda xadkej seβxajuda ŋobt saxamaxaʔ. 113 Ңамгэда хадкэй сэвхаюда ңобт сахамахаʼ. 113 Nem tudni, mi történt vele, de a szemei maguktól lehunyódtak. 113 Непонятно, что с ним случилось, но глаза его сами собой слиплись. 114 sʲan xadʲebapata ŋopoj pʲirda. 114 Сян хадебапата ңопой пирда. 114 Bármennyire dörzsölte is őket, minden hasztalan. 114 Сколько бы ни протирал их, все бесполезно. 115 ŋamge jolʲtŋgana jalʲamʔ jurβɨ. 115 Ңамгэ ёльтңгана ялямʼ юрвы. 115 Nemsoká elaludt. 115 Через некоторое время он уснул. 116 xupta ŋedakɨ nʲemada xeβɨ. 116 Хупта ңэдакы немада хэвы. 116 Aztán egy idő múltán arra ébredt, hogy úgy tűnik, reggel lett. 116 А еще через какое-то время проснулся, кажется, наступило утро. 117 tarʲemʔ sʲgrpananda sʲidʲa xeβxananda ŋobkart kopʲejkaxart jaŋgu. 117 Таремʼ сьгрпананда сидя хэвхананда ңобкарт копейкахарт яңгу. 117 Körbenézvén nem látott egyetlen pénzérme-félét sem. 117 Оглядевшись вокруг, не увидел ни одной какой-нибудь монетки. 118 idʲa jadelɨʔ: 118 Идя ядэлыˮ: 118 Azt gondolta: 118 Задумался: 119 - mʲaknanʲi ŋamgemʔ βadʲetadmʔ? 119 - Мякнани ңамгэмʼ вадетадмʼ? 119 - Mivel álljak elő otthon? 119 - Чем же я оправдаюсь дома? 120 talʲej manetamʲi ŋanʲi jaŋgu. 120 Талей манэтами ңани яңгу. 120 Nem találtam semmit. 120 Ничего не нашел. 121 manʲ xoβemʲi jaŋguβa. 121 Мань ховэми яңгува. 121 A tolvajt sem láttam. 121 И вора я не увидел. 122 jaljeʔ. 122 Ялъеˮ. 122 [Haza]mentem. 122 Пошел [домой]. 123 jaʔ pokana idʲa jadʲerŋa, βadadamda xo. 123 Яʼ покана идя ядерңа, вададамда хо. 123 Az úton kigondoltam [én], hogy hazudok a sajátjaimnak [családomnak]. 123 По дороге [я] придумал, что соврать своим. 124 pʲonsʲimʔ paromba nekalŋada. 124 Пёнсимʼ паромба нэкалңада. 124 Sietve kinyitottam az ajtót. 124 Торопливо дернул дверь. 125 - pʲiβaʔ jamb, tʲetʲiβa. 125 - Пиваˮ ямб, тетива. 125 - Az éjszaka hosszú és hideg. 125 - Ночь длинна и холодна. 126 tʲeβŋgunat ŋamdɨdamtʲe jesʲadamʲi ŋatʲe, ŋobkart jesʲa nʲi βadʲuʔ. 126 Тевңгунат ңамдыдамте есядами ңате, ңобкарт еся ни вадюˮ. 126 Egész éjjel ültem és vártam, de nem nőtt semmilyen pénz. 126 Всю ночь просидел в ожидании, но денег нисколько не выросло. 127 ilʔ sʲidnaʔ teranakɨʔ. 127 Илʼ сиднаˮ тэранакыˮ. 127 Látszik, hogy a szerencse elhagyott minket. 127 Видно, счастье покинуло нас. 128 saβa-ilʲenʲa-βaskujar ŋeβarʲimda jara. 128 Сава-Иленя-Васкуяр ңэваримда яра. 128 Gazdag-Sikeres-Kereskedő lehajtotta a fejét. 128 Опустил голову Богатый-Удачливый-Купец. 129 jonej-nʲuxunda βaxalj: 129 Ёнэй-Нюхунда вахалй: 129 [Aztán] Középső-Fiához fordult: 129 [Потом] к Среднему-Сыну обратился: 130 - pɨdar xantanaken. 130 - Пыдар хантанакэн. 130 - Menned kell neked is. 130 - Придется и тебе пойти. 131 jabar masʲi tanʲanakɨ. 131 Ябар маси танянакы. 131 Lehet, hogy te szerencsés vagy. 131 Может, ты удачлив. 132 peβsʲumʲa nʲana jonej-nʲuda panɨda sʲera. 132 Пэвсюмя няна Ёнэй-Нюда паныда сера. 132 Este a Középső-Fiú öltözött fel. 132 Вечером оделся Средний-Сын. 133 jeβantʲ xʲibʲidʲa xarβxanda jaljʔ. 133 Еванть хибидя харвханда ялъйˮ. 133 Elment őrizni a szent vörösfenyőt. 133 Пошел караулить священную лиственницу. 134 ŋob tʲikɨ sʲerʔ. 134 Ңоб тикы серˮ. 134 Megismétlődött ugyanaz [mint ami a Legidősebb-Fiúval]. 134 Повторилось, однако, то же, [что и со Старшим-Братом]. 135 pʲiʔ jerʲnʲa nʲema talʲeβeda. 135 Пиʼ ерьня нема талевэда. 135 Éjjel [Középső-Fiú] elaludt. 135 Ночь [Средний-Сын] проспал. 136 xuptaxana ŋarkanʲanda totrʲeβ xurkarʲi ŋaβorʲi βadʲeŋa. 136 Хуптахана ңаркаНянда тотрев хуркари ңавори вадеңа. 136 Reggel ő is füllentve mesélt mindent, ahogy a Bátyja. 136 Утром, как и Старший-Брат, понарассказал всего. 137 saβa-ilʲenʲa-βaskujant pejada latanʔ xatʲe tʲebʔ. 137 Сава-Иленя-Васкуянт пэяда латанʼ хате тебˮ. 137 Szerencsés-Gazdag-Kereskedő csaknem összetörte a fejét a padlón. 137 Удачливый-Богатый-Купец чуть голову об пол не разбил. 138 pon nʲi ŋamdʲuʔ, idʲa jadermakje. 138 Пон ни ңамдюˮ, идя ядэрмакъе. 138 Egy darabig ült, valamin gondolkozva. 138 Недолго он сидел, думая о чем-то. 139 salakoxonda jaljʔ. 139 Салакохонда ялъйˮ. 139 Odament Együgyűhöz. 139 Пошел к Дураку. 140 salakonda ŋeβamʔ pʲeŋgana saxalŋada. 140 Салаконда ңэвамʼ пеңгана сахалңада. 140 Tenyerébe vette Együgyűcskéje fejét. 140 Голову своего Дурачка ладонью обнял. 141 somboβna βaxaljʔ: 141 Сомбовна вахалйˮ: 141 Szelíden azt mondta: 141 Сказал ласково: 142 - salako! 142 - Салако! 142 - Együgyűcske! 142 - Дурачок! 143 ilʲe xarβaβat jeβantʲ xantanaken. 143 Иле харвават еванть хантанакэн. 143 Ha élni akarsz, akkor neked kell menni őrködni. 143 Если жить хочешь, то придется тебе идти караулить. 144 nʲebʲant tʲej jalej nʲanʲta pɨdʲoko tanʲaraxaʔ. 144 Небянт тей ялэй няньта пыдёко танярахаˮ. 144 Anyádnál maradt még néhány morzsa a tegnapi kenyérből. 144 У матери еще остались крошки от вчерашнего хлеба. 145 somboβna ŋorʔ, peβsʲumʲa nʲana jaljin!ʔ 145 Сомбовна ңорˮ, пэвсюмя няна ялъин!ˮ 145 Egyél szépen, este elmész. 145 Поешь хорошенько, вечером пойдешь. 146 salakor ŋeβartamda nʲi jara. 146 Салакор ңэвартамда ни яра. 146 Együgyű oda sem fordította a fejét. 146 Дурак наш даже головы не повернул. 147 nʲabʲinʲaxaβ sʲurxaljʔ. 147 Нябиняхав сюрхалйˮ. 147 Csak a másik oldalára fordult. 147 Лишь на другой бок перевернулся. 148 peβsʲumʲanda jolʲtʲand ŋopoj jaxana lʲasɨ. 148 Пэвсюмянда ёльтянд ңопой яхана лясы. 148 Úgy feküdt estig mozdulatlanul. 148 Пролежал так, не шевелясь, до вечера. 149 numta peβsʲumʲamʔ xamedanakeda jaŋesʔ panekotʲamda nʲaʔm a, xarta sʲoda ŋedakɨje sʲomʔ metʲ pʲinʔ pʲada. 149 Нумта пэвсюмямʼ хамэданакэда яңэсьʼ панэкотямда няʼм а, харта сёда ңэдакые сёмʼ мэть пинʼ пяда. 149 Látván, hogy beesteledett, felvette a rongyos gyékényruháját, rázendített a dalára és kiment. 149 Увидев, что завечерело, взял одежонку из рогожки, затянул свою песню и вышел вон. 150 pʲinta jerʔ jolʲtʲand marʲnda βet teβada. 150 Пинта ерʼ ёльтянд марьнда вэт тэвада. 150 Éjfélkor elért a város végére. 150 К полуночи дошел он до окраины города. 151 xunʲa tanʲa ŋajada tantʲoŋe xaja. 151 Хуня таня ңаяда тантёңэ хая. 151 Tele volt zúzódásokkal. 151 Набил себе синяков. 152 xebʲidʲa xarβanda monʔ seβamda xatʲe sarada. 152 Хэбидя харванда монʼ сэвамда хате сарада. 152 Épphogy nem szúrta ki a szemét a szent vörösfenyő egyik ága. 152 Чуть глаз себе не выколол суком священной лиственницы. 153 jabʲerʲena ŋamdortʲmʔ manetʲ sajʔ pʲiβa nʲandasʲi nʲaŋgra nu. 153 Яберена ңамдортьмʼ манэть сайʼ пива няндаси няңгра ну. 153 Meglátta a ragyogó ülőhelyet, száját tátva megállt, és olyan hosszan állt, hogy ennyi idő alatt felforrt volna a tea. 153 Увидел сверкающее сиденье, встал, рот разинув, и стоял так долго, что за это время мог бы вскипеть чай. 154 indʲaʔ ŋɨlamna ma: 154 Индяʼ ңыламна ма: 154 Azt gondolta magában: 154 Про себя подумал: 155 - manʲ nʲanʲi taslaβɨ nʲirxannʲu ŋa. 155 - Мань няни таславы нирханню ңа. 155 - Az ülőhelyet persze nem nekem készítették elő. 155 - Сиденье, конечно, не для меня приготовлено. 156 puna nʲoxoβ jaŋosʔ. 156 Пуна нёхов яңосˮ. 156 Még összepiszkolnám. 156 Я же его запачкать могу. 157 sʲimʲi ŋanʲi nʲim ladortʔ. 157 Сими ңани ним ладортˮ. 157 Megint megvernének. 157 Меня опять изобьют. 158 xoskadrʲeβ maxamda βɨjartʲ jaʔ sʲarʔ nʲinʲa ŋeda xarβanda moʔ nʲiʔ ŋamtɨʔ. 158 Хоскадрев махамда выярть яʼ сярʼ ниня ңэда харванда моˮ ниʼ ңамтыˮ. 158 A hátát meggörbítve, mint egy macska, leült a szent vörösfenyő földön fekvő ágára. 158 Выгнув, как кошка, спину, сел на лежащую прямо на земле ветку лиственницы. 159 todoʔ jaβna sʲgrŋa. 159 Тодоʼ явна сьгрңа. 159 Körbenézett. 159 Осмотрелся вокруг. 160 xaxaja manetada jaŋgu, pebʲi ŋodʔ. 160 Хахая манэтада яңгу, пэби ңодˮ. 160 A közelben nem látott semmit, hisz már sötét volt. 160 Вблизи ничего не увидел, темно ведь. 161 ŋamge pʲir ŋedakɨ. 161 Ңамгэ пир ңэдакы. 161 Eltelt egy kis idő. 161 Прошло сколько-то времени. 162 salakor nʲemada to. 162 Салакор немада то. 162 Együgyű aludni akart. 162 Дураку спать захотелось. 163 salakor pon nʲi majandorʔ. 163 Салакор пон ни маяндорˮ. 163 Együgyű nem küszködött sokáig. 163 Дурак долго не маялся. 164 janʔ sanejʔ. 164 Янʼ санэйˮ. 164 Leugrott a földre. 164 На землю спрыгнул. 165 xarβnda paxamana jadesumba pejʔ. 165 Харвнда пахамана ядэсумба пэйˮ. 165 Járkálni kezdett a vörösfenyő alatt. 165 Под лиственницей начал похаживать. 166 ŋudana xormemda ŋamdortʲamʔ - tetʲmɨ. 166 Ңудана хормэмда ңамдортямʼ - тэтьмы. 166 A kezével megérintette az ülőhelyet, hideg volt. 166 Рукой сиденье потрогал - холодное. 167 tarʲemʔ jadʲertaxanda nʲemada xeβɨ. 167 Таремʼ ядертаханда немада хэвы. 167 Addig járt-kelt, amíg el nem múlt az álmossága. 167 Так [он] ходил, пока сон его не прошел. 168 ŋamge jolʲtŋgana ŋamge xadkej? 168 Ңамгэ ёльтңгана ңамгэ хадкэй? 168 Mi történt hát hirtelen? 168 Что же случилось вдруг? 169 xarβda tabsna tolxa. 169 Харвда табсна толха. 169 Mintha felgyulladt volna a vörösfenyő. 169 Лиственница его загорелась будто. 170 xusuβej moda jabʲerʲe. 170 Хусувэй мода ябере. 170 Minden ág felragyogott. 170 Высветилась каждая ветка. 171 tuʔ morʲoraxa ŋamgerʲi salakond joŋgʔ jaduβna xarada. 171 Туˮ морёраха ңамгэри Салаконд ёңгʼ ядувна харада. 171 Égő parázshoz hasonló tárgyak hullottak Együgyű nyakára. 171 [Похожие] на горячие угли предметы посыпались на шею Дурака. 172 salakor ŋopojmʔ tʲuʔ tʲaxaʔ nʲamada, imbɨtata nʲi sʲiβ, xanʲuj ŋeβɨ. 172 Салакор ңопоймʼ тюʼ тяхаʼ нямада, имбытата ни сив, ханюй ңэвы. 172 Együgyű megfogott egyet a ruhaujjával, a szövet nem lyukadt át, [a tárgy] hidegnek mutatkozott. 172 Дурак рукавом схватил один - платье не продырявилось, [предмет] холодным оказался. 173 tʲiβxaβa xorŋada - jabtʲi ŋeβɨ. 173 Тивхава хорңада - ябти ңэвы. 173 Foga közé vette, valami kemény volt. 173 На зуб попробовал - что-то твердое. 174 idʲa jadelɨʔ: 174 Идя ядэлыˮ: 174 Azt gondolta: 174 Задумался: 175 - nʲisʲanʲi βadʲeta solotej nʲi ŋ a 175 - Нисяни вадета солотэй ни ң а 175 - Apám azt mondta, hogy ez arany. 175 - Отец говорил, что это золото. 176 puna sʲeptaʔ mʲuj panta. 176 Пуна септаˮ мюй панта. 176 Kezdte megtölteni a zsebeit. 176 Стал наполнять карманы. 177 sʲepta susamaxad tobarta mʲuj panta, nelsuj saβakotʲamda panta. 177 Септа сусамахад тобарта мюй панта, нэлсуй савакотямда панта. 177 Aztán a csizmáját, még a lyukas sapkácskáját is megtöltötte. 177 Потом сапоги, наполнил и свою рваную шапчонку. 178 janta susamaxad panɨta sʲikutʲaβna ŋedatamba pʲajda. 178 Янта сусамахад паныта сикутявна ңэдатамба пяйда. 178 Mikor már sehová sem tudta rakni, elkezdte kiengedni az aranyat a ruhája lyukain keresztül. 178 Когда уже класть было некуда, стал опускать золото в дырочки своей одежды. 179 jada xortadasʲ ŋeda ŋulʲi saŋgoβormɨʔ. 179 Яда хортадась ңэда ңули саңговормыˮ. 179 Lépni akart, de a lábai nehezek voltak. 179 Хотел было шагнуть, да ноги отяжелели. 180 ŋamge jolʲtŋgana poŋgej mʲertʲa to. 180 Ңамгэ ёльтңгана поңгэй мертя то. 180 Hirtelen viharos szél támadt. 180 Внезапно налетел порывистый ветер. 181 salakor ŋamdʲo xamβɨʔ. 181 Салакор ңамдё хамвыˮ. 181 Együgyű a földre borult. 181 Дурак на землю повалился. 182 xarβanda malanʔ sɨlɨʔ. 182 Харванда маланʼ сылыˮ. 182 Felnézett a vörösfenyő csúcsára. 182 На макушку лиственницы взглянул. 183 xantʲerʔ ŋgrd ŋamgerʲi? 183 Хантерˮ ңгрд ңамгэри? 183 Mi ez? 183 Что это? 184 teβada xarβʔ paxamana lebta. 184 Тэвада харвʼ пахамана лэбта. 184 Egy Madár farka lógott le a vörösfenyő peremén. 184 Хвост [Птицы] волочился по краю лиственницы. 185 tarta soloteŋe jabʲerʲe. 185 Тарта солотэңэ ябере. 185 Arannyal izzó tollai vannak. 185 Золотом сияющее оперение. 186 xarβʔ malxana ŋeda xarβʔ moxona, jesʲa nʲanda sʲirʲinʔ mojopʲida. 186 Харвʼ малхана ңэда харвʼ мохона, еся нянда сиринʼ моёпида. 186 A vörösfenyő csúcsáról, az ágakról csüngő pénzt a tátongó szájába dobja. 186 С макушки лиственницы, с ветвей свисающие деньги она себе в разинутый рот мечет. 187 tarʲemʔ menanda jerta jolʲtʲand malʔ ŋamjjada. 187 Таремʼ мэнанда ерта ёльтянд малʼ ңамъяда. 187 Így megette az arany felét. 187 Половину золота таким образом съела. 188 salakor pon nʲisʲ mɨ teβad ŋabodada. 188 Салакор пон нись мы тэвад ңабодада. 188 Együgyű gondolkodás nélkül megragadta a farkát. 188 Дурак, недолго думая, за хвост ее схватил. 189 tʲikɨ xanʲedarŋod mebʲimɨ. 189 Тикы ханедарңод мэбимы. 189 Dobicsa viszont erősnek bizonyult. 189 Однако Добыча сильна оказалась. 190 salakor sʲiʔiβ tʲibʲanʔ xɨnamba mʲiŋa. 190 Салакор сиʼив тибянʼ хынамба миңа. 190 Együgyűt hét szazsenyen [kb. 15 méter] át húzza maga után. 190 Дурака семь саженей за собой волочит. 191 ponxaβ nʲambʲidasʲ. 191 Понхав нямбидась. 191 [Együgyű] sokáig fogta őt. 191 Долго держал он ее. 192 punaβ nʲalprada. 192 Пунав нялпрада. 192 Aztán mégis csak elengedte. 192 Потом выпустил все-таки. 193 ŋopoj tarʔ jasamʔ ŋudananda ŋedarada. 193 Ңопой тарˮ ясамʼ ңудананда ңэдарада. 193 Csak egy tollat tartott a kezében. 193 Одно лишь перо в руке удержал. 194 somboβna xanʲstadasʲ xajlatʲejda tʲanɨdʔ. 194 Сомбовна ханьсьтадась хайлатейда тяныдˮ. 194 Kezdte nézni, könnyek szöktek a szeméből. 194 Стал рассматривать его, да слезы из глаз так и брызнули. 195 solotej ŋeβɨ, todana turxa. 195 Солотэй ңэвы, тодана турха. 195 Az arany olyan volt, mint a forró tűz. 195 Золото было как горящий огонь. 196 ŋajanʲaŋɨ imbɨtata jeka, tʲikana palŋada. 196 Ңаяняңы имбытата ека, тикана палңада. 196 [Együgyű] levette az alsó ingecskéjét, abba rakta a tollat. 196 [Дурак] нательную рубашку снял, перо в нее завернул. 197 xanʲedaxaβanda nuβoʔ nʲana βɨrnarʲida xaja. 197 Ханедахаванда нувоˮ няна вырнарида хая. 197 Dobicsa pedig nagy hanggal a fellegekbe repült. 197 Добыча же его с шумом умчалась в небеса. 198 salakor ixʲinʲa xarβxananda ŋeda jesʲda tolaba pʲa. 198 Салакор ихиня харвхананда ңэда есьда толаба пя. 198 Együgyű kezdte megszámolni a pénzt, ami még a vörösfenyőn csüngött. 198 Стал Дурак деньги считать, на лиственнице висящие. 199 tarʲem tolabadanda sʲiʔiβ juna xan tʲerxaβane xaja, ŋokajumʔ soxomdoʔ xanʲeda ŋaβomaxad, sʲepta mʲuj nʲisʲ tolabʲuʔ. 199 Тарем толабаданда сиˮив юна хан терхаванэ хая, ңокаюмʼ сохомдоʼ Ханеда ңавомахад, септа мюй нись толабюˮ. 199 Hét szekérnyit számolt meg, bár a pénz nagy részét a Madár megette, azt meg, ami a zsebeiben volt, nem számolta. 199 Насчитал семь возов, хотя большую часть денег Птица съела, того, что в карманах, он не считает. 200 tasʲi jesʲta jorad pulɨβnata ŋa. 200 Таси есьта ёрад пулывната ңа. 200 A földön heverő pénzérmék a térdéig érnek. 200 Деньги, лежащие на земле, достигают его колен. 201 xuptanʲaŋemʔ xaβandadrʲeβ ŋatʲeda tarʲemʔ menanda numda jalema. 201 Хуптаняңэмʼ хавандадрев ңатеда Таремʼ мэнанда нумда ялэма. 201 Kezdte várni a reggelt, mint egy haldokló. 201 Стал он ждать утра, как умирающий. 202 xarad βekana ilʲena idmʔ teβɨbada lusa βesako junamda malʲe podʲermeda. 202 Харад вэкана илена идмʼ тэвыбада луса вэсако юнамда мале подермэда. 202 Így várt hajnalig. 202 Ждал так до рассвета. 203 salakor mʲakanda sʲurβɨʔ. 203 Салакор мяканда сюрвыˮ. 203 Vodovoz, az orosz öregember aki a város szélén él, már felszerszámozta a lovacskáját. 203 Водовоз, русский старик, живущий на окраине города, уже запряг свою лошаденку. 204 nʲabʲi ŋudananda imbɨtad mʲuʔ palŋβɨ xanʲedanda tarmʔ nʲambʲi. 204 Няби ңудананда имбытад мюʼ палңвы Ханеданда тармʼ нямби. 204 Együgyű hazaszaladt. 204 Дурак домой убежал. 205 nʲondasʲinʔ teβasʲ ŋarβej malxana nʲonsʲimʔ taparŋada. 205 Нёндасинʼ тэвась ңарвэй малхана нёнсимʼ тапарңада. 205 Az egyik kezében Dobicsa anyagba göngyölt tollát fogta. 205 В одной руке замотанное в платье перо Добычи держит. 206 mʲunʲad nʲisʲada malʲe ŋatʲenaβɨ, mʲinxanta βaxalj: 206 Мюняд Нисяда мале ңатенавы, минханта вахалй: 206 A házat elérvén berúgta az ajtót. 206 Дойдя до дому, дверь пинком распахнул. 207 - salako, xurka? 207 - Салако, хурка? 207 Az Apja már várta, azonnal mondta: 207 Отец уже ждет его, сразу заговорил: 208 jesʲa βadɨ? 208 Еся вады? 208 - Hát mi van, Együgyű? Nőtt pénz? 208 - Ну что, Дурак? Выросли деньги? 209 salakor ma: 209 Салакор ма: 209 Együgyűd azt feleli: 209 Твой-Дурак отвечает: 210 - βadʲodakɨ, ŋamgeβ jabʲerʲena mantɨrŋatʲ. 210 - Вадёдакы, ңамгэв яберена мантырңать. 210 - Nőtt talán, valami fényes hullott a földre. 210 - Выросли, наверное, что-то блестящее на землю падало. 211 tʲikɨmʔ namdxaβa βesakond seβda ŋarma. 211 Тикымʼ намдхава Вэсаконд сэвда ңарма. 211 Ezt hallván az Öreg szeme elkerekedett. 211 Услыхав такое, у Старика глаза расширились. 212 saβoβna βaxalj: 212 Савовна вахалй: 212 Szelíden így szólt: 212 Заговорил ласково: 213 - nʲuktʲa, pɨdara nʲoxoβen, imbɨtat jekaβennʲu. 213 - Нюктя, пыдара нёховэн, имбытат екавэнню. 213 - Fiacskám, úgy látom, megizzadtál, még az ingedet is levetted. 213 - Сыночек, ты, я вижу, вспотел, даже рубашку снял. 214 manʲiβ: 214 Манив: 214 [Együgyű] azt feleli: 214 [Дурак] отвечает: 215 - mantʲβan nʲidamtʲ nʲoxoʔ. 215 - Мантьван нидамть нёхоˮ. 215 - Nem izzadtam meg. 215 - Не вспотел я. 216 ŋogoj ŋamgerʲi paromasʲ, tarta xajerʲedamtʲ. 216 Ңогой ңамгэри паромась, тарта хаередамть. 216 [A Madár] sietett, de sikerült megragadnom rajta valamit. 216 [Птица] заторопилась, но я успел таки кое-что ухватить. 217 xanʲedanda tarmʔ nʲisʲ paromba ŋadʲimtʲeda. 217 Ханеданда тармʼ нись паромба ңадимтеда. 217 Lassan előhúzta a madártollat. 217 Не спеша птичье перо вытащил. 218 βesako tʲikɨmʔ manekaβa ŋamdʲo xamɨ. 218 Вэсако тикымʼ манэкава ңамдё хамы. 218 Az Öreg ezt látván leült. 218 Старик, увидев его, аж сел. 219 nʲabʲi ŋudananda seβda talɨbʲi, nʲabʲi ŋudananda itʲa boʨkanʔ sarβorɨ. 219 Няби ңудананда сэвда талыби, няби ңудананда итя бочканʼ сарворы. 219 Egyik kezével eltakarja a szemét, másikkal egy hordó vízért nyúl. 219 Одной рукой глаза закрывает, другой - к бочке с водой тянется. 220 βesakor nʲuxujuta nʲaʔ manʲiβ: 220 Вэсакор Нюхуюта няʼ манив: 220 Az Öreg azt mondja Két-Fiának: 220 Старик говорит Двум-его-Сыновьям: 221 - sala nʲiβ ŋaʔ tumʔ nʲi teβraʔ. 221 - Сала нив ңаˮ тумʼ ни тэвраˮ. 221 - Ő meg, az együgyű, tüzet hozott. 221 - Он же, дурак, огонь принес. 222 mʲamaʔ nʲoja paradaʔ. 222 Мямаˮ нёя парадаˮ. 222 Csak le ne égne a házunk. 222 Дом наш не сжег бы. 223 sʲidʲa-nʲaxajuda tʲikɨmʔ namdxaβa salakomdʲiʔ sʲidʲa martʲxad nʲamadʲiʔ, pʲinʔ moβantʲ xamedadʲiʔ. 223 Сидя-Няхаюда тикымʼ намдхава Салакомдиʼ сидя мартьхад нямадиʼ, пинʼ мованть хамэдадиʼ. 223 Ezt hallván Mindkét-Idősebb-Báty megfogta Együgyűt a vállánál, és készültek kidobni őt az utcára. 223 Услыхав такое, Оба-Старших-Брата схватили Дурака за плечи и собрались было на улицу его выбросить. 224 salakor pon nʲisʲ mɨʔ nʲisʲanda nʲinmʲa nʲiʔ moda xanʲedanda tarmʔ. 224 Салакор пон нись мыˮ Нисянда нинмя ниʼ мода Ханеданда тармʼ. 224 Akkor Együgyű habozás nélkül az Apja térdére dobta a madártollat. 224 Тогда Дурак, не долго думая, Отцу на колени птичье перо и бросил. 225 βesakor jadʲembadamʔ nʲi namdʔ, nʲisʲ xarβa ŋod ŋudana xorŋada. 225 Вэсакор ядембадамʼ ни намдˮ, нись харва ңод ңудана хорңада. 225 Az Öreg nem érezvén meleget, vonakodva megérintette a kezével. 225 Старик, жара не почувствовав, нехотя так рукой потрогал. 226 nʲandasʲi nʲaŋgara sʲidʲa xeβxad xambxalambʲida. 226 Няндаси няңгара сидя хэвхад хамбхаламбида. 226 Tátott szájjal nézett mindenfelé. 226 Со всех сторон, рот разинув, разглядывает. 227 ŋamge jolʲtŋgana sʲentʲanta nʲo ŋeβana nʲaŋgarpa pʲixʲina βɨrnarʲida xaja. 227 Ңамгэ ёльтңгана сентянта нё ңэвана няңгарпа пихина вырнарида хая. 227 Egy kis idő után, fejével kinyitván a szénaajtót, gyorsan kiment. 227 Через некоторое время, головой сенные двери открыв, стремительно выскочил. 228 pon nʲi mɨʔ. 228 Пон ни мыˮ. 228 Nem maradt el sokáig. 228 Отсутствовал недолго. 229 ŋamge jolʲtŋgana mʲatʔ pʲata ŋadʲimʲa. 229 Ңамгэ ёльтңгана мятʼ пята ңадимя. 229 Kimerülve tért vissza. 229 Вернулся весь взмыленный. 230 ma: 230 Ма: 230 Azt mondja: 230 Говорит: 231 - xanʲedanʲi tarmʔ xexeʔ mʲanʲi makodanʔ ŋɨdaβasʲ. 231 - Ханедани тармʼ хэхэˮ мяни макоданˮ ңыдавась. 231 - A madár tollát a templom kupolájához erősítettem. 231 - Перо птицы я к куполу церкви прикрепил. 232 sʲidʲa-nʲumʲe, pon nʲodʲi laxanakurʔ, junadarʲiʔ podʲerŋadʲiʔ, jesʲdʲiʔ teβadʲiʔ tʲintʲiʔ mʲu. 232 Сидя-Нюме, пон нёди лаханакурˮ, юнадариʼ подерңадиʼ, есьдиʼ тэвадиʼ тинтиʼ мю. 232 Mindkét-Fiam, ne szóljatok sokat, szerszámozzátok fel a lovakat, a pénzeteket vigyétek be a kamrába. 232 Оба-моих-Сына, долго не разговаривая, лошадей запрягайте, деньги ваши на склад перевозите. 233 nʲudʲa jebŋotamʲi xonejmd. 233 Нюдя ебңотами хонэймд. 233 A Legifjabbkám meg hadd feküdjön le aludni. 233 А Младшенький мой пусть спать ложится. 234 pʲiʔ jeβɨ nʲiβ ŋa. 234 Пиʼ евы нив ңа. 234 Éjjel ő őrködött. 234 Ночью он караулил. 235 sʲidʲa-nʲuxujuda pʲinʔ xajaxaʔ. 235 Сидя-Нюхуюда пинʼ хаяхаʼ. 235 Mindkét-Idősebb-Fia kiment az utcára. 235 Оба-его-Старших-Сына вышли на улицу. 236 pon nʲisʲ mesʲ sʲiʔiβ junamʔ podʲerŋaxaʔ. 236 Пон нись мэсь сиʼив юнамʼ подерңахаʼ. 236 Nem sokáig gondolkodván hét lovat szerszámoztak fel. 236 Долго не думая, запрягли они семь лошадей. 237 xarβʲendʲiʔ nʲaʔ ŋedalejxaʔ. 237 Харвендиʼ няʼ ңэдалэйхаʼ. 237 A vörösfenyőhöz mentek. 237 К лиственнице поехали. 238 salakor sʲijak nʲiβɨ ŋaʔ. 238 Салакор сияк нивы ңаˮ. 238 Együgyű nem csapta be őket. 238 Дурак не обманул. 239 nʲenesʲa jesʲa tʲi jabʲerʲena xarβʔ paxaŋgɨ. 239 Ненэся еся ти яберена харвʼ пахаңгы. 239 Tényleg ott ragyognak a pénzérmék a vörösfenyő alatt. 239 Вправду деньги вот под лиственницей блестят. 240 xaxaja teβa xarβ xeβanʔ nulta jesʲdʲiʔ xantʲiʔ mʲuʔ pemba pʲajdʲiʔ. 240 Хахая тэва харв хэванʼ нулта есьдиʼ хантиʼ мюʼ пэмба пяйдиʼ. 240 Közelebb menvén kezdték összegyűjteni őket. 240 Подъехав поближе, стали они их грузить. 241 sʲiʔiβ junaʔ xan tʲerxad βadumaʔ. 241 Сиˮив юнаʼ хан терхад вадумаˮ. 241 A pénz több volt, mint ami hét szekéren elfér. 241 Денег оказалось больше, чем на семь возов. 242 sʲeptʲiʔ mʲuj, tobrotʲiʔ mʲuj, saβʲidʲi, sʲamʲan panɨtʲiʔ jaŋgad mal pantejdʲiʔ. 242 Септиʼ мюй, тобротиʼ мюй, савиди, сямян панытиʼ яңгад мал пантэйдиʼ. 242 Akkor elkezdték a zsebükbe, csizmájukba, sapkájukba, keblükbe pakolni az aranyat. 242 Тогда они стали рассовывать золото по карманам, в сапоги, в шапки, за пазуху. 243 tarʲem ŋod ŋob juna xan tʲer xai. 243 Тарем ңод ңоб юна хан тер хаи. 243 És még így is maradt ott egy egész szekérnyi pénz. 243 И все же денег еще на целый воз осталось. 244 jenej-nʲada masʲi: 244 Енэй-Няда маси: 244 Középső-Fiú azt mondta: 244 Средний-Сын сказал: 245 - salakomʲi xadrʲo jabdaβɨ. 245 - Салакоми хадрё ябдавы. 245 - Hát, a mi Együgyűnknek lett szerencséje. 245 - И повезло же нашему Дураку. 246 mantʲβanʲi ŋamgertmʔ nʲinʲisʲannʲu xo. 246 Мантьвани ңамгэртмʼ нинисянню хо. 246 Mi veled nem találtunk semmit. 246 Мы же с тобой ничего не нашли. 247 tʲedaβ nʲisʲamʲi nʲaxartanʲi βunʲi ŋeŋgu. 247 Тедав Нисями няхартани вуни ңэңгу. 247 Apánk most rosszul fog bánni velünk. 247 Отец наш теперь плохо относиться к нам будет. 248 ŋabsata salakomʲi xada taranarxa. 248 Ңабсата Салакоми хада таранарха. 248 Meg kell ölni az Együgyűnket, úgy látom. 248 Вообще Дурака нашего убить надо, видно. 249 ŋamge jolʲtŋgana jesʲdʲiʔ mal teβejdʲiʔ. 249 Ңамгэ ёльтңгана есьдиʼ мал тэвэйдиʼ. 249 A pénzt mégis mind elhozták. 249 Деньги, однако ж, все привезли. 250 salakor saβaβna ilʲeljʔ. 250 Салакор сававна илелйˮ. 250 Együgyű kezdett jól élni. 250 Дурак славно зажил. 251 koranda nʲid xamɨʔ, xarta βaʔaβdamda sʲerta. 251 Коранда нид хамыˮ, харта ваˮавдамда серта. 251 Lemászott a kemencepatkáról és csinált magának ágyat. 251 Слез с печи, кровать себе сделал. 252 panɨda nʲaxajuta nʲad suma. 252 Паныда Няхаюта няд сума. 252 Rendesebben öltözik, mint a Bátyjai. 252 Одевается наряднее своих Братьев. 253 ŋortʲida suma nʲaxajuta nʲad. 253 Ңортида сума Няхаюта няд. 253 Jobban eszik a Bátyjainál. 253 Ест лучше Братьев. 254 nʲaxajuda xanʲatʲej sexedʲilŋadʲiʔ. 254 Няхаюда ханятей сэхэдилңадиʼ. 254 A Bátyjai még jobban meggyűlölték őt. 254 Братья же его еще [больше] возненавидели. 255 xanʲaŋexena xonʲodaxanda xadaβan xarβasʲetɨ dʲiʔ, salakond nʲemada nʲiβ sase. 255 Ханяңэхэна хонёдаханда хадаван харвасеты диʼ, Салаконд немада нив сасэ. 255 Annyira [gyűlölték], hogy az alvó Együgyűt néha meg akarják ölni. 255 [Возненавидели] так сильно, что Дурака спящего иногда хотят убить. 256 salakond manʲijeb ilandoʔ sʲenʲejxadandoʔ tamna sumɨ. 256 Салаконд маниеб иландоʼ сенейхадандоʼ тамна сумы. 256 Együgyű látja, az életük jobb lett, mint azelőtt. 256 Дурак видит - жизнь их стала лучше, чем раньше. 257 sʲidʲernda sʲiβna sɨrpata purumɨ xexenda mʲaʔ nʲebojxadanda tamna sumɨ. 257 Сидернда сивна сырпата пурумы хэхэнда мяˮ небойхаданда тамна сумы. 257 Az ablakon kinézve látja, hogy a templom is szebb lett, mint azelőtt. 257 Глядя из окна, видит, что и церковь их краше прежнего стала. 258 malxɨ xanʲedandoʔ tarʔ todana turxa. 258 Малхы Ханедандоʼ тарˮ тодана турха. 258 A madártoll tűzként ég a templom kupoláján. 258 Птичье перо огнем горит на маковке церкви. 259 xanʲaŋexena xajerŋe pʲasʲtɨda. 259 Ханяңэхэна хаерңэ пясьтыда. 259 Néha össze lehet téveszteni a Nappal. 259 Иногда даже с солнцем ею путают. 260 tarʲemʔ ilʲeʔ. 260 Таремʼ илеˮ. 260 Hát így élnek. 260 Так вот и живут. 261 xusuβej ŋamgerʲidoʔ tʲedaβ tanʲa. 261 Хусувэй ңамгэридоʼ тедав таня. 261 Mindenük van bőségesen. 261 Всего у них в достатке. 262 mansraβamʔ juraʔ. 262 Мансравамʼ юраˮ. 262 Elfelejtették a munkát. 262 Забыли работу. 263 taraβamʔ juraʔ. 263 Таравамʼ юраˮ. 263 Elfelejtették a szükséget. 263 Забыли нужду. 264 ŋamge jolʲtŋga ŋebnanda ŋod nʲaxajuda nʲibklaβexeʔ. 264 Ңамгэ ёльтңга ңэбнанда ңод Няхаюда нибклавэхэʼ. 264 De egy idő múltán a Bátyjak nagyon elszomorodtak. 264 Но через какое-то время Братья его запечалились. 265 ŋormandʲiʔ jolʲtŋgana ŋaβradʲiʔ nʲaxarʔ xantʲeʔ. 265 Ңормандиʼ ёльтңгана ңаврадиʼ няхарˮ хантеˮ. 265 Az ételük háromszor is elhűlt. 265 Пища у них три раза остывала. 266 nʲisʲadʲiʔ mʲinxandʲiʔ tosalŋaxajuda. 266 Нисядиʼ минхандиʼ тосалңахаюда. 266 Az Apa ezt azonnal észrevette. 266 Отец сразу заметил это. 267 nʲuxujuta nʲajuʔ βaxaljʔ: 267 Нюхуюта няюʼ вахалйˮ: 267 Azt mondta Két-Fiának: 267 Сказал Двум-своим-Сыновьям: 268 - ŋamgerʲiʔ xadkej? 268 - Ңамгэриʼ хадкэй? 268 - Mi történt? 268 - Что случилось? 269 xaŋgulɨdʲiʔ? 269 Хаңгулыдиʼ? 269 Megbetegedtetek? 269 Вы заболели? 270 - nʲinʲiʔ xaŋgulʔ, - nʲuxujuda maxaʔ. 270 - Ниниʼ хаңгулˮ, - Нюхуюда махаʼ. 270 - Nem, nem betegedtünk meg - felelték az Idősebb-Fiak. 270 - Нет, мы не заболели, - ответили Старшие-Сыновья. 271 - ŋamgerʲiʔ xadkej? 271 - Ңамгэриʼ хадкэй? 271 - Akkor hát mi van veletek? - kérdezte újból. 271 - Что же тогда с вами? - снова спросил он. 272 - ŋanʲi ma. 272 - ңани ма. 272 - Lehet, hogy ideje megnősülnötök? 272 - Может, вам жен взять пора настала? 273 - nʲe meβa jolʲtrʲi toma? 273 - Не мэва ёльтри тома? 273 Vonakodva egyként válaszoltak: 273 Нехотя разом ответили: 274 nʲixʲiβa xarβa ŋobkana βaxaljjaxaʔ: 274 Нихива харва ңобкана вахалъяхаʼ: 274 - Nincs nekünk itt az ideje. 274 - Никакая пора нам не настала. 275 - ŋamgertanʲi nʲi toβʔ, ŋamgertanʲi nʲi xadkeʔ. 275 - Ңамгэртани ни товˮ, Ңамгэртани ни хадкэˮ. 275 Semmi sem történt velünk. 275 Ничего с нами не случилось. 276 ŋopoj sʲermʔ sʲertaβan xarβanʲiʔ. 276 Ңопой сермʼ сертаван харваниʼ. 276 Egy dolgot akarunk tenni. 276 Одно дело сделать хотим. 277 nʲeβxɨ salakonʲi nʲamβɨmʔ, solotej-lemormʔ, xoβan xarβanʲiʔ. 277 Невхы Салакони нямвымʼ, Солотэй-Лэмормʼ, хован харваниʼ. 277 Meg akarjuk találni az Arany-Madarat, melyet Együgyű egyszer elfogott. 277 Мы хотим Золотую-Птицу, когда-то пойманную Дураком, найти. 278 βesakor manʲiβ: 278 Вэсакор манив: 278 Az Öreg azt felelte: 278 Старик ответил: 279 - mantʲβan namtβexertamʲi jaŋgu solotej-lemorʔ nʲajumna. 279 - Мантьван намтвэхэртами яңгу Солотэй-Лэморˮ няюмна. 279 - Soha még nem is hallottam az Arany-Madárról. 279 - Никогда даже не слыхивал о Золотой-Птице. 280 xanʲana ilʲenakɨ. 280 Ханяна иленакы. 280 Nem is tudom, hol lakik. 280 Не знаю даже, где она живет. 281 xumbatʲi nʲoda salʲembʲuʔ. 281 Хумбати нёда салембюˮ. 281 Ne bolondozzatok hiába. 281 Зря не дурите. 282 xaβan xarβabtʲi xamarʲi mʲaknandʲiʔ ŋeja. 282 Хаван харвабти хамари мякнандиʼ ңэя. 282 Ha meg akartok halni, haljatok meg itthon. 282 Хотите умереть - умирайте дома. 283 nʲisʲamdʲiʔ sʲiʔiβ jalʲa βɨkɨbʲidʲiʔ. 283 Нисямдиʼ сиʼив яля выкыбидиʼ. 283 Hét napon át győzködték az Apjukat. 283 Семь дней они Отца уговаривают. 284 sʲiʔiβ jalʲa jolʲtŋgana nʲisʲadʲiʔ manʲiβ: 284 Сиˮив яля ёльтңгана Нисядиʼ манив: 284 Hét nap múlva Apjuk azt mondja: 284 Через семь дней Отец говорит: 285 - tarʲemʔ xarβabatʲi xajadʲiʔ. 285 - Таремʼ харвабати хаядиʼ. 285 - Ha annyira akarjátok, menjetek. 285 - Если уж так хотите, то поезжайте. 286 xaβonʲi mal nʲurdejdʲiʔ. 286 Хавони мал нюрдэйдиʼ. 286 Telezümmögtétek a fülemet. 286 Все уши мне прожужжали. 287 nʲuxujuda saβoβna ŋornaxaʔ, todoʔ nʲaxarʔ panɨ padʔ mʲuʔ sabŋaxaʔ. 287 Нюхуюда савовна ңорнахаʼ, тодоʼ няхарˮ паны падʼ мюʼ сабңахаʼ. 287 A Két-Idősebb-Fiú jót evett, három pár ruhát raktak zsákba. 287 Два-Старших-Сына хорошо поели, по три пары одежды в сумку положили. 288 ŋaβradamdʲiʔ meŋaxaʔ padʔ mʲu. 288 Ңаврадамдиʼ мэңахаʼ падʼ мю. 288 Élelmet raktak a tarisznyába. 288 Еды в мешки взяли. 289 sʲerodʲiʔ malʲemʲaxadandʲiʔ jaʔ sʲid janʔ jalʲjjaxaʔ. 289 Серодиʼ малемяхадандиʼ яʼ сид янʼ яльяхаʼ. 289 Dolguk végeztén elindultak az ismeretlen messzeségbe. 289 Дела закончив, в неведомую даль зашагали. 290 nʲaxajuta xemʲad salakor nʲaxarʔ po ilʲe. 290 Няхаюта хэмяд Салакор няхарˮ по иле. 290 Bátyjai távozta után Együgyűd három évig éldegélt. 290 После ухода Братьев Дурак-твой три года прожил. 291 ŋamge jolʲtŋgana salakor nʲaxajuta totrʲeβ xardanta jolʲinʔ sɨrŋa. 291 Ңамгэ ёльтңгана Салакор Няхаюта тотрев харданта ёлинʼ сырңа. 291 Aztán, ahogy a Bátyjak is, a ház sarkába bámult. 291 А потом, как и Братья, в угол дома уставился. 292 ŋortʲ xɨdʲada nʲaxarʔ xantʲe. 292 Ңорть хыдяда няхарˮ ханте. 292 Háromszor kihűlt az étele. 292 Три раза еда его остывала. 293 nʲisʲada ŋod mʲinxanda xamedada. 293 Нисяда ңод минханда хамэдада. 293 Az Apa azonnal megértette. 293 Отец сразу понял его. 294 - pɨdarŋod ŋamger xadkej? 294 - Пыдарңод ңамгэр хадкэй? 294 - Mi lelt téged? 294 - Что творится с тобой? 295 nʲaxajut numʔ sʲit nekalpa pʲa? 295 Няхают нумʼ сит нэкалпа пя? 295 A Bátyáid sorsa hívni kezdett téged? 295 Судьба Братьев звать тебя стала? 296 ma: 296 Ма: 296 Azt feleli: 296 Отвечает: 297 - jaŋgu. 297 - Яңгу. 297 - Nem. 297 - Нет. 298 nʲaxajunʲi numʔ sʲimʲi nʲi nekalpʲuʔ. 298 Няхаюни нумʼ сими ни нэкалпюˮ. 298 Nem a Bátyáim sorsa hív. 298 Не судьба Братьев зовет меня. 299 tarʲi imʲi jaderŋa. 299 Тари ими ядэрңа. 299 Csak mindenféle gondolat jár a fejemben. 299 Просто мысли разные ходят. 300 malʲe nʲaxarʔ po xaja sɨrasaβej tansaβej nʲaxajunʲi sɨŋgrʲodʲiʔ tamna jaŋgu. 300 Мале няхарˮ по хая сырасавэй тансавэй Няхаюни сыңгрёдиʼ тамна яңгу. 300 Már három év telt el téllel és nyárral, a Bátyáim felől egy kis hír sincsen. 300 Уже три года прошло с зимой и летом, от моих Братьев даже весточки нет. 301 manʲ nʲaxajunʲiʔ pʲurman xarβadmʔ. 301 Мань Няхаюниʼ пюрман харвадмʼ. 301 El akarok menni, hogy felkutassam a Bátyáimat. 301 Вот хочу на поиски моих Братьев пойти. 302 nʲisʲada ŋamge pʲirat ŋamdʲomʲaxadanda ma: 302 Нисяда ңамгэ пират ңамдёмяхаданда ма: 302 Az Apa egy kis hallgatás után azt mondta: 302 Отец, помолчав, сказал: 303 - xabnantʲe xartʲiʔ saladaxanandʲiʔ xaβexeʔ ŋeŋgu nʲixʲimʔ. 303 - Хабнанте хартиʼ саладаханандиʼ хавэхэʼ ңэңгу нихимʼ. 303 - Ha ugyan meghaltak, akkor a saját butaságuk miatt. 303 - Коли погибли они, то по своей глупости. 304 pɨdxartar nʲon xanʲ, ŋaβetaŋajud. 304 Пыдхартар нён хань, ңавэтаңаюд. 304 Te csak ne menj, minek ők neked? 304 Ты-то хоть не ходи, зачем они тебе? 305 nʲisʲamda ŋob tʲikɨ sʲiʔiβ jalʲa βɨkɨbʲida. 305 Нисямда ңоб тикы сиʼив яля выкыбида. 305 Hét napon át győzködte az Apját. 305 Семь дней он Отца уговаривает. 306 sʲibʲimdʲej jalʲana panɨda malamba pʲa. 306 Сибимдей яляна паныда маламба пя. 306 A hetedik napon kezdte összeszedni a ruháját. 306 На седьмой день стал одежду свою собирать. 307 salakor panɨda malamaxadanda pʲinʔ sʲurβɨʔ. 307 Салакор паныда маламахаданда пинʼ сюрвыˮ. 307 Összegyűjtvén, Együgyű kiszaladt az utcára. 307 Собравшись, Дурак на улицу выбежал. 308 xardanda inʲanʲaŋɨ βekɨ xasrʲoja tanʲa. 308 Харданда иняняңы вэкы хасрёя таня. 308 A bal oldalán [a falunak] nagy, gazzal benőtt tó fekszik. 308 С левой стороны [селения] заросшее большое озеро есть. 309 itʲa ilʲena iʔ. 309 Итя илена иˮ. 309 Élettel teli volt a vize. 309 Вода в нем живая. 310 nʲenetʲa ŋar ŋamdedodoʔ tanʲaʔ. 310 Ненэтя ңар ңамдэдодоʼ таняˮ. 310 Embermagas virágok nőnek ott. 310 Растут там цветы ростом с человека. 311 ŋopoj ŋamdedmʔ nɨkalŋa. 311 Ңопой ңамдэдмʼ ныкалңа. 311 Leszedett egy virágot. 311 Сорвал он один цветок. 312 xɨdʲaʔ mʲu ŋabtada, mʲakanda xanada. 312 Хыдяʼ мю ңабтада, мяканда ханада. 312 Edénybe tette és hazavitte. 312 Поставил его в посудину и понес домой. 313 nʲisʲajuta nʲibʲajuta nʲaʔ teβrada. 313 Нисяюта нибяюта няʼ тэврада. 313 Apjához, anyjához odavitte. 313 К отцу с матерью принес. 314 somboβna βadʲeŋada. 314 Сомбовна вадеңада. 314 Szépen mindent elmondott. 314 Рассказал все хорошенько. 315 ma: 315 Ма: 315 Azt mondta: 315 Сказал: 316 - manʲ tʲeda xantadmʔ. 316 - Мань теда хантадмʼ. 316 - Most elmegyek. 316 - Я сейчас уйду. 317 tʲuku ŋamdekanʲi sɨrjidʲiʔ. 317 Тюку ңамдэкани сыръидиʼ. 317 Nézzetek majd erre a virágra. 317 Вы же на этот цветок смотрите. 318 tʲuku ŋamdeʔ tʲi xa, tʲikana manʲ xabnanʲi ŋod, ŋamgemʲi xadkebta ŋod. 318 Тюку ңамдэˮ ти ха, тикана мань хабнани ңод, ңамгэми хадкэбта ңод. 318 Ha a virág meghal, az azt jelenti, hogy én is meghaltam, vagy valami történt velem. 318 Если цветок умрет, то, значит, и я умер или что-то случилось со мной. 319 tʲi ilʲeŋgu, manʲ ilʲedmʔ, sumdadama. 319 Ти илеңгу, мань иледмʼ, сумдадама. 319 Ha kivirágzik, az azt jelenti, hogy élek és jól vagyok. 319 Если он расцветет, значит, и я живу и поправляюсь. 320 pʲilʲiʔ pon tarʲemʔ ŋebta manʲ ŋamgertamʲi nʲi xadkenguʔ. 320 Пилиˮ пон таремʼ ңэбта мань ңамгэртами ни хадкэнгуˮ. 320 Ha egyfolytában virágzik, nem tettek velem semmit. 320 Если ж он будет все время цветущим - со мной ничего не сделалось. 321 tʲikɨ βadʲida metʲ padamta nʲaʔma, nʲaxajuta sʲexerɨʔ mʲumnʲa jaljʔ. 321 Тикы вадида мэть падамта няˮма, Няхаюта сехэрыʼ мюмня ялйˮ. 321 Ezeket a szavakat mondván felkapta a tarisznyáját és elindult az úton, amelyen a Bátyjai elmentek. 321 Говоря эти слова, он поднял свой мешок и зашагал по дороге, по которой ушли его Братья. 322 jalʲaʔ ŋɨlɨ inʲanʲaŋɨ sʲexerɨmʔ xana. 322 Яляʼ ңылы иняняңы сехэрымʼ хана. 322 A Napot követve keletre ment. 322 Пошел он по солнцу на восток. 323 tarʲemʔ sɨrŋa nʲerosʲada labtanʔ teβɨʔ. 323 Таремʼ сырңа неросяда лабтанʼ тэвыˮ. 323 Lát egy fűzfátlan dombot. 323 Видит - бестальниковая долина. 324 xaxaja ŋobkart nʲero jasxart jaŋgu. 324 Хахая ңобкарт неро ясхарт яңгу. 324 Körös-körül egyetlen apró bokor sincs. 324 Рядом ни одного крохотного кустика нет. 325 sʲiʔiβ jalʲa jada. 325 Сиˮив яля яда. 325 Hét napig mendegél. 325 Семь дней шагает. 326 ŋamge jolʲtŋgana mʲertʲa ladada. 326 Ңамгэ ёльтңгана мертя ладада. 326 Hirtelen szél támadt. 326 Вдруг ветер задул. 327 mʲertʲa sʲerʔ ŋob jada. 327 Мертя серʼ ңоб яда. 327 Ment a szelet követve. 327 По ветру пошел. 328 ŋamge jolʲtŋgana xamʲedambbata nɨxɨda susa, ibŋod ŋorkaβa ŋortʲatɨ. 328 Ңамгэ ёльтңгана хамедамббата ныхыда суса, ибңод ңоркава ңортяты. 328 Hirtelen úgy érzi, minden ereje elhagyta, bár nem éhes. 328 Внезапно чувствует - силы покинули его, хотя он не голодает. 329 jatʲejnʔ saxama. 329 Ятейнʼ сахама. 329 A földre esett. 329 Упал на землю. 330 sɨrʲej ŋeβɨ. 330 Сырей ңэвы. 330 Tél volt. 330 Была зима. 331 xanʲta, mʲerʲtʲada ŋob sʲerʔ perŋadʲiʔ. 331 Ханьта, мерьтяда ңоб серʼ пэрңадиʼ. 331 A fagy és a szél is hidegek. 331 Стужа и ветер одинаково холодят. 332 salakor ponxaβ nʲalodasʲ. 332 Салакор понхав нялодась. 332 Sokáig térden csúszott Együgyű. 332 Долго Дурак на коленях полз. 333 ŋamge pʲirkana seβrʲida sɨlɨdʔ, ŋeda ŋudʲida pʲerʲena pʲarxa. 333 Ңамгэ пиркана сэврида сылыдˮ, ңэда ңудида перена пярха. 333 Egy idő után csak a szemét tudta kinyitni, a karjai és a lábai, mint a fa, a földhöz nőttek. 333 Спустя еще время - только глаза открылись, а руки и ноги, словно дерево, к земле приросли. 334 sʲan nʲernʲa saxambata ŋopoj jaxana jusʲeda. 334 Сян нерня сахамбата ңопой яхана юседа. 334 Bármennyire is próbál előrébb jutni, egy helyben fekszik. 334 Сколько вперед ни пытается двинуться - на одном месте лежит. 335 sʲiʔiβ jalʲa ŋopoj jaxana me. 335 Сиˮив яля ңопой яхана мэ. 335 Így fekszik hét napig. 335 Семь дней так лежит. 336 tarʲemʔ menanda sɨraʔ ŋɨlad seβrʲida sɨrŋa. 336 Таремʼ мэнанда сыраʼ ңылад сэврида сырңа. 336 Hamarosan befödte a hó, csak a szemei látnak ki a hóból. 336 Вскоре его снегом занесло, одни глаза из-под снега виднеются. 337 laxanaβan xarβa, nʲamʲuda ŋanʲi tada. 337 Лаханаван харва, нямюда ңани тада. 337 Próbált megszólalni, a nyelve is elnémult. 337 Пытается заговорить - язык, однако, тоже онемел. 338 tad takaxad laxanako sʲiʔiβ jalʲa sʲurʲelʲeda. 338 Тад такахад Лаханако сиˮив яля сюреледа. 338 Hét napon át köröz fölötte Lahanako. 338 Семь дней над ним кружится Лаханако. 339 ŋamge jolʲtŋgana poŋgej mʲertʲa nʲaʔmada, nʲero jaxaʔnʲimnʲa xanada. 339 Ңамгэ ёльтңгана поңгэй мертя няˮмада, неро яхаʼнимня ханада. 339 Némi idő múltán a szél alákapott, és elkezdte vinni őt a fűzfás folyó fölött. 339 Через некоторое время порывистый ветер подхватил его и над тальниковой рекой понес. 340 ŋamge pʲirkana tasʲirʲi pʲada. 340 Ңамгэ пиркана тасири пяда. 340 Aztán kezdett leereszkedni. 340 Потом опускать начал. 341 nʲero laŋg ŋeβɨ. 341 Неро лаңг ңэвы. 341 Úgy tűnt, fűzfás parton van. 341 Оказалось - тальниковый берег. 342 nʲero laŋgmʔ xana mʲiŋa. 342 Неро лаңгмʼ хана миңа. 342 A fűzfás partot követve megy. 342 Тальниковому берегу следуя, идет. 343 ŋamge jolʲtŋgana nʲeranda nʲana sʲidntʲet-xaβota-βarkoʔ-nʲebʲa, sʲidntʲet ŋeda: tʲet xuŋglʲada, tʲet puŋeda, sʲidntʲet ŋamʲanda jaʔ. 343 Ңамгэ ёльтңгана неранда няна Сиднтет-Хавота-Варкоˮ-Небя, сиднтет ңэда: тет хуңгляда, тет пуңэда, сиднтет ңамянда яˮ. 343 Egy idő múltán megjelent előtte Nyolcfülű-Medveanya nyolc lábbal, négy elülsővel és négy hátsóval, nyolc emlővel. 343 Через некоторое время впереди него появилась Восьмиухая-Медведица-Мать с восемью ногами - четырьмя передними и четырьмя задними, с восемью выменными сосками. 344 sʲidntʲet ŋeda janʔ tarkaβɨdʔ. 344 Сиднтет ңэда янʼ таркавыдˮ. 344 Nyolc lába a földhöz ragadt. 344 Восемь ног ее к земле прилипли. 345 sʲidʲa xeβxananda sʲidntʲet βark nʲuda, nʲandosʲirʲi lɨbkadarŋa, ŋeda ŋanʲi janʔ tadβɨʔ, ibŋod sɨrej - jada jabtʲi. 345 Сидя хэвхананда сиднтет варк нюда, няндосири лыбкадарңа, ңэда ңани янʼ тадвыˮ, ибңод сырэй - яда ябти. 345 Mindkét oldalán nyolc medvebocs szuszog, a lábaik a földhöz ragadtak, tél is van, a föld is kemény. 345 По обе стороны у нее - восемь медвежат посапывают, ее ноги к земле прилипли, хоть и зима, и земля тверда. 346 sʲamʲan xanʲeda mun mal xoβɨda. 346 Сямян ханеда мун мал ховыда. 346 Mindenféle állatot elsorol. 346 Всех зверей перебирает. 347 xujulʲisart sʲidntʲet ŋexedata jaxad nʲi xoŋgar. 347 Хуюлисарт сиднтет ңэхэдата яхад ни хоңгар. 347 De a nyolcból egyik lába sem vált el a földtől. 347 Но ни одна нога из восьми от земли не отлипла. 348 ŋamge jolʲtŋgana ida jadelɨʔ, ma: 348 Ңамгэ ёльтңгана ида ядэлыˮ, ма: 348 Egy idő múltán, elgondolkozva, [Nyolcfülű-Anyamedve] azt mondta: 348 Через некоторое время задумалась [Восьмиухая-Мать-Медведица], сказала: 349 -saβa-ilʲenʲa-βaskuj-nʲudʲa-nʲu-salakomʔ -nʲubʲeta-sʲidntʲetʲimdʲejŋamʲananʲi-βadaβemʲi-nʲumʲi tanʲasʲannʲu. 349 -Сава-Иленя-Васкуй-Нюдя-Ню-Салакомʼ -Нюбета-Сиднтетимдейңамянани-Вадавэми-Нюми танясянню. 349 - Legijfabb-Fia-Gazdag-Szerencsés-Kereskedőnek-Együgyűnek-Nevezett-Nyolc-Emlőm-Által-Táplált az én gyermekem volt. 349 - Младший-Сын-Богатого-Удачливого-Купца-Дураком-Называющийся-Восьмым-Выменем-моим-Вскормленный был ребенком моим. 350 ŋamgeβada nʲi xadke? 350 Ңамгэвада ни хадкэ? 350 Csak nem történt vele valami? 350 Не случилось ли с ним что? 351 tʲikɨ βadʲida mesomaxadanda sʲidntʲet-xaβota-puxutʲand jaʔ pʲelʲa jenʲedaxanda xanʔ ŋaruβna sanejʔ. 351 Тикы вадида мэсомахаданда Сиднтет-Хавота-Пухутянд яʼ пеля енедаханда ханʼ ңарувна санэйˮ. 351 Ahogy kimondta ezt, Nyolcfülű-Öreganyó hátsó lábai utazószán-nagyságú földrögöket hánynak szét. 351 Только произнесла это, задние ноги Восьмиухой-Старухи комья земли величиной с нарты подбросили. 352 ŋamge xadkenake tʲuʔutʲejʔ pʲada. 352 Ңамгэ хадкэнакэ тюˮутейʼ пяда. 352 Valami történt, bizonyára, ő felemelkedett. 352 Что-то случилось, видно, но она вверх поднялась. 353 laxanakonda tomaβna nʲero jaxakonda nʲimnʲa mʲertʲarʲida mʲiŋa. 353 Лаханаконда томавна неро яхаконда нимня мертярида миңа. 353 Repül a fűzfás folyó fölött, akár Lahanako. 353 Летит она над тальниковой рекой, как и Лаханако. 354 tanʲananda xunananda salakonda jadanʔ xuŋglʲida ta paljjadʔ. 354 Танянанда хунананда салаконда яданʼ хуңглида та палъядˮ. 354 Leereszkedett az elülső mancsaira. 354 Опустилась на передние лапы. 355 salakonda seβ sɨrʲi poŋgad ŋodrʲinda manejda. 355 Салаконда сэв сыри поңгад ңодринда манэйда. 355 Az ő Együgyűjének a szemei alig láttak ki a hó alól. 355 Глаза Дурака-своего еле из-под снега разглядела. 356 salakond seβrʲida lʲabana, ŋobkart βadamʔ metʲ jama. 356 Салаконд сэврида лябана, ңобкарт вадамʼ мэть яма. 356 Az ő Együgyűjének szemei épphogy pislognak, [ő maga] egy szót sem tud szólni. 356 Глаза Ее-Дурака лишь моргают, [сам он] ни слова вымолвить не может. 357 pon nʲisʲ mɨ sʲidntʲet-xaβota-βark-nʲebʲada nʲamʲuxuna salakomd βelsdada. 357 Пон нись мы Сиднтет-Хавота-Варк-Небяда нямюхуна Салакомд вэлсдада. 357 Nyolcfülű-Medveanyja habozás nélkül nyalogatni kezdte Együgyűt a nyelvével. 357 Недолго думая, Его-Восьмиухая-Медведица-Мать языком Дурака облизала. 358 tarʲem menanda salakond ŋudʲida mansada, nʲamʲuda xoŋgada, ŋudʲita nʲiʔ ŋuljʔ, lulkota nʲid nusʲ. 358 Тарем мэнанда Салаконд ңудида мансада, нямюда хоңгада, ңудита ниʼ ңулйˮ, лулкота нид нусь. 358 Együgyű ezután széttárta karját, megmozdította nyelvét, négykézlábra állt. 358 Дурак после этого зашевелил руками, языком, встал на четвереньки. 359 meda βunʲi tanʲa. 359 Мэда вуни таня. 359 Régóta nem evett. 359 Он давно не ел. 360 nʲebʲanda ŋamʲanʔ saxama. 360 Небянда ңамянʼ сахама. 360 Elvonszolta magát az Anya emlőjéhez. 360 Потянулся к вымени Матери. 361 ŋoromadanta saŋgomta ŋeβanda nʲana xenʲa tolxa. 361 Ңоромаданта саңгомта ңэванда няна хэня толха. 361 Olyannyira jóllakott, hogy elnehezedett a feje. 361 Наелся так, что голова отяжелела. 362 tʲuʔuku sana nʲero jaxakonda malmʔ mane. 362 Тюʼуку сана неро яхаконда малмʼ манэ. 362 Felugrott, meglátta a fűzfás folyó forrását. 362 Подпрыгнул, увидел исток тальниковой реки. 363 sʲidntʲet-xaβotanʲebʲanda xeβanʔ sʲura xamɨ. 363 Сиднтет-ХавотаНебянда хэванʼ сюра хамы. 363 Összegörnyedve leereszkedett Nyolcfülű-Anyja mellé. 363 Кружась, он опустился возле своей Восьмиухой-Матери. 364 ma: 364 Ма: 364 [Medveanya] azt kérdezte: 364 [Медведица] спросила: 365 - nʲuktʲaβ! 365 - Нюктяв! 365 - Fiacskám! 365 - Сыночек-мой! 366 xanʲa pʲasar? 366 Ханя пясар? 366 Hová tartottál? 366 Куда направлялся? 367 - manʲ xanʲaxart nʲiβasʲ pʲa, nʲaxajunʲi pʲurŋadamsʲ, jambot βɨdaramamʲi tʲi. 367 - Мань ханяхарт нивась пя, Няхаюни пюрңадамсь, ямбот выдарамами ти. 367 - Nem tartottam sehová, Két-Bátyámat keresem, de elfáradtam az úton. 367 - Я никуда не направлялся, я Двух-моих-Братьев ищу, да вот в пути изнемог. 368 - nʲaxajud xanʲa mʲiŋaxaʔ? 368 - Няхаюд ханя миңахаʼ? 368 - Merre tartanak a Bátyáid? 368 - Куда же твои Братья путь держат? 369 - nʲaxarʔ poʔ tʲaxana nʲamβemʲi lemormʲi pʲuβantʲ xajaxantʲ. 369 - Няхарˮ поʼ тяхана нямвэми Лэморми пюванть хаяханть. 369 - Elmentek megkeresni a Madarat, melyet három évvel ezelőtt láttam. 369 - Пошли они искать Птицу, которую я три года назад видел. 370 tʲeda xantʲer saβa ŋeŋgodanakɨ? 370 Теда хантер сава ңэңгоданакы? 370 Nem tudom, hogyan lesz jobb? 370 Не знаю, как лучше будет? 371 nʲaxajunʲi pʲurtadmʔ, mʲakanʲi xantadmʔ ? 371 Няхаюни пюртадмʼ, мякани хантадмʼ ? 371 Bátyáimat keressem-e, hazamenjek-e? 371 То ли Братьев искать, то ли домой вернуться? 372 nʲamβɨ xanʲedamʲi pʲurpanʲi ŋobtʲikɨ saβaβa. 372 Нямвы Ханедами пюрпани ңобтикы савава. 372 Lehetne menni megkeresni a Madaramat, az sem lenne rossz. 372 Можно пойти Птицу мою искать, тоже неплохо будет. 373 jeŋgamʲi xemʔ nʲiβ ŋaʔ, tarsʲi janodmʔ, tarʲemkaβ nʲidam xaŋgu. 373 Еңгами хэмʼ нив ңаˮ, тарси янодмʼ, таремкав нидам хаңгу. 373 Bár a léptem rövid, már nagyon lassú vagyok, hogy így menjek tovább, így meg is halhatok. 373 Хотя шаг мой короток, уж очень я медлителен, так идти, то и умереть можно. 374 βark-nʲebʲada sumdambʲida: 374 Варк-Небяда сумдамбида: 374 Medveanyja megnyugtatja őt: 374 Его-Медведица-Мать успокаивает его: 375 - ŋopoj jalsomaxadant punʲaʔ saltɨnaβʔ. 375 - Ңопой ялсомахадант пуняʼ салтынавˮ. 375 - Ha te így útnak indultál, nem fordulsz vissza. 375 - Коли уж собрался ты в путь, то не будешь же назад возвращаться. 376 nʲamβɨ xanʲedar ŋeβɨ, tʲedaβ nʲamgunʲiraβʔ. 376 Нямвы Ханедар ңэвы, тедав нямгуниравˮ. 376 Ha láttad Dobicsát, el kell őt fognod. 376 Если ты видел Добычу, то должен ее поймать. 377 - nʲeβke, xantʲerʔ xuŋguβ? 377 - Невкэ, хантерˮ хуңгув? 377 - Anya, hol keressem őt? 377 - Мама, где же мне ее искать? 378 mesʲ jaxartamda jexeradmʔ. 378 Мэсь яхартамда ехэрадмʼ. 378 Azt sem tudom, hol lakik. 378 Я даже не знаю, где она обитает. 379 nʲisʲamʲi mesʲ jaxartamda jexera ib xonrambʲiβasʲ, tarta manetʲ xatʲesʲ xaʔ, tuŋe pʲadasʲ. 379 Нисями мэсь яхартамда ехэра иб хонрамбивась, тарта манэть хатесь хаˮ, туңэ пядась. 379 És Apám se tudja, a tollát meglátva pedig majdnem meghalt, a tollát tűznek hitte. 379 И Отец мой тоже не знает, а увидев перо ее, чуть не умер, перо за огонь принял. 380 tʲikɨ ŋamgerʲi jesʲaxana tarsʲi samɨsʲ, jesʲ ŋortaxanda nʲamnʲisʲaβaβʔ. 380 Тикы ңамгэри есяхана тарси самысь, есь ңортаханда нямнисявавˮ. 380 Ezt a madarat én elfogtam, amikor már nagyon megtömte magát pénzérmével, elnyelte őket. 380 Птицу эту я поймал, когда она уж очень набила себя монетами, объелась ими. 381 - pon nʲon laxanʔ. 381 - Пон нён лаханˮ. 381 - Hosszan ne beszélj. 381 - Долго не разговаривай. 382 maxanʲi nʲiʔ ŋamtadʔ. 382 Махани ниʼ ңамтадˮ. 382 Ülj fel a hátamra. 382 Садись ко мне на спину. 383 somboβna pʲerʲiʔ. 383 Сомбовна периˮ. 383 Erősen kapaszkodj. 383 Держись крепче. 384 salakor palʲe tarsontʲ xadanta maxaʔ nʲiʔ nʲaxarʔ jalʲa βɨkta, nʲaxaromdej jalʲananda -xadanta maxaʔ nʲiʔ ŋamdraxejʔ. 384 Салакор пале тарсонть Хаданта махаʼ ниʼ няхарˮ яля выкта, няхаромдэй ялянанда -Хаданта махаʼ ниʼ ңамдрахэйˮ. 384 Együgyű az összetekeredett szőrcsomókba kapaszkodva, három napon át mászott fel a Nagyanyja hátára, harmadnapra végre sikerült felmásznia a Nagyanyja hátára. 384 Дурак, уцепившись за скатавшиеся пучки шерсти, три дня карабкался на спину своей Бабушки, на третьи сутки наконец вскарабкался на спину своей Бабушки. 385 salakor nulʲiʔ. 385 Салакор нулиˮ. 385 Együgyű kiegyenesedve felállt. 385 Дурак встал во весь рост. 386 salakond xadanta tarʔ joŋganta sexeβna ŋa. 386 Салаконд Хаданта тарˮ ёңганта сэхэвна ңа. 386 Nagyanyja szőre az ő nyakáig ér. 386 Шерсть Его-Бабушки до середины его шеи доходит. 387 xadada tarʲida nʲamtʲlʲejda. 387 Хадада тарида нямтьлейда. 387 Nagyanya megrázta a szőrét. 387 Бабушка шерсть свою распрямила. 388 salakor nuljʔ. 388 Салакор нулйˮ. 388 Együgyű ott áll. 388 Дурак стоит. 389 tarʔ poŋgad pɨjarʲida ŋadʲi. 389 Тарˮ поңгад пыярида ңади. 389 A szőrből csak az orra látszik ki. 389 Из шерсти лишь [его] нос выглядывает. 390 salakomda xonrada: 390 Салакомда хонрада: 390 Megkérdi Együgyűt: 390 Спрашивает Дурака: 391 - ŋamdɨn? 391 - Ңамдын? 391 - Leültél? 391 - Ты сел? 392 ma: 392 Ма: 392 [Ő] azt feleli: 392 [Он] отвечает: 393 - ŋamdɨβ. 393 - Ңамдыв. 393 - Leültem. 393 - Сел. 394 tʲikaβaxad tʲuʔutʲej pʲada. 394 Тикавахад тюˮутей пяда. 394 Ezután felemelkedett. 394 После этого она вверх взмыла. 395 sʲidntʲet xanta labrʲo xeʔ mulxaʔ. 395 Сиднтет ханта лабрё хэˮ мулхаˮ. 395 A nyolc fül zaja olyan, mint a mennydörgés hangja. 395 Шум восьми ушей звуку грома подобен. 396 salakor tarʲem sɨrpata tʲirʲeʔ tʲaxamaxaʔ. 396 Салакор тарем сырпата тиреˮ тяхамахаˮ. 396 Együgyű látja, hogy eltűntek a felhők mögött. 396 Видит Дурак - за облаками они скрылись. 397 sʲand xunand ŋedalʲudakɨ. 397 Сянд хунанд ңэдалюдакы. 397 Mennyit száguldottak, nem tudni. 397 Сколько они мчались, неизвестно. 398 nʲernda nʲana turxaʔ xeʔ ŋadʲimʲaʔ. 398 Нернда няна турхаˮ хэˮ ңадимяˮ. 398 Előttük viharfelhők tűntek elő. 398 Впереди грозовые тучи появились. 399 sʲidntʲet-xaβota-xadada jaʔ nʲaʔ pʲada. 399 Сиднтет-Хавота-Хадада яʼ няʼ пяда. 399 Nyolcfülű-Nagyanyja ereszkedni kezdett. 399 Восьмиухая-его-Вабушка спускаться стала. 400 salakoxonda ŋeβamda sʲurxalʲe salakoxonda βaxalj: 400 Салакохонда ңэвамда сюрхале Салакохонда вахалй: 400 Ahogy Együgyű felé fordult, azt kérdezte Együgyűtől: 400 Обернувшись к Дураку, Дурака спросила: 401 - nʲernʲaŋɨ ŋamgeŋe perjjadʔ? 401 - Нерняңы ңамгэңэ пэръядˮ? 401 - Mit gondolsz, mik azok ott elöl? 401 - Что, по-твоему, там, впереди? 402 - tʲikaβ xeʔ nʲimŋaʔ. 402 - Тикав хэˮ нимңаˮ. 402 - Viharfelhők, azt hiszem. 402 - Грозовые тучи, наверное. 403 - xeʔ tʲikɨd nʲi ŋaʔ. 403 - Хэˮ тикыд ни ңаˮ. 403 - Nem, ezek nem felhők. 403 - Нет, это - не тучи. 404 tʲikɨd xexeʔ mʲadʔ makodaʔ. 404 Тикыд хэхэˮ мядˮ макодаˮ. 404 Ezek templomok kupolái. 404 Это - купола церквей. 405 nʲaxatata jabʲerʲenʲa xexeʔ mʲakana solotej-lemorʔ tʲikana ilʲe. 405 Няхатата ябереня хэхэˮ мякана Солотэй-Лэморˮ тикана иле. 405 Köztük az elsőben él az Arany-Madár. 405 В первой из них живет Золотая-Птица. 406 sʲitʲa jerambada sʲi-ʔiβ-soldat. 406 Ситя ерамбада Си-ˮив-Солдат. 406 Hét-Katona őrzi őt. 406 Ее Семь-Солдат караулят. 407 ŋesʲanda mʲata sʲiʔiβ nʲondasʲi. 407 Ңэсянда мята сиˮив нёндаси. 407 A helyen, ahol lakik, hét ajtó van. 407 В помещении, где она находится, есть семь дверей. 408 ilʲesʲ mʲata ŋeβaʔ nʲid poŋga seβraxa xarad lebta. 408 Илесь мята ңэваʼ нид поңга сэвраха харад лэбта. 408 A házikó tetejéről egy rács lóg le. 408 С потолка домик-сетка свешивается. 409 nʲondasʲi nebʲi. 409 Нёндаси нэби. 409 A házikó ajtaja nyitva áll. 409 Дверца у домика открыта. 410 tʲikan teβaβanʲi, nʲonsʲinʔ teβa, main: 410 Тикан тэвавани, нёнсинʼ тэва, маин: 410 Odaérvén, az ajtóhoz érvén mondd ezt: 410 Туда дойдя, [да] к двери подойдя, скажи: 411 "sʲiʔiβ-soldat, sʲidntʲet-xaβota-xadanʲi βɨkana nʲemartada nekalŋadaʔ". 411 "Сиˮив-Солдат, Сиднтет-Хавота-Хадани выкана немартада нэкалңадаˮ". 411 "Hét-Katona, Nyolcfülű-Nagyanyám varázslatára aludjatok el egy pillanatra!" 411 «Семь-Солдат, по волшебству моей Восьмиухой-Бабушки, засните на миг!» 412 saβlʲuj jesʲaʔ nʲiʔ pɨntʲo xamŋgudʔ. 412 Савлюй есяʼ ниʼ пынтё хамңгудˮ. 412 Ők arccal borulnak a szuronyaik élére. 412 Они на острые свои штыки ничком упадут. 413 ŋarŋododoʔ paj nekaltɨdoʔ. 413 Ңарңододоʼ пай нэкалтыдоʼ. 413 És horkolnak teljes erejükből. 413 И захрапят во всю мочь. 414 soldat jeŋgalpa mʲatʔ tʲuŋgunaβa. 414 Солдат еңгалпа мятʼ тюңгунава. 414 A Katonákat átlépvén beérsz a házba. 414 Через Солдат перешагивая, в дом войдешь. 415 lemort xanamaxadant mʲata nʲoir perʔ. 415 Лэморт ханамахадант мята нёир пэрˮ. 415 Fogd a Madaradat, a házikóját ne érintsd. 415 Птицу свою возьми, домик ее не трогай. 416 tʲikaβaxad tutanaβa. 416 Тикавахад тутанава. 416 Aztán visszafordulsz. 416 Затем вернешься. 417 tʲeda ŋedalaxanʲiʔ. 417 Теда ңэдалаханиʼ. 417 De most induljunk. 417 А пока - поехали. 418 pon nʲixʲiʔ ŋedalʲuʔ. 418 Пон нихиʼ ңэдалюˮ. 418 Nem sokáig mentek. 418 Недолго они ехали. 419 xexeʔ mʲadʔ xeβanʔ, βaŋganʔ, nultada. 419 Хэхэˮ мядʼ хэванʼ, ваңганʼ, нултада. 419 Megálltak a templom közelében, egy mélyedésben. 419 Остановились возле церкви, в ложбине. 420 salakor xamamaxadanta xexeʔ mʲadʔ nʲajuʔ jaljʔ. 420 Салакор хамамахаданта хэхэˮ мядʼ няюʼ ялйˮ. 420 Együgyű leszállt, a templomhoz sétált. 420 Дурак слез и к церкви зашагал. 421 tarʲem sɨrpata nʲenesʲa ŋeβɨ. 421 Тарем сырпата ненэся ңэвы. 421 Látja, igaz. 421 Видит - все так. 422 nʲita jerkɨ xexeʔ mʲaʔ nʲaxatata jabʲerʲiβɨ. 422 Нита еркы хэхэˮ мяˮ няхатата яберивы. 422 A templom kupolái elvakítják a szemet. 422 Купола церкви - глаза слепят. 423 seβʔ xajuda. 423 Сэвˮ хаюда. 423 Már nézni is fáj. 423 Аж смотреть больно. 424 salakor nʲondasʲinʔ teβɨ. 424 Салакор нёндасинʼ тэвы. 424 Együgyű odament az ajtóhoz. 424 Дурак к двери подошел. 425 nʲonsʲi ŋɨŋgarmana sɨrpata sʲiʔiβ-soldat nuβɨ. 425 Нёнси ңыңгармана сырпата Сиˮив-Солдат нувы. 425 A nyitott ajtón át látja: ott áll Hét-Katona. 425 Через открытую дверь видит: Семь-Солдат стоят. 426 xusuβej jeŋga jolʲtŋgana soldatmʔ aortʲe ŋarxanda latada saβlʲuj jesʲa. 426 Хусувэй еңга ёльтңгана Солдатмʼ аорте ңарханда латада савлюй еся. 426 Minden lépés után, a Katonákat körülvéve éles karók állnak a földbe erősítve. 426 Через каждый шаг, Солдат окружая, в пол острые колья воткнуты. 427 ŋod nʲibklabta pejadoʔ saβlʲuj jesʲanʔ tʲebʲerŋa. 427 Ңод нибклабта пэядоʼ савлюй есянʼ теберңа. 427 Csak egy picit kell megdőlni, és a homlokukat megszúrják velük. 427 Стоит чуть наклониться, как лбы их на них натыкаются. 428 soldatʔ ŋanʲi sanaŋgaʔ. 428 Солдатˮ ңани санаңгаˮ. 428 Akkor a Katonák felugranak. 428 Тогда Солдаты вскакивают. 429 salakor janamboβna xadanda βadʲi βadʲeŋa: 429 Салакор янамбовна Хаданда вади вадеңа: 429 Együgyű halkan elmondta a Nagyanya szavait: 429 Дурак тихонько слова Бабушки проговорил: 430 - sʲiʔiβ-soldat, sʲidntʲet-xaβota-xadanʲi βɨkana nʲemartada nekalŋada. 430 - Сиˮив-Солдат, Сиднтет-Хавота-Хадани выкана немартада нэкалңада. 430 - Hét-Katona, Nyolcfülű-Nagyanyám varázslatára aludjatok el egy pillanatra! 430 - Семь-Солдат, по волшебству моей Восьмиухой-Бабушки, засните на миг. 431 palɨdoʔ xeβnʲaʔ mojdoʔ, saβlʲuj jesʲa nʲiʔ pɨndʲo xamɨdʔ. 431 Палыдоʼ хэвняʼ мойдоʼ, савлюй еся ниʼ пындё хамыдˮ. 431 A Katonák eldobták a szablyájukat, és ráborultak az éles karókra. 431 [Солдаты] сабли свои прочь побросали, на острые колья ничком упали. 432 salakor soldat jeŋgalpa mʲatʔ tʲu. 432 Салакор Солдат еңгалпа мятʼ тю. 432 Együgyűcske átlépett a Katonák fölött, bement a házba. 432 Дурачок же через Солдат перешагнул, в дом вошел. 433 sʲiʔiβ nʲonsʲimʔ ŋarβoj malxana nejda. 433 Сиˮив нёнсимʼ ңарвой малхана нэйда. 433 Berúgta a hét ajtót. 433 Семь дверей пинком открыл. 434 nʲenesʲa ŋod solotej poŋga seβraxa mʲadʲikotʲa xarad ŋeβaʔ nʲid solotej jesʲa inʲad lebtaβɨ, nʲondasʲikotʲa ŋeβɨ - mʲunanda solotej-lemorta tʲikaβna jadesumbʲi. 434 Ненэся ңод солотэй поңга сэвраха мядикотя харад ңэваʼ нид солотэй еся иняд лэбтавы, нёндасикотя ңэвы - мюнанда Солотэй-Лэморта тикавна ядэсумби. 434 És úgy ám, egy olyan arany rácsos házikó lóg le aranyláncon a mennyezetről, az ajtaja nyitva, bent sétálgat az Arany-Madár. 434 И вправду, подобный золотой сетке домик с потолка на золотой цепи свешивается, дверца открыта, внутри Золотая-Птица похаживает. 435 teβada tasʲi lataβna lebta, pɨxɨdada todana turaxa. 435 Тэвада таси латавна лэбта, пыхыдада тодана тураха. 435 A farkát a földön húzza, a törzse úgy ragyog, mint a tűz. 435 Хвост ее по полу волочится, туловище, как огонь, сверкает. 436 salakor lemormʔ janamboβna nʲamada, tʲenʲeβanada nʲiβ ŋa. 436 Салакор Лэмормʼ янамбовна нямада, теневанада нив ңа. 436 Együgyű óvatosan fogta a Madarat, hisz ismerte. 436 Дурак Птичку осторожненько взял, знакомая ведь. 437 lemorta xurka xasʲena. 437 Лэморта хурка хасена. 437 Az teljesen nyugodt volt. 437 Та совершенно спокойна. 438 muŋgartada jaŋgu. 438 Муңгартада яңгу. 438 Egy hangot sem adott ki. 438 Ни звука не издает. 439 tʲiŋod jeŋgamʔ meŋgusʲ, salakond idʲa jadelɨ: 439 Тиңод еңгамʼ мэңгусь, Салаконд идя ядэлы: 439 Épp megtett volna egy lépést, ahogy Együgyűnek másféle gondolata támadt: 439 Только собрался шаг сделать, как у Дурака мысль вдруг заходила: 440 - xantʲerʔ manʲ sʲertaβɨ mʲaknanʲi ilʲe pʲirtada. 440 - Хантерˮ мань сертавы мякнани иле пиртада. 440 - Hogyan is élhetne egy házikóban, amit én csináltam? 440 - Как же она сможет жить в домике, мною сделанном? 441 mʲata tad xanaβaβnʲi. 441 Мята тад ханававни. 441 Mégis csak elhozom a házát is. 441 Возьму-ка ее дом. 442 jesʲa inʲamda pɨdʲosʲaŋgadanda nʲiβaβ xaβraŋgu. 442 Еся инямда пыдёсяңгаданда нивав хавраңгу. 442 Fogom az aranyláncot a rögzítővel. 442 Золотую цепь с крепления сниму. 443 salakor ŋeβamda xadalŋa ŋopoj jaxana punʲaʔ sʲurxaljʔ. 443 Салакор ңэвамда хадалңа Ңопой яхана пуняʼ сюрхалйˮ. 443 Nyugtalankodott Együgyű. 443 Обеспокоился Дурак. 444 tarʲem sɨrpata: lemorta mʲaʔ xanaβa tolxa. 444 Тарем сырпата: лэморта мяˮ ханава толха. 444 Egy helyben keringett. 444 На одном месте крутанулся. 445 pɨdʲosʲaŋganda sanejʔ. 445 Пыдёсяңганда санэйˮ. 445 Megnézte közelebbről, a Madárka házikóját könnyű elhozni. 445 Присмотрелся - птичкин домик легко взять. 446 pʲerʲena pʲarxa. 446 Перена пярха. 446 Nekiesett a rögzítőnek. 446 Бросился к креплению. 447 ŋarkaβaβna nʲida nekalʔ. 447 Ңаркававна нида нэкалˮ. 447 Mintha hozzá lenne nőve. 447 Как приросло. 448 nʲanda βarnʲadtʲeda. 448 Нянда варнядтеда. 448 Nem húzta erősen. 448 Сильно-то не дернул. 449 ŋamge jolʲtŋgana ŋamgeda xadkejʔ? 449 Ңамгэ ёльтңгана ңамгэда хадкэйˮ? 449 Könnyedén magához húzta. 449 К себе легонько потянул. 450 nʲaxarʔ xexeʔ mʲadʔ sʲeŋga tajbtaβonondoʔ, ja lʲekanarxa. 450 Няхарˮ хэхэˮ мядˮ сеңга тайбтавонондоʼ, я леканарха. 450 Mi történt hát hirtelen? 450 Что же вдруг случилось? 451 salakor xatʲej tʲindʔ. 451 Салакор хатей тиндˮ. 451 Három templom harangja megszólalt, mintha meghasadt volna a föld. 451 Трех церквей колокола зазвонили, будто земля раскололась. 452 sʲiʔiβ-soldat ŋetoʔ nʲiʔ sanejdʔ, salakoxondoʔ sanejdʔ, salakomdoʔ sapokʔ pɨjaʔ malxana palɨʔ sʲumbxana ladorpadandoʔ. 452 Сиˮив-Солдат ңэтоʼ ниʼ санэйдˮ, Салакохондоʼ санэйдˮ, Салакомдоʼ сапокˮ пыяʼ малхана палыʼ сюмбхана ладорпадандоʼ. 452 Együgyű majdnem elesett. 452 Дурак чуть было не упал. 453 salakor jalʲamʔ jurβɨ. 453 Салакор ялямʼ юрвы. 453 Hét-Katona talpra szökkent, Együgyűhöz rohantak, csizmájuk orrával, szablyájuk hátával verni kezdték, Együgyű el is vesztette az eszméletét. 453 Семь-Солдат на ноги вскочили, к Дураку бросились, носками сапог, спинками сабель избивать стали, Дурак сознание и потерял. 454 seβta ŋadʲimtʲ paraŋoda ŋexena jusʲedaβɨ. 454 Сэвта ңадимть параңода ңэхэна юседавы. 454 Amikor magához tért, a Cár előtt térdelt. 454 Пришел в себя - у Царя в ногах лежит. 455 paraŋoda xonrada: 455 Параңода хонрада: 455 A Cár azt kérdezi tőle: 455 Царь его спрашивает: 456 - xʲibʲan ŋesan? 456 - Хибян ңэсан? 456 - Ki vagy te? 456 - Кто ты? 457 ma: 457 Ма: 457 [Együgyű] azt feleli: 457 [Дурак] отвечает: 458 - saβa-ilʲenʲa-βaskujʔ-salakomdmʔ. 458 - Сава-Иленя-Васкуйʼ-Салакомдмʼ. 458 - Én vagyok Együgyű-Fia-Gazdag-Szerencsés-Kereskedőnek. 458 - Я - Дурак-[Сын]-Богатого-Удачливого-Купца. 459 - xanʲedanʲi tarmʔ pɨdar xajerʲerxaβerannʲu? 459 - Ханедани тармʼ пыдар хаерерхавэранню? 459 - Te vetted el a Madaram egy tollát? 459 - Это ты взял перо моей Птицы? 460 sʲimʲi jexerabnand manʲ tuʔ -paraŋodadmʔ. 460 Сими ехэрабнанд мань Туʼ -Параңодадмʼ. 460 Ha tán nem ismernél, én Ogaja-Cár vagyok. 460 Если ты меня не знаешь, то я - Царь-Огая. 461 ŋaxat ŋod sʲit ŋatʲedamtʲ. 461 Ңахат ңод сит ңатедамть. 461 Régóta éreztem, hogy jönni fogsz. 461 Давно я тебя поджидал. 462 manʲ nʲiβ xamʲeda, xantʲerʔ tʲukonʔ ton. 462 Мань нив хамеда, хантерˮ тюконʼ тон. 462 Csak azt nem értem sehogyan sem, hogy kerültél ide? 462 Только никак не пойму, как ты сюда добрался? 463 malʲe xanʲedamʲi jerʲemtʲerxaβerannʲu. 463 Мале Ханедами еремтерхавэранню. 463 Látom, a Madaramat már elvetted. 463 Вижу, Птицу мою ты уже взял. 464 tarʲem xarβabt tada pʲirtaβ. 464 Тарем харвабт тада пиртав. 464 Ha akarod, elcserélhetjük. 464 Однако если хочешь, то можем с тобой поменяться. 465 solotej-sʲadota-junaβna. 465 Солотэй-Сядота-Юнавна. 465 Az Arany-Ábrázatú-Lóra. 465 На Коня-с-Золотым-Обличьем. 466 salakor manʲiβ: 466 Салакор манив: 466 Együgyű azt feleli: 466 Дурак отвечает: 467 - manʲ tartʲamʲi ŋoka. 467 - Мань тартями ңока. 467 - Sok olyanom [lovam] van. 467 - [Коней] таких у меня много. 468 manʲ tamna sʲidʲamʔ tasʲ pʲirtadmʔ. 468 Мань тамна сидямʼ тась пиртадмʼ. 468 Akár egy párt is adhatok neked. 468 Могу даже парочку тебе подарить. 469 tʲikɨmʔ βadʲesomadanda soldatʔ ŋedaradoʔ. 469 Тикымʼ вадесомаданда Солдатˮ ңэдарадоʼ. 469 A katonák azonnal el is engedték őt. 469 Солдаты тотчас же его и отпустили. 470 salakor pʲinʔ sanejʔ. 470 Салакор пинʼ санэйˮ. 470 Együgyű kirohant az utcára. 470 Дурак бросился на улицу. 471 xadanda nʲajuʔ sʲurmba pʲitarŋada. 471 Хаданда няюʼ сюрмба питарңада. 471 A Nagyanyához futott. 471 К Бабушке побежал. 472 xadada jamʔ xadʲemaxadanda tab nadomʔ ŋonaβɨ. 472 Хадада ямʼ хадемахаданда таб надомʼ ңонавы. 472 A Nagyanyja türelmetlenségében úgy kivájta a földet, hogy egész homokdomb képződött ott. 472 Его Бабушка от нетерпения так землю изрыла, что целый песчаный холм образовался. 473 salagsond xadanta xeβanʔ tosʲ idʲa jadelɨʔ: 473 Салагсонд Хаданта хэванʼ тось идя ядэлыˮ: 473 A Nagyanyához menvén Együgyű megvakarta a fejét: 473 Идя к Бабушке, Дурак почесал голову: 474 - solotej-sʲadota-junamʔ xanʲad xoŋgudmʔ? 474 - Солотэй-Сядота-Юнамʼ ханяд хоңгудмʼ? 474 - Hol találom az Arany-Ábrázatú-Lovat? 474 - Где же найду я Коня-с-Золотым-Обличьем? 475 tʲeda namdaβ, xanʲana ilʲenakɨ. 475 Теда намдав, ханяна иленакы. 475 És csak most hallottam róla, és hogy merre él, nem tudom. 475 И услыхал о нем только сейчас, и где живет - не знаю. 476 xadanda xeβanʔ to. 476 Хаданда хэванʼ то. 476 Odament a Nagyanyához. 476 Подошел к Бабушке. 477 xadada βaxaljʔ: 477 Хадада вахалйˮ: 477 Nagyanya megszólalt: 477 Бабушка заговорила: 478 - nʲer nʲaxaβand madamtʲ xanʲedand mʲadʲikomʔ nʲor perʔ. 478 - Нер няхаванд мадамть ханеданд мядикомʼ нёр пэрˮ. 478 - Korábban mondtam neked: ne nyúlj a madárházikóhoz. 478 - Раньше-то я тебе говорила: не трогай птичий домик. 479 tʲedaβ sʲerʔ jaŋgu, malʲe xeβɨ sʲerma. 479 Тедав серˮ яңгу, мале хэвы серма. 479 Most már nem hozol helyre semmit. 479 Сейчас уже ничего не исправишь. 480 salakor tʲikɨ pʲirat ŋopoj jaxana salana. 480 Салакор тикы пират ңопой яхана салана. 480 Együgyű ez idő alatt végig egy helyben kering. 480 Дурак же все это время на одном месте мечется. 481 xadada ma: 481 Хадада ма: 481 Nagyanya azt mondja: 481 Бабушка говорит: 482 - βadʲemanda βadar tanʲa? 482 - Вадеманда вадар таня? 482 - Tudod a szót, amit mondani akarsz? 482 - Имеешь слово, которое сказать хочешь? 483 βadʲetaβa. 483 Вадетава. 483 Mondd. 483 Говори. 484 - tanʲa. 484 - Таня. 484 - Igen. 484 - Да. 485 xantʲerʔ βadʲetaβ tʲi nʲidamʔ jexeraʔ. 485 Хантерˮ вадетав ти нидамʼ ехэраˮ. 485 [De] hogyan mondjam, azt nem tudom. 485 [Но] как сказать-то - не знаю. 486 manʲu solotej-sʲadota-juna tanʲa. 486 Маню Солотэй-Сядота-Юна таня. 486 Azt beszélik, létezik egy Arany-Ábrázatú-Ló. 486 Говорят, Конь-с-Золотым-Обличьем есть. 487 tʲikɨmʔ xaŋa. 487 Тикымʼ хаңа. 487 [A Cár] ezt [a Lovat] kéri. 487 [Царь] этого [Коня] просит. 488 xadata manʲiβ: 488 Хадата манив: 488 Medveanya azt kérdi: 488 Медведица спрашивает: 489 - pɨdar xamansan? 489 - Пыдар хамансан? 489 - Mit feleltél? 489 - Что ты ответил? 490 - manʲ βatorŋadamtʲ. 490 - Мань ваторңадамть. 490 - Megígértem. 490 - Я обещал. 491 manʲisʲadam tartʲamʲi ŋoka. 491 Манисядам тартями ңока. 491 Azt mondtam, hogy sok olyanom van. 491 Сказал, что их у меня много. 492 - salako, pɨdxaβar tarsʲi jaβlasʲtɨne. 492 - Салако, пыдхавар тарси явласьтынэ. 492 - Együgyű, most már nagyon fürge vagy [merész, meggondolatlan]. 492 - Дурак, а уж больно прыток бываешь. 493 βatormɨ ŋexeβabat ŋedalaŋgu nʲinʲim, pʲurtnʲimʲimʔ. 493 Ватормы ңэхэвабат ңэдалаңгу ниним, пюртнимимʼ. 493 No, ha egyszer már megígérted, akkor megyünk, megkeressük. 493 Ну, раз уж обещал, то поедем, поищем. 494 xadanta maxaʔ nʲiʔ ŋamtɨ, tʲuʔutʲejʔ pʲadʲiʔ. 494 Хаданта махаʼ ниʼ ңамты, тюˮутейʼ пядиʼ. 494 Felemelkedtek, amint [Együgyű] Nagyanya hátára ült. 494 Вверх устремились, как только [Дурак] на спину Бабушки уселся. 495 sʲanand xunand ŋedalʲobnandʲiʔ ŋodʔ salakor nʲernʲaʔ sɨrŋa. 495 Сянанд хунанд ңэдалёбнандиʼ ңодˮ Салакор нерняʼ сырңа. 495 Nem tudni, mennyit mentek, Együgyű végre előrenézett. 495 Неизвестно, сколько ехали, Дурак наконец вперед посмотрел. 496 sʲenʲejnda totrʲeβ nʲernʲana todana turxaʔ xexeʔ ŋamdβɨdʔ. 496 Сенейнда тотрев нерняна тодана турхаˮ хэхэˮ ңамдвыдˮ. 496 Ahogy korábban is, tűzvillanáshoz hasonlóan viharfelhők jelentek meg előttük. 496 Как и раньше, похожие на всполохи огня, впереди появились грозовые тучи. 497 puxutʲar ŋobʔ pʲenɨ. 497 Пухутяр ңобˮ пены. 497 Öreganyód egyre csak repül. 497 Старуха-твоя все парит. 498 saβaβna manetʲ xexeʔ mʲadʔ ŋeβɨʔ. 498 Сававна манэть хэхэˮ мядˮ ңэвыˮ. 498 Jobban megnézvén Együgyű rájött, hogy előttük templomok kupolái vannak. 498 Присмотревшись, Дурак понял, что впереди - купола церквей. 499 xadada jaʔ nʲaʔ pʲada. 499 Хадада яʼ няʼ пяда. 499 Nagyanya ereszkedni kezdett. 499 Бабушка начала опускаться. 500 pedara pond ŋamdɨ, xexeʔ mʲadʔ jorkaxɨ. 500 Пэдара понд ңамды, хэхэˮ мядʼ ёркахы. 500 Leült a templom udvarán. 500 Села во двор церкви. 501 xadada masʲnʲu: 501 Хадада масьню: 501 Nagyanya azt mondta: 501 Бабушка сказала: 502 - tʲi manʲijeraβa. 502 - Ти маниерава. 502 - No, látod. 502 - Вот видишь. 503 tʲikanʔ tʲuŋgun. 503 Тиканʼ тюңгун. 503 Oda bemész. 503 Туда войдешь. 504 xexeʔ mʲadʔ sʲidʲa sʲiʔiβ nʲondasʲi. 504 Хэхэˮ мядʼ сидя сиˮив нёндаси. 504 A templomban van kétszer hét ajtó. 504 В церкви дважды по семь дверей. 505 xusuβej nʲoxona sʲidʲa-sʲiʔiβ-palɨtana. 505 Хусувэй нёхона Сидя-Сиˮив-Палытана. 505 Mindegyik ajtónál Kétszer-Hét-Szablyát-Tartó-Őr áll. 505 У каждой двери Дважды-по-Семь-Сабледержащих-Стражников. 506 xaradʔ βekana juna tʲikana nuŋgu, sʲansʲaŋgu. 506 Харадʼ вэкана Юна тикана нуңгу, сянсяңгу. 506 A templom mélyén áll majd a Ló kantár nélkül. 506 В глубине церкви будет стоять Конь без уздечки. 507 sʲanda tʲebxad ŋɨdʲoda. 507 Сянда тебхад ңыдёда. 507 A kantár egy szögön lóg. 507 Уздечка - на гвозде висит. 508 ŋulʲiʔ nʲoir perʔ. 508 Ңулиˮ нёир пэрˮ. 508 Ahhoz ne nyúlj. 508 Ее совсем не трогай. 509 ŋudana βalpat tuta. 509 Ңудана валпат тута. 509 Vezesd ki [a lovat] kézzel, kantár nélkül. 509 Поведешь его рукой, без уздечки. 510 ŋopoj ŋeta tʲeb xaβra, tobda jesʲa tʲebxana tʲebarmɨʔ. 510 Ңопой ңэта теб хавра, тобда еся тебхана тебармыˮ. 510 Csak a pata szögeit húzd ki, azok a padlóhoz vannak rögzítve. 510 Вытащи лишь гвозди из копыт, они к полу прибиты. 511 ŋaxat βadamʲi βadʲetaraβa: 511 Ңахат вадами вадетарава: 511 Ismétled el korábbi szavaimat: 511 Повторишь мои прежние слова: 512 sʲidntʲet-xaβota-xadanʲi βɨkana sʲidʲa-sʲi-ʔiβ-soldat nʲemda nekalŋada. 512 Сиднтет-Хавота-Хадани выкана Сидя-Си-ˮив-Солдат немда нэкалңада. 512 "Nyolcfülű-Nagyanyám varázslatára, Kétszer-Hét-Katona, aludjatok el egy pillanatra!" 512 «По волшебству моей Восьмиухой-Бабушки, Дважды-по-Семь-Солдат, засните на миг». 513 tʲikɨ soldat saβlʲuj jesʔ poŋgana nuʔ. 513 Тикы Солдат савлюй есьˮ поңгана нуˮ. 513 A Katonák hegyes vaskarók között állnak. 513 Солдаты стоят между острыми железными кольями. 514 ŋod nʲibklabtoʔ saβlʲuj jesʲa pejadoʔ sʲipʲi, tʲuʔuʔ sanasʲatɨdʔ. 514 Ңод нибклабтоʼ савлюй еся пэядоʼ сипи, тюˮуʼ санасятыдˮ. 514 Csak egy picit kell megdőlni, és a homlokukat megszúrják velük. 514 Стоит чуть наклониться, как лбы их на них натыкаются. 515 salakor xadanta nʲid janʔ sanejʔ. 515 Салакор Хаданта нид янʼ санэйˮ. 515 Együgyű leugrott Nagyanyáról. 515 Дурак спрыгнул с Бабушки. 516 xexeʔ mʲadʔ nʲana xaja. 516 Хэхэˮ мядʼ няна хая. 516 A templomhoz ment. 516 К церкви пошел. 517 xexeʔ mʲadʔ nʲonsʲinʔ teβɨʔ. 517 Хэхэˮ мядʼ нёнсинʼ тэвыˮ. 517 Odamegy az ajtóhoz. 517 Подходит к двери. 518 nʲenesʲa, ŋod sʲidʲa-sʲiʔiβ-soldat ŋeβɨ. 518 Ненэся, ңод Сидя-Сиʼив-Солдат ңэвы. 518 És valóban ott áll Kétszer-Hét-Katona. 518 И вправду стоят Дважды-по-Семь-Солдат. 519 salakor janamboβna xadanta βadʲi meŋa: 519 Салакор янамбовна Хаданта вади мэңа: 519 Együgyű halkan elismételte a Nagyanya szavait: 519 Дурачок тихонечко слова Бабушки повторил: 520 - sʲidntʲet-xaβota-xadanʲi βɨkana sʲidʲa-sʲiʔiβ-soldat nʲemartada nekalŋadaʔ. 520 - Сиднтет-Хавота-Хадани выкана Сидя-Сиʼив-Солдат немартада нэкалңадаˮ. 520 - Nyolcfülű-Nagyanyám varázslatára, Kétszer-Hét-Katona, aludjatok el egy pillanatra! 520 - По волшебству моей Восьмиухой-Бабушки, Дважды-по-Семь-Солдат, засните на миг. 521 sʲidʲa-sʲiʔiβ-soldat palɨdoʔ nʲalpraʔ, saβlʲuj jesʲaʔ nʲiʔ pɨndʲo xamɨdʔ. 521 Сидя-Сиˮив-Солдат палыдоʼ нялпраˮ, савлюй есяˮ ниʼ пындё хамыдˮ. 521 Kétszer-Hét-Katona eldobta a szablyáját, és arccal előre ráborult az éles karókra. 521 Дважды-по-Семь-Солдат сабли свои прочь побросали, на острые колья ничком упали. 522 salakor soldat jeŋgalpa mʲatʔ tʲu. 522 Салакор Солдат еңгалпа мятʼ тю. 522 Együgyű meg átlépvén a Katonák fölött, bement a házba. 522 Дурак же, через Солдат перешагнув, в дом вошел. 523 nʲenesʲa ŋod xaradʔ βekana ju na nuβɨ. 523 Ненэся ңод харадʼ вэкана Ю на нувы. 523 Úgy ám, ott áll a Ló. 523 И вправду, стоит Конь. 524 nʲanda sɨrjita jaŋgu, pejada todana turxa. 524 Нянда сыръита яңгу, пэяда тодана турха. 524 Nem lehet ránézni, a homloka olyan, mint az égő tűz. 524 На него нельзя смотреть, лоб его горящему огню подобен. 525 ŋamgertada, nʲentʲeta tolxa. 525 Ңамгэртада, нентета толха. 525 Nincs rajta semmi. 525 На нем ничего нет. 526 xanʲa tanʲa janʲikaku. 526 Ханя таня яникаку. 526 És [ő] nagyon nyugodt. 526 И [он] очень спокоен. 527 mʲirbsakoβada mʲirabs tolxa βunʲi ŋaʔ. 527 Мирбсаковада мирабс толха вуни ңаˮ. 527 Ránézésre nagyon erős. 527 На вид - очень стройный. 528 jedʲotʲamnanda ŋob sʲeβolma. 528 Едётямнанда ңоб севолма. 528 A hasa egy ölnyi. 528 По животу - один обхват. 529 ŋexenata tobda solotej ŋeβɨ, latanʔ tʲebarmɨ. 529 Ңэхэната тобда солотэй ңэвы, латанʼ тебармы. 529 Az arany patája a padlóhoz van rögzítve. 529 Копыта его золотые к полу приколочены. 530 nʲisʲ paromba tʲebda nekaljjada, junanda nʲaʔ sʲidʲa jeŋgamʔ meŋaxaʔ nʲernʲaʔ, salakond idʲa jadelɨʔ: 530 Нись паромба тебда нэкалъяда, Юнанда няʼ сидя еңгамʼ мэңахаʼ нерняʼ, Салаконд идя ядэлыˮ: 530 Együgyű lassan kihúzta a szögeket, két lépést ment a Lóval előre, és azt gondolta: 530 Дурак не спеша вытащил гвозди, прошел с Конем два шага вперед и задумался: 531 - manʲ sʲertaβɨ sʲanmʲi xantʲerʔ metada? 531 - Мань сертавы сянми хантерˮ мэтада? 531 - Milyen lesz neki mégis a kantárban, amit én készítek? 531 - Как же ему будет в уздечке, которую я сделаю? 532 nʲiβ ŋadʲaŋguʔ. 532 Нив ңадяңгуˮ. 532 Hisz észrevehető lesz. 532 Ведь заметно будет. 533 sɨrpata xanaβa sʲerrʲi xamʲedɨ. 533 Сырпата ханава серри хамеды. 533 Látja, a kantár úgy lóg ott, hogy könnyű volna elvenni. 533 Видит, уздечку будто специально повесили так, чтобы ее удобно было брать. 534 sʲanʔ nʲajuʔ jaljʔ. 534 Сянʼ няюʼ ялйˮ. 534 Odalépett. 534 Шагнул к ней. 535 ŋobtʲikɨ solotej ŋeβɨ. 535 Ңобтикы солотэй ңэвы. 535 Aranyból van. 535 Золотая. 536 nʲamada. 536 Нямада. 536 Érte nyúlt. 536 За нее взялся. 537 nʲanda noxobtada. 537 Нянда нохобтада. 537 Magához húzta. 537 К себе потянул. 538 pʲerʲeβɨ. 538 Перевы. 538 Oda van erősítve. 538 Закреплена. 539 nʲanda βarnʲadtʲeda. 539 Нянда варнядтеда. 539 Erősebben húzta. 539 Дернул посильнее. 540 ŋamge jolʲtŋgana nʲaxarʔ xexeʔ mʲadʔ sʲeŋga tad tajnolbnandoʔ sʲidʲasʲiʔiβ-soldat ŋetoʔ nʲiʔ sanejdʔ. 540 Ңамгэ ёльтңгана няхарˮ хэхэˮ мядʼ сеңга тад тайнолбнандоʼ СидяСиˮив-Солдат ңэтоʼ ниʼ санэйдˮ. 540 Három templom harangja megszólalt, Kétszer-Hét-Katona talpra szökkent. 540 Трех церквей колокола вдруг зазвонили, Дважды-по-Семь-Солдат на ноги вскочили. 541 salakomd sʲanpoj ladadoʔ xusuβej soldat, jalʲamʔ jurβɨ. 541 Салакомд сянпой лададоʼ хусувэй Солдат, ялямʼ юрвы. 541 Minden Katona megütötte Együgyűt, ő elvesztette az eszméletét. 541 Каждый Солдат Дурака ударил, он сознание и потерял. 542 seβta ŋadʲimtʲ paraŋodaʔ ŋeʔ xeβxana jusʲedaβɨ. 542 Сэвта ңадимть Параңодаʼ ңэˮ хэвхана юседавы. 542 Amikor magához tért, a Cár előtt térdelt. 542 Пришел в себя - у Царя в ногах лежит. 543 paraŋoda βaxaljʔ: 543 Параңода вахалйˮ: 543 A Cár azt kérdezi tőle: 543 Царь его спрашивает: 544 - salakoβaxan nʲin ŋaʔ? 544 - Салаковахан нин ңаˮ? 544 - Csak nem te vagy Együgyű? 544 - Уж не Дурак ли ты? 545 junamd namdsʲatɨβ. 545 Юнамд намдсятыв. 545 Hallottam rólad. 545 Слышал про тебя. 546 junamʲi ŋanʲiʔ ŋaβetasar? 546 Юнами ңаниˮ ңавэтасар? 546 Mire kell neked a Lovam? 546 Мой Конь тебе для чего нужен? 547 salakor muntʲi, βadartmʔ nʲi mesʔ. 547 Салакор мунти, вадартмʼ ни мэсˮ. 547 Együgyű hallgat, egy szót sem bír mondani. 547 Молчит Дурак, слова не может вымолвить. 548 - soldatnʲi ŋarkaβna sʲit ladormɨʔ? 548 - Солдатни ңаркавна сит ладормыˮ? 548 - Mi az, erősen megvertek a Katonáim? 548 - Что, сильно тебя избили мои Солдаты? 549 nʲamʲumd ŋaman? 549 Нямюмд ңаман? 549 Lenyelted a nyelved? 549 Язык проглотил? 550 taraβabta junamʲi tada pʲirtaβ. 550 Таравабта Юнами тада пиртав. 550 [No] ha szükséged van a Lovamra, akkor elcserélhetem. 550 [Однако] если нужен тебе мой Конь, то и поменять его могу. 551 xajermʔ -sʲadota-nʲemʔ teβrabat nʲand tataβ. 551 Хаермʼ -Сядота-Немʼ тэврабат нянд татав. 551 Hozdd el nekem a Naparcú-Szépséget, és én odaadom a lovamat. 551 Солнцеликую-Красавицу привези мне, а я [Коня] тебе отдам. 552 salakor ŋamdʲo xamɨ: 552 Салакор ңамдё хамы: 552 Együgyű leült: 552 Дурак присел: 553 - manʲaʔ jaxananaʔ tartʲa nʲenetʲaʔ ŋulʲiʔ ŋoka. 553 - Маняˮ яхананаˮ тартя ненэтяˮ ңулиˮ ңока. 553 A mi földünkön olyan emberből sok van. 553 - В нашей земле таких людей очень много. 554 junamd pojortʲ junadanʲi xarβabtaβasʲ. 554 Юнамд поёрть юнадани харвабтавась. 554 A lovat meg arra akartam használni, hogy tűzifáért menjek vele. 554 А Коня я хотел использовать для того, чтобы за дровами на нем ездить. 555 paraŋoda tʲikɨ βadʲi namda seβtʲejda ŋarma, sʲita nʲambaβɨ soldatʔ jenʲadatoʔ mʲertʲarʲi xaja. 555 Параңода тикы вади намда сэвтейда ңарма, сита нямбавы Солдатˮ енядатоʼ мертяри хая. 555 A cár e szavakat hallván kidüllesztette a szemeit, a Katonák pedig, akik Együgyűt tartották, szélnél gyorsabban széledtek szét. 555 Царь, такие слова услыхав, глаза свои выпучил, Солдаты, [Дурака] державшие, прочь унеслись быстрее ветра. 556 salakor ŋeta nʲiʔ sanejʔ, pʲinʔ sʲurbɨ, paraŋoda ŋudʲita sarβora xai. 556 Салакор ңэта ниʼ санэйˮ, пинʼ сюрбы, Параңода ңудита сарвора хаи. 556 Együgyű pedig talpra szökkent és kiszaladt az utcára, a cár ott maradt kinyújtott kézzel. 556 Дурак же на ноги вскочил, на улицу побежал, Царь с протянутыми руками остался. 557 salakor pon nʲi jadʔ. 557 Салакор пон ни ядˮ. 557 Nem sokáig ment Együgyű. 557 Дурак шел недолго. 558 xadanta xeβuβna ŋadʲimʲa. 558 Хаданта хэвувна ңадимя. 558 Megjelent a Nagyanyja előtt. 558 Появился возле своей Бабушки. 559 xadanta xeβanʔ toxoβa idʲa jadelɨʔ: 559 Хаданта хэванʼ тохова идя ядэлыˮ: 559 Együgyű, amíg a Nagyanyához ment, elgondolkodott: 559 Дурак, пока шел к Бабушке, задумался: 560 - xajermʔ -sʲadota-nʲemʔ xanʲad xoŋgudmʔ? 560 - Хаермʼ -Сядота-Немʼ ханяд хоңгудмʼ? 560 - Hol találom én a Naparcú-Asszonyt? 560 - Где же я найду Солнцеликую-Женщину? 561 ixʲinʲa taslamba xajermʔ sʲadota nʲenetʔ xurka tolxa ŋedakɨ. 561 Ихиня тасламба хаермʼ сядота ненэтьʼ хурка толха ңэдакы. 561 Ha meggondolom, hogyan is kellene kinéznie egy naparcú embernek? 561 Если подумать, то каким должен быть солнцеликий человек? 562 jaxartamda jexeradmʔ. 562 Яхартамда ехэрадмʼ. 562 Nem is ismerem a földet, ahol él. 562 Даже не знаю земли, где она живет. 563 xajerkaβanʔ sɨlɨʔ. 563 Хаеркаванʼ сылыˮ. 563 Együgyű felnézett a Napra. 563 Дурак на солнце взглянул. 564 xadanta xeβanʔ to. 564 Хаданта хэванʼ то. 564 A Nagyanya előtt találta magát. 564 Возле Бабушки оказался. 565 xadada mʲinxanda βaxaljʔ: 565 Хадада минханда вахалйˮ: 565 Nagyanya rögtön mondta: 565 Бабушка сразу сказала: 566 - nʲand madamtʲi sʲanamda nʲoir perʔ. 566 - Нянд мадамти сянамда нёир пэрˮ. 566 - Mondtam neked, hogy ne nyúlj a kantárhoz. 566 - Говорила тебе - не трогай уздечку. 567 tʲedaβ xeβɨ sʲerma. 567 Тедав хэвы серма. 567 De ez már a múlté. 567 Теперь дело прошлое. 568 pɨdara xamansan? 568 Пыдара хамансан? 568 Mit mondasz? 568 Ты что скажешь? 569 - βadamʲi tanʲaŋo, xajeradmʔ-sʲadota-nʲe xanʲana ilʲebata? 569 - Вадами таняңо, Хаерадмʼ-Сядота-Не ханяна илебата? 569 - Meg akartam kérdezni: hol lakhat a Naparcú-Asszony? 569 - Я хотел спросить: где может жить Солнцеликая-Женщина? 570 ŋamge tolxa ŋebta? 570 Ңамгэ толха ңэбта? 570 Milyen ő? 570 Какая она? 571 jexeraxarta nʲimʲimʔ jexeraʔ. 571 Ехэрахарта нимимʼ ехэраˮ. 571 Mi nem is ismerjük őt. 571 Мы ведь даже не знаем ее. 572 tʲuku paraŋoda tʲikɨ nʲenetʲamʔ xaŋa. 572 Тюку Параңода тикы ненэтямʼ хаңа. 572 E föld cárja ezt az asszonyt kérte. 572 Царь этой земли запросил эту женщину. 573 - pɨdar xamansan? 573 - Пыдар хамансан? 573 - És te mit mondtál? 573 - А ты что? 574 - manʲ manʲisʲadamʔ tartʲa nʲenetʔ manʲ jaxananʲi ŋoka. 574 - Мань манисядамʼ тартя ненэтьʼ мань яханани ңока. 574 - Azt mondtam, hogy olyan ember sok van a mi földünkön. 574 - Сказал, что таких людей в моей земле много. 575 manʲisʲadamʔ teβraŋgudmʔ. 575 Манисядамʼ тэвраңгудмʼ. 575 És én hozok neki egy olyat. 575 И ему привезу такую. 576 - βatormɨ ŋexeβabat ŋedalaŋgunʲinʲimʔ, pʲurtnʲimʲimʔ. 576 - Ватормы ңэхэвабат ңэдалаңгунинимʼ, пюртнимимʼ. 576 - Ha már egyszer megígérted, akkor repülünk és megkeressük őt. 576 - Раз обещал, то полетим и будем ее искать. 577 salakor xadanta maxaʔ nʲiʔ ŋamdɨʔ. 577 Салакор Хаданта махаʼ ниʼ ңамдыˮ. 577 Együgyű felült Nagyanya hátára. 577 Дурак сел на спину Бабушки. 578 xadada tʲuʔutʲejʔ pʲada. 578 Хадада тюˮутейʼ пяда. 578 Felfelé száguldottak. 578 Они устремились вверх. 579 sʲand xunand ŋedalʲobatʲi ŋod nʲerandʲiʔ nʲana xurkarʲi jabʲerʲenʲaʔ tʲirʔ ŋadʲimʲaʔ. 579 Сянд хунанд ңэдалёбати ңод нерандиʼ няна хуркари ябереняˮ тирˮ ңадимяˮ. 579 Nem tudni, mennyit mentek, előttük különféle fénylő felhők jelentek meg. 579 Неизвестно, сколько они едут, впереди разные сверкающие облака появились. 580 xadada talʲtʲuʔ teβa jaʔ nʲaʔ pʲada. 580 Хадада тальтюʼ тэва яʼ няʼ пяда. 580 Közelebb repülvén [hozzá], Nagyanya a föld felé iramodott. 580 Подлетев [к ним] ближе, Бабушка к земле устремилась. 581 salakond saβaβna manetʲ xexeʔ m jadʔ makoda ŋeβɨ. 581 Салаконд сававна манэть хэхэˮ м ядʼ макода ңэвы. 581 Együgyű alaposan megnézvén megértette, hogy ezek templomok kupolái. 581 Дурак, хорошо присмотревшись, понял, что это купола церквей. 582 xadada manʲiβ: 582 Хадада манив: 582 Nagyanya azt mondta: 582 Бабушка сказала: 583 - mʲatʔ teβbat nʲata jerkɨ nʲonsʲiʔ tʲaxaʔ lɨŋgarain. 583 - Мятʼ тэвбат нята еркы нёнсиʼ тяхаʼ лыңгараин. 583 - Amikor odaérsz a házhoz, bújj el a középső ajtó mögé. 583 - Когда к дому подойдешь, за среднюю дверь спрячься. 584 xaradʔ jorkaxɨ pedaraʔ pomna jaderta xajeradmʔ-sʲadota-nʲemʔ ŋatʲeir. 584 Харадʼ ёркахы пэдараʼ помна ядэрта Хаерадмʼ-Сядота-Немʼ ңатеир. 584 És várd a Naparcú-Asszonyt, az erdőcskében sétálót. 584 И жди Солнцеликую-Женщину, прогуливающуюся в лесочке. 585 nʲakund tʲi teβaŋgu inʲanʲaŋɨ ŋudanand nʲamjirʔ. 585 Някунд ти тэваңгу иняняңы ңудананд нямъирˮ. 585 Amikor elhalad melletted, ragadd meg a bal kezénél fogva. 585 Когда начнет проходить мимо тебя, схвати ее левой рукой. 586 jerkɨ ŋudanta tarkana ŋeda solotej ŋuda jesʲamda xaβrairʔ, janʔ mojrʔ. 586 Еркы ңуданта таркана ңэда солотэй ңуда есямда хавраирˮ, янʼ мойрˮ. 586 Az aranygyűrűt, melyet a középső ujján hord, vedd le és dobd a földre. 586 Золотое кольцо, надетое на средний палец, сними и брось на землю. 587 ŋudajesʲamda xaβrad, namd, jaβna nʲoir pʲuʔ, pumnand ŋuja jadaŋgu, mansranadanta sʲit perta. 587 Ңудаесямда хаврад, намд, явна нёир пюˮ, пумнанд ңуя ядаңгу, мансранаданта сит пэрта. 587 Vedd le a gyűrűt, hallgass ide, ne keresd a földön, ő utánad megy szabadon [saját akaratából], saját munkásának vél téged. 587 Сними кольцо, послушайся, не ищи его на земле, она пойдет за тобой свободно, примет тебя за своего работника. 588 manjin: 588 Манъин: 588 Mondd: 588 Скажешь: 589 "sʲidntʲet-xaβota-puxutʲa-xadanʲi βɨkana xajeradmʔ-sʲadota-nʲe nʲemartar nekalʔ". 589 "Сиднтет-Хавота-Пухутя-Хадани выкана Хаерадмʼ-Сядота-Не немартар нэкалˮ". 589 "Nyolcfülű-Nagyanyám varázslatára, Naparcú-Asszony, aludj el egy pillanatra!" 589 «По волшебству моей Восьмиухой-Бабушки-Старушки, Солнцеликая-Женщина, усни хоть на миг». 590 xonaramadanda iljir, ŋudant xaranʔ meir, tʲukonʔ teβraŋguraβa. 590 Хонарамаданда илъир, ңудант харанʼ мэир, тюконʼ тэвраңгурава. 590 Ahogy elalszik, vedd a karodba és hozd ide. 590 Как только она уснет, возьмешь ее на руки и принесешь сюда. 591 salakor manʲiβ: 591 Салакор манив: 591 Együgyű azt felelte: 591 Дурак ответил: 592 - tʲedaβ namdadmʔ. 592 - Тедав намдадмʼ. 592 - Most megértettem. 592 - Сейчас я понял. 593 puxutʲa xanʲaxaβad panɨ nekalŋa, salakor xajeradmʔ-sʲadota-nʲeʔ mansranadarʲeβ jembajʔ. 593 Пухутя ханяхавад паны нэкалңа, Салакор Хаерадмʼ-Сядота-Неʼ мансранадарев ембайˮ. 593 Öreganyó valahonnan ruhát húzott elő, Együgyű felöltözött úgy, mintha Naparcú-Asszony munkása lenne. 593 Старуха откуда-то одежду вытащила, Дурак оделся как работница Солнцеликой-Женщины. 594 salakor xadanta tabʲekomad mʲadʔ nʲaʔ jaljʔ, solotej nʲonsʲiʔ tʲaxaʔ lɨŋgarejʔ, pon nʲi ŋatʲenʔ. 594 Салакор Хаданта табекомад мядʼ няʼ ялйˮ, солотэй нёнсиʼ тяхаʼ лыңгарэйˮ, пон ни ңатенˮ. 594 Hallgatván Nagyanyja tanácsaira, Együgyű elment a házhoz, elbújt az aranyajtó mögé, és nem sokat várt. 594 Выслушав советы своей Бабушки, Дурак зашагал к дому, спрятался за золотую дверь, ждал недолго. 595 ŋamge jolʲtŋgana pedaraʔ poj jalʲadarʲeβ xaja. 595 Ңамгэ ёльтңгана пэдараʼ пой ялядарев хая. 595 Hirtelen az erdőcske felragyogott, mintha nappal lenne. 595 Внезапно лесок осветился, как днем. 596 salakor tʲuʔuʔ sɨlɨʔ: 596 Салакор тюˮуʼ сылыˮ: 596 Együgyű felnézett [és felkiáltott]: 596 Дурак взглянул вверх [и воскликнул]: 597 xantʲerʔ ŋa? 597 Хантерˮ ңа? 597 - Mi történt? 597 - Что случилось? 598 xajerʔ janʔ mantejʔ? 598 Хаерˮ янʼ мантэйˮ? 598 A Nap leesett a földre? 598 Солнце упало на землю? 599 pedaraʔ poŋgana nʲeŋe jalemannʲu? 599 Пэдараʼ поңгана неңэ ялэманню? 599 Mitől lett ilyen ragyogás az erdőcskében? 599 Отчего так посветлело в лесочке? 600 tamna nʲoja [jaleβʔ]. 600 Тамна нёя [ялэвˮ]. 600 Csak ne legyen még ennél is fényesebb. 600 Только бы не стало [еще] светлее. 601 seβta nʲernʲamna parʲidʲenʲa tʲirʔ tʲilɨdʔ. 601 Сэвта нернямна париденя тирˮ тилыдˮ. 601 Együgyű szemeiben sötét felhők úsztak. 601 У [Дурака] в глазах темные тучи поплыли. 602 tarʲem sɨrtaxanta salakor xajeradmʔ-sʲadota-nʲemʔ mane. 602 Тарем сыртаханта Салакор Хаерадмʼ-Сядота-Немʼ манэ. 602 Kis idő múltán Együgyű meglátja a Naparcú-Asszonyt. 602 Спустя некоторое время Дурак видит - Солнцеликая-Женщина. 603 ŋamge xadkenakɨ xajeradmʔ-sʲadota-nʲemʔ manetʲ pedʲoda marmɨʔ, ŋexejuda xartʲiʔ jadβexeʔ. 603 Ңамгэ хадкэнакы Хаерадмʼ-Сядота-Немʼ манэть пэдёда мармыˮ, ңэхэюда хартиʼ ядвэхэʼ. 603 Mi történhetett vele, de a Naparcú-Asszony láttán elakadt a lélegzete [Együgyűnek], a lábai pedig vitték előre. 603 Что с ним случилось, но при виде Солнцеликой-Женщины у [Дурака] перехватило дыхание, а ноги сами понесли его вперед. 604 xaxaja teβa salakond indʲa ŋuʔ to. 604 Хахая тэва Салаконд индя ңуˮ то. 604 Közelebb érvén a Naparcú-Asszonyhoz, Együgyű hirtelen feleszmélt. 604 Подойдя поближе к [Солнцеликой-Женщине], Дурак неожиданно пришел в себя. 605 pon nʲisʲ mɨ inʲanʲaŋe ŋudadanta nʲamada, jerʲ ŋudaʔ tarkadanta ŋudajesʲamda xaβra, janʔ moda. 605 Пон нись мы иняняңэ ңудаданта нямада, ерь ңудаʼ таркаданта ңудаесямда хавра, янʼ мода. 605 Nem gondolkodván sokáig, elkapta őt a bal kezénél, a középső ujjáról lehúzta a gyűrűt és a földre dobta. 605 Недолго думая, обхватил он ее левой рукой, со среднего пальца кольцо снял, на землю бросил. 606 salakor solotej ŋudajesʲakomʔ jaβna manrʲgrtamʔ ŋob manʲijeda, tudrʲeβ nʲiβ tuseʔ. 606 Салакор солотэй ңудаесякомʼ явна манрьгртамʼ ңоб маниеда, тудрев нив тусэˮ. 606 Együgyű végigkísérte tekintetével a földön guruló gyűrűt, mert hisz izzott az, mint a tűz. 606 Дурак взглядом провожает катящееся по земле золотое колечко, ведь оно горит, огню подобно. 607 nʲernʲaʔ jaljʔ. 607 Нерняʼ ялйˮ. 607 Előrelépett. 607 Зашагал вперед. 608 xajerad-sʲadota-nʲeʔ ŋudanʔ sɨrŋa, manʲiβ: 608 Хаерад-Сядота-Неʼ ңуданʼ сырңа, манив: 608 Naparcú-Asszony kezére nézvén azt mondta: 608 Посмотрев на руки Солнцеликой-Женщины, сказал: 609 - ŋudajesʲasʲipoj ŋulʲiʔ ŋudada ta nʲi ŋaʔ. 609 - Ңудаесясипой ңулиˮ ңудада та ни ңаˮ. 609 - Sehogy sem néz ki a keze gyűrű nélkül. 609 - Не смотрится ее рука без кольца. 610 sʲan ŋudamda somboβna nʲamsʲetɨda. 610 Сян ңудамда сомбовна нямсетыда. 610 Még egyszer megnézte a kezét. 610 Еще раз оглядел руку. 611 - ŋudajesʲasʲipoj ŋulʲiʔ βeβa. 611 - Ңудаесясипой ңулиˮ вэва. 611 - Nagyon rossz ez gyűrűcske nélkül. 611 - Без колечка очень плохо. 612 manʲ temdaβɨ ŋudajesʲamʲi ŋamged metʲ pʲirtada, tarʲi ŋudajesʲamʔ. 612 Мань тэмдавы ңудаесями ңамгэд мэть пиртада, тари ңудаесямʼ. 612 Aligha kezd el hordani egy egyszerűt, melyet én veszek. 612 Вряд ли она станет носить простое, мною купленное. 613 pʲurpnʲi taranarxa ŋudajesʲamda. 613 Пюрпни таранарха ңудаесямда. 613 Meg kell keresni a gyűrűjét. 613 Нужно поискать ее колечко. 614 junanʲi taxaβaŋe mʲitaβaβa. 614 Юнани тахаваңэ митавава. 614 Bár odaadom őt a Lóért[-Arany-Ábrázatúért]. 614 Хоть и отдам ее взамен Коня[-с-Золотым-Обличьем]. 615 ixʲinʲanda sʲaŋada: 615 Ихинянда сяңада: 615 Gondolataiban sajnálta őt. 615 В мыслях он ее жалеет. 616 - xunbanʲi saβa ŋebtaβ xadadanʲi. 616 - Хунбани сава ңэбтав Хададани. 616 - Meneküljek talán el a Nagyanya elől? 616 - Убежать мне, что ли, от Бабушки? 617 tarsʲi saβa nʲenetʔ ŋeβɨ. 617 Тарси сава ненэтьʼ ңэвы. 617 De ő milyen jó [hozzám]! 617 Как она хороша! 618 xajeradmʔ-sʲadota-nʲe janamboβna jada, ŋeβartamda nʲi jarabʲuʔ salako sanarmaʔ jambanʔ. 618 Хаерадмʼ-Сядота-Не янамбовна яда, ңэвартамда ни ярабюˮ Салако санармаʼ ямбанʼ. 618 Naparcú-Asszony csendesen lépdel, fejét sem fordítja a hozzáugró Együgyű felé. 618 А Солнцеликая-Женщина тихонечко идет, голову даже не повернет на подпрыгивающего Дурака. 619 salakor mekad nʲi ŋaʔ. 619 Салакор мэкад ни ңаˮ. 619 Együgyű nevetségesnek tűnik. 619 Дурак, видно, смешон. 620 salakor punʲaʔ ŋudajesʲanʔ jaljʔ. 620 Салакор пуняʼ ңудаесянʼ ялйˮ. 620 Együgyű elkezdte a gyűrűt keresni. 620 Бросился искать Дурак колечко. 621 xajeradmʔ-sʲadota-nʲe pʲanʔ jeŋala ŋatʲeda, salakor lulkota nʲinʲa ŋuβoʔ pomna jadelɨʔ. 621 Хаерадмʼ-Сядота-Не пянʼ еңала ңатеда, Салакор лулкота ниня ңувоˮ помна ядэлыˮ. 621 Naparcú-Asszony egy fához dőlve vár, amíg Együgyű a fűben térden kúszva keresi a gyűrűt. 621 Солнцеликая-Женщина, к дереву прислонясь, ждет его, пока Дурак среди трав на коленях ползает. 622 tarʲemʔ ŋatʲenananda xajeradmʔ-sʲadota-nʲe ŋamdʲortʲaʔ nʲiʔ ŋamdɨʔ ŋatʲeβosʲalmsʲ. 622 Таремʼ ңатенананда Хаерадмʼ-Сядота-Не ңамдёртяʼ ниʼ ңамдыˮ ңатевосялмсь. 622 Belefáradt abba, hogy állva várjon, Naparcú-Asszony leült egy padra. 622 Устав ожидать стоя, Солнцеликая-Женщина на скамью присела. 623 salakore ŋuβoʔ pomna ŋudajesʲamʔ pʲurŋa. 623 Салакорэ ңувоˮ помна ңудаесямʼ пюрңа. 623 Együgyű meg, ugye, a gyűrűt keresi a fűben. 623 Дурак же, знай, колечко в траве ищет. 624 ŋudajesʲamʔ xoda. 624 Ңудаесямʼ хода. 624 És meglett [a gyűrű]. 624 Вот оно нашлось. 625 xajeradmʔ-sʲadota-nʲe tʲenʲeβanakɨ seβda ŋarmaʔ, sʲata xanʲatej jadʲema. 625 Хаерадмʼ-Сядота-Не теневанакы сэвда ңармаˮ, сята ханятэй ядема. 625 Naparcú-Asszony, úgy látszik, tudja mindezt. 625 Солнцеликая-Женщина, видно, знает все это. 626 tarʲem jadnaxanda jeŋga xai xajeradmʔ-sʲadota-nʲeʔ jolʲtʲand, pedarada ŋod susa. 626 Тарем яднаханда еңга хаи Хаерадмʼ-Сядота-Неʼ ёльтянд, пэдарада ңод суса. 626 Naparcú-Asszony szemei elkerekedtek, arca még jobban ragyogott. 626 Глаза Солнцеликой-Женщины увеличились, лицо еще сильнее разгорелось. 627 salakond ŋudajesʲada ŋudadanda sanejʔ. 627 Салаконд ңудаесяда ңудаданда санэйˮ. 627 Együgyű egy lépésnyire volt Naparcú-Asszonytól, és az erdőcske is véget ért. 627 Дураку остался шаг до Солнцеликой-Женщины, да и лесок кончился. 628 salakona ŋenda xeβanʔ mantejʔ, ŋenda xeβxana ŋopoj jaxana sʲura 628 Салакона ңэнда хэванʼ мантэйˮ, ңэнда хэвхана ңопой яхана сюра 628 A gyűrű kiesett Együgyűnk kezéből, és a földre esett, egy helyben pattogva. 628 Кольцо выскочило из рук нашего Дурака и упало возле его ног, прыгая на одном месте. 629 salakor pon nʲisʲ mɨ nexobtada: 629 Салакор пон нись мы нэхобтада: 629 Nem sokat gondolkodván Együgyű meghúzta a gyűrűt. 629 Недолго думая, Дурак дернул кольцо. 630 - nʲiβeβannʲu xamʲeda jesʲa inʲakotʲad sʲarβɨnnʲu. 630 - Нивэванню хамеда еся инякотяд сярвынню. 630 - Hogy is nem vettem észre, hisz egy lánchoz van erősítve. 630 - Как же я не заметил, что оно скреплено цепочкой. 631 tarʲemʔ nekalpa pʲada. 631 Таремʼ нэкалпа пяда. 631 Még egyszer meghúzta. 631 Еще раз дернул. 632 pʲerʲena pʲarxa. 632 Перена пярха. 632 A gyűrű olyan, mintha oda volna nőve. 632 Кольцо как приросло. 633 xajeradmʔ-sʲadota-nʲe tʲikɨmʔ xamʲedarxanada, mamonda ŋenʲiβ: 633 Хаерадмʼ-Сядота-Не тикымʼ хамедарханада, мамонда ңэнив: 633 Naparcú-Asszony mintha értette volna mindezt, és alig hallhatóan azt mondta: 633 Солнцеликая-Женщина поняла будто это и чуть слышно сказала: 634 - nʲorʔ perʔ. 634 - Нёрˮ пэрˮ. 634 - Ne nyúlj hozzá. 634 - Не трогай. 635 xajoja. 635 Хаёя. 635 Maradjon csak ott. 635 Пусть остается. 636 pʲaʔ tʲaxama. 636 Пяʼ тяхама. 636 És eltűnt a fák mögött. 636 И скрылась за деревьями. 637 nʲonsʲiʔ nʲajuʔ jaljʔ. 637 Нёнсиʼ няюʼ ялйˮ. 637 Az ajtóhoz ment. 637 К двери пошла. 638 salakor janamboβna ŋudadanda nekalŋada nʲakunda, janamboβna xasabartʲ xadanda βadʲi meŋa: 638 Салакор янамбовна ңудаданда нэкалңада някунда, янамбовна хасабарть Хаданда вади мэңа: 638 Együgyű óvatosan magához húzta őt a kezénél fogva, és elsuttogta Nagyanya szavait: 638 Дурак осторожненько рукой притянул ее к себе, прошептал слова Бабушки: 639 - sʲidntʲet-xaβota-xadanʲi βɨkana xajeradmʔ-sʲadota-nʲe nʲemartar nekalama. 639 - Сиднтет-Хавота-Хадани выкана Хаерадмʼ-Сядота-Не немартар нэкалама. 639 - Nyolcfülű-Nagyanyám varázslatára, Naparcú-Asszony, aludj el egy pillanatra! 639 - По волшебству моей Восьмиухой-Бабушки, Солнцеликая-Женщина, усни хоть на миг. 640 xajeradmʔ-sʲadota-nʲe xanʲeda tartrʲeβ janʔ mantejʔ. 640 Хаерадмʼ-Сядота-Не ханеда тартрев янʼ мантэйˮ. 640 Naparcú-Asszony a földre hullt, mint egy tollacska. 640 Солнцеликая-Женщина упала на землю, как перышко. 641 janʔ manteŋgudananda salakor ŋudanda xaranʔ ilada, ŋudananda ŋeda ŋudajesʲanʔ sɨlɨʔ, puna xajeradmʔ-sʲadota-nʲe ŋudanʔ sɨlɨʔ. 641 Янʼ мантэңгудананда Салакор ңуданда харанʼ илада, ңудананда ңэда ңудаесянʼ сылыˮ, пуна Хаерадмʼ-Сядота-Не ңуданʼ сылыˮ. 641 Együgyűnek sikerült karjába vennie őt, ránézett a gyűrűre, melyet nem engedett el a kezéből, majd ránézett a Naparcú-Asszony kezére. 641 Дурак только успел подхватить ее на руки, взглянуть на кольцо, которое не выпускал из своих рук, затем взглянул на руку Солнцеликой-Женщины. 642 - ŋudajesʲasʲipoj βeβa tolxa. 642 - Ңудаесясипой вэва толха. 642 - Nem, a gyűrűje nélkül rossznak tűnik. 642 - Нет, без [ее] кольца плохо кажется. 643 manʲ temdaβɨ ŋudajesʲamʲi xantʲerʔ metʲ pʲirtada? 643 Мань тэмдавы ңудаесями хантерˮ мэть пиртада? 643 Csak nem fog hordani egy egyszerűt, melyet én vettem? 643 Неужели она станет носить простое, мною купленное? 644 nɨxɨnda jadanʔ ŋudaʔ jesʲamʔ tad βarnʲaβtʲeβanda, xonʲoda nʲemʔ nʲambʲiβa ŋudananda. 644 Ныхында яданʼ ңудаʼ есямʼ тад варнявтеванда, хонёда немʼ нямбива ңудананда. 644 Minden erejéből meghúzta a gyűrűt, míg a karjaiban tartotta az alvót [Naparcú-Asszonyt]. 644 Изо всех сил как дернет кольцо, а сам при этом держит на руках спящую [Солнцеликую-Женщину]. 645 ŋamge jolʲtŋgata ŋamge xadkej? 645 Ңамгэ ёльтңгата ңамгэ хадкэй? 645 Mi történt hirtelen? 645 Что вдруг случилось? 646 salakond ŋeβada xatʲe sʲurxalʔ. 646 Салаконд ңэвада хате сюрхалˮ. 646 Együgyű majdnem elvesztette az eszméletét. 646 Дурак чуть сознание не потерял. 647 pedaraʔ poŋgana, paraŋoda mʲadʔ nʲana, xaradʔ poŋgana tad sʲeŋgaʔ munolɨdʔ, jurʔ-palɨtana salakonʔ sʲurmbadaʔ. 647 Пэдараʼ поңгана, параңода мядʼ няна, харадˮ поңгана тад сеңгаˮ мунолыдˮ, Юрˮ-Палытана Салаконʼ сюрмбадаˮ. 647 Az erdőcskében, a cári ház mellett, a házak közt úgy szólaltak meg a harangok, hogy futott is Száz-Katona-Szablyával. 647 В лесочке, возле царского дома, между домами колокола как зазвенят, Сто-Солдат-с-Саблями как побегут. 648 - xajeradmʔ-sʲadota-nʲemʔ xadaβɨ. 648 - Хаерадмʼ-Сядота-Немʼ хадавы. 648 - Megölte Naparcú-Asszonyt! 648 - Он убил Солнцеликую-Женщину! 649 palɨna sapkaβaʔ. 649 Палына сапкаваˮ. 649 Szét kell a szablyákkal kaszabolni! 649 Саблями его надо изрубить! 650 ŋarkadoʔ ŋedakɨ, tʲorʲejʔ: 650 Ңаркадоʼ ңэдакы, тёрейˮ: 650 A legidősebb akkor felkiáltott: 650 Старший, видно, закричал: 651 - nudaʔ1 651 - Нудаʼ1 651 - Álljatok meg! 651 - Стойте! 652 paraŋodanʔ xanartʲaβaʔ. 652 Параңоданʼ ханартяваˮ. 652 Vigyük a cárhoz. 652 Свезем его к Царю. 653 tʲuku nʲe nʲuxuβada xonʲoraxa. 653 Тюку Не нюхувада хонёраха. 653 Lehet, hogy elaludt a Lánya. 653 Может, его Дочь уснула. 654 salakomd joŋgaxadandoʔ nʲamadoʔ, paraŋodaʔ nʲana xanadoʔ. 654 Салакомд ёңгахадандоʼ нямадоʼ, Параңодаʼ няна ханадоʼ. 654 Nyakon ragadták Együgyűt, vitték a cárhoz. 654 Взяли Дурака за шею, повели к Царю. 655 tarʲemʔ mʲinrʲedoʔ. 655 Таремʼ минредоʼ. 655 Viszik. 655 Ведут. 656 xaradʔ mʲunʲa soloteŋe padtaβe, xanʲana tanʲana jabʲerʲenʲa pexed ojertaβɨ xarad ŋeβɨ, xaradʔ malxana solotejxad sʲertaβɨ ŋamdortʲa nʲinʲa paraŋoda ŋamdʲoβɨ, salakor ŋudanda nʲinʲa xonʲoda nʲemʔ mʲinʲe. 656 Харадʼ мюня солотэңэ падтавэ, ханяна таняна ябереня пэхэд оертавы харад ңэвы, харадʼ малхана солотэйхад сертавы ңамдортя ниня Параңода ңамдёвы, Салакор ңуданда ниня хонёда немʼ мине. 656 Itt-ott drágaköves házak állnak, a cári ház belül arannyal díszített, bent a cár ül a trónon, Együgyű pedig az alvó Naparcú-Asszonyt tartja a karjában. 656 Тут и там дома самоцветные, [царский] дом внутри золотом расписан, в глубине его на золотом троне Царь сидит, Дурак же на руках спящую [Солнцеликую-Женщину] держит. 657 paraŋoda nuljʔ. 657 Параңода нулйˮ. 657 A cár felállt. 657 Встал Царь. 658 lusaʔ mal xeβnʲaʔ xajaʔ. 658 Лусаˮ мал хэвняʼ хаяˮ. 658 Alattvalói mind elmentek. 658 Подданные все прочь отошли. 659 ŋarka tetarʲidoʔ xai. 659 Ңарка тэтаридоʼ хаи. 659 Csak a legidősebb maradt. 659 Остался лишь старший. 660 paraŋoda βaxaljʔ: 660 Параңода вахалйˮ: 660 A cár azt mondta: 660 Царь заговорил: 661 - nʲe nʲunʲi ŋamgeda xadkej? 661 - Не нюни ңамгэда хадкэй? 661 - Mi történt a Lányommal? 661 - Что случилось с моей Дочерью? 662 - ŋamgertada nʲi xadkeʔ. 662 - Ңамгэртада ни хадкэˮ. 662 - Nem történt vele semmi. 662 - Ничего с ней не случилось. 663 xunɨ. 663 Хуны. 663 Alszik. 663 Спит она. 664 palɨtana ŋarka jerβ tʲorʲejʔ: 664 Палытана ңарка ерв тёрейˮ: 664 A legidősebb az őrök közül felkiáltott: 664 Старший из стражников закричал: 665 - nʲe nʲumd talʲeβan xarβaβɨ. 665 - Не нюмд талеван харвавы. 665 - El akarta rabolni a Lányodat. 665 - Он хотел украсть твою Дочь. 666 maraʔ ŋudajesʲam xanaβɨ ŋenʲiβ, tarʲemkaβ talʲeŋgunʲisʲadaβ. 666 Мараˮ ңудаесям ханавы ңэнив, таремкав талеңгунисядав. 666 Még jó, hogy a gyűrűt is akarta, különben már elrabolta volna őt. 666 Хорошо, что на кольцо позарился, не то бы украл ее. 667 salako manʲiβ: 667 Салако манив: 667 Együgyű azt feleli: 667 Дурак отвечает: 668 - mʲatʔ xanaβan xarβaβasʲ. 668 - Мятʼ ханаван харвавась. 668 - Haza akartam vinni. 668 - Хотел я привести ее домой. 669 nʲemada tosʲ. 669 Немада тось. 669 Mert aludni akart. 669 Так она спать захотела. 670 ŋudajesʲada xantʲerkaβ janʔ mantejatʲ. 670 Ңудаесяда хантеркав янʼ мантэять. 670 A gyűrű valahogyan leesett a földre. 670 Колечко как-то нечаянно на землю упало. 671 manʲe nekalŋaβ. 671 Мане нэкалңав. 671 Úgy döntöttem, felveszem. 671 Решил я его поднять. 672 tʲi pɨdaraʔ sʲurbɨdaʔ nʲanʲi. 672 Ти пыдараˮ сюрбыдаˮ няни. 672 És akkor nekem rohantatok. 672 Вот вы и подбежали ко мне. 673 paraŋoda manʲiβ: 673 Параңода манив: 673 A cár azt mondta: 673 Царь сказал: 674 - sʲimʲi nʲin nʲelʲtʲeŋguʔ, nʲumʲi sʲaxart xonaŋgana nʲisʲ ŋa, ŋudajesʲada sʲaxart xamorta nʲi ŋaʔ, ŋudanda sexerkad nʲaxarʔ jesʲa inʲad sʲarɨsʲ. 674 - Сими нин нельтеңгуˮ, Нюми сяхарт хонаңгана нись ңа, ңудаесяда сяхарт хаморта ни ңаˮ, ңуданда сэхэркад няхарˮ еся иняд сярысь. 674 - Nem fogsz engem becsapni, Lányom soha nem alszik el, a gyűrű nem esik le a kezéről, három lánccal van odaláncolva a csuklójához. 674 - Ты меня не обманешь, Дочь моя никогда не засыпает, кольцо ее никогда с руки не падает, завязано оно за запястье тремя цепочками. 675 salakor manʲiβ: 675 Салакор манив: 675 Feleli Együgyű: 675 Отвечает Дурак: 676 - nʲenesʲaŋod xanaβan xarβaβasʲ. 676 - Ненэсяңод ханаван харвавась. 676 - Úgy ám, el akartam rabolni. 676 - И вправду хотел я ее украсть. 677 paraŋoda: 677 Параңода: 677 Cár: 677 Царь: 678 - xʲibʲa sʲit tabʲeda? 678 - Хибя сит табеда? 678 - Ki tanított téged? 678 - Кто научил тебя? 679 tʲuku jaxana ilʲen? 679 Тюку яхана илен? 679 Merre élsz? 679 Где ты живешь? 680 - xanʲana ilʲenakedmʔ. 680 - Ханяна иленакэдмʼ. 680 - Merre élek, nem tudom. 680 - Где живу, не знаю. 681 jamʲi jexeraβ. 681 Ями ехэрав. 681 Saját földemet nem ismerem. 681 Земли своей не знаю. 682 ponxaβ tʲukonʔ mʲiŋadamsʲ. 682 Понхав тюконʼ миңадамсь. 682 Sokáig tartott eljutnom ide. 682 Сюда долго-то добирался. 683 tʲuku jaʔ tʲeradmʔ nʲidamʔ ŋaʔ. 683 Тюку яʼ терадмʼ нидамʼ ңаˮ. 683 Nem e földnek vagyok lakója. 683 Я не житель этой земли. 684 numʔ tʲeradmʔ. 684 Нумʼ терадмʼ. 684 [Én] az Ég-Lakója vagyok. 684 [Я] - Житель-Неба. 685 nʲisʲamʲi numʔ-paraŋoda. 685 Нисями Нумʼ-Параңода. 685 Apám az Ég-Cárja. 685 Отец мой - Царь-Неба. 686 pɨdaxaβar sʲit tumtadmʔ, xajerʔ-paraŋodan ŋenʲinaβ. 686 Пыдахавар сит тумтадмʼ, Хаерˮ-Параңодан ңэнинав. 686 Téged már felismertelek, te vagy a Nap-Cárja. 686 Тебя же я узнал, ты - Царь-Солнца. 687 ŋudananʲi menʲinaβ. 687 Ңуданани мэнинав. 687 Te most az én hatalmamban vagy. 687 Ты сейчас - в моей власти. 688 nʲisʲanʲi mambanʲi nʲisʲamʲi sʲit nʲiβ xadaŋgu. 688 Нисяни мамбани нисями сит нив хадаңгу. 688 Ha ezt elmondom Apámnak, megöl téged. 688 Отцу если скажу, он тебя убьет. 689 tʲeda ŋobkart lusar sʲimʲi βunsʲa lad. 689 Теда ңобкарт лусар сими вунся лад. 689 Most egyik alattvalód sem ütött meg engem. 689 Сейчас ни один подданный твой меня не ударил. 690 sʲimʲi palɨβaxana sapman xarβanʲisʲamʔ. 690 Сими палывахана сапман харванисямˮ. 690 Csak szét akartak volna kaszabolni a szablyáikkal. 690 Хотели лишь меня саблями изрубить. 691 xajerʔ-paraŋoda manʲiβ: 691 Хаерʼ-Параңода манив: 691 Nap-Cárja azt felelte: 691 Царь-Солнца ответил: 692 - manʲo numʔ -paraŋoda-xasaβa-nʲu saβa xanʲena, ŋamgertmʔ xanʲedamʔ nʲi jaʔamʔ. 692 - Манё Нумʼ -Параңода-Хасава-Ню сава ханена, ңамгэртмʼ ханедамʼ ни яˮамˮ. 692 - Azt beszélik, Ég-Cárjának-Fia jó vadász, minden prédát elfog. 692 - Говорят, Сын-Царя-Неба - хороший охотник, ему вся добыча подвластна. 693 tʲeda tarʲem xarβabat nʲumʲi saβa xanʲenanʔ mʲitaβ. 693 Теда тарем харвабат Нюми сава ханенанʼ митав. 693 Lányomat csak jó vadásznak adom. 693 Дочь свою я отдам только за хорошего охотника. 694 ŋopoj xanʲeda teβra tara. 694 Ңопой Ханеда тэвра тара. 694 El kell hoznod egy Állatot. 694 Нужно принести одного Зверя. 695 tʲeda jaʔ padarmʔ manekartʲaβ. 695 Теда яʼ падармʼ манэкартяв. 695 Mindjárt megnézem a föld térképét. 695 Сейчас я посмотрю карту земли. 696 ŋamge ŋarka xanʲeda-tanʲa. 696 Ңамгэ ңарка Ханеда-Таня. 696 Mi a legnagyobb préda, melyet fogni lehet? 696 Какая самая большая добыча на охоте? 697 ponxart βunʲin meŋgu, xabejŋe teβrabat tara. 697 Понхарт вунин мэңгу, хабэйңэ тэврабат тара. 697 Nem fogsz sokáig késlekedni, elhozod holtan. 697 Отсутствовать будешь недолго, привезешь его мертвым. 698 tarʲem nʲibnand lɨ joŋgamd xarnʲi palɨna sapaŋguβ. 698 Тарем нибнанд лы ёңгамд харни палына сапаңгув. 698 Ha nem tudod megtenni, én magam vágom el a nyakad a szablyával. 698 Не сможешь сделать, шею твою саблей сам перерублю. 699 nʲisʲand sʲit, xalʲmʲeramd, ŋedataŋguβ, mantadama: 699 Нисянд сит, хальмерамд, ңэдатаңгув, мантадама: 699 Apádnak pedig elküldöm a testedet és azt mondom: 699 Отцу же твоему тело твое отправлю и скажу: 700 "tʲuku talʲej-nʲumd xadaβ". 700 "Тюку Талей-Нюмд хадав". 700 "Én öltem meg Tolvaj-Fiadat." 700 «Это я Сына-Вора твоего убил». 701 jaʔ padaro manesala. 701 Яʼ падаро манэсала. 701 A cár kezdte nézegetni a térképeket. 701 Царь стал рассматривать карты. 702 tarʲem manesartanda salakoʔ xeβanʔ padarmʔ meda, manʲiβ: 702 Тарем манэсартанда Салакоʼ хэванʼ падармʼ мэда, манив: 702 Aztán lerakott egyet Együgyű elé, és azt mondta: 702 Потом, положив одну перед Дураком, сказал: 703 - tʲuku xanʲedamʔ tʲenʲeβar? 703 - Тюку Ханедамʼ теневар? 703 - Bizonyára ismered ezt az Állatot. 703 - Ты должен знать этого Зверя. 704 sʲidntʲet-xaβota-βarkoʔ-nʲebʲa. 704 Сиднтет-Хавота-Варкоˮ-Небя. 704 Nyolcfülű-Anyamedve. 704 Восьмиухая-Мать-Медведица. 705 jaxana xanʲaxaβana tanʲaβonda. 705 Яхана ханяхавана танявонда. 705 Valahol a földön él. 705 На земле где-то живет. 706 tʲukonʔ teβrabat tara. 706 Тюконʼ тэврабат тара. 706 Őt kell elhoznod. 706 Ты должен привезти ее. 707 manʲo saβa xanʲenanʔ. 707 Манё сава ханенанʼ. 707 [Hisz] azt mondják, [hogy] te jó vadász vagy. 707 [Ведь] говорят, [что] ты хороший охотник. 708 tʲeda teβrabad tara. 708 Теда тэврабад тара. 708 Akkor hozd hát el. 708 Так привези ее. 709 salakond idʲa jadelɨʔ. 709 Салаконд идя ядэлыˮ. 709 Együgyű erőst gondolkozott. 709 Дурак крепко задумался. 710 ŋamge jolʲtŋgana pʲisʲlɨʔ. 710 Ңамгэ ёльтңгана письлыˮ. 710 Aztán elnevette magát. 710 Потом вдруг засмеялся. 711 manʲiβ: 711 Манив: 711 Azt mondta: 711 Сказал: 712 - mʲakananʲi tartʲinʲi tanʲaʔ. 712 - Мяканани тартини таняˮ. 712 - Nekem sok ilyenem van otthon. 712 - У меня дома много таких. 713 βadabʲin. 713 Вадабин. 713 Hiszen én nevelem őket. 713 Я их выращиваю. 714 malʔ tʲuku tolxa. 714 Малʼ тюку толха. 714 Mind egyformák. 714 Все, как одна. 715 sʲidntʲet ŋeda, sʲidntʲet xada. 715 Сиднтет ңэда, сиднтет хада. 715 Nyolc láb, nyolc fül. 715 Восемь ног, восемь ушей. 716 - pon nʲon mɨ. 716 - Пон нён мы. 716 - Ne késlekedj. 716 - Не мешкай. 717 teβradʔ. 717 Тэврадˮ. 717 Hozd. 717 Вези. 718 taromana sʲit sapaŋgudmʔ. 718 Таромана сит сапаңгудмʼ. 718 Ha nem, akkor szétkaszabollak. 718 Не то изрублю тебя. 719 pon nʲi mɨ, pʲinʔ xaja. 719 Пон ни мы, пинʼ хая. 719 [Együgyű] kiment az utcára. 719 [Дурак] вышел на улицу. 720 pon nʲi jadʔ. 720 Пон ни ядˮ. 720 Nem ment sokáig. 720 Шел недолго. 721 xadanta xeβuβna ŋadʲimʲa. 721 Хаданта хэвувна ңадимя. 721 Megjelent a Nagyanya előtt. 721 Появился возле Бабушки. 722 xadanta xeβanʔ tosʲ βaxaljʔ: 722 Хаданта хэванʼ тось вахалйˮ: 722 Nagyanyához odamenve megszólalt: 722 Подойдя к Бабушке, заговорил: 723 - xada! 723 - Хада! 723 - Nagyanya! 723 - Бабушка! 724 ŋanʲi muŋgat nʲirxaβedamnʲu namdʔ. 724 Ңани муңгат нирхавэдамню намдˮ. 724 Megint nem hallgattam meg a tanácsaidat. 724 Опять я советов твоих не послушался. 725 sʲerʔ tolxa sʲerʔ nʲi ŋaʔ. 725 Серˮ толха серˮ ни ңаˮ. 725 Óriási bajba kerültem. 725 Попал я в беду великую. 726 tʲikɨ βadʲesomanda pon muntʲi. 726 Тикы вадесоманда пон мунти. 726 Ezt mondván sokáig hallgatott. 726 Сказав это, долго молчал. 727 xadanda ŋɨlʔ saŋoda xamɨ. 727 Хаданда ңылʼ саңода хамы. 727 Aztán ránézett Nagyanyára. 727 Потом взглянул под Бабушку. 728 xadada sʲitʲa ŋatʲenaxanda sʲiʔiβ tab nadomʔ sʲertaβɨ. 728 Хадада ситя ңатенаханда сиˮив таб надомʼ сертавы. 728 Nagyanya rá várva hét homokdombot kapart ki. 728 Бабушка, ожидая его, семь песчаных холмов наскребла. 729 nʲenzʲalmerxa: 729 Нензялмэрха: 729 [Nagyanya] meg is haragudott: 729 [Бабушка] даже рассердилась: 730 - βadʲet! 730 - Вадет! 730 - Beszélj! 730 - Говори! 731 nʲene pon munsʲinanʲu. 731 Ненэ пон мунсинаню. 731 Hiszen már nagyon sokáig hallgatsz. 731 Уж больно долго молчишь. 732 tarʲem menanda salakor jarŋe ŋadartada, xadamda joŋgaxadanda sʲeβolŋada, xadanda tarʔ pomna pɨjamda sɨŋɨbʲida. 732 Тарем мэнанда Салакор ярңэ ңадартада, Хадамда ёңгахаданда севолңада, хаданда тарˮ помна пыямда сыңыбида. 732 Ahogy Együgyű hirtelen elsírta magát, Nagyanya nyakát átölelte, orrát a szőrébe temette. 732 Как расплачется вдруг Дурак, Бабушку за шею обнял, нос в ее шерсти спрятал. 733 - ŋamger xantʲerʔ ŋa? 733 - Ңамгэр хантерˮ ңа? 733 - Mi van veled? 733 - Что с тобой? 734 nʲudʲaβan nʲinnʲu ŋaʔ. 734 Нюдяван нинню ңаˮ. 734 Hiszen nem vagy kicsi [gyerek]. 734 Ты ведь не маленький. 735 - xantʲerʔ nʲidmʔ jartʔ. 735 - Хантерˮ нидмʼ яртˮ. 735 - Hogy ne sírnék? 735 - Как же мне не плакать? 736 nʲanʲi manʲim tʲikɨ tolxa ŋamgerʲi teβra tara, nʲibnand teβra sʲit sapaŋguβaʔ. 736 Няни маним тикы толха ңамгэри тэвра тара, нибнанд тэвра сит сапаңгуваˮ. 736 Arra utasítottak, hogy egy Állatot, hozzád hasonlót hozzak el, és ha nem hozom el, szétkaszabolnak. 736 Мне приказали [Зверя], подобного тебе, привести, если же не приведу, то меня изрубят. 737 manʲŋod manʲisʲadam numʔparaŋoda-nʲudmʔ. 737 Маньңод манисядам НумʼПараңода-Нюдмʼ. 737 Mert hiszen Ég-Cárja-Fiának hívtam magamat. 737 Ведь я назвался Сыном-Царя-Неба. 738 pɨda xanʲod ŋeβɨ. 738 Пыда ханёд ңэвы. 738 De róla kiderült, hogy szenvedélyes, jó vadász. 738 А он оказался азартным удачливым охотником. 739 xadada manʲiβ: 739 Хадада манив: 739 Nagyanya azt monda: 739 Бабушка сказала: 740 - nʲon jarʔ. 740 - Нён ярˮ. 740 - Ne sírj. 740 - Не плачь. 741 ŋamgerʲimʔ taslaŋgunʲiʔ. 741 Ңамгэримʼ таслаңгуниʼ. 741 Valamit kitalálunk. 741 Что-нибудь придумаем. 742 manʲ xantadmʔ, ŋulʲi sʲibʲumtadmʔ, mʲadʔ nʲana sʲimʲi mʲinʲe xanainʔ. 742 Мань хантадмʼ, ңули сибюмтадмʼ, мядʼ няна сими мине ханаинˮ. 742 Menjünk, én nagyon könnyű leszek, és te elviszel [a Cárhoz]. 742 Пойдем, я стану очень легкой, и ты меня [Царю] отнесешь. 743 mebʲetan ŋeŋgu nʲinaβʔ. 743 Мэбетан ңэңгу нинавˮ. 743 Erősnek tűnsz majd előtte. 743 Предстанешь перед ними сильным. 744 pɨdoʔ sʲimʲi ilbatoʔ ŋamged sʲimʲi pʲirtaʔ. 744 Пыдоʼ сими илбатоʼ ңамгэд сими пиртаˮ. 744 Ők megpróbálnak majd felemelni engem, de nem sikerül nekik. 744 Они же станут меня поднимать и не смогут. 745 nʲenesʲa ŋodʔ tarʲem menandʲiʔ puxutʲa nʲamtʲerjʔ. 745 Ненэся ңодˮ тарем мэнандиʼ Пухутя нямтерйˮ. 745 És lám, amíg így beszéltek, Öreganyó megnyugodott. 745 И вправду, пока они так беседовали, Старуха успокоилась. 746 salakor xadamda ilada. 746 Салакор Хадамда илада. 746 Együgyű felemelte Nagyanyját. 746 Дурак поднял свою Бабушку. 747 xadamda joŋganda nʲiʔ sadobtada. 747 Хадамда ёңганда ниʼ садобтада. 747 A vállára vette [az Állatot]. 747 Перекинул [Зверя] через плечо. 748 mʲadʔ nʲana xanada. 748 Мядʼ няна ханада. 748 Elvitte a cári udvarba. 748 Понес ее к царскому двору. 749 paraŋoda mʲatʔ nʲonsʲiβna tʲulʲeda. 749 Параңода мятʼ нёнсивна тюледа. 749 Bevitte a cári házba. 749 Внес ее в царский дом. 750 paraŋoda malʲe nʲonsʲixʲina ŋatʲeβeda. 750 Параңода мале нёнсихина ңатевэда. 750 A cár már a kapuban várta őt. 750 Царь уже в дверях его ожидал. 751 salakomʔ , xanʲedamʔ maneβa pʲisʲlɨʔ: 751 Салакомʼ , Ханедамʼ манэва письлыˮ: 751 Együgyűt és a prédát látva felnevetett: 751 Дурака и добычу увидев, засмеялся: 752 - xanʲenaxaβen ŋeβen. 752 - Ханенахавэн ңэвэн. 752 - No, te tényleg vadász vagy. 752 - Ну ты и охотник. 753 sʲaŋgana malʲe teβrar. 753 Сяңгана мале тэврар. 753 Gyorsan visszajöttél. 753 Быстро же обернулся. 754 - xanʲa. 754 - Ханя. 754 - Hát hogyne! 754 - А как же! 755 ilʲeβanʔ jambanʔ xadabʲu nʲiβaβʔ. 755 Илеванʼ ямбанʼ хадабю нивавˮ. 755 Egész életemben őket vadászom. 755 Всю жизнь добываю их. 756 manʲtβan xuptamʲi jaŋgu. 756 Маньтьван хуптами яңгу. 756 Meg aztán, késlekedni nem szeretek. 756 Да и мешкать не люблю. 757 paraŋoda: 757 Параңода: 757 Cár: 757 Царь: 758 - talʲnʲakuʔ me, jesʲa labtejʔ mʲuʔ tʲebartʲ tara tʲimoŋgadanda. 758 - Тальнякуʼ мэ, еся лабтэйʼ мюʼ тебарть тара тимоңгаданда. 758 - Gyere ide, tedd be a vasládába és zárd le, hogy ne rohadjon el. 758 - Сюда иди, в железный сундук ее [положите] и заколотите, чтоб не сгнила. 759 ŋulʲiʔ mʲadʔ ŋarmʔ labtejmʔ teβraʔ. 759 Ңулиˮ мядʼ ңармʼ лабтэймʼ тэвраˮ. 759 Behoztak egy ház-nagyságú ládát. 759 Принесли сундук величиной с дом. 760 labtejʔ mʲu meda. 760 Лабтэйʼ мю мэда. 760 A ládába a Medveanyát betették. 760 В сундук Медведицу положили. 761 salakond xajlada nʲidoʔ nʲertʲembʲiʔ. 761 Салаконд хайлада нидоʼ нертембиˮ. 761 Együgyű könnyei záporoztak, mint a jégeső. 761 У Дурака слезы градом льются. 762 paraŋoda manʲiβ: 762 Параңода манив: 762 Azt mondja a Cár: 762 Говорит Царь: 763 - tʲedaβ xanabt ŋodʔ. 763 - Тедав ханабт ңодˮ. 763 - Most elvihetitek. 763 - Сейчас можно унести. 764 nʲerdʲe mʲadomʲartaβaʔ. 764 Нерде мядомяртаваˮ. 764 És mi végre megvendégelünk. 764 А мы наконец угостимся. 765 ŋortaβama, jabʲeŋguβama. 765 Ңортавама, ябеңгувама. 765 Eszünk, iszunk. 765 Поедим, выпьем. 766 salakomd jembŋadoʔ, βarkoʔ maŋgdota panena sʲirʲebtʲedoʔ, salakor numgad jaxad xamβerxa. 766 Салакомд ембңадоʼ, варкоˮ маңгдота панэна сиребтедоʼ, Салакор нумгад яхад хамвэрха. 766 Együgyűt beöltöztették medveszőrrel körülvarrt ruhákba, Együgyű lett a legszebb a földön és a mennyekben. 766 Дурака нашего одели в одежды, обшитые медвежьим мехом, нарядили, стал Дурак краше всех на земле и на небе. 767 - nʲananʲi ŋamgert nʲi tara. 767 - Нянани ңамгэрт ни тара. 767 - Nekem nem kell semmi. 767 - Ничего мне не надо. 768 ŋortademʔ, xantadmʔ. 768 Ңортадэмʼ, хантадмʼ. 768 Együnk és elmegyek. 768 Поем и пойду. 769 paraŋoda: 769 Параңода: 769 Cár: 769 Царь: 770 - tʲuŋgodanakeβaʔ. 770 - Тюңгоданакэваˮ. 770 - Persze, és esküvőt tartunk. 770 - Наверно, и свадьбу сыграем. 771 salakor: 771 Салакор: 771 Együgyűd: 771 Дурак-Твой: 772 - jekar. 772 - Екар. 772 - Nem tudom. 772 - Не знаю. 773 peβskʒʲa nʲaŋendoʔ jolʲtʲand ŋorŋaʔ, taraʔ, tʲunʲakɨʔ. 773 Пэвскжя няңэндоʼ ёльтянд ңорңаˮ, тараˮ, тюнякыˮ. 773 Estére, miután jót ettek, jót ittak, megtartották az esküvőt. 773 К вечеру, наевшись, напившись, свадьбу сыграли. 774 numda peβsʲumgaβa salakor manʲiβ: 774 Нумда пэвсюмгава Салакор манив: 774 Amikor besötétedett, Együgyű azt mondta: 774 Когда стемнело, Дурак сказал: 775 - xantadmʔ. 775 - Хантадмʼ. 775 - Megyek. 775 - Пойду я. 776 tʲikɨ nʲernʲa xadada manʲisʲaβ xein, pon tʲedart nʲoin mɨ, manʲe sʲidʲiʔ teβaŋgudmʔ. 776 Тикы нерня Хадада манисяв хэин, пон тедарт нёин мы, мане сидиʼ тэваңгудмʼ. 776 Még előzőleg mondta a Nagyanya, hogy most csak ne késlekedjen, ő be tudja őket érni. 776 [Еще] раньше ему Бабушка сказала, чтобы хоть на этот раз он не задержался, тогда она их сможет догнать. 777 salakor nʲaxarʔ junamʔ podʲerŋa, xardasaβej xanmʔ podʲerŋa. 777 Салакор няхарˮ юнамʼ подерңа, хардасавэй ханмʼ подерңа. 777 Együgyűnk három lovat fogott be a hintó elé. 777 Дурак наш трех коней запряг в карету. 778 jaʔ sʲid janʔ ŋedalejʔ. 778 Яʼ сид янʼ ңэдалэйˮ. 778 Azzal elindult. 778 Прочь поехал. 779 lusamʔ nʲi xana, manʲiβ: 779 Лусамʼ ни хана, манив: 779 Senkit nem vitt magával, azt mondván: 779 Никого не взял, сказав: 780 - xumbasʲi xanʲimtaʔ. 780 - Хумбаси ханимтаˮ. 780 - Kár volna megfagyni. 780 - Зря намерзнутся. 781 numda peβsʲumŋgaβa jatʲej xubkadaβononda. 781 Нумда пэвсюмңгава ятей хубкадавононда. 781 Amikor beesteledett, megremegett a föld. 781 Когда стемнело, земля задрожала. 782 punʲaʔ sɨlɨʔ. 782 Пуняʼ сылыˮ. 782 Együgyű körbenézett. 782 Дурак оглянулся. 783 paraŋodaʔ xaradʔ nʲana tutʲej jalkada, mʲertʲa mansadaβononda. 783 Параңодаʼ харадʼ няна тутей ялкада, мертя мансадавононда. 783 A cári városban lángok lobbantak fel, szél süvített. 783 В царском городе засверкали огни, ветер завыл. 784 paraŋoda-nʲe-nʲu sʲejda xaja: 784 Параңода-Не-Ню сейда хая: 784 Cári-Leány megijedt: 784 Царская-Дочь испугалась: 785 - mʲanʲi nʲana ŋamge xadkej? 785 - Мяни няна ңамгэ хадкэй? 785 - Mi történt a házamban? 785 - Что случилось в моем доме? 786 nʲisʲamʲi nʲi xaʔ? 786 Нисями ни хаˮ? 786 Csak nem halt meg az apám? 786 Не умер ли мой отец? 787 salakor: 787 Салакор: 787 Együgyű: 787 Дурак: 788 - ŋamgert nʲi xadkeʔ. 788 - ңамгэрт ни хадкэˮ. 788 - Nem történt semmi. 788 - Ничего не случилось. 789 tʲeda manetaraβa. 789 Теда манэтарава. 789 Mindjárt meglátod. 789 Сейчас увидишь. 790 ŋamge jolʲtŋgana tʲirʲeʔ polʃa parʲidʲenʲa ŋadʲimʲa. 790 Ңамгэ ёльтңгана тиреˮ полша париденя ңадимя. 790 Hamarosan a felhők közt valami fekete jelent meg. 790 Вскоре среди туч что-то черное показалось. 791 xata labrʲo xeʔ mulxaʔ. 791 Хата лабрё хэˮ мулхаˮ. 791 A fülei zaja olyan volt, mint a villám. 791 Шум ее ушей грому подобен. 792 salakor: 792 Салакор: 792 Együgyű: 792 Дурак: 793 - sʲejar nʲoja pʲinʔ. 793 - Сеяр нёя пинˮ. 793 - Ne féljen a szíved. 793 - Сердце твое пусть не боится. 794 xadamʲi to. 794 Хадами то. 794 Ez a Nagyanyám. 794 Это моя Бабушка. 795 xadada ŋulʲi salakond xeβanʔ xɨnrada, manʲiβ: 795 Хадада ңули Салаконд хэванʼ хынрада, манив: 795 Nagyanya közel ment Együgyűhöz, és azt mondta: 795 Бабушка подошла вплотную к Дураку и сказала: 796 - junʲidʲiʔ punʲaʔ ŋedatejdʲiʔ. 796 - Юнидиʼ пуняʼ ңэдатэйдиʼ. 796 - Küldjétek vissza a lovakat. 796 - Коней отправьте назад. 797 xuptartanʔ nʲiβedʲiʔ xanʲ. 797 Хуптартанʼ нивэдиʼ хань. 797 Nem jutottatok messzire. 797 Вы отъехали совсем недалеко. 798 tʲeda maxanʲi nʲiʔ ŋamdɨdʲiʔ! 798 Теда махани ниʼ ңамдыдиʼ! 798 Most pedig üljetek fel a hátamra! 798 Сейчас же ко мне на спину усаживайтесь! 799 pon nʲiβaʔ mʲintʔ. 799 Пон ниваˮ минтˮ. 799 Nem megyünk sokáig. 799 Ехать будем недолго. 800 nʲer salakor sʲexerɨmʔ jupʲidasʲ, xadamta ŋod ŋatʲeβakɨ, xadrʲo salakor nʲenʔ ŋodʔ sʲgrmakɨ, xajeβndada nʲiβ ŋaʔ. 800 Нер Салакор сехэрымʼ юпидась, Хадамта ңод ңатевакы, хадрё Салакор Ненʼ ңодˮ сьгрмакы, хаевндада нив ңаˮ. 800 Előzőleg Együgyű eltévesztette az utat a Nagyanyját várva, ezen kívül, úgy tűnik, jól megnézte az Asszonyt, hisz hamarosan el kell hagynia. 800 Раньше Дурак дорогу путал, Бабушку свою ожидая, а еще, похоже, на Женщину загляделся, ведь скоро Дурак должен будет ее оставить. 801 xadanta maxaʔ nʲiʔ ŋamdjjaxaʔ. 801 Хаданта махаʼ ниʼ ңамдъяхаʼ. 801 Mégis Nagyanya hátára ültek. 801 Однако Бабушке на спину уселись. 802 xadanda maxada nʲaxarʔ nʲenetʲ ŋamdʲoβa latŋe xaja. 802 Хаданда махада няхарˮ ненэть ңамдёва латңэ хая. 802 Nagyanya háta [azon nyomban] kiszélesedett, három embernek elég hely lett. 802 Бабушкина спина [тотчас] расширилась, сиденьем на трех человек стала. 803 xadrʲo salakor nʲeʔ xeβxana xonaraβɨʔ. 803 Хадрё Салакор Неʼ хэвхана хонаравыˮ. 803 Együgyűnk el is aludt az Asszony mellett. 803 Дурак наш возле Женщины и уснул. 804 ŋamge jolʲtŋgana xadada jurkabtamba pʲada. 804 Ңамгэ ёльтңгана Хадада юркабтамба пяда. 804 Egy idő múltán Nagyanyja keltegetni kezdte. 804 Через некоторое время Бабушка его будить начала. 805 xajermʔ -sʲadota-nʲer jurkabtambʲidaβa, manʲiβ: 805 Хаермʼ -Сядота-Нер юркабтамбидава, манив: 805 Naparcú-Asszony is keltegeti, azt mondja: 805 Солнцеликая-Женщина тоже будит его, говорит: 806 - jurkadʔ. 806 - Юркадˮ. 806 - Ébredj. 806 - Вставай. 807 mʲakand teβnakɨnaʔ. 807 Мяканд тэвнакынаˮ. 807 Úgy tűnik, megérkeztünk hozzád. 807 Видно, к тебе приехали. 808 salakor tad sɨlɨʔ. 808 Салакор тад сылыˮ. 808 Felnézett Együgyű. 808 Посмотрел Дурак. 809 sʲitʲa nʲamβɨ xexeʔ mʲata tumdada. 809 Ситя нямвы хэхэˮ мята тумдада. 809 Felismerte a templomot, ahol elkapták [őt]. 809 Узнал церковь, где его схватили. 810 sʲejda ŋulʲiʔ βoma. 810 Сейда ңулиˮ вома. 810 Nagyon elkeseredett. 810 Очень огорчился. 811 xeβanda nʲernʲa xajermʔ -sʲadota-nʲemʔ sʲeβoltʲ irkadtaβeda. 811 Хэванда нерня Хаермʼ -Сядота-Немʼ севолть иркадтавэда. 811 Elváltuk előtt erősen magához ölelte Naparcú-Asszonyt. 811 Перед расставанием он крепко обнял Солнцеликую-Женщину. 812 xajermʔ -sʲadota-nʲeʔ martʲuβna xajlada jedxad βabtombadaraxa. 812 Хаермʼ -Сядота-Неʼ мартювна хайлада едхад вабтомбадараха. 812 Könnyei úgy hullottak Naparcú-Asszony vállára, mintha dézsából öntötték volna őket. 812 Слезы его как из ведра по плечам Солнцеликой-Женщины катятся. 813 xajeradmʔsʲadota-nʲe ŋanʲi jarumje, salakomda ŋanʲi sʲeβolmeda. 813 ХаерадмʼСядота-Не ңани ярумъе, Салакомда ңани севолмэда. 813 Naparcú-Asszony is, szegényke, elsírta magát, és átölelte az ő Együgyűcskéjét. 813 Солнцеликая-Женщина тоже, бедненькая, заплакала, тоже Дурачка своего обняла. 814 xadada pon manʲijeŋajuda, ŋanʲi jarŋaβa, manʲiβ: 814 Хадада пон маниеңаюда, ңани ярңава, манив: 814 Nagyanya nézte őket, nézte, ő is elsírta magát, azt mondja: 814 Бабушка смотрела на них, смотрела, да и сама зарыдала, говорит: 815 - nʲodʲiʔ jarʔ. 815 - Нёдиʼ ярˮ. 815 - Ne sírjatok. 815 - Не плачьте. 816 ŋamgemʔ sʲaŋadʲiʔ, ŋobtʔ pʲidʲimʔ teβʔ. 816 Ңамгэмʼ сяңадиʼ, ңобтʼ пидимʼ тэвˮ. 816 Miért sírtok, hisz egymásra találtatok! 816 Что вы плачете, ведь вы нашли друг друга! 817 ŋamgarʲimʔ tʲeda sʲertaŋgudma. 817 Ңамгаримʼ теда сертаңгудма. 817 Mindjárt kitalálok valamit. 817 Сейчас я что-нибудь придумаю. 818 sʲidntʲet-xaβota-puxutʲa xajeradmʔ-sʲadota-nʲenʔ manʲiβ: 818 Сиднтет-Хавота-Пухутя Хаерадмʼ-Сядота-Ненʼ манив: 818 Nyolcfülű-Öreganyó azt mondja Naparcú-Asszonynak: 818 Восьмиухая-Старуха говорит Солнцеликой-Женщине: 819 - pɨdar tʲukona meʔ. 819 - Пыдар тюкона мэˮ. 819 - Maradj itt. 819 - Ты тут побудь. 820 nʲemʔ tondadʲiʔ. 820 Немʼ тондадиʼ. 820 Elbújtatták az Asszonyt. 820 Спрятали они Женщину. 821 ŋaβrada tanʲaβakɨ. 821 Ңаврада танявакы. 821 Nála [Együgyűnél] úgy tűnt, volt ennivaló. 821 У него, видно, еда была. 822 tʲermos ŋedakɨ. 822 Термос ңэдакы. 822 Termosz, talán. 822 Термос, возможно. 823 sʲidntʲet-xaβota-puxutʲa manʲiβ: 823 Сиднтет-Хавота-Пухутя манив: 823 Nyolcfülű-Öreganyó azt mondta: 823 Восьмиухая-Старуха сказала: 824 - tʲeda manʲ xajeradmʔ-sʲadota-nʲeŋe xantadmʔ. 824 - Теда мань Хаерадмʼ-Сядота-Неңэ хантадмʼ. 824 - Én most Naparcú-Asszonnyá változom. 824 - Сейчас я стану Солнцеликой-Женщиной. 825 sɨrŋadʲi? 825 Сырңади? 825 Nézzétek. 825 Смотрите. 826 sʲidntʲet-xaβota-xadada ŋob parxalje, xajeradmʔ-sʲadota-nʲeŋe xaja. 826 Сиднтет-Хавота-Хадада ңоб пархалъе, Хаерадмʼ-Сядота-Неңэ хая. 826 Nagyanya megrázta magát, és lett belőle Naparcú-Asszony. 826 Бабушка встряхнулась и обернулась Солнцеликой-Женщиной. 827 nʲabʲixʲiʔ tarʲi pusejxaʔ. 827 Нябихиʼ тари пусэйхаʼ. 827 Az a kettő nagyon meglepődött. 827 Те двое очень удивились. 828 salakoxonda manʲiβ: 828 Салакохонда манив: 828 [Nagyanya] azt mondta Együgyűnek: 828 [Бабушка] сказала Дураку: 829 - tʲeda xexenʲiʔ. 829 - Теда хэхэниʼ. 829 - Menjünk. 829 - Пошли. 830 salako janamboβna ŋudadanda xadamda mʲinrʲeda. 830 Салако янамбовна ңудаданда хадамда минреда. 830 Együgyű óvatosan vezette őt, kézen fogva. 830 Дурак осторожно повел ее за руку. 831 paraŋoda mʲatʔ teβjjaxa. 831 Параңода мятʼ тэвъяха. 831 Megérkeztek a cári házba. 831 Пришли в царский дом. 832 paraŋoda sʲidʲersʲiβna manemexejuda, nʲonsʲiβna pʲata ŋadʲimʲa, xajeradmʔ-sʲadota-nʲeʔ ŋudamʔ nʲutʲembʲi, pejada janʔ tʲebʲerŋa, salakor tasʲirʲimna talʲe pʲisʲadada. 832 Параңода сидерсивна манэмэхэюда, нёнсивна пята ңадимя, Хаерадмʼ-Сядота-Неʼ ңудамʼ нютемби, пэяда янʼ теберңа, Салакор тасиримна тале писядада. 832 A Cár az ablakból meglátván őket, fulladozva megjelent az ajtónál, a Naparcú-Asszony kezét csókolja, homlokát a földhöz veri [hajbókol], Együgyű meg halkan nevetgél. 832 Царь, увидев их в окно, задыхаясь, в дверях появился, руку Солнцеликой-Женщины целует, лбом землю бьет, Дурак же исподтишка только посмеивается. 833 paraŋoda tʲorda jaβlɨ: 833 Параңода тёрда явлы: 833 A Cár zajong, kiabál: 833 Царь шумит, кричит: 834 - nʲeʔ mansranaʔ, ŋaβarʔ xamʲedada. 834 - Неˮ мансранаˮ, ңаварˮ хамедада. 834 - Alattvalók, ételt készítsetek. 834 - Работницы, еду готовьте. 835 tʲeda jabʲeŋguβaʔ. 835 Теда ябеңгуваˮ. 835 Most mulatni fogunk. 835 Сейчас пировать будем. 836 salakor manʲiβ: 836 Салакор манив: 836 Együgyű azt mondja: 836 Дурак говорит: 837 - paddamʲi tʲukonʔ tadaʔ, xurkarʲi jadʲembada ŋaβar medaʔ, junamʲi teβradaʔ, manʲ xantadmʔ. 837 - Паддами тюконʼ тадаˮ, хуркари ядембада ңавар мэдаˮ, Юнами тэврадаˮ, мань хантадмʼ. 837 - Adjatok nekem egy zsákot, tegyetek bele meleg ételt, hozzátok ide a Lovamat, én elmegyek. 837 - Мешок мне сюда дайте, горячие кушанья положите, Коня моего приведите, поеду я. 838 junamda sʲidʲa lusa teβradʲiʔ sʲansaβej. 838 Юнамда сидя луса тэврадиʼ сянсавэй. 838 A Lovat a kantárral két ember odavezette. 838 Коня его с уздечкой два человека привели. 839 junamda salakor xana, tamʲinda sʲuramba xaja. 839 Юнамда Салакор хана, таминда сюрамба хая. 839 Együgyű fogta a Lovat, és azon nyomban elszaladt. 839 Дурак Коня схватил и тут же убежал. 840 nʲer xadada tarʲem tabʲekusʲ. 840 Нер Хадада тарем табекусь. 840 Ahogy a Nagyanya mondta, hogy csinálja. 840 Как сказала сделать Бабушка. 841 paraŋoda nʲemda mʲata nʲana xanaβeda, salakomda tamna jurβeda, nʲerʲimda sʲurʲelʲe. 841 Параңода немда мята няна ханавэда, Салакомда тамна юрвэда, неримда сюреле. 841 A Cár pedig a Naparcú-Szépséget a házába viszi, az Együgyűről már el is feledkezett, körüljárja feleségét. 841 Царь же [Солнцеликую-Красавицу] к дому повел, про Дурака уже и забыл, жену свою только обхаживает. 842 salakor nʲenda nʲana xaja, ŋedalejxaʔ pedaraʔ nʲakuʔ, pɨdxaβadoʔ nʲenʲaŋg jaŋguβa, ŋorŋaxaʔ, xonɨxɨʔ. 842 Салакор ненда няна хая, ңэдалэйхаʼ пэдараʼ някуʼ, пыдхавадоʼ неняңг яңгува, ңорңахаʼ, хоныхыʼ. 842 Együgyű is elment a feleségéhez, [aztán ők] elmentek az erdő felé, hisz nincs szúnyoguk, ettek, alszanak. 842 Дурак тоже к жене пошел, [потом они] поехали в сторону леса, у них-то комаров нет, поели, спят. 843 peβsʲumʲa. 843 Пэвсюмя. 843 Eljött az este. 843 Вечер наступил. 844 paraŋodar nʲenta nʲaʔ jadermantʲ xajaxa. 844 Параңодар нента няʼ ядэрманть хаяха. 844 A Cár és felesége elmentek sétálni. 844 Царь с женой пошли прогуляться. 845 nʲenda xeβxana xantʲerʲi tarʲemrʲi sʲura, βadada ŋulʲiʔ ŋokma. 845 Ненда хэвхана хантери таремри сюра, вадада ңулиˮ ңокма. 845 [Az] a felesége előtt így-úgy sündörgött, ömlöttek belőle a szavak. 845 [Тот] возле жены и так и сяк крутится, слова так и льются из него. 846 ŋamge jolʲtŋgana nʲexenda sʲgrtaxanda nʲenda ŋamgeda xadkej? 846 Ңамгэ ёльтңгана нехэнда сьгртаханда ненда ңамгэда хадкэй? 846 Ránézett a feleségére, és látja, [hogy] valami történt vele. 846 Взглянул на жену, увидел - с ней что-то случилось. 847 sʲata ŋɨlʲeka sʲaŋe xaja, βarkʔ sʲaŋe xaja. 847 Сята ңылека сяңэ хая, варкʼ сяңэ хая. 847 Az arca szörnyeteg-arccá vált, medvepofává változott. 847 Лицо ее стало ликом чудовища, обернулось мордой медведя. 848 tarʲemʔ menanda nʲeda ŋarxanda βarkŋe xaja. 848 Таремʼ мэнанда неда ңарханда варкңэ хая. 848 Hamarosan teljesen átváltozott medvévé. 848 Вскоре она вся стала медведицей. 849 paraŋodar maxanʲaʔ lʲasaβɨʔ. 849 Параңодар маханяʼ лясавыˮ. 849 Cárod hanyatt esett. 849 Твой-Царь упал навзничь. 850 jalʲajamʔ jurβɨ. 850 Яляямʼ юрвы. 850 Elvesztette az eszméletét. 850 Потерял сознание. 851 sʲidntʲet-xaβota-puxutʲa nʲaxajuta nʲana xaja. 851 Сиднтет-Хавота-Пухутя няхаюта няна хая. 851 Nyolcfülű-Öreganyó pedig elment a gyermekeihez. 851 Восьмиухая-Старуха же к детям своим пошла. 852 nʲaxajuda jurkβexeʔ, malʲe ŋatʲeβedʲi: 852 Няхаюда юрквэхэʼ, мале ңатевэди: 852 A gyerekek már felébredtek és várták őt. 852 Дети ее уже проснулись и ждали ее. 853 puxutʲa manʲiβ: 853 Пухутя манив: 853 Öreganyó azt mondta: 853 Старуха сказала: 854 - pon nʲodʲiʔ mɨʔ. 854 - Пон нёдиʼ мыˮ. 854 - Ne késlekedjetek. 854 - Не мешкайте. 855 ŋedalaŋgunaʔ. 855 Ңэдалаңгунаˮ. 855 Menjünk. 855 Поедем. 856 sʲidna pʲurtʲ tutaʔ. 856 Сидна пюрть тутаˮ. 856 Keresni fognak. 856 Нас будут искать. 857 salakor manʲiβ: 857 Салакор манив: 857 Együgyű azt kérdi: 857 Дурак спросил: 858 - junamʲi xanʲaʔ xanaŋguβ? 858 - Юнами ханяʼ ханаңгув? 858 - Hogyan viszem magammal a lovat? 858 - Как же коня с собой возьму? 859 - maxanʲi nʲiʔ nʲiraβ meŋgu. 859 - Махани ниʼ нирав мэңгу. 859 - Fölteszed rám. 859 - Сверху на меня поставишь. 860 maxanda nʲiʔ salakor nʲenda nʲaʔ ŋamdjjaxaʔ. 860 Маханда ниʼ Салакор ненда няʼ ңамдъяхаʼ. 860 Együgyű a feleségével Nagyanya hátára ült. 860 Дурак с женой уселись на спину [Бабушки]. 861 junadʲiʔ βanɨʔ. 861 Юнадиʼ ваныˮ. 861 Lovuk nyomban lefeküdt. 861 Конь их лег тут же. 862 salakor tarʲem sɨrpata xadanta maxaʔ nʲinʲa tamna ŋopoj nʲenetʲ ŋamdʲoβa pʲirʔ ja xai. 862 Салакор тарем сырпата Хаданта махаʼ ниня тамна ңопой ненэть ңамдёва пирˮ я хаи. 862 Nézte Együgyű, hát Nagyanya hátán van még egy embernyi hely. 862 Посмотрел Дурак, а на бабушкиной спине еще один человек может поместиться. 863 tʲikaβad tʲirʲeʔ pojumaʔ. 863 Тикавад тиреˮ поюмаˮ. 863 Ezután eltűntek a felhők mögött. 863 Затем они скрылись между облаками. 864 mʲertʲarʲi βɨβarŋa salakond xaʔ sʲidʲa xeβuβna. 864 Мертяри выварңа Салаконд хаˮ сидя хэвувна. 864 Együgyű fülében csak úgy süvít a szél. 864 В ушах Дурака лишь ветер свищет. 865 pon nʲi ŋedalʲuʔ. 865 Пон ни ңэдалюˮ. 865 Nem sokáig mentek. 865 Мчались недолго. 866 ŋamge jolʲtŋgana xadada jaʔ nʲaʔ pʲada. 866 Ңамгэ ёльтңгана Хадада яʼ няʼ пяда. 866 Nagyanya ereszkedni kezdett. 866 Бабушка опускаться стала. 867 manʲiβ: 867 Манив: 867 Azt mondja: 867 Говорит: 868 - tʲeda xanʲedamt xotʲ xantan mʲatʔ. 868 - Теда Ханедамт хоть хантан мятʼ. 868 - Most menj el Dobicsáért. 868 - Сейчас за Добычей пойдешь. 869 salakor junamda sʲalʲilŋada: 869 Салакор Юнамда сялилңада: 869 Együgyűnk kezdte sajnálni a Lovát. 869 Дурак наш Коня своего жалеть начал: 870 - junakomʲi nʲene saβa ŋeβɨ, mʲakanʲi xanabanʲi βeβa ŋeŋgodanakɨ. 870 - Юнакоми ненэ сава ңэвы, мякани ханабани вэва ңэңгоданакы. 870 - Nagyon jónak bizonyult ez a Lovam, jó lenne hazavinni. 870 - Конь мой уж больно хорош оказался, хорошо бы мне домой его увезти. 871 nʲeŋod tarʲem ma. 871 Неңод тарем ма. 871 Az Asszony is ezt mondta. 871 Женщина то же сказала. 872 xadada manʲiβ: 872 Хадада манив: 872 Nagyanya azt mondja: 872 Бабушка говорит: 873 - tʲeda ŋamgarʲimʔ sʲertaŋgunʲima. 873 - Теда ңамгаримʼ сертаңгунима. 873 - Jól van, valamit kitalálunk. 873 - Ладно, что-нибудь придумаем. 874 tʲeda manʲ junaŋe parxaltɨβʔ. 874 Теда мань Юнаңэ пархалтывˮ. 874 Most Ló lesz belőlem. 874 Сейчас я Конем стану. 875 lutʲit nʲaʔ sʲimʲi xanain! 875 Лутит няʼ сими ханаин! 875 Elviszel engem hozzájuk. 875 Поведешь меня к ним. 876 salakor xadamta βaltʲ xanada. 876 Салакор Хадамта валть ханада. 876 Együgyű Nagyanyjára vetette a gyeplőt. 876 Дурак Бабушку свою под уздцы повел. 877 xadada junaŋe xaja. 877 Хадада Юнаңэ хая. 877 A Medveanya Lóvá változott. 877 Медведица в Коня превратилась. 878 solotej ŋebtada jaβna lebga. 878 Солотэй ңэбтада явна лэбга. 878 Arany sörényét a földön húzta. 878 Золотая грива по земле волочится. 879 ŋopoj jaxana tarʲi tɨbnorŋa. 879 Ңопой яхана тари тыбнорңа. 879 Patája egyre kopog. 879 Копыто все на одном месте бьет. 880 salakor paraŋoda mʲadʔ nʲana junamda teβrada. 880 Салакор параңода мядʼ няна Юнамда тэврада. 880 Viszi a Lovat a cári házhoz. 880 Ведет он Коня к царскому дому. 881 paraŋoda salakomʔ malʲe ŋatʲeβeda. 881 Параңода Салакомʼ мале ңатевэда. 881 A Cár már várja őt. 881 А Царь его уже поджидает. 882 ju namʔ manetʲ salakonda nʲana sʲurmba to. 882 Ю намʼ манэть салаконда няна сюрмба то. 882 A Lovat látván Együgyűhöz futott. 882 Увидев Коня, к Дураку подбежал. 883 manʲiβ: 883 Манив: 883 Azt mondja: 883 Говорит: 884 - ŋortan? 884 - Ңортан? 884 - Enni fogsz? 884 - Есть будешь? 885 mʲadʲimʲartan? 885 Мядимяртан? 885 Vendégeskedsz? 885 Угощаться будешь? 886 mansrananata tʲorrʲida mʲiŋa. 886 Мансрананата тёррида миңа. 886 És persze minduntalan kiabál az alattvalókra. 886 Да на работников все покрикивает. 887 salakor manʲiβ: 887 Салакор манив: 887 Együgyű azt feleli: 887 Дурак отвечает: 888 - manʲ nʲidmʔ ŋorat. 888 - Мань нидмʼ ңорат. 888 - Nem fogok enni. 888 - Есть я не буду. 889 jamʲi xupta. 889 Ями хупта. 889 Hosszú az utam. 889 Путь мой далек. 890 ŋedalaŋgudmʔ. 890 Ңэдалаңгудмʼ. 890 Megyek. 890 Поеду. 891 xanʲedamda malʲe teβraβedoʔ. 891 Ханедамда мале тэвравэдоʼ. 891 A Madarat már odahozták. 891 Птицу уже принесли. 892 xanʲedamda nʲama, salakor sʲurmba xaja. 892 Ханедамда няма, Салакор сюрмба хая. 892 Dobicsát fogván Együgyűnk futva futott. 892 Схватив Добычу, Дурак наш бегом побежал. 893 xajeradmʔ-sʲadota-nʲenda nʲajuna. 893 Хаерадмʼ-Сядота-Ненда няюна. 893 Vissza Naparcú-Feleségéhez. 893 К Солнцеликой-своей-Жене. 894 pedaraʔ nʲana xajaxaʔ, xadamdaʔ tanʲana ŋatʲedʲi. 894 Пэдараʼ няна хаяхаʼ, Хадамдаʼ таняна ңатеди. 894 Rögtön bementek az erdőbe a Nagyanyát várni. 894 Они тут же в лес пошли, ждать Бабушку. 895 paraŋoda peβsʲumʲa nʲana manʲiβ: 895 Параңода пэвсюмя няна манив: 895 A Cár este azt mondja: 895 Царь вечером говорит: 896 - jedej junananʲi ŋedalʲorpnʲi saβa ŋedaraxa xarad pomna. 896 - Едэй Юнанани ңэдалёрпни сава ңэдараха харад помна. 896 - Jó lenne a városon át lovagolni az új Lovon. 896 - Хорошо бы по городу на новом Коне проехаться. 897 mansranaʔ junamda podʲerŋadoʔ. 897 Мансранаˮ Юнамда подерңадоʼ. 897 Alattvalói felnyergelték a Lovát. 897 Работники его Коня запрягли. 898 paraŋoda junanda nʲiʔ ŋamdɨʔ, ŋedalʲormantʲ xaja. 898 Параңода Юнанда ниʼ ңамдыˮ, ңэдалёрманть хая. 898 Felült a Cár a Lóra, lovagolni ment. 898 Сел на Коня Царь, прокатиться поехал. 899 junada janʲikako ŋeβɨ. 899 Юнада яникако ңэвы. 899 Szelíd volt a Ló. 899 Конь смирным оказался. 900 xantʲerʔ paraŋoda xarβa tarʲem mʲiŋa. 900 Хантерˮ Параңода харва тарем миңа. 900 Amit a Cár akar, azt csinálja. 900 Что Царь захочет - тот то и сделает. 901 ŋamge jolʲtŋgana paraŋoda junanda nʲid xeβnʲa sanejʔ. 901 Ңамгэ ёльтңгана Параңода Юнанда нид хэвня санэйˮ. 901 Egy idő múltán a Cár leugrott a Lováról. 901 Через какое-то время Царь с Коня своего как прыгнет прочь. 902 junada sʲidntʲet-xaβota-βarkŋe xaja. 902 Юнада Сиднтет-Хавота-Варкңэ хая. 902 A Lova pedig Nyolcfülű-Medveanyává változott. 902 Конь-то его Восьмиухой-Медведицей стал. 903 paraŋoda jalʲamʔ jurβɨ. 903 Параңода ялямʼ юрвы. 903 A Cár elvesztette az eszméletét. 903 Потерял Царь сознание. 904 sʲidntʲet-xaβota-βark salakonda nʲana xaja, manʲiβ: 904 Сиднтет-Хавота-Варк Салаконда няна хая, манив: 904 Nyolcfülű-Medveanya pedig elment Együgyűhöz, és azt mondta: 904 Восьмиухая-Медведица же пошла к Дураку и сказала: 905 - tʲuʔunʲaʔ ŋaʔ, mʲer, sʲidna pʲurtʲ toβandarxa. 905 - Тюˮуняʼ ңаˮ, мер, сидна пюрть товандарха. 905 - Gyorsan keljetek föl, keresni fognak minket. 905 - Быстро вставайте, нас будут искать. 906 salakor, junada, xajeradmʔ-sʲadota-nʲe mal maxanda nʲiʔ ŋamdɨdʔ xadadoʔ tʲuʔutʲejʔ xaja. 906 Салакор, Юнада, Хаерадмʼ-Сядота-Не мал маханда ниʼ ңамдыдˮ Хададоʼ тюˮутейʼ хая. 906 Együgyűnk, Naparcú-Asszony és a Lova [Együgyűnek] Nagyanya hátára ültek, és elindultak fölfelé. 906 Наш Дурак, Солнцеликая-Женщина и его Конь сели Бабушке на спину и взмыли вверх. 907 tʲirʲeʔ pojoma. 907 Тиреˮ поёма. 907 Elbújtak a felhők fölött. 907 Между облаками скрылись. 908 pon nʲi ŋedalʲuʔ. 908 Пон ни ңэдалюˮ. 908 Nem sokáig repültek. 908 Летели недолго. 909 ŋamge pʲirkana puxutʲa jaʔ nʲaʔ pʲada. 909 Ңамгэ пиркана Пухутя яʼ няʼ пяда. 909 Egy idő múltán Öreganyó a föld felé ment. 909 Спустя какое-то время Старуха к земле пошла. 910 - salako, xambma jaxand teβɨnaʔ. 910 - Салако, хамбма яханд тэвынаˮ. 910 - Együgyű, ott vagyunk, ahol haldokoltál. 910 - Дурачок, мы у места, где ты умирал. 911 salakor xambma jamda tumdada. 911 Салакор хамбма ямда тумдада. 911 Együgyű felismerte [a helyet]. 911 Дурак узнал его. 912 nʲero jaxa laŋgʔ nʲiʔ pnrtʲa soteko nʲiʔ tʲikanʔ βɨdarasʲ. 912 Неро яха лаңгʼ ниʼ пнртя сотэко ниʼ тиканʼ выдарась. 912 Itt, a fűzfás folyó partján hagyta el akkor az ereje. 912 Здесь на берегу тальниковой реки силы покинули его тогда. 913 - manʲe nʲuxunʲi xajadmʔ. 913 - Мане нюхуни хаядмʼ. 913 - Én elmegyek a gyermekeimhez. 913 - Я ухожу к своим детям. 914 pɨdrʲiʔ mʲakandʲiʔ xajadʲiʔ. 914 Пыдриʼ мякандиʼ хаядиʼ. 914 Ti menjetek haza. 914 Вы же домой поезжайте. 915 ŋob mʲijedʲiʔ. 915 Ңоб миедиʼ. 915 Megállás nélkül. 915 Без остановок. 916 nʲodʲiʔ nultaŋgʔ. 916 Нёдиʼ нултаңгˮ. 916 Nem megállva. 916 Не останавливаясь. 917 jarʲiʔ xaxai. 917 Яриʼ хахаи. 917 Nem hosszú az utatok. 917 Путь ваш недолог. 918 nʲaxarpoj po mʲindadʲiʔ. 918 Няхарпой по миндадиʼ. 918 Három éven át fogtok menni. 918 Три года всего ехать будете. 919 xadada jesʲa labtejkomʔ xanʲaxaβad nekalŋa, juna xanŋe xaja. 919 Хадада еся лабтэйкомʼ ханяхавад нэкалңа, юна ханңэ хая. 919 Medveanya valahonnan egy dobozt húzott elő, és szánná változtatta. 919 Медведица вытащила откуда-то коробку и превратила ее в сани. 920 sʲidʲa po ŋedalɨxɨ. 920 Сидя по ңэдалыхы. 920 Két évet mentek. 920 Два года едут. 921 nʲaxaromdej poŋe xexeβa sʲenʲej sʲexerenda sʲidʲa janʔ lʲekama salxanda teβjjaxaʔ. 921 Няхаромдэй поңэ хэхэва сеней сехэрэнда сидя янʼ лекама салханда тэвъяхаʼ. 921 A harmadik év kezdetén elértek egy útelágazáshoz, ahol ő már valamikor járt. 921 С наступлением третьего подъехали к развилке дороги, по которой он когда-то ехал. 922 salakor manʲiβ: 922 Салакор манив: 922 Együgyű azt mondta: 922 Дурак сказал: 923 - pʲiŋe xajanʲu. 923 - Пиңэ хаяню. 923 - Közeleg az éjjel. 923 - Ночь наступает. 924 xonʲoxanʲima. 924 Хонёханима. 924 Aludjunk. 924 Давай поспим. 925 ŋulʲi pedejnʲiʔ sʲidʲa po ŋedalʲo. 925 Ңули пэдэйниʼ сидя по ңэдалё. 925 Már nagyon elfáradtunk a két évnyi úton. 925 Очень уж устали мы за два года пути. 926 nɨla tara. 926 Ныла тара. 926 Pihenni kell. 926 Отдохнуть нужно. 927 ŋortanʲima. 927 Ңортанима. 927 És együnk. 927 И поедим. 928 peβsʲumʲa ŋod. 928 Пэвсюмя ңод. 928 Közben beesteledett. 928 К тому же завечерело. 929 salakor solotej-sʲadota-junamda ŋarβej mal taparŋada, xonʲolaβaŋe xaja. 929 Салакор Солотэй-Сядота-Юнамда ңарвэй мал тапарңада, хонёлаваңэ хая. 929 Együgyű belerúgott az Arany-Ábrázatú-Lóba, [a Ló] ággyá változott. 929 Дурак Коня-с-Золотым-Обличьем пнул, [Конь] в кровать превратился. 930 pʲida xanʲa tanʲa jadʲembada ŋeβɨ. 930 Пида ханя таня ядембада ңэвы. 930 Az este csendes és meleg volt. 930 Ночь [была] тихой и теплой. 931 salakor xonarejʔ. 931 Салакор хонарэйˮ. 931 Együgyű elaludt. 931 Дурак уснул. 932 ŋamge jolʲtŋgana pʲiʔ jerkana sʲidʲa-jadna ŋadʲimʲaxaʔ. 932 Ңамгэ ёльтңгана пиʼ еркана Сидя-Ядна ңадимяхаʼ. 932 Az éjszaka közepén feltűnt Két-Gyalog-Járó. 932 Вдруг среди ночи Двое-Пеших появились. 933 nʲabʲi jadna manʲiβ: 933 Няби ядна манив: 933 Az egyikük azt mondja: 933 Один из них говорит: 934 - salakomʲi malʲe teββɨ. 934 - Салакоми мале тэввы. 934 - Együgyű már ideért. 934 - Дурак уже добрался. 935 nʲabʲi manʲiβ: 935 Няби манив: 935 A másik azt feleli: 935 Другой отвечает: 936 - xadaxamʲiʔ. 936 - Хадахамиʼ. 936 - Öljük meg. 936 - Убьем его. 937 joŋgada palɨna sapβɨ ŋeja. 937 Ёңгада палына сапвы ңэя. 937 Elvágjuk a nyakát a szablyával. 937 Шею ему саблей перерубим. 938 sʲidʲa-nʲada ŋeβɨ. 938 Сидя-Няда ңэвы. 938 Ez az ő Két-Testvére. 938 Это его Два-Брата. 939 - ŋamgerʲida manʲiʔ xoβeraxanʲi ŋeŋguʔ, pomnanʲi tʲartanʲiʔ. 939 - Ңамгэрида маниʼ ховэрахани ңэңгуˮ, помнани тяртаниʼ. 939 - Holmiját, mintha csak úgy találtuk volna, egymás között elosztjuk. 939 - Вещи его мы будто нашли, между собой поделим. 940 ŋarkajumʔ ma: 940 Ңаркаюмʼ ма: 940 Legidősebb-Báty azt mondta: 940 Старший-из-Братьев сказал: 941 - xajeradmʔ-sʲadota-nʲe manʲ nʲemʲi ŋeŋgu. 941 - Хаерадмʼ-Сядота-Не мань неми ңэңгу. 941 - Naparcú-Asszony az én feleségem lesz. 941 - Солнцеликая-Женщина женой моей будет. 942 junamʔ pɨdar xanaŋgur. 942 Юнамʼ пыдар ханаңгур. 942 A Ló a tiéd. 942 Коня - ты возьмешь. 943 xanʲedamʲi nʲisʲanʲi mʲipnanʲi ŋodʔ, sʲidʲaŋe ŋamgarʲimʲi ŋebga ŋodʔ. 943 Ханедами Нисяни мипнани ңодˮ, сидяңэ ңамгарими ңэбга ңодˮ. 943 Dobicsát vagy Apánknak adjuk, vagy a miénk lesz. 943 Добычу мы или Отцу отдадим, или нашей будет. 944 salako joŋgmʔ sʲidʲa janʔ sanaptadʲiʔ, nʲero pond modʲiʔ pɨxɨdamda. 944 Салако ёңгмʼ сидя янʼ санаптадиʼ, неро понд модиʼ пыхыдамда. 944 Átvágták Együgyű nyakát, a testet a bokrokba dobták. 944 Перерубили Дураку шею, тело его в кусты бросили. 945 laxanakor sʲidnʲetʲet-xaβota-puxutʲa nʲana xaja. 945 Лаханакор Сиднетет-Хавота-Пухутя няна хая. 945 Lahanako Nyolcfülű-Öreganyóhoz ment. 945 Лаханако к Восьмиухой-Старухе пошло. 946 puxutʲa ŋeda ŋanʲi tadβɨʔ. 946 Пухутя ңэда ңани тадвыˮ. 946 Öreganyó lábai újra benőttek [a földbe]. 946 У Старухи же опять ноги прилипли. 947 sʲamʲan xanʲeda mun mal memɨda, ŋobkart ŋeda xantʲerkart nʲi xoŋgarŋgʔ. 947 Сямян ханеда мун мал мэмыда, ңобкарт ңэда хантеркарт ни хоңгарңгˮ. 947 Elsorolja ő mindenféle állat hangját, egyik lába sem válik el onnan [a földtől]. 947 Перебрала она звуки всех животных, ни одна нога никак не отлипает. 948 idʲa jadelɨʔ: 948 Идя ядэлыˮ: 948 Elgondolkozott. 948 Задумалась. 949 - salako tanʲasʲannʲu. 949 - Салако танясянню. 949 - Együgyű ott van. 949 - Дурак там. 950 ŋamgeβada nʲinʲakɨ xadke? 950 Ңамгэвада нинякы хадкэ? 950 Nem történt-e vele valami? 950 Не случилось ли с ним что? 951 tʲikɨ βadʲekaβa ŋamge jolʲtŋgana jada ŋɨldanda xoŋgaranara. 951 Тикы вадекава ңамгэ ёльтңгана яда ңылданДа хоңгаранара. 951 Ahogy ezt kimondta, a lábai kiszabadultak. 951 Только произнесла это, как ноги освободились. 952 nʲeroʔ malʔ tʲimnʲa tʲuʔutʲejʔ pʲaβeda. 952 Нероˮ малʼ тимня тюˮутейʼ пявэда. 952 Elrepült a fűzfák csúcsai fölött. 952 Полетела она над верхушками тальника. 953 ŋamge jolʲtŋgana nʲero laŋganʔ to. 953 Ңамгэ ёльтңгана неро лаңганʼ то. 953 Hamarosan a parthoz ért. 953 Вскоре к берегу прилетела. 954 salakoʔ nʲeroʔ mandaltʔ to. 954 Салакоʼ нероʼ мандалтʼ то. 954 A fűzfás bokorhoz ért, ahol Együgyű feküdt. 954 К тальниковому кусту подошла, где Дурак лежит. 955 saŋoda nʲeroʔ pondʔ xamɨ. 955 Саңода нероʼ пондʼ хамы. 955 Megnézte a bokrok között. 955 Посмотрела она между кустов. 956 salakomʔ mane. 956 Салакомʼ манэ. 956 Látja, Együgyű ott hever. 956 Видит - Дурак валяется. 957 salakonda ŋeβa nʲabʲi xeβxananda jusʲedaβɨ, seβda lʲabanaŋaxaʔ. 957 Салаконда ңэва няби хэвхананда юседавы, сэвда лябанаңахаʼ. 957 Együgyű feje a másik oldalon fekszik, és a szemei pislákolnak. 957 Голова Дурака на другой стороне лежит, и глаза подмигивают. 958 salakoʔ ŋeβamʔ ŋeβaʔ tarkad nʲamada. 958 Салакоʼ ңэвамʼ ңэваʼ таркад нямада. 958 Megragadta Együgyű fejét a hajánál. 958 Схватила она голову Дурака за волосы. 959 sʲakalpa pɨxɨdaxanda teβrada. 959 Сякалпа пыхыдаханда тэврада. 959 Szájában tartva a törzshöz vitte. 959 Держа во рту, к туловищу принесла. 960 pɨxɨdaxanda tʲiltʲeda, ŋopoj nʲansxalŋada, salakond ŋeβa ŋobt xaja. 960 Пыхыдаханда тилтеда, ңопой нянсхалңада, салаконд ңэва ңобт хая. 960 Odavitte a fejet a törzshöz, egyszer megnyalta, minden a helyére került, összeforrt. 960 Прислонила голову к туловищу, раз лизнула - все на место встало, срослось. 961 salakomda sʲidʲa labsxalŋada. 961 Салакомда сидя лабсхалңада. 961 Kétszer meglegyintette Együgyűt. 961 Хлопнула Дурака дважды. 962 salakor ŋamdʲo xamɨ. 962 Салакор ңамдё хамы. 962 Együgyű fel is ült. 962 Дурак и сел. 963 manʲiβ: 963 Манив: 963 Azt mondja: 963 Говорит: 964 - pon xonʲoβedamnʲu. 964 - Пон хонёвэдамню. 964 - Sokáig aludtam. 964 - Долго ж я спал. 965 sʲidʲa xeβuβnanda ŋamgeβmʔ pʲurŋa. 965 Сидя хэвувнанда ңамгэвмʼ пюрңа. 965 Mindkét oldalán keres valamit. 965 По обеим сторонам что-то ищет. 966 puna ŋeta nʲiʔ tʲorsaβej sanejʔ: 966 Пуна ңэта ниʼ тёрсавэй санэйˮ: 966 Hirtelen kiáltással talpra szökken: 966 Вдруг с криком на ноги вскакивает: 967 - ŋamgemʲi xadkeβɨʔ? 967 - Ңамгэми хадкэвыˮ? 967 - Mi történt velem? 967 - Что со мной случилось? 968 xadada manʲiβ: 968 Хадада манив: 968 Feleli Nagyanya: 968 Отвечает Бабушка: 969 - ŋamgertar βunʲi xadke. 969 - Ңамгэртар вуни хадкэ. 969 - Semmi sem történt veled. 969 - Ничего с тобой не случилось. 970 madamsʲanʲu jaʔ poŋgana nʲoin sʲeŋgʔ. 970 Мадамсяню яʼ поңгана нёин сеңгˮ. 970 Én mondtam neked, ne éjszakázz az úton. 970 Говорила я тебе - не ночуй в дороге. 971 tʲeda tʲi mʲakand jaltɨn jaxakotʲa sʲit nʲarxalaŋgu. 971 Теда ти мяканд ялтын яхакотя сит нярхалаңгу. 971 Most, ahogy hazamész, egy folyócska köszönt téged. 971 Сейчас вот домой зашагаешь, речушка тебе встретится. 972 jaxakotʲa mʲunʲa xoxorejʔ ŋamdʲodaʔ. 972 Яхакотя мюня хохорэйˮ ңамдёдаˮ. 972 Azon hattyúk úszkálnak majd. 972 По ней лебеди плавать будут. 973 xoxorejxeʔ satʲ itʔ tanaŋgun, labaxej ŋeŋgu. 973 Хохорэйхэˮ сать итʼ танаңгун, лабахэй ңэңгу. 973 Próbálsz a hattyúkhoz odamenni, belépsz a vízbe, de ott egy lyuk lesz. 973 К лебедям подойти стремясь, в воду ступишь, а там обрыв. 974 itʔ monaβan xarbʲelaŋgun, ŋumʔ nʲamaŋgun. 974 Итʼ монаван харбелаңгун, ңумʼ нямаңгун. 974 Nem akarsz a vízbe esni, a fűbe kapaszkodsz. 974 Не захочешь упасть в воду, за траву ухватишься. 975 nʲisʲxaβ xarβaʔ pɨjand ŋɨlamna ŋedaraŋgur ŋadβot tosʲ. 975 Нисьхав харваˮ пыянд ңыламна ңэдараңгур ңадвот тось. 975 De hamar elengeded, mert folyni kezd a taknyod. 975 Но вскоре отпустишь, потому что у тебя сопли польются. 976 palka tes xasaβa ŋatʲekeŋe xantan. 976 Палка тэс хасава ңатекэңэ хантан. 976 Taknyos kölyök leszel. 976 Станешь ты сопливым малышом. 977 nadβod sʲidʲa jomnand xarnaŋgu, panend tʲuʔ jaβna lebtaŋguʔ. 977 Надвод сидя ёмнанд харнаңгу, панэнд тюˮ явна лэбтаңгуˮ. 977 A szád mindkét oldalán folyni fog a taknyod, a ruhád ujját a földön húzod majd. 977 Сопли по обоим углам рта течь будут, рукава одежды твоей по земле волочиться будут. 978 tʲikɨ βadʲi metʲ tʲuʔutʲejʔ pʲada, salakor manekarta nʲida manes, tʲirʲeʔ pojoma. 978 Тикы вади мэть тюˮутейʼ пяда, Салакор манэкарта нида манэс, тиреˮ поёма. 978 Ezekkel a szavakkal [Medveanya] felrepült, Együgyűd még észre sem vette, és már eltűnt a felhők között. 978 С этими словами [Медведица] вверх устремилась, Дурак-Твой даже заметить не успел, как она между облаками скрылась. 979 salakor jaljeʔ. 979 Салакор ялъеˮ. 979 Együgyű elindult. 979 Зашагал Дурак. 980 sʲandʔ xunand jadbataŋod nʲero jaxakotʲa sʲexeremta nʲarxalada, xoxorejmʔ maneŋa. 980 Сяндˮ хунанд ядбатаңод неро яхакотя сехэрэмта нярхалада, хохорэймʼ манэңа. 980 Nem tudni, mennyit ment, egyszer csak szemben találta magát egy folyócskával, melyen hattyúk úszkáltak. 980 Неизвестно, сколько шел, однако повстречалась ему речушка, на которой плавали лебеди. 981 nʲixʲiβa, nʲisʲ xarβaʔ itʔ tanβɨ xoxorejxaʔ satʲ, itʔ xatʲesʲ labare, ŋuβʔ mandalmʔ nʲamβɨ. 981 Нихива, нись харваˮ итʼ танвы хохорэйхаˮ сать, итʼ хатесь лабарэ, ңувʼ мандалмʼ нямвы. 981 Önkéntelenül belépett a vízbe, a hattyúkhoz indult, majdnem elesett, de belekapaszkodott egy fűcsomóba. 981 Нехотя-нехотя он ступил в воду, к лебедям стремясь, чуть не свалился, да за пучок травы схватился. 982 ŋuβʔ mandalʔ ŋudananda toβɨ. 982 Ңувʼ мандалˮ ңудананда товы. 982 Azt tartja. 982 Держится за нее. 983 ŋamge jolʲtŋgana nadβoda toʔ. 983 Ңамгэ ёльтңгана надвода тоˮ. 983 Hamarosan megindult a taknya. 983 Вскоре и сопли появились. 984 pɨjanda ŋɨlamna ŋudamta nekalŋa, ŋuβʔ mandalmʔ nʲambaβɨ. 984 Пыянда ңыламна ңудамта нэкалңа, ңувʼ мандалмʼ нямбавы. 984 Áthúzza a kezét az orra alatt, érzi, de egyre csak tartja a füvet. 984 Провел он рукой под носом, чувствует, все еще за траву держится. 985 ŋamge jolʲtŋgana nadβonda pɨjanda ŋɨl to, nadŋoda sʲan tablasʲtɨda, tarʲi xajnaʔ. 985 Ңамгэ ёльтңгана надвонда пыянда ңыл то, надңода сян табласьтыда, тари хайнаˮ. 985 Hamarosan egészen áttaknyosodott, próbálja megállítani, de csak folyik. 985 Вскоре совсем сопливым стал, пытается остановить их, но они так и льются. 986 tʲuxujuda ŋulʲiʔ jaβna lebtaljjaxaʔ, panoda tanpʲi. 986 Тюхуюда ңулиˮ явна лэбталъяхаʼ, панода танпи. 986 A ruhaujját a földön húzza, padlóra lép [lábbal]. 986 Рукава одежды по земле волочатся, на полы [ногами] наступает. 987 sʲidʲa sʲiʔiβ jada. 987 Сидя сиˮив яда. 987 Hét napig megy. 987 Семь дней идет. 988 ŋamge jolʲtŋgana tanmerxa xarad nʲimnʲa ŋadʲimʲa. 988 Ңамгэ ёльтңгана танмэрха харад нимня ңадимя. 988 Egy idő múltán népes város tűnt fel [előtte]. 988 Спустя некоторое время показался густонаселенный город. 989 ŋamge pʲirkana xaradʔ pond teβɨʔ. 989 Ңамгэ пиркана харадˮ понд тэвыˮ. 989 Hamarosan betért oda. 989 Вскоре он вошел в него. 990 pɨda ilʲema xardada ŋedakɨje nʲida tumdʔ, nʲudʲa nʲiβŋaʔ. 990 Пыда илема хардада ңэдакые нида тумдˮ, нюдя нивңаˮ. 990 A házat, ahol Együgyű élt, nem ismerte fel, hiszen ő maga egész kicsivé változott. 990 Дом, в котором жил Дурак, он не узнал, ведь сам он стал совсем мал. 991 tarʲem mʲindanda petanamʔ, lusa-βesakomʔ maneŋa, ŋaβnanda pop ŋerxaβɨ, jesʲajaβa krʲestada jesʲa inʲana jaβna lebta. 991 Тарем минданда пэтанамʼ, Луса-Вэсакомʼ манэңа, ңавнанда поп ңэрхавы, есяява крестада еся иняна явна лэбта. 991 Így menve meglátott egy fát vágó Orosz-Öreget, valamikor pap lehetett: sárgaréz keresztjét vasláncon húzta a földön. 991 Так, идя, увидел он колющего дрова Русского-Старика, когда-то, видно, бывшего попом: латунный крест его на железной цепи по земле волочится. 992 βesako tɨbkamda tʲuʔuʔ ilsʲatɨ, salakor tɨbkanda ŋɨlamna sanasʲetɨ. 992 Вэсако тыбкамда тюˮуʼ илсяты, Салакор тыбканда ңыламна санасеты. 992 Ahogy az Öreg felemeli a fejszéjét, Együgyűnk átugrik a fejsze alatt. 992 Старик только поднимет вверх топор, Дурак наш под топором прыгнет. 993 pʲamʔ pepada βesako mamonda ŋenʲiβ: 993 Пямʼ пэпада Вэсако мамонда ңэнив: 993 Fát-Vágó-Öreg azt mondja: 993 Колющий дрова Старик сказал: 994 - tʲuku xantʲerʔ ŋeda salako? 994 - Тюку хантерˮ ңэда салако? 994 - Miféle bolond ez? 994 - Ну что за дурак? 995 pɨdar xamar puna saβa nʲenetʲaʔ xamaŋe xanta. 995 Пыдар хамар пуна сава ненэтяʼ хамаңэ ханта. 995 Ha megölöd, azt mondják, megöltél egy jó embert. 995 Убьешь его, скажут, что хорошего человека убил. 996 ŋamge jolʲtŋgana puxutʲa namdβeda lusa-βesakoʔ βadamʔ. 996 Ңамгэ ёльтңгана Пухутя намдвэда Луса-Вэсакоʼ вадамʼ. 996 Kis idő múltán Öreganyó meghallotta az Öreg szavát: 996 Через некоторое время Старуха услышала слова Старика: 997 - ŋanʲi xʲibʲamd pʲoda nʲalan? 997 - Ңани хибямд пёда нялан? 997 - Kivel kezdtél megint pörlekedni? 997 - С кем опять ругаться начал? 998 - juŋgu. 998 - Юңгу. 998 - Dehogy is [senkivel]. 998 - Да нет. 999 tʲukona βarsaβej-lusa-ŋatʲekeja tɨbkanʲi ŋɨlamna sanarŋa, nʲorxaβ sapʔ. 999 Тюкона Варсавэй-Луса-ңатекэя тыбкани ңыламна санарңа, нёрхав сапˮ. 999 Itt egy Piszkos-Orosz-Undorító-Gyerek az én fejszém alatt ugrándozik, hogy ne lehetne szétdarabolni. 999 Здесь Грязный-Русский-Противный-Ребенок под моим топором прыгает, как бы не зарубить. 1000 - ŋaβetar tʲi. 1000 - Ңавэтар ти. 1000 - Ne bántsd. 1000 - Не обижай его. 1001 mʲatʲda-lusa-ŋatʲekɨ ŋedakɨ. 1001 Мятьда-Луса-ңатекы ңэдакы. 1001 Hisz látszik, ez egy Hontalan-Orosz-Gyerek. 1001 Видно, это Бездомный-Русский-Ребенок. 1002 salako tʲikɨmʔ namda ŋopoj janʔ nulʲiʔ. 1002 Салако тикымʼ намда ңопой янʼ нулиˮ. 1002 Együgyű ezt hallván elhallgatott a helyén. 1002 Дурак, услыхав это, притих на месте. 1003 puxutʲar ŋamge jolʲtŋgana mamonda mʲakana: 1003 Пухутяр ңамгэ ёльтңгана мамонда мякана: 1003 Öreganyó azt mondja a házban: 1003 Старуха в доме говорит: 1004 - ŋʲudnʲi xanabnʲi saβa ŋebtaβ? 1004 - Ңюдни ханабни сава ңэбтав? 1004 - Lehet, hogy örökbe kéne fogadnom? 1004 - Может, мне его в поводыри взять? 1005 pʲinʔ ŋadʲimʲa. 1005 Пинʼ ңадимя. 1005 Kiment az utcára. 1005 Вышла на улицу. 1006 salakomda ŋudadanda nʲamada, mʲata nʲana xanada. 1006 Салакомда ңудаданда нямада, мята няна ханада. 1006 Kézen fogta Együgyűt, és hazavezette. 1006 Взяла Дурака за руку, домой повела. 1007 salakomʔ ŋaβlamba pʲada, salakor tarʲi ŋaβarŋa. 1007 Салакомʼ ңавламба пяда, Салакор тари ңаварңа. 1007 Elkezdte Együgyűt etetni, Együgyű nem bír nyugton maradni. 1007 Стала Дурака кормить, Дурак остановиться не может. 1008 pon nʲiβakɨ ŋor. 1008 Пон нивакы ңор. 1008 Már rég nem evett. 1008 Давно, видно, не ел. 1009 lusa-βesakor mʲatʔ tʲu. 1009 Луса-Вэсакор мятʼ тю. 1009 Orosz-Öreg bement a házba. 1009 Русский-Старик в дом вошел. 1010 talʲe manʲijeda βebtɨ saŋona. 1010 Тале маниеда вэбты саңона. 1010 Ravaszul, fenyegetően néz [Együgyűre]. 1010 Исподтишка смотрит на [Дурака] грозно. 1011 puxutʲaxaʔ -βesakoxoʔ nʲana ilʲiljʔ. 1011 Пухутяхаʼ -Вэсакохоʼ няна илилйˮ. 1011 Elkezdett Öreggel-Öreganyóval élni. 1011 Стал он жить у Старика-со-Старухой. 1012 pʲamʔ pepasʲtɨ, mʲadʔ mansajamʔ perŋa. 1012 Пямʼ пэпасьты, мядʼ мансаямʼ пэрңа. 1012 Fát vág, minden házimunkát elvégez. 1012 Дрова колет, всю домашнюю работу выполняет. 1013 ŋamge jolʲtŋgana lusa-βesako saβa panɨda sʲerɨba pʲaβɨ. 1013 Ңамгэ ёльтңгана Луса-Вэсако сава паныда серыба пявы. 1013 Egy idő múltán Orosz-Öreg ünnepi ruhákba öltözik. 1013 Через некоторое время Русский-Старик в парадные одежды одевается. 1014 - xardana malxɨ saβa-ilʲenʲa-βaskuj mʲakana tʲuβandarxaʔ. 1014 - Хардана малхы Сава-Иленя-Васкуй мякана тювандархаˮ. 1014 - A város peremén, Szerencsés-Gazdag-Kereskedő házában esküvőt ülni gyülekeznek, úgy tűnik. 1014 - На краю города, в доме Удачливого-Богатого-Купца свадьбу справлять собираются, кажется. 1015 xunʲana nʲenetʲije mal xajdoʔ. 1015 Хуняна ненэтие мал хайдоʼ. 1015 Holnap mindenkit vendégségbe hívnak. 1015 Завтра всех в гости приглашают. 1016 salakor malʲe xamʲedada. 1016 Салакор мале хамедада. 1016 Együgyű mindent értett. 1016 Дурак все понял. 1017 xunʲana numda jalemgaβa malʲe jurkaβɨʔ, panɨda sʲerβɨ. 1017 Хуняна нумда ялэмгава мале юркавыˮ, паныда сервы. 1017 Reggel csodálatos idő volt, felébredt, felöltözött. 1017 Наутро погода была чудесная, он проснулся, оделся. 1018 salakor manʲiβ: 1018 Салакор манив: 1018 Azt kérdezte: 1018 Спросил: 1019 - manʲe xajodadmʔ? 1019 - Мане хаёдадмʼ? 1019 - Itt maradok? 1019 - Я остаюсь? 1020 - xantʲerʔ xajodan? 1020 - Хантерˮ хаёдан? 1020 - Hogy maradnál itt? 1020 - Как остаешься? 1021 xardana tʲerʔ mal tanʲana mebtu taranʲimʔ. 1021 Хардана терˮ мал таняна мэбту таранимˮ. 1021 Városunk minden lakójának ott kell lennie. 1021 Жители нашего города все там должны быть. 1022 βesakor, puxutʲar, mal tanʲa jaljjadʔ. 1022 Вэсакор, Пухутяр, мал таня ялъядˮ. 1022 Öreg, Öreganyó, mindenki elment oda. 1022 Старик, Старуха, все туда зашагали. 1023 salakor sʲenʲej ilʲema xardanda βesmʔ tumdada. 1023 Салакор сеней илема харданда вэсмʼ тумдада. 1023 Együgyű [végre] felismerte a saját házát. 1023 Дурак [наконец] дом свой узнал. 1024 teβɨdʔ saβa-ilʲenʲa-lusa-βesako mʲatʔ. 1024 Тэвыдˮ Сава-Иленя-Луса-Вэсако мятʼ. 1024 Odamentek Gazdag-Szerencsés-Orosz-Öreg házához. 1024 Они подошли к дому Богатого-Удачливого-Русского-Старика. 1025 nʲenetʲaʔ ŋoka ŋeβɨʔ. 1025 Ненэтяʼ ңока ңэвыˮ. 1025 Sokan összegyűltek. 1025 Народу много собралось. 1026 ŋudadanda nʲamba lusa-βesako salakomʔ teβra. 1026 Ңудаданда нямба Луса-Вэсако Салакомʼ тэвра. 1026 Kézen fogva Orosz-Öreged odavitte Együgyűt. 1026 За руку держа, Твой-Русский-Старик Дурака привел. 1027 salakor ta nʲamtʲerjʔ. 1027 Салакор та нямтерйˮ. 1027 Együgyű csendeskén ült. 1027 Дурак тихонечко сел. 1028 ŋamge pʲirkana xajeradmʔ-sʲadota-nʲemʔ maneŋa, sʲarkamʔ mʲipβɨ, ŋobkart nʲenetʲamʔ nʲi xajebʲuʔ, nʲudʲa ŋatʲekesaβej ŋaβlambʲida. 1028 Ңамгэ пиркана Хаерадмʼ-Сядота-Немʼ манэңа, сяркамʼ мипвы, ңобкарт ненэтямʼ ни хаебюˮ, нюдя ңатекэсавэй ңавламбида. 1028 Hirtelen látja ám, [hogy] Naparcú-Asszony bort hoz, egyetlen embert sem hagy ki, a gyerekeket is megkínálja. 1028 Вдруг видит - Солнцеликая-Женщина вино разносит, ни одного человека не пропускает, маленьких детей даже угощает. 1029 ŋamge jolʲtŋgana salakoʔ xeβanʔ teβɨʔ. 1029 Ңамгэ ёльтңгана Салакоʼ хэванʼ тэвыˮ. 1029 Odamegy Együgyűhöz. 1029 К Дураку подходит. 1030 sʲarka xɨdʲamʔ βeŋgala. 1030 Сярка хыдямʼ вэңгала. 1030 Odanyújtotta a bort. 1030 Вино ему протянула. 1031 salako inʲanʲaŋɨ ŋudananda nʲamɨba pʲada. 1031 Салако иняняңы ңудананда нямыба пяда. 1031 [Együgyű] a bal kezével fogja meg. 1031 Он левой рукой берет. 1032 βenʲaŋɨ ŋudada manomɨ ŋeβɨ. 1032 Вэняңы ңудада маномы ңэвы. 1032 A jobb keze be volt kötve. 1032 Правая рука - перевязана. 1033 manʲiβ: 1033 Манив: 1033 [Naparcú-Asszony] azt mondja: 1033 Она говорит: 1034 - βenʲaŋɨ ŋudanand nʲamad. 1034 - Вэняңы ңудананд нямад. 1034 - Fogd meg a jobb kezeddel. 1034 - Возьми правой рукой. 1035 - ŋudamʲi jebʲi. 1035 - Ңудами еби. 1035 - Fáj a kezem. 1035 - У меня рука болит. 1036 - jebta ŋodʔ nʲamad, saŋgoβoŋaβ. 1036 - Ебта ңодˮ нямад, саңговоңав. 1036 - Kérlek, fogd meg, hisz nem nehéz. 1036 - Пожалуйста, возьми, не тяжелое ведь. 1037 salako ŋudamda βeŋgala. 1037 Салако ңудамда вэңгала. 1037 Együgyű kinyújtotta a kezét. 1037 Дурак руку протянул. 1038 ŋamge jolʲtŋgana manoŋoda ŋɨlad ŋudada xajertarʲeβ jalema. 1038 Ңамгэ ёльтңгана маноңода ңылад ңудада хаертарев ялэма. 1038 A kötés alól úgy ragyogott, mint a Nap. 1038 А из-под перевязанного как солнце блеснуло. 1039 lusa mal saŋodoʔ salakoʔ ŋudanʔ xamβɨjeʔ. 1039 Луса мал саңодоʼ Салакоʼ ңуданʼ хамвыеˮ. 1039 Minden orosz tekintete Együgyű felé fordult. 1039 Взгляды всех русских к Дураку обратились. 1040 xajeradmʔ-sʲadota-nʲe ŋudadanda nekalŋada, manʲiβ: 1040 Хаерадмʼ-Сядота-Не ңудаданда нэкалңада, манив: 1040 Naparcú-Asszony [őrá mutatva] azt mondta: 1040 Солнцеликая-Женщина, [показав на него], сказала: 1041 - tʲamʔ manʲ xasaβamʲi. 1041 - Тямʼ мань Хасавами. 1041 - Ő itt a Férjem. 1041 - Вот Муж мой. 1042 lusa tarʲi pusejdʔ, manʲim: 1042 Луса тари пусэйдˮ, маним: 1042 Mindenki nagyon meglepődött, beszélni kezdtek: 1042 Все очень удивились, заговорили: 1043 - tartʲa xantʲerʔ ŋeŋgu, tartʲa βarsaβej-ŋatʲekɨ? 1043 - Тартя хантерˮ ңэңгу, тартя Варсавэй-Ңатекы? 1043 - Ez a Piszkos-Gyerek nem lehet a Férjed. 1043 - Этот Грязный-Ребенок не может быть [Мужем]. 1044 salako ŋopoj parxalje - numgad jaxad xamβerxa. 1044 Салако ңопой пархалъе - нумгад яхад хамвэрха. 1044 Együgyű megrázkódott és olyan lett, mintha a földről és égből jött volna. 1044 Дурак встряхнулся [и стал] будто сошедшим с земель и с небес. 1045 nʲe βadʲeŋada, manʲiβ: 1045 Не вадеңада, манив: 1045 Az Asszony mindent elmesélt: 1045 Женщина рассказала все: 1046 - nʲamdʲiʔ nʲekaxajuda xadadʲinsʲ. 1046 - Нямдиʼ Некахаюда хададинсь. 1046 - Megölték őt a Bátyjai. 1046 - Убили его Братья. 1047 sʲidʲa-nʲaxajuda pʲinʔ pʲitarŋaxajudoʔ. 1047 Сидя-Няхаюда пинʼ питарңахаюдоʼ. 1047 Mindkét-Bátyját kikergették az utcára. 1047 Обоих-Его-Братьев на улицу выгнали. 1048 xoroβʲi pertʲa nʲenetʲaŋe xajaxaʔ. 1048 Хорови пэртя ненэтяңэ хаяхаʼ. 1048 Pásztorok lettek. 1048 Стали они Пастухами. 1049 salakor ta ilʲiljʔ. 1049 Салакор та илилйˮ. 1049 Együgyű meg jól kezdett ott élni. 1049 Дурак же тут и зажил. 1050 lusa-βesakond ilʲibŋ mal nʲamɨda. 1050 Луса-Вэсаконд илибң мал нямыда. 1050 Az Orosz-Öregnek nagy vagyona lett. 1050 Русского-Старика богатство все принял.