1 1. jaβʔ-malʔ ilʲemʲa 1 1. ЯВʼ-МАЛʼ ИЛЕМЯ 1 1. Jav-Mal kalandjai 1 1. ПОХОЖДЕНИЯ ЯВ-МАЛА 2 βesakoxoʔ puxutʲaxaʔ ilʲeβexeʔ, ŋopoj joxorkana ŋamtɨxɨʔ. 2 Вэсакохоʼ Пухутяхаʼ илевэхэʼ, ңопой ёхоркана ңамтыхыʼ. 2 Élt Öregapó Öreganyóval, folyton nagy, meleg jaguskában [kabátban] ültek. 2 Жили Старик со Старухой, [они] всегда сидели в одной большой теплой ягушке. 3 laxa nakoʔ tʲaxad ŋamtɨxɨʔ, jaderomadʲiʔ juŋgu, ŋoromadʲiʔ juŋgu. 3 Лаха накоʼ тяхад ңамтыхыʼ, ядэромадиʼ юңгу, ңоромадиʼ юңгу. 3 Így ültek még addig, amíg Lahanako találkozott velük, nem mentek ki sehová, nem ettek. 3 Они сидели так еще до того, как их встретило Лаханако, никуда не выходили, не ели. 4 sʲanɨ ŋebta ŋod βesako puxutʲaxanda joŋgadejʔ. 4 Сяны ңэбта ңод Вэсако Пухутяханда ёңгадэйˮ. 4 Egyszer Öregapó Öreganyó felé fordította a fejét [és azt mondta]: 4 Однажды Старик повернул голову к Старухе [и сказал]: 5 - puxutʲa, xater ŋeda nʲenetʲanʲiʔ, xɨtʲer nʲenetʲaʔ ŋormantu ŋesʲetʲjjunʲu. 5 - Пухутя, хатэр ңэда ненэтяниʼ, хытер ненэтяˮ ңорманту ңэсетьюню. 5 - Öreganyó, miféle emberek vagyunk mi veled, hiszen úgy tűnik, az emberek esznek. 5 - Старуха, что мы за люди с тобой, люди, ведь, кажется, едят. 6 nʲadnʲi ŋatʲekerkan nʲinaβ ŋaʔ, tajku ŋaβradar sʲerta memɨ. 6 Нядни ңатекэркан нинав ңаˮ, тайку ңаврадар серта мэмы. 6 Te fiatalabb vagy nálam, készíts hát ételt. 6 Ты младше меня, приготовь-ка еду. 7 puxutʲa βesakoxonta seβda βejaʔ, manʲiβ: 7 Пухутя Вэсакохонта сэвда вэяˮ, манив: 7 Öreganyó dühösen meredt Öregapóra, és azt mondta: 7 Старуха гневно глянула на Старика и сказала: 8 - nʲadnʲi nʲudʲan nʲinaβ ŋa, sʲaxa nʲadand nʲudʲadmʔ ŋesadmʔ. 8 - Нядни нюдян нинав ңа, сяха няданд нюдядмʼ ңэсадмʼ. 8 - Te vagy fiatalabb nálam, honnan vetted, hogy én vagyok fiatalabb? 8 - Ты младше меня, с чего ты взял, что я младше? 9 nʲerdʲe ŋobt teβmanʲiʔ malʲŋgana nʲind inʲamʔ manʲ sʲarɨbʲiβsʲannʲu. 9 Нерде ңобт тэвманиʼ мальңгана нинд инямʼ мань сярыбивсянню. 9 Amikor elkezdtünk együtt élni, én szíjazgattalak téged. 9 Когда мы стали жить вместе, я тебя подпоясывала. 10 βesakojar manʲiβ: 10 Вэсакояр манив: 10 Öregapó azt felelte: 10 Старик ответил: 11 - saβand sʲisʲji manʲ sʲarɨbasʲtɨnnʲu, nʲadant ŋamged nʲudʲadmʔ ŋeŋgudmʔ. 11 - Саванд сисьи мань сярыбасьтынню, нядант ңамгэд нюдядмʼ ңэңгудмʼ. 11 - Én sapkát kötöttem neked, hogy is lehetnék fiatalabb nálad? 11 - Я тебе шапку завязывал, как же мне быть младше тебя? 12 tʲikaβaxad tas pasrumba pʲajxaʔ, nʲabʲir mantʲetɨ: manʲ nʲudʲadmʔ, nʲabʲijumʔ mantʲetɨ: manʲ nʲu dʲadmʔ. 12 Тикавахад тас пасрумба пяйхаʼ, нябир мантеты: мань нюдядмʼ, нябиюмʼ мантеты: мань ню дядмʼ. 12 Veszekedni kezdtek, az egyik [Öregapó] azt mondta, hogy ő az idősebb, a másik [Öreganyó] azt mondta, az idősebb ő. 12 Они начали ссориться, один говорил, что он старше, другая говорила, что старше она. 13 ŋamge pʲirkana pʲoljjaxaʔ. 13 Ңамгэ пиркана пёлъяхаʼ. 13 Végül egymásnak estek. 13 В конце концов они подрались. 14 pʲoljja-xej! 14 Пёлъя-хэй! 14 Harcoltak! 14 Подрались! 15 - puxutʲa, tʲeda tʲuku jaxana meβaʔ sʲerʔ nʲinʲiʔ xanʲ. 15 - Пухутя, теда тюку яхана мэваʼ серˮ ниниʼ хань. 15 - Öreganyó, nem maradhatunk itt együtt. 15 - Старуха, вместе нам здесь оставаться нельзя. 16 pɨdar sʲabund pɨja jedʔ jaladʔ, manʲ poj ŋutonʲi jabso jedʔ jalkaβ. 16 Пыдар сябунд пыя едʼ яладˮ, мань пой ңутони ябсо едʼ ялкав. 16 Te menj a padlólapnak és női cipőknek szánt szán felé, én meg megyek a sátor-oszlopoknak szánt szán felé. 16 Ты иди в сторону нарты для досок пола и женской обуви, а я пойду в сторону нарты для шестов от чума. 17 βesako pʲinʔ sanejʔ, poj ŋutota jabso jedʔ jaljʔ, poj ŋutota lʲexed tɨbkakotʲamta nʲama. 17 Вэсако пинʼ санэйˮ, пой ңутота ябсо едʼ ялйˮ, пой ңутота лехэд тыбкакотямта няма. 17 Öregapó kirohant az utcára, elment a sátor-oszlopoknak szánt szán felé, elővette alóla a fejszéjét. 17 Старик выскочил на улицу, пошел в сторону нарты для шестов от чума, схватил из-под нее свой топор. 18 puxutʲa pʲinʔ tarpje, manʲiβ: 18 Пухутя пинʼ тарпъе, манив: 18 Öreganyó is kiment az utcára, azt mondta: 18 Старуха тоже вышла на улицу, сказала: 19 - βesako xajannʲu, manʲŋod nʲidmʔ xantʔ. 19 - Вэсако хаянню, маньңод нидмʼ хантˮ. 19 - Öregapó elment, nekem is, úgy tűnik, mennem kell. 19 - Старик ушел, и мне, видно, надо идти. 20 sʲabunda pɨjanʔ ŋod teβɨ: 20 Сябунда пыянʼ ңод тэвы: 20 Elment a padlólapnak szánt szánig. 20 Дошла до нарты для досок пола. 21 - ŋudanʲi tʲerŋe nʲambadamʲi juŋgu, βesako tɨbkamta nʲamraxasʲannʲu, manʲŋo te tujosokomʲi tanʲasʲannʲu, tʲikamʲi nʲamxadma. 21 - Ңудани терңэ нямбадами юңгу, Вэсако тыбкамта нямрахасянню, маньңо тэ туёсокоми танясянню, тиками нямхадма. 21 - Nekem semmi sincs a kezemben, Öregapó, úgy tűnik, fogta a fejszét, nekem volt egy nyírfakéreg kosaram, fogom hát azt. 21 - У меня ничего нет в руках, Старик, кажется, взял топор, у меня же был берестяной туесок, захвачу-ка его. 22 te tujosakomta nʲamŋo, jaljʔ. 22 Тэ туёсакомта нямңо, ялйˮ. 22 Fogta a nyírfakéreg kosarat, és elment. 22 Взяла берестяной туесок и зашагала. 23 βesako nʲana laxanako xaja. 23 Вэсако няна Лаханако хая. 23 Lahanako Öregapóhoz ment. 23 Лаханако ушло к Старику. 24 tadxaβ sʲiβ jalʲa jada, ma: 24 Тадхав сив яля яда, ма: 24 Az hét napig megy, a hetedik napon azt mondja: 24 Тот семь дней идет, на седьмой день говорит: 25 - mʲalxa xadejamʲi ŋadʲimʲa. 25 - Мялха хадэями ңадимя. 25 - Lucfenyőm, egy sátorhoz hasonló tűnt elő. 25 - Ель моя, похожая на чум, показалась. 26 tarʲi ilʲeβanʲi sʲerʔ jaderpananʲi mʲalxa xadejanʲi nʲamnanta nʲidmʔ xantʲetu. 26 Тари илевани серʼ ядэрпанани мялха хадэяни нямнанта нидмʼ хантету. 26 Egész életében elment mellette, nem ment oda a lucfenyőhöz, amely sátorhoz volt hasonló. 26 Всю свою жизнь, проходя мимо, не подходил к ели, похожей на чум. 27 nʲamnanta xebnʲi saβa ŋedaraxa. 27 Нямнанта хэбни сава ңэдараха. 27 Jó lenne odamenni hozzá. 27 Хорошо бы подойти к ней. 28 xadejaxanda paxand teβɨʔ. 28 Хадэяханда паханд тэвыˮ. 28 Odament az óriási lucfenyője törzséhez [aljához]. 28 Подошел к основанию своей громадной ели. 29 tʲikɨ xadeja malrʲixʲinanda moda saŋgnaʔ. 29 Тикы хадэя малрихинанда мода саңгнаˮ. 29 Az ágak a csúcsán felfelé törekedtek. 29 Ветви на ее макушке вверх устремились. 30 - jaʔ ilŋe sʲertana ŋexeβabnanta tʲuku xadejar jaʔ ilaŋgaβaŋe xeβa sʲerʔ ŋenʲiβ. 30 - Яʼ илңэ сертана ңэхэвабнанта тюку хадэяр яʼ илаңгаваңэ хэва серʼ ңэнив. 30 - Ha ebből a hatalmas lucfenyőből próbálnék csinálni valami hasznosat az embereknek, akkor ennek sikerülnie kell. 30 - Если из этой громадной ели попытаться сделать [что-нибудь полезное] для людей, то это должно получиться. 31 xadejanda paxamʔ sʲidʲa xeβxad ŋanodarʲeβ sʲabarŋada nunanta. 31 Хадэянда пахамʼ сидя хэвхад ңанодарев сябарңада нунанта. 31 A hatalmas lucfenyő törzsét kivágta [a gyökerénél], mint egy csónakot, két oldalról. 31 Основание громадной ели он выдолбил [у корня], как лодку, с двух сторон. 32 xa deja janʔ lɨbsabtejʔ. 32 Ха дэя янʼ лыбсабтэйˮ. 32 A lucfenyő kidőlt. 32 Ель упала. 33 malanda nʲanɨmʔ ŋanʲi ŋano xuŋgadarʲeβ sʲabarŋada. 33 Маланда нянымʼ ңани ңано хуңгадарев сябарңада. 33 A lucfenyő csúcsából a késével csónakot csinált. 33 Верхушку ели он сделал носом лодки. 34 mal pʲa xoj ŋanoŋe xɨŋgada, ma: 34 Мал пя хой ңаноңэ хыңгада, ма: 34 Meglett a tundrai facsónak-[koldanka], azt mondja: 34 Получилась деревянная тундровая лодка-[колданка], говорит: 35 - sʲibʲe ŋexeβa sʲibʲe ŋedaraxannʲu. 35 - Сибе ңэхэва сибе ңэдараханню. 35 - Könnyűnek tűnik, nem [lesz] nehéz leereszteni. 35 - Легкая, кажется, не трудно [будет] спустить. 36 nʲerɨ sʲabromanta xeβnʲakuʔ nekalmantʲ pʲada. 36 Неры сяброманта хэвнякуʼ нэкалманть пяда. 36 Úgy döntött, hogy oldalára fordítja a csónakot. 36 Он решил сдвинуть лодку в сторону. 37 - nʲer nʲene sʲibʲosʲannʲu, ŋanʲi ŋanomʲi saŋgoβo? 37 - Нер ненэ сибёсянню, ңани ңаноми саңгово? 37 - Az előbb nagyon könnyű volt, most miért nehezült el? 37 - Прежде была очень легкой, почему же сейчас вдруг потяжелела? 38 punʲaʔ sɨlɨʔ: 38 Пуняʼ сылыˮ: 38 [Öregapó] visszanézett: 38 [Старик] оглянулся назад: 39 - ŋanonʲi xuŋgnʲaŋɨ βarxad ŋob ŋudaja nʲamβeda. 39 - Ңанони хуңгняңы вархад ңоб ңудая нямвэда. 39 - A csónakom orrát megragadta valami kéz. 39 - За нос моей лодки уцепилась чья-то рука. 40 ŋudamda nʲoda xadeja paxaŋgad pɨxɨdada takdaja tarpota. 40 Ңудамда нёда хадэя пахаңгад пыхыдада такдая тарпота. 40 A kéz nyomán törzs emelkedik ki a hatalmas lucfenyő [egykori] tövénél. 40 Вслед за рукой из [бывшего] основания громадной ели туловище поднимается. 41 tarʲem βerdambdaxanta pɨxɨdada tarpɨʔ. 41 Тарем вэрдамбдаханта пыхыдада тарпыˮ. 41 Azután feltűnik az egész törzs. 41 Затем возникает все туловище. 42 - tʲirnʲii-βesakoxoβaŋe tarsʲi βentʲerʔ xajan? 42 - Тирнии-Вэсакоховаңэ тарси вэнтерˮ хаян? 42 - Tyirnyij-Veszako [Világmindenség-Öreg], miért viselkedsz rosszul? 42 - Тирний-Вэсако [Вселенский-Старик], почему плохо себя ведешь? 43 xeβnʲana pʲa nʲene ŋokannʲu, makodanʲi sarβa nʲenadumdama pʲakotʲamʲi ŋamge madar? 43 Хэвняна пя ненэ ңоканню, макодани сарва ненадумдама пякотями ңамгэ мадар? 43 Körös-körül sok fa van, miért vágtad ki a fámat, amely a sátram tetejéül szolgált? 43 Вокруг много деревьев, почему же ты срубил мое дерево, служившее метой макушки моего чума? 44 xadrʲu sʲit pʲaŋgodanakedmʔ. 44 Хадрю сит пяңгоданакэдмʼ. 44 Úgy látom, végezni kell veled. 44 Видно, с тобой придется расправиться. 45 tʲirnʲii-βesakor masʲnʲu: 45 Тирнии-Вэсакор масьню: 45 Tyirnyij-Veszako azt mondta: 45 Тирний-Вэсако сказал: 46 - janʔ-tʲexe-βesako, sʲimʲi pʲirtabtaβ? 46 - Янʼ-Техэ-Вэсако, сими пиртабтав? 46 - Jangyehe-Veszako [Alvilág-Örege], van-e erőd ehhez? 46 - Яндехэ-Вэсако [Старик-Нижнего-Мира], под силу ли [это] тебе? 47 ŋanondʲiʔ βarmʔ nobʔ nʲaʔnʲoda ŋobt teβjjaxaʔ, xadana tʲebŋaxaʔ. 47 Ңанондиʼ вармʼ нобˮ няʼнёда ңобт тэвъяхаʼ, хадана тебңахаʼ. 47 A csónak peremét tartva odamentek egymáshoz, harcolni kezdtek. 47 Держась за края лодки, они подошли друг к другу, начали бороться. 48 ta malxana tʲirnʲij-βesakor βɨjaŋgalɨ, jandʲexe-βesakor saxama. 48 Та малхана Тирний-Вэсакор выяңгалы, Яндехэ-Вэсакор сахама. 48 Végül Tyirnyij-Veszako megingott, Jangyehe-Veszako nyerésre állt. 48 Наконец Тирний-Вэсако закачался, Яндехэ-Вэсако начал побеждать. 49 tʲirnʲij-βesakomʔ ŋɨlanda meda. 49 Тирний-Вэсакомʼ ңыланда мэда. 49 Maga alá gyűrte Tyirnyij-Veszakót. 49 Он подмял под себя Тирний-Вэсако. 50 - jandʲexe-βesako, nʲenesʲaŋo sʲimʲi pʲan? 50 - Яндехэ-Вэсако, ненэсяңо сими пян? 50 - Jangyehe-Veszako, tényleg eldöntötted, hogy megölsz? 50 - Яндехэ-Вэсако, ты действительно решил убить меня? 51 - sʲit pʲanʲidamʔ. 51 - Сит пянидамʼ. 51 - Igen, eldöntöttem. 51 - Да, решил. 52 - jandʲexe-βesako, manʲ ŋamsanʲi ŋamjita amgeda tanʲa. 52 - Яндехэ-Вэсако, мань ңамсани ңамъита амгэда таня. 52 - Jangyehe-Veszako, az én húsom rossz ízű. 52 - Яндехэ-Вэсако, мясо мое невкусное. 53 sʲimʲi xantʲer meŋgun. 53 Сими хантер мэңгун. 53 Mit csinálsz velem? 53 Что же ты со мной сделаешь? 54 - sʲit nʲidam ŋamdʔ. 54 - Сит нидам ңамдˮ. 54 - Megeszlek. 54 - Я тебя съем. 55 - manʲ amge naβanadmʔ. 55 - Мань амгэ наванадмʼ. 55 - Hisz nem vagyok jóízű. 55 - Я же невкусный. 56 nʲumʲi ŋedabtaŋgudmʔ. 56 Нюми ңэдабтаңгудмʼ. 56 [Inkább] a Fiamat küldöm el [neked]. 56 [Лучше] Сына своего отправлю [тебе]. 57 nʲumʲi ŋedabtaŋ-gudm. 57 Нюми ңэдабтаң-гудм. 57 Elküldöm [neked] a Fiamat. 57 Отправлю [тебе] своего Сына. 58 tʲikamʲi ŋamjin. 58 Тиками ңамъин. 58 Őt edd meg. 58 Его съешь. 59 - jaa! 59 - Яа! 59 - Nem! 59 - Нет! 60 tʲirnʲij-βesako, sʲimʲi nʲelʲtʲembʲin! 60 Тирний-Вэсако, сими нельтембин! 60 Tyirnyij-Veszako, becsapsz engem! 60 Тирний-Вэсако, ты меня обманываешь! 61 nʲur amgeβna tuta? 61 Нюр амгэвна тута? 61 Hogy kerülne ide? 61 Как он здесь окажется? 62 - nʲuβ amgeβna tuta, xarmʲi xajeŋgudmʔ, tʲikamʲi xosaja ŋedataŋguβ, tʲikana nʲamaŋgur. 62 - Нюв амгэвна тута, харми хаеңгудмʼ, тиками хосая ңэдатаңгув, тикана нямаңгур. 62 - Hogy kerülne ide, hát itthagyom a késemet, ő eljön érte, akkor te elkapod őt. 62 - Как он здесь окажется, свой нож оставлю, он за ним придет, тогда ты его и поймаешь. 63 - nʲenesʲan ŋedaken? 63 - Ненэсян ңэдакэн? 63 - Igazat szólsz-e? 63 - Правду ли говоришь? 64 jet nʲenesʲa ŋedataŋgoβabat ŋejaβa. 64 Ет ненэся ңэдатаңговабат ңэява. 64 Ha tényleg elküldöd őt, ám legyen. 64 Если действительно его отправишь, пусть будет так. 65 tʲirnʲij-βesako, mʲakanda jaljʔ. 65 Тирний-Вэсако, мяканда ялйˮ. 65 Tyirnyij-Veszako hazament. 65 Тирний-Вэсако зашагал домой. 66 laxanakore puxutʲa nʲana xaja. 66 Лаханакорэ пухутя няна хая. 66 Lahanako Öreganyóhoz ment. 66 Лаханако ушло к Старухе. 67 puxutʲare jadnʲiβ, ŋob jaxakotʲamʔ xo, sɨrej numgana jaxakotʲa ibej. 67 Пухутярэ яднив, ңоб яхакотямʼ хо, сырэй нумгана яхакотя ибэй. 67 Öreganyó megy, elér egy nem befagyott folyóhoz. 67 Старуха шагает, подходит к незамерзшей реке. 68 - tʲukomʲe xantʲer ŋeda jaxakotʲa, jaxanta jajoloku tamʲindu ŋadʲi, xadrʲu somboj iʔ. 68 - Тюкоме хантер ңэда яхакотя, яханта яёлоку таминду ңади, хадрю сомбой иˮ. 68 - Miféle folyócska ez, az egész medre látszik, micsoda szép víz. 68 - Что за речка, все дно ее видно, какая красивая вода. 69 itmʲi ŋamŋgdama, jarakomʲi tanʲanʲu. 69 Итми ңамңгдама, яракоми таняню. 69 Iszom vizet, van nálam kanál. 69 Выпью воды, ковшик у меня есть. 70 ŋob te tujos idmʔ tad saxalmanda, ŋokxanta ŋamada. 70 Ңоб тэ туёс идмʼ тад сахалманда, ңокханта ңамада. 70 Vizet gyűjtött a kosárral, kiitta. 70 Она зачерпнула воду туеском, выпила. 71 idmʔ ŋaβomaxadanta ma: 71 Идмʼ ңавомахаданта ма: 71 Miután teleitta magát, azt mondta: 71 Напившись, сказала: 72 - kalʲe! 72 - Кале! 72 - Furcsa! 72 - Странно! 73 tʲeda amgemʲi xadkej! 73 Теда амгэми хадкэй! 73 Mi történt velem? 73 Что со мной случилось? 74 ŋobkart jedʲamʲi juŋgu taŋok jalʲa jadmaxadanʲi, sʲaknʲi xamorta ŋebtonʲe nʲerdʲe βesakoxonʲi teβmanʲi totrʲeβ xaja, ŋobkart jedʲamʲi juŋgu. 74 Ңобкарт едями юңгу таңок яля ядмахадани, сякни хаморта ңэбтоне нерде вэсакохони тэвмани тотрев хая, ңобкарт едями юңгу. 74 Hány napja jövök már, és mégsem fáj semmim. A hajam színe olyan lett, mint a házasságom napján, és nem fáj semmim. 74 Столько дней иду, и ничего у меня не болит. Цвет моих волос стал таким, как в день замужества, и у меня ничего не болит. 75 tarsʲi xɨdʲamʲi tanʲannʲu, βesakonʲi it xanartʲadmʔ. 75 Тарси хыдями танянню, Вэсакони ит ханартядмʼ. 75 Kár, hogy kicsi a kosaram, viszek vizet Öregapónak. 75 Жаль, что мой туесок маленький, возьму-ка воды для Старика. 76 tujosamda βarxanda pantada, mʲakanda saljʔ. 76 Туёсамда варханда пантада, мяканда салйˮ. 76 Színültig töltötte a kosarat, és hazament. 76 Она наполнила туесок до краев и зашагала домой. 77 laxanako βesakoja nʲana xaja. 77 Лаханако Вэсакоя няна хая. 77 Lahanako odament Öregapóhoz. 77 Лаханако ушло к Старику. 78 βesako mʲata nʲaʔ jada. 78 Вэсако мята няʼ яда. 78 Ő hazatért. 78 Он домой возвращается. 79 puxutʲa ŋanʲi jadaβa. 79 Пухутя ңани ядава. 79 Öreganyó is jön. 79 Старуха тоже идет. 80 βesakojar, mʲata nadʲimʲa. 80 Вэсакояр, мята надимя. 80 Öregapó meglátta a sátrát [és azt mondta]: 80 Старик увидел свой чум [и сказал]: 81 - kalʲe! 81 - Кале! 81 - Furcsa! 81 - Странно! 82 tʲikananta mʲamʲi toda. 82 Тикананта мями тода. 82 A sátram fel van melegítve. 82 Чум мой обогревается. 83 o da! 83 О да! 83 Ó igen! 83 О да! 84 tɨbkakotʲamta poj ŋutota me, mʲatʔ tʲu, puxutʲa tumʔ pʲataβɨ. 84 Тыбкакотямта пой ңутота мэ, мятʼ тю, Пухутя тумʼ пятавы. 84 Öregapó a fejszéjét letette a sátor-oszlopoknak szánt szán alá, bement a sátorba, Öreganyó már tüzet gyújtott. 84 Старик топор свой под нарты для шестов чума положил, вошел в чум, Старуха уже огонь разожгла. 85 βesakojar βaβxanta ŋamtɨʔ. 85 Вэсакояр вавханта ңамтыˮ. 85 Öregapó leült az ágyra. 85 Старик сел на постель. 86 - puxutʲamʲe ŋanʲi nʲene puxutʲasʲnʲu, ŋamgeda xadkej? 86 - Пухутяме ңани ненэ пухутясьню, ңамгэда хадкэй? 86 - A feleségem nagyon öreg volt, mi történt vele? 86 - Жена моя была очень старой, что с ней случилось? 87 tarʲi manʲijeda. 87 Тари маниеда. 87 Csendben nézte [őt]. 87 Молча смотрит [на нее]. 88 - βesako, nʲene nʲarʲinʲi sɨrŋannʲu, ŋamgemʔ manen? 88 - Вэсако, ненэ нярини сырңанню, ңамгэмʼ манэн? 88 - Öregapó, mit nézel rajtam, mit láttál meg? 88 - Старик, что ты смотришь на меня, что ты увидел? 89 - ŋaxa! 89 - Ңаха! 89 - Igen! 89 - Да! 90 sʲit manʲijedmʔ. 90 Сит маниедмʼ. 90 Téged nézlek. 90 Смотрю на тебя. 91 nʲene ŋatʲekeŋe xeβenannʲu, amger xad kej? 91 Ненэ ңатекэңэ хэвэнанню, амгэр хад кэй? 91 Nagyon fiatal lettél, mi történt? 91 [Ты] очень молодой стала, что случилось? 92 ŋulʲiʔ nʲerdʲe ŋobt teβmanʲi tolxaŋe xeβenannʲu. 92 Ңулиˮ нерде ңобт тэвмани толхаңэ хэвэнанню. 92 Úgy nézel ki, mint a házasság[unk] napján. 92 Выглядишь, как в день замужества. 93 - ikβan nʲisʲan xarbʲilʔ? 93 - Икван нисян харбилˮ? 93 - Akarsz inni? 93 - Хочешь пить? 94 - ikβanʔ xanʲadmʔ xarβa. 94 - Икванʼ ханядмʼ харва. 94 - Vizet, persze, akarok. 94 - Воды-то, конечно, хочу. 95 idmʔ ŋaβomamʲi βunʲi tanʲa. 95 Идмʼ ңавомами вуни таня. 95 Napokig nem ittam. 95 Все дни не пил. 96 βesako idmʔ naŋadʲa tujos tʲermʔ ŋarxanda ŋamada. 96 Вэсако идмʼ наңадя туёс термʼ ңарханда ңамада. 96 Öregapó kiitta az egész kosár vizet. 96 Старик выпил целый туесок воды. 97 - tadxaβ βesako amger xadkej? 97 - Тадхав Вэсако амгэр хадкэй? 97 - Öregapó, mi történt veled? 97 - Старик, что с тобой случилось? 98 tarʲentʲar ŋulʲiʔ sumoβ! 98 Тарентяр ңулиˮ сумов! 98 Megszépültél! 98 Ты похорошел! 99 - jedʲamʲi ŋulʲi juŋxu. 99 - Едями ңули юңху. 99 - Minden betegségem megszűnt. 99 - У меня исчезли все болезни. 100 - βesako, nʲerdʲe nʲanʲi teβmaŋd pʲirŋe xeβen. 100 - Вэсако, нерде няни тэвмаңд пирңэ хэвэн. 100 - Öregapó, úgy nézel ki, mint a házasság[unk] napján. 100 - Старик, ты выглядишь, как в день нашей женитьбы. 101 puxutʲa manʲiβ: 101 Пухутя манив: 101 Öreganyó hozzátette: 101 Старуха добавила. 102 - manʲtβan xonʲidam, pɨdare amge xon? 102 - Маньтьван хонидам, пыдарэ амгэ хон? 102 - Én találtam valamit, de te találtál-e valamit? 102 - Я кое-что нашла, а ты что-нибудь нашел? 103 βesako manʲiβ: 103 Вэсако манив: 103 Öregapó azt felelte: 103 Старик ответил: 104 - sʲaxarʲi jaʔ tʲer tanʲaβnda ŋexeβabta tarana ŋamgerʲimʔ sʲertadmʔ, xojʔ ŋanomʔ mʲidmʔ. 104 - Сяхари яʼ тер танявнда ңэхэвабта тарана ңамгэримʼ сертадмʼ, хойʼ ңаномʼ мидмʼ. 104 - Ha valamikor megjelennek majd a föld lakói, akkor hasznos dolgot csináltam, koldankát vájtam. 104 - Если когда-нибудь появятся жители земли, то я нужную вещь сделал, колданку выдолбил. 105 puxutʲa jedmʔ pʲirʲe, jedamda tʲedada. 105 Пухутя едмʼ пире, едамда тедада. 105 Öreganyó megfőzte a húst, kivette az üstből. 105 Старуха сварила мясо, вытащила его из котла. 106 ŋoragʲ ŋamdjjaxaʔ. 106 Ңорагь ңамдъяхаʼ. 106 Leültek enni. 106 Сели есть. 107 βesako xaramda nekalmantʲ nʲiβ ŋedaraʔ, manʲiβ: 107 Вэсако харамда нэкалманть нив ңэдараˮ, манив: 107 Öregapó a késért nyúlva azt mondta: 107 Старик, потянувшись за ножом, сказал: 108 - xarmʲi xajeβedmʔ. 108 - Харми хаевэдмʼ. 108 - [Ó,] elfelejtettem a késemet. 108 - [Ох,] нож свой забыл. 109 - xaramd xanʲana xajer? 109 - Харамд ханяна хаер? 109 - Hol felejtetted a késedet? 109 - Где ты забыл свой нож? 110 - nʲer madamsʲannʲu xojʔ ŋanomʔ sʲertadamsʲ, xojʔ ŋanonʲi mʲunʲa xajeβeβ. 110 - Нер мадамсянню хойʼ ңаномʼ сертадамсь, хойʼ ңанони мюня хаевэв. 110 - [Mondtam neked,] hogy koldankát vájtam, a kést a csónakban hagytam. 110 - [Я говорил тебе,] что выдолбил колданку, нож в лодке оставил. 111 puxutʲada manʲiβ: 111 Пухутяда манив: 111 Öreganyó azt mondta: 111 Старуха сказала: 112 - xarxananʲi ŋorama. 112 - Харханани ңорама. 112 - Egyél az én késemmel. 112 - Поешь моим ножом. 113 βesako lʲasejʔ, manʲiβ: 113 Вэсако лясэйˮ, манив: 113 Öregapó hátradőlve azt mondta: 113 Старик, откинувшись назад, сказал: 114 - nʲeʔ xarxaβana nʲoxodmʔ ŋorʔ. 114 - Неʼ хархавана нёходмʼ ңорˮ. 114 - Nem, nem fogok női késsel enni. 114 - Нет, не буду я есть женским ножом. 115 nʲumʲi xarmʲi xosaja nʲiβ ŋedataŋguʔ. 115 Нюми харми хосая нив ңэдатаңгуˮ. 115 Elküldöm a fiamat, úgy kell legyen, hogy hozza el a kést. 115 Сына своего нож мой принести, должно быть, отправлю. 116 ŋatʲekeja nʲi man xanʲa xantadmʔ, amgemʔ xosajaŋgudmʔ, jurkmanda mʲinanda pʲinʔ xaja. 116 Ңатекэя ни ман ханя хантадмʼ, амгэмʼ хосаяңгудмʼ, юркманда минанда пинʼ хая. 116 A gyermek, nem kérdvén, hová és miért kell mennie, felkelt és rögtön kiment [az utcára]. 116 Ребенок, не спросив, куда и зачем ему идти, встал и сразу вышел [на улицу]. 117 laxanako ŋatʲekɨʔ nʲana xaja. 117 Лаханако ңатекыʼ няна хая. 117 Lahanako elment a Gyermekkel. 117 Лаханако пошло с Ребенком. 118 ŋatʲekɨ nʲisʲanta totrʲeβ sʲiβ jalʲa jada. 118 Ңатекы Нисянта тотрев сив яля яда. 118 A Gyermek ment, ahogy az Apja, hét napig. 118 Ребенок шагал, как и Отец, семь дней. 119 sʲiβ jalʲa ŋesoŋgana manʲiβ: 119 Сив яля ңэсоңгана манив: 119 A hetedik napon azt mondja: 119 На седьмой день говорит: 120 - nʲisʲanʲi mʲiβeda ŋanodʲi tʲi ŋeβɨnnʲu. 120 - Нисяни мивэда ңаноди ти ңэвынню. 120 - Ott a csónak, amelyet az Apám készített. 120 - Вот лодка, которую сделал мой Отец. 121 xoj ŋanoʔ namnʲa ŋadʲimʲa. 121 Хой ңаноʼ намня ңадимя. 121 Odament a koldankához. 121 Он подошел к колданке. 122 xoj ŋanomʔ sʲidʲa xeβxad manesartʲ pʲada, sʲidʲa ŋudana nʲernʲakuʔ nekalpa pʲada, ma: 122 Хой ңаномʼ сидя хэвхад манэсарть пяда, сидя ңудана нернякуʼ нэкалпа пяда, ма: 122 Elkezdte átnézni a csónakot mindkét oldalon, mindkét kezével elkezdte fordítani, azt mondja: 122 Стал разглядывать лодку с обеих сторон, обеими руками начал ее переставлять, говорит: 123 - ŋanoda xadrʲu saŋgoβo?! 123 - Ңанода хадрю саңгово?! 123 - A csónak nagyon nehéz?! 123 - Лодка очень тяжела?! 124 ŋanonda saŋgoβotamʔ manemantʲ punʲajuʔ sɨlɨʔ. 124 Ңанонда саңговотамʼ манэманть пуняюʼ сылыˮ. 124 Körbepillantott megnézni, hogy miért olyan nehéz. 124 Он оглянулся посмотреть, почему она такая тяжелая. 125 - ŋanonʲi βarmʔ ŋanʲi amge nʲamada. 125 - Ңанони вармʼ ңани амгэ нямада. 125 - Hát ki fogja a csónakom peremét? 125 - Что же держит край моей лодки? 126 jaʔ ŋɨlad ŋuda ŋadʲimta. 126 Яʼ ңылад ңуда ңадимта. 126 A föld alól egy kéz bukkant fel. 126 Из-под земли показалась рука. 127 - xej! 127 - Хэй! 127 - Igen! 127 - Да! 128 tʲirnʲij-βesako ŋopoj βadamta memedannʲu. 128 Тирний-Вэсако ңопой вадамта мэмэданню. 128 Tyirnyij-Veszako megtartja a szavát. 128 Тирний-Вэсако верен своему слову. 129 ŋatʲekɨ ŋudamʔ nʲamada, ma: 129 Ңатекы ңудамʼ Нямада, ма: 129 A Gyermek kezét megragadván azt mondta: 129 Схватив руку Ребенка, сказал: 130 - jebta! 130 - Ебта! 130 - Drágám! 130 - Милый! 131 nʲisʲar sʲit ŋamantʲ βatorŋasʲ. 131 Нисяр сит ңаманть ваторңась. 131 Apád kiadott téged, hogy egyelek meg. 131 Отец отдал тебя на съедение. 132 ŋatʲekɨmʔ nʲamada. 132 Ңатекымʼ нямада. 132 Megragadta a Fiút. 132 [Он] схватил Юношу. 133 xadejandʲiʔ paxamana ŋobkana tasʲiʔ pakaljjaxaʔ. 133 Хадэяндиʼ пахамана ңобкана тасиʼ пакалъяхаʼ. 133 A hatalmas lucfenyő [egykori] tövébe [a Fiúval] kezdett lefurakodni. 133 В [бывшее] основание громадной ели он [с Юношей] вместе стал протискиваться вниз. 134 tadxaβ sʲanand xunand mʲirnabnandʲiŋod janʔ jaltʲadaŋaxaʔ, jalʲa ŋeβɨ, jaʔ xoba ŋeβɨ. 134 Тадхав сянанд хунанд мирнабнандиңод янʼ ялтядаңахаʼ, яля ңэвы, яʼ хоба ңэвы. 134 Ím valamennyi időt száguldanak az alsó földön, nappal volt, a föld felszíne látszott. 134 Вот сколько-то [времени] мчались [они] на нижнюю землю, день был, поверхность земли была. 135 inʲanʲaŋɨ ŋudanda xaranʔ ŋatʲekɨmʔ moda, tad sʲurbβanda sʲidʲanʲaŋɨ jonʲi sʲura xajurŋa. 135 Иняняңы ңуданда харанʼ ңатекымʼ мода, тад сюрбванда сидяняңы ёни сюра хаюрңа. 135 A Gyermeket a bal karja hajlatára dobva úgy futott, hogy körülöttük minden elmosódott. 135 [Он], бросив Ребенка на сгиб левой руки, побежал так, что вокруг все замелькало. 136 manʲ nʲaŋɨ xeβxemʲi sɨra. 136 Мань няңы хэвхэми сыра. 136 Az én oldalamon tél van. 136 На моей стороне зима. 137 ŋopojʲu mantʲetɨ: 137 Ңопойю мантеты: 137 Néhányan felkiáltanak: 137 Одни восклицают: 138 "jaβʔ-mal, xanʲana xajan? 138 "Явʼ-Мал, ханяна хаян? 138 "Jav-Mal, hol vagy? 138 «Яв-Мал, где ты? 139 tɨkotʲainʲi xaβan xarβaʔ tʲetʲdaxat". 139 Тыкотяини хаван харваˮ тетьдахат". 139 Szerencsétlen rénjeim meghalhatnak a hidegtől.". 139 Мои несчастные олени могут умереть от холода». 140 nʲabʲinʲaŋɨ xeβxana taʔ. 140 Нябиняңы хэвхана таʼ. 140 A másik oldalon nyár van. 140 На другой стороне лето. 141 nʲenetʲaʔ jepxadana tɨdu padʲe ŋedaraβan xarβɨdu, ŋopojuʔ mantʲetɨ: 141 Ненэтяˮ епхадана тыду паде ңэдараван харвыду, ңопоюˮ мантеты: 141 Az emberek a hőségben nem tudják befogni a szétfutkosó réneket, egyre ismétlik: 141 Люди в жару не успевают собирать разбегающихся оленей, все повторяют: 142 "jaβʔ-mal, xanʲana xajan? 142 "Явʼ-Мал, ханяна хаян? 142 "Jav-Mal, hol vagy? 142 «Яв-Мал, где ты? 143 tɨkotʲainaʔ ŋedaraβan xarβaβaʔ". 143 Тыкотяинаˮ ңэдараван харваваˮ". 143 Szerencsétlen rénjeinket elveszíthetjük". 143 Своих несчастных оленей мы можем растерять». 144 sʲiβ jalʲa sʲurmbʲixʲiʔ. 144 Сив яля сюрмбихиʼ. 144 Hét napig futnak. 144 Семь дней они бегут. 145 sʲibʲimdʲej jalʲanandʲiʔ nʲerandʲi nʲana sʲudbʲako todabtʲ. 145 Сибимдей ялянандиʼ неранди няна сюдбяко тодабть. 145 Hét nap múltán elöl óriási tábortűz jelent meg. 145 По истечении семи дней впереди показался огромный костер. 146 tʲikɨ todabtʲaʔ nʲinʲa ŋobʔ sʲudbʲako nʲaraβa jedʲe loxomba sadna. 146 Тикы тодабтяʼ ниня ңобˮ сюдбяко нярава еде лохомба садна. 146 Ezen a tábortűzön sípolva forr egy nagy rézüst. 146 На этом костре кипит, шипя, большой медный котел. 147 jedʲeʔ xeβanʔ taʔ matʲadtʲeda. 147 Едеʼ хэванʼ таʼ матядтеда. 147 Megálltak az üst mellett. 147 Остановились они возле котла. 148 o da! 148 О да! 148 Ó igen! 148 О да! 149 tʲikɨ jedʲejada xarta ja nʔ ŋamtɨ, ŋamtʲida xarta tʲedaʔ. 149 Тикы едеяда харта я нʼ ңамты, ңамтида харта тедаˮ. 149 Az üst maga leült a földre, a hús maga kilökődött. 149 Котел сам на землю сел, мясо само вытащилось. 150 ŋoratʲ ŋamdjjaxaʔ, ma: 150 Ңорать ңамдъяхаʼ, ма: 150 Enni kezdtek, [az Öreg] azt mondja: 150 Они стали есть, [Старик] говорит: 151 - tʲuku sʲentʲelaβa xubta jaβna jaderpanʲi. 151 - Тюку сентелава хубта явна ядэрпани. 151 - Ezen a helyen éjszakázok, ha távoli helyekre utazok. 151 - Это место моей ночевки, когда я путешествую по дальним землям. 152 irʲir xonaβtʲ xamadej, ma: 152 Ирир хонавть хамадэй, ма: 152 Nagyapód aludni készült, azt mondja [a Fiúnak]: 152 Твой-Дед стал готовиться ко сну, говорит [Юноше]: 153 - xeβxanʲi xonad. 153 - Хэвхани хонад. 153 - Feküdj mellém. 153 - Ложись рядом. 154 xanʲad ŋebtaŋod tʲirʔ panmʔ saŋgomtadmʔ ŋeβanda nʲiʔ nexsalŋada. 154 Ханяд ңэбтаңод тирʼ панмʼ саңгомтадмʼ ңэванда ниʼ нэхсалңада. 154 Valahonnan egy felhő széle kinyúlt a maradék melegért, ahogy a gyalogos berántja az öve alá a ruhája alját. 154 Откуда-то край облака для дополнительного тепла вытянул, так ходок втягивает за ремень подол своей одежды. 155 xanʲamna xeβamʲi nʲiβ xamʲedaʔ. 155 Ханямна хэвами нив хамедаˮ. 155 Észre sem vettem, hogy elaludtam. 155 Я и не заметил, как уснул. 156 xunʲana jurkβanʲi jolʲtŋe xenakɨje nʲaraβa jedʲemʲi ŋanʲi loxoma. 156 Хуняна юрквани ёльтңэ хэнакые нярава едеми ңани лохома. 156 Reggel, amikor eljött a felkelés ideje, újra forrt a rézüst. 156 Утром, когда наступило время вставать, медный котел снова закипел. 157 ŋorŋaxama. 157 Ңорңахама. 157 Ettünk. 157 Поели. 158 βenʲaŋɨ ŋudanda xaranʔ moda. 158 Вэняңы ңуданда харанʼ мода. 158 [Öregapó az Ifjút] a jobb karja hajlatára dobta. 158 [Старик] бросил [Юношу] на сгиб правой руки. 159 tʲenʲaŋɨ nʲenetʲaŋgbʲida xanondanandu tɨʔ ŋeβa soxoŋe ŋonaβɨdʔ, ŋopoj tʲordu: 159 Теняңы ненэтяңгбида ханондананду тыˮ ңэва сохоңэ ңонавыдˮ, ңопой тёрду: 159 Éjjel a tegnapi emberek annyi áldozatot hoztak, hogy az áldozati rének fejeiből domb képződött, körös-körül hallatszik: 159 За ночь вчерашние люди принесли столько жертв, что из голов жертвенных оленей образовалась сопка, вокруг слышится: 160 "jaβʔ-mal jalʲar xamɨmdʔ! 160 "Явʼ-Мал яляр хамымдˮ! 160 "Jav-Mal, irgalmazz! 160 «Яв-Мал, смилостивься! 161 jaβʔ-mal jalʲar xamɨmdʔ!" 161 Явʼ-Мал яляр хамымдˮ!" 161 Jav-Mal, irgalmazz!" 161 Яв-Мал, смилостивься!» 162 sʲiβ jalʲa ŋesoŋgana xadejandʲiʔ paxamana tʲuui janʔ tarpjjaxaʔ. 162 Сив яля ңэсоңгана хадэяндиʼ пахамана тюуи янʼ тарпъяхаʼ. 162 A hetedik napon felemelkedtek a hatalmas lucfenyő [egykori] tövéhez a felső földre. 162 На седьмой день они поднялись по [бывшему] основанию громадной ели на верхнюю землю. 163 - sʲit ŋamdnʲidme, ilʲeβan xarβan? 163 - Сит ңамднидмэ, илеван харван? 163 - Meg kellene téged ennem, de akarsz-e élni? 163 - Я должен тебя съесть, но хочешь жить? 164 - ilʲeβaxaβan xanʲadmʔ xarβa. 164 - Илевахаван ханядмʼ харва. 164 - Persze, élni akarok. 164 - Конечно, я жить хочу. 165 - mʲertʲa-paraŋoda-nʲe-nʲumʔ nʲednʲi meβan xarβasʲetɨdmʔ ilnʲi jambanʔ. 165 - Мертя-Параңода-Не-Нюмʼ недни мэван харвасетыдмʼ илни ямбанʼ. 165 - Egész éltemben arról álmodok, hogy a Szél-Cárjának-Lányát feleségül vegyem. 165 - Дочь-Царя-Ветра в жены взять мечтаю всю жизнь. 166 jet xanʲ, tʲikamd nʲibat teβra sʲit ŋamdadmʔ. 166 Ет хань, тикамд нибат тэвра сит ңамдадмʼ. 166 Menj, ha nem hozod el őt, megeszlek. 166 Иди, если ее не приведешь - тебя съем. 167 - xanʲa xantadmʔ? 167 - Ханя хантадмʼ? 167 - Hová kell mennem? 167 - Куда же мне идти? 168 - xanʲa xeβamʔ tʲenʲeβaβɨ ŋebnʲi ŋaxakuj jalʲana manŋod nʲisʲaβ pʲaŋgu, tʲeda malʲe nʲanʲi sɨratʲ βesakodamnʲo. 168 - Ханя хэвамʼ теневавы ңэбни ңахакуй яляна манъңод нисяв пяңгу, теда мале няни сырать вэсакодамнё. 168 - Ha tudnám, hová kell menni, már rég elmentem volna, de most, nézz rám, már öreg vagyok. 168 - Если бы я знал, куда идти, я бы давно пошел, а сейчас, посмотри на меня, я уже стар. 169 tʲikɨ βadʲida xeta jandʲexe-βesako xadejanda paxamana tasʲiʔ seja. 169 Тикы вадида хэта Яндехэ-Вэсако хадэянда пахамана тасиʼ сэя. 169 E szavakat mondván, Jangyehe-Veszako elrejtőzött a lucfenyő [egykori] tövébe. 169 Сказав эти слова, Яндехэ-Вэсако скрылся в [бывшем] основании ели. 170 tʲirnʲij-βesakoʔ-xasaβa-nʲu irʲida jaderŋa, seβanda jedʔ jadaljʔ. 170 Тирний-Вэсакоʼ-Хасава-Ню ирида ядэрңа, сэванда едʼ ядалйˮ. 170 Tyirnyij-Veszako-Fia lázasan gondolkodik, [hogy mit tegyen]. Elment, amerre a szeme lát. 170 Сын-Тирний-Вэсако лихорадочно думает, [что ему делать]. Пошел куда глаза глядят. 171 sʲiβ jalʲa jada. 171 Сив яля яда. 171 Hét napig megy. 171 Семь дней шагает. 172 sʲiβ jalʲa ŋesoŋgana ma: 172 Сив яля ңэсоңгана ма: 172 A hetedik nap azt mondja [magának]: 172 На седьмой день говорит [самому себе]: 173 - amgemʲi xatʲer ŋa? 173 - Амгэми хатер ңа? 173 - Hát ez meg mi? 173 - Что же это такое? 174 nʲisʲanʲi xarmʔ xosaja toβanʲi malʲŋgana sʲiβ jalʲa jadβanʲi malʲŋgana tʲuku totrʲeβ nʲiβsʲannʲu peda, tʲeda βɨnxaluda tolxadmʔ. 174 Нисяни хармʼ хосая товани мальңгана сив яля ядвани мальңгана тюку тотрев нивсянню пэда, теда вынхалуда толхадмʼ. 174 Amikor Apám késéért mentem, akkor hét napig mentem, lám nem fáradtam el úgy, mint most, lesoványodtam, úgy tűnik. 174 Когда за ножом Отца шел, когда шел семь дней, так не устал, как сейчас, отощал, кажется. 175 nɨlanaβanda poj xajʔ pojʔ xunŋe xaja. 175 Ныланаванда пой хайˮ пойʼ хунңэ хая. 175 Kezdett pihenni egy kis időt, amennyi alatt a nyilak megteszik a távolságot a célig. 175 Он начал отдыхать через промежутки времени, за которые стрела проходила расстояние до мишени. 176 - tʲukoβ xanʲaxart nʲidmʔ teβe, βɨnxalxadamnʲu. 176 - Тюков ханяхарт нидмʼ тэвэ, вынхалхадамню. 176 - Látszik, nem jutottam el semeddig, csak lesoványodtam. 176 - Видно, я ни до чего не дошел, а лишь отощал. 177 jet tarʲemʔ majandortʲ mʲindanda, tantʲerarka ŋeβɨ, nʲernʲaŋɨ nʲero mandoloko jadxana nʲarjjana-tʲonʲako βanβɨ, ŋabtnʲij xeβda tantʲeraraβɨʔ. 177 Ет таремʼ маяндорть минданда, тантерарка ңэвы, нерняңы неро мандолоко ядхана Няръяна-Тёняко ванвы, ңабтний хэвда тантераравыˮ. 177 Ím így megy, elgyötörten, könnyű hóvihar volt, elöl a fűzfás partnál fekszik egy Vörös-Róka, a széltől védett oldalán hóval befújva. 177 Вот идет так, мучаясь, была легкая метель, впереди возле тальникового куста лежит Красная-Лисица, с подветренной стороны запорошенная снегом. 178 - jet βɨnxalnʲidam. 178 - Ет вынхалнидам. 178 - Elgyengültem. 178 - Изнемог я. 179 tʲukukotʲamʔ nʲamβɨ ŋebnʲi βejakotʲa nʲiβŋa masʲi amgeŋe xantaβakedmʔ. 179 Тюкукотямʼ нямвы ңэбни вэякотя нивңа маси амгэңэ хантавакэдмʼ. 179 De ha sikerülne elkapni ezt [a Rókát], kicsit megerősödnék a vérétől. 179 Вот если бы удалось поймать эту [Лисицу], я бы немного подкрепился ее кровью. 180 ŋelad sɨrakomna tʲonʲakotʲamʔ teβoda pʲada. 180 Ңэлад сыракомна Тёнякотямʼ тэвода пяда. 180 A lágy havon utolérte a Rókát. 180 По мягкому снегу Лисицу догнал. 181 tʲonʲakojamʔ teβada, ŋɨlanda lʲabtrŋada. 181 Тёнякоямʼ тэвада, ңыланда лябтрңада. 181 A Rókát utolérte, maga alá gyűrte. 181 Лисицу догнал, под себя подмял. 182 ŋamantʲ pʲanʲidaβ, tʲenʲakotʲaja βaxaljʔ: 182 Ңаманть пянидав, тенякотяя вахалйˮ: 182 Úgy döntött volna, hogy megeszi, [de akkor] a Rókácska megszólalt: 182 Съесть решил было, тут Лисичка заговорила: 183 - tʲirnʲij-βesakoʔ-xasaβa-nʲu, ind jad? 183 - Тирний-Вэсакоʼ-Хасава-ню, инд яд? 183 - Tyirnyij-Veszako-Fia, komolyan úgy döntöttél, hogy megeszel? 183 - Сын-Тирний-Вэсако, ты всерьез решил меня съесть? 184 - inʲi jada, men xarβanʲidam. 184 - Ини яда, мэн харванидам. 184 - Igen, komolyan úgy döntöttem, hogy megeszlek, nagyon éhes vagyok. 184 - Да, я всерьез решил тебя съесть, я очень голоден. 185 - sʲimʲi ŋamantʲ xarβabtan? 185 - Сими ңаманть харвабтан? 185 - Meg akarsz engem enni? 185 - Ты хочешь меня съесть? 186 - ŋaxa. 186 - Ңаха. 186 - Igen! 186 - Да! 187 - sʲimʲi ŋambnand malʲeŋgunaβ? 187 - Сими ңамбнанд малеңгунав? 187 - Talán bizony jóllaksz, ha megeszel engem? 187 - Ты разве наешься, если съешь меня? 188 xunʲana ŋanʲi mer nʲiβ jaŋgod. 188 Хуняна ңани мэр нив яңгод. 188 Holnap megint nem lesz mit enned. 188 Назавтра тебе снова есть будет нечего. 189 tʲedaʔ xanʲa mʲiŋan? 189 Тедаʼ ханя миңан? 189 Most hová mész? 189 Теперь-то ты куда идешь? 190 - xanʲa mʲindadmʔ, mʲertʲa-paraŋoda janʔ perŋaβ. 190 - Ханя миндадмʼ, Мертя-Параңода янʼ пэрңав. 190 - Hová megyek, Szél-Cárjának földjére megyek. 190 - Куда иду, в землю Царя-Ветра иду. 191 - mʲertʲa-paraŋoda jamʔ tʲenʲeβar? 191 - Мертя-Параңода ямʼ теневар? 191 - Tudod, hol van Szél-Cárjának földje? 191 - Знаешь, где находится земля Царя-Ветра? 192 - tʲenʲeβabnʲi nʲibnʲi pernʲiβaβ. 192 - Теневабни нибни пэрнивав. 192 - Tudom-e, nem tudom-e, úgyis oda megyek. 192 - Знаю ли, не знаю ли, все же иду туда. 193 - mʲertʲa-paraŋoda jamʔ nʲentʲel jaŋe perŋar? 193 - Мертя-Параңода ямʼ нентел яңэ пэрңар? 193 - Gondolod, hogy Szél-Cárjának földjére könnyű eljutni? 193 - Думаешь, до земли Царя-Ветра легко добраться? 194 - jet pernʲiβaβ. 194 - Ет пэрнивав. 194 - Csak megyek. 194 - Иду все же. 195 - mʲertʲa-paraŋoda jaxana ŋamgarʲi nʲadmaku nʲinʲaŋgodakɨ tara? 195 - Мертя-Параңода яхана ңамгари нядмаку ниняңгодакы тара? 195 - Szél-Cárjának földjén nem lesz-e szükséged segédre? 195 - В земле Царя-Ветра не будет ли тебе нужен помощник? 196 - jeg ŋejo. 196 - Ег ңэё. 196 - No, rendben van. 196 - Ну, ладно. 197 nʲa taranʲiβ. 197 Ня таранив. 197 Segédre szükség lesz. 197 Помощник будет нужен. 198 sʲit ŋaβomaxadanʲi ŋobtʲikɨ nʲidam xarβaŋguʔ. 198 Сит ңавомахадани ңобтикы нидам харваңгуˮ. 198 És téged ha megeszlek, ugyanúgy éhes maradok. 198 А съев тебя, я все равно останусь голоден. 199 ŋobtʔ jalʲjjaxaʔ. 199 Ңобтʼ яльяхаʼ. 199 Elindultak együtt. 199 Они зашагали вместе. 200 sʲiβ jadŋaxaʔ. 200 Сив ядңахаʼ. 200 Egy hétig mennek. 200 Неделю идут. 201 tʲirnʲij-βesakoʔ-xasaβa-nʲu ŋulʲi nɨxɨsʲalma. 201 Тирний-Вэсакоʼ-Хасава-Ню ңули ныхысялма. 201 Tyirnyij-Veszako-Fia teljesen elgyengült. 201 Сын-Тирний-Вэсако совсем обессилел. 202 tʲonʲakor nʲeranda nʲana mʲalxa tɨdejamʔ maneŋa. 202 Тёнякор неранда няна мялха тыдэямʼ манэңа. 202 Rókácskád meglátott elöl egy hatalmas cirbolyafenyőt, sátorhoz hasonlót. 202 Твоя-Лисичка увидела впереди огромный кедр, похожий на чум. 203 ŋaβo pʲirkana tʲonʲakor manʲiβ: 203 Ңаво пиркана Тёнякор манив: 203 Kis idő múltán Rókácska azt mondja: 203 Через некоторое время Лисичка говорит: 204 - tʲirnʲij-βesakoʔ-xasaβa-nʲu, amgemʔ maneŋan? 204 - Тирний-Вэсакоʼ-Хасава-Ню, амгэмʼ манэңан? 204 - Tyirnyij-Veszako-Fia, mit látsz? 204 - Сын-Тирний-Вэсако, что ты видишь? 205 - ŋamgertmʔ nʲidmʔ manesʔ. 205 - Ңамгэртмʼ нидмʼ манэсʼ. 205 - Nem látok semmit. 205 - Ничего не вижу. 206 - nʲernʲaŋɨ mʲalxa tɨdeja tʲi ŋedannʲu, nʲir manʲijeʔ? 206 - Нерняңы мялха тыдэя ти ңэданню, нир маниеˮ? 206 - Ott egy hatalmas cirbolyafenyő, sátorhoz hasonló, nem látod? 206 - Вон огромный кедр, похожий на чум, ты не видишь его? 207 mʲalxa tɨdeja paxaŋgana matʔ-ŋeta-xabortaja. 207 Мялха тыдэя пахаңгана Матˮ-Ңэта-Хабортая. 207 A cirbolyafenyő alatt, amely sátorhoz hasonló, Hatlábú-Óriási-Jávorszarvas áll. 207 Под кедром, похожим на чум, стоит Шестиногий-Громадный-Лось. 208 tʲeda nʲarʲinda jadaŋgunʲima, xabortaja βenolaŋgunʲim, xabortaja βenolaŋgunʲim, pɨdare mʲalxa tɨdeja lʲambortana mota pond tanain, manʲe ŋamgarʲi sʲan jalʲa ŋebtaŋod tɨrsorʲe tɨdeja paxamana teβraŋguβaβa, pedare nʲinda ŋamdjin. 208 Теда няринда ядаңгунима, Хабортая вэнолаңгуним, Хабортая вэнолаңгуним, пыдарэ мялха тыдэя лямбортана мота понд танаин, мане ңамгари сян яля ңэбтаңод тырсоре тыдэя пахамана тэвраңгувава, пэдарэ нинда ңамдъин. 208 Most hozzá fordulunk, a Hatalmas-Jávorszarvas megrémül; a Hatalmas-Jávorszarvas megrémül, te a hatalmas, sátorhoz hasonló cirbolyafenyő kinyúló ágai közé ülsz, én meg néhány nap múlva odaűzöm [Hatlábú-Óriási-Jávorszarvast] ehhez a szétterülő cirbolyafenyőhöz, akkor te igyekezz ráülni. 208 Сейчас к нему направимся, Лосище испугается; Лосище испугается, ты ж садись между развесистых ветвей на огромный кедр, похожий на чум, а я через несколько дней пригоню [Шестиногого-Громадного-Лося] к этому раскидистому кедру, тогда ты на него постарайся сесть. 209 xeβxanda teβxaβa xabortaja tad nekalmanda, jaʔ pʲelʲarʲiʔ tʲirŋaʔ. 209 Хэвханда тэвхава Хабортая тад нэкалманда, яʼ пеляриˮ тирңаˮ. 209 Amikor elindultak a Jávorszarvas felé, úgy futásnak eredt, hogy csak úgy repültek a földrögök. 209 Когда они начали подходить к Лосищу, он так рванулся, что лишь комья земли полетели. 210 tadxaβ tad tʲonʲakoʔ xabortʲe pumna pedʲorʲida xaja. 210 Тадхав тад Тёнякоʼ Хаборте пумна пэдёрида хая. 210 Akkor a Róka a Hatalmas-Jávorszarvas után iramodott. 210 Тогда Лиса кинулась за Лосищем. 211 pɨda lʲamborʲe tɨde mejo moʔ pond tʲikanʔ tanejʔ. 211 Пыда лямборе тыдэ мэё моˮ понд тиканʼ танэйˮ. 211 [Tyirnyij-Veszako-Fia] felmászott a cirbolyafenyőre az ágak közé. 211 [Сын-Тирний-Вэсако] взобрался на кедр между ветвей. 212 sʲanad xunat ŋatʲenabnandaŋod xabortʲer ŋadʲimʲa, tʲonʲakor ŋexed perŋada. 212 Сянад хунат ңатенабнандаңод Хабортер ңадимя, Тёнякор ңэхэд пэрңада. 212 Nem tudni, meddig várt, de megjelent Hatalmas-Jávorszarvasod, Rókája a lába felé kap. 212 Неизвестно, сколько он ждал, но появился Твой-Лосище, Его-Лиса за ногу его кусает. 213 pʲaʔ paxamana to. 213 Пяʼ пахамана то. 213 [Jávorszarvas] a fához rohant. 213 [Лось] подбежал к дереву. 214 tʲirnʲij-βesakoʔ-nʲu tad sanejje, xabortaʔ nʲiʔ tarʲi tamasʲ, sʲidʲa ŋumbaja βadana nʲamada, sʲidʲa xeβxana ja sʲura xajurna. 214 Тирний-Вэсакоʼ-Ню тад санэйъе, Хабортаʼ ниʼ тари тамась, сидя ңумбая вадана нямада, сидя хэвхана я сюра хаюрна. 214 Tyirnyij-Veszako-Gyermeke ahogy ugrott, a Jávorszarvasra ült, a mutatóujjával mindkét oldalon megragadta a szája sarkát, körülöttük minden csak elsuhant. 214 Дитя-Тирний-Вэсако как прыгнул, сел на Лося, указательными пальцами с обеих сторон за уголки рта взял, вокруг все только замелькало. 215 xuʔ jedʔ mʲindʲakexeʔ. 215 Хуʼ едʼ миндякэхэʼ. 215 Nem tudni, hová haladnak. 215 Неизвестно, куда двигаются. 216 tʲonʲada ŋanʲi xabortanda maxa nʲinʲa meβɨ. 216 Тёняда ңани Хабортанда маха ниня мэвы. 216 A Róka is a Jávorszarvas hátán volt. 216 Лисица тоже на спине Лося оказалась. 217 sʲiβ jalʲa nʲaβotɨxɨ? 217 Сив яля нявотыхы? 217 Hét napig száguldanak. 217 Семь дней мчатся. 218 sʲiβ jalʲaʔ ŋesoŋgana tʲonʲakor nʲamda punʲakuʔ sʲakɨbtada: 218 Сив яляʼ ңэсоңгана Тёнякор нямда пунякуʼ сякыбтада: 218 A hetedik napon Rókád megharapta a komáját: 218 На седьмой день Твоя-Лисица куснула товарища: 219 - tʲirnʲij-βesakoʔ-xasaβa-nʲu, nʲernʲa sɨrŋan? 219 - Тирний-Вэсакоʼ-Хасава-Ню, нерня сырңан? 219 - Tyirnyij-Veszako-Fia, előre nézel? 219 - Сын-Тирний-Вэсако, ты вперед смотришь? 220 - sʲgrŋadmʔ. 220 - Сьгрңадмʼ. 220 - Nézek. 220 - Смотрю. 221 - amgemʔ maneŋan? 221 - Амгэмʼ манэңан? 221 - Mit látsz? 221 - Что ты видишь? 222 - amgertmʔ nʲidmʔ manesʔ. 222 - Амгэртмʼ нидмʼ манэсˮ. 222 - Semmit sem látok. 222 - Ничего не вижу. 223 - tʲexe nʲarjjana xeʔ manejad? 223 - Техэ няръяна хэˮ манэяд? 223 - Látod elöl azokat a bíborvörös felhőket? 223 - Те багровые тучи впереди видишь? 224 - manejan. 224 - Манэян. 224 - Látom. 224 - Вижу. 225 - ŋamgeŋe perŋar? 225 - Ңамгэңэ пэрңар? 225 - Hogy gondolod, mi ez? 225 - Как ты думаешь, что это такое? 226 - jet amge ŋedakɨ. 226 - Ет амгэ ңэдакы. 226 - Nem tudom, mi. 226 - Не знаю что. 227 tʲirʔ ŋedakɨʔ. 227 Тирˮ ңэдакыˮ. 227 Úgy tűnik, felhők. 227 Видно, облака. 228 - tʲikɨd tʲirʔ nʲi ŋaʔ. 228 - Тикыд тирˮ ни ңаˮ. 228 - Ezek nem felhők. 228 - Это не облака. 229 tʲikɨd xeŋo-ŋanɨʔ xarad. 229 Тикыд Хэңо-Ңаныˮ харад. 229 Ez Mennydörgés-Ifjú Városa. 229 Это Город Юноши-Грома. 230 nʲar sʲidnʲi malʲe maneŋa. 230 Няр сидни мале манэңа. 230 Ő már meglátott minket. 230 Он нас уже увидел. 231 manʲiʔ nʲanʲiʔ mʲinda. 231 Маниʼ няниʼ минда. 231 Felénk jön. 231 Он идет к нам. 232 βenʲekoda pedarej. 232 Вэнекода Пэдарэй. 232 Az ő Kutyája - egy Barna[medve]. 232 У него Собакой - Бурый-[Медведь]. 233 nʲar manda: "βenʲekotʲajunʲi pʲodajaxaʔ". 233 Няр манда: "Вэнекотяюни пёдаяхаʼ". 233 Azt mondja: "Hadd verekedjenek meg a Kutyácskáink". 233 Он скажет: «Собачки наши пусть подерутся». 234 manʲiʔ pʲodaŋgunʲiʔ. 234 Маниʼ пёдаңгуниʼ. 234 Verekedni fogunk. 234 Мы будем драться. 235 tanʲa pʲodxanʲiʔ. 235 Таня пёдханиʼ. 235 Rendben, verekedjünk. 235 Ладно, подеремся. 236 tʲikad mandnʲiβ: "junajunʲi pʲodŋajaxaʔ". 236 Тикад манднив: "Юнаюни пёдңаяхаʼ". 236 Aztán azt mondja: "Hadd verekedjenek meg a Lovaink". 236 Затем [он] скажет: «Лошади наши пусть подерутся». 237 nʲanda xeβuβna xɨnranʲidaβ. 237 Нянда хэвувна хынранидав. 237 A komák odamentek egymáshoz. 237 Товарищи подошли друг к другу. 238 ma: 238 Ма: 238 Azt mondja [Mennydörgés-Ifjú]: 238 Говорит [Юноша-Грома]: 239 - manʲŋod βenʲekotʲaβ tanʲa, pɨdarŋod βenʲekotʲar tanʲa, βenʲekoxojunʲiʔ pʲodajaxaʔ. 239 - Маньңод Вэнекотяв таня, пыдарңод Вэнекотяр таня, Вэнекохоюниʼ пёдаяхаʼ. 239 - Nekem van Kutyácskám, neked is van Kutyácskád, hadd verekedjenek meg a Kutyácskáink. 239 - У меня есть Собачка, и у тебя есть Собачка, Собачки пусть подерутся. 240 ma: 240 Ма: 240 Azt mondja [Tyirnyij-Veszako-Fia]: 240 Говорит [Сын-Тирний-Вэсако]: 241 - pɨdxaβar βenʲekor ŋarka ŋeβɨ, jet pʲodajaxama. 241 - Пыдхавар Вэнекор ңарка ңэвы, ет пёдаяхама. 241 - Neked nagy Kutyácskád van, de rendben, hadd verekedjenek. 241 - У тебя Собачка большая, но пусть подерутся. 242 oj! 242 Ой! 242 Jaj! 242 Ой! 243 da! 243 Да! 243 Igen! 243 Да! 244 tʲenʲako xabortanda maxaʔ nʲid janʔ sajaanʲim. 244 Теняко Хабортанда махаʼ нид янʼ саяаним. 244 Róka leugrott a Jávorszarvas hátáról a földre. 244 Лиса спрыгнула со спины Лося на землю. 245 ma. 245 Ма. 245 Mesélte [Lahanako]. 245 Сказало [Лаханако]. 246 tad tʲebβandʲiʔ jaxanandʲiʔ. 246 Тад тебвандиʼ яханандиʼ. 246 ["A Kutyácskák"] így a földön összekaptak. 246 [«Собачки»] на земле так и схватились. 247 tʲonʲako ŋeta nʲiʔ xamornʲiβ. 247 Тёняко ңэта ниʼ хаморнив. 247 Róka talpra szökkent. 247 Лиса на лапы вскочила. 248 tʲonʲako tad sanaβanda, nʲabʲijumʔ tʲemtʲaxad tad nʲamβanda, nʲabʲijumʔ indkartada juŋgu. 248 Тёняко тад санаванда, нябиюмʼ темтяхад тад нямванда, нябиюмʼ индкартада юңгу. 248 Róka ahogy ugrik, [a Medvét] úgy megragadja a torkánál, hogy annak a lélegzete is elakad. 248 Лиса как прыгнет, [Медведя] за горло как схватит, у того и дух вон. 249 - kalʲe! 249 - Кале! 249 - Furcsa! 249 - Странно! 250 βenʲekotʲar nʲudʲaβ ŋenʲiβ, βenʲekomʲi xada nʲiraβ. 250 Вэнекотяр нюдяв ңэнив, Вэнекоми хада нирав. 250 A Kutyácskád kicsi, de megölte a Kutyácskámat. 250 Твоя Собачка мала, а мою Собачку убила. 251 junajunʲi pʲodajaxama. 251 Юнаюни пёдаяхама. 251 Hadd verekedjenek meg a Lovaink. 251 Пусть Лошади наши подерутся. 252 - jekar, jet pʲodajaxama. 252 - Екар, ет пёдаяхама. 252 - Nem tudom, de hát hadd verekedjenek. 252 - Не знаю, но пусть подерутся. 253 sʲidʲa joŋgdanda nʲidaβ nʲambʲu, tʲikɨ sʲudbʲa-junar turolmansaβej sanejʔ. 253 Сидя ёңгданда нидав нямбю, тикы Сюдбя-Юнар туролмансавэй санэйˮ. 253 [Tyirnyij-Veszako-Fia] megfogja [a Jávorszarvast] a szája sarkainál, Hatalmas-Ló mennydörgő nyerítéssel ugrott. 253 [Сын-Тирний-Вэсако] держит за уголки рта [Лося], Огромная-Лошадь прыгнула с громким ржанием. 254 xaborta junamʔ sʲanpoj matʲidʲeda, mʲijomanda sʲerʔ nʲaβotɨ. 254 Хаборта Юнамʼ сянпой матидеда, миёманда серʼ нявоты. 254 A Jávorszarvas többször megütötte a Lovat, és mintha mi se történt volna, elfutott. 254 Лось ударил Лошадь несколько раз и как ни в чем не бывало пробежал дальше. 255 n jabʲijumʔ manʲiβ: 255 Н ябиюмʼ манив: 255 [Mennydörgés-Ifjú] azt mondta: 255 [Юноша-Грома] говорит: 256 - manʲtβan junamʲi xaŋaβ, pɨdxaβarʲi junarʲi xenaraxannʲu. 256 - Маньтьван Юнами хаңав, пыдхавари юнари хэнараханню. 256 - Én hívtam a Lovamat, de a tiétek elfutott. 256 - Я-то свою Лошадь позвал, а ваша-то - убежала. 257 - xajo. 257 - Хаё. 257 - Igen, elfutott. 257 - Да, убежала. 258 manʲiβ: 258 Манив: 258 Azt mondja [Mennydörgés-Ifjú]: 258 Говорит [Юноша-Грома]: 259 - tʲeda mʲakanʲi xantnʲiβamʔ. 259 - Теда мякани хантнивамˮ. 259 - Most menjünk be a házamba. 259 - Сейчас войдем в мой дом. 260 tʲonʲakor ma: 260 Тёнякор ма: 260 Rókácskád azt mondja: 260 Твоя-Лисичка говорит: 261 - tʲirnʲij-βesakoʔ-nʲu, iŋul tanʲa? 261 - Тирний-Вэсакоʼ-Ню, иңул таня? 261 - Tyirnyij-Veszako-Gyermeke, gondolsz valamire? 261 - Дитя-Тирний-Вэсако, ты о чем-нибудь думаешь? 262 - tanʲa. 262 - Таня. 262 - Gondolok. 262 - Думаю. 263 - tʲeda xantʲer ilʲe saβa? 263 - Теда хантер иле сава? 263 - Hogy szándékszol tovább élni? 263 - Как собираешься жить дальше? 264 - jekar. 264 - Екар. 264 - Nem tudom. 264 - Не знаю. 265 - xantʲer jexeran. 265 - Хантер ехэран. 265 - Hogyhogy nem tudod? 265 - Как же не знаешь? 266 masʲnʲu: inʲi ŋuʔ tanʲa. 266 Масьню: ини ңуˮ таня. 266 Nem azt mondtad, hogy utaznak a gondolataid? 266 Говорил же, что у твоей мысли путь есть? 267 nʲar mandnʲiβ: "βenʲekomd temdaxaβ". 267 Няр манднив: "Вэнекомд тэмдахав". 267 Komád azt mondja: "Megveszem azt a te Kutyácskádat". 267 Товарищ твой скажет: «Куплю-ка я твою Собачку». 268 pɨdar sʲimʲi xanʲan sʲajʔ. 268 Пыдар сими ханян сяйˮ. 268 Te engem, persze, sajnálsz. 268 Ты меня, конечно, жалей. 269 ŋamge pʲirkana mandnʲinaβ: "jekar". 269 Ңамгэ пиркана манднинав: "Екар". 269 Kis idő múltán azt mondod: "Nem tudom". 269 Через некоторое время скажешь: «Не знаю». 270 tʲeda saβaβna sɨrjin: sʲentʲaʔ mʲunʲa ŋajabej-xoroβaʔ-xoba tanʲaŋgu, βaktʲamda manetar. 270 Теда сававна сыръин: сентяʼ мюня ңаябэй-Хороваʼ-Хоба таняңгу, вактямда манэтар. 270 De te magad nézd meg jól: a pitvarban Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr [hever], [a Tehénbőr] csücskét meglátod. 270 А сам хорошо смотри: в сенях Сыромятная-Коровья-Шкура [лежать] будет, кончик этой [Шкуры] ты и увидишь. 271 mʲakandu teβɨdʔ. 271 Мяканду тэвыдˮ. 271 Odamentek a [Mennydörgés-Ifjú] házához. 271 Подошли к дому [Юноши-Грома]. 272 tarʲem janamboβna sɨsumbʲi, jadernʲiβ. 272 Тарем янамбовна сысумби, ядэрнив. 272 [Tyirnyij-Veszako-Fia] csendeskén körülnéz, mindenhol körbesétálva. 272 [Сын-Тирний-Вэсако] тихонечко так поглядывает, прогуливаясь везде. 273 xaradʔ sʲeŋtʲa sʲatanʲaŋɨ xeβxana ŋamgeβ ŋajabej-xoroβaʔ-xobaʔ βaktʲa ŋadʲi, tamna nʲarjja. 273 Харадʼ сеңтя сятаняңы хэвхана ңамгэв Ңаябэй-Хороваʼ-Хобаʼ вактя ңади, тамна няръя. 273 A pitvar bal sarkában látszik a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr sarka, még vörös. 273 В левом углу сеней виднеется уголок Сыромятной-Коровьей-Шкуры, еще красной. 274 tʲonʲagko nʲamda tabʲedada lapana. 274 Тёнягко нямда табедада лапана. 274 A Róka rámutat a mancsával. 274 Лиса показывает на нее лапой. 275 mʲatʔ tʲunʲimʔ. 275 Мятʼ тюнимˮ. 275 Bementek a házba. 275 Вошли в дом. 276 sʲamʲan ŋaβar ŋoka ŋenʲiβ. 276 Сямян ңавар ңока ңэнив. 276 Sokféle étel van. 276 Много всякой еды. 277 idʔ amge ŋamtɨma. 277 Идˮ амгэ ңамтыма. 277 Valamiféle borok állnak ott. 277 Вина какие-то стоят. 278 manʲiβ: 278 Манив: 278 [Mennydörgés-Ifjú] azt mondja. 278 [Юноша-Грома] говорит. 279 - pɨdxaβar βenʲekotʲar tanʲanʲiβ, βenʲekotʲaemʲi xadanʲidaβ, βenʲekomd temdadaβa. 279 - Пыдхавар Вэнекотяр танянив, Вэнекотяеми хаданидав, Вэнекомд тэмдадава. 279 - Neked van Kutyácskád, az én Boldogtalan-Kutyámat [az] megölte. Megveszem a tiédet. 279 - У тебя-то есть твоя Собачка, мою Несчастную-Собаку [она] ведь убила. Куплю-ка твою. 280 - xej! 280 - Хэй! 280 - Ó! 280 - Ох! 281 βenʲekotʲaemʲi parmkotʲaemʲi nʲisʲaβ ŋa, manʲ xarβabtanaβnanʲi temdaŋgodaker. 281 Вэнекотяеми пармкотяеми нисяв ңа, мань харвабтанавнани тэмдаңгодакэр. 281 Ő a komám, de ha egyszer tetszik neked, hát vedd meg. 281 Она мой товарищ, но раз уж она тебе нравится, то купи ее. 282 - xantar amge ŋedakɨ? 282 - Хантар амгэ ңэдакы? 282 - Mit kérsz hát cserébe? 282 - Что же ты просишь взамен? 283 - xandanʲi pʲelʲaβada ŋadʲi. 283 - Хандани пелявада ңади. 283 - Egy része annak, amit kérek, látható. 283 - Часть того, что я прошу, видна. 284 - xanʲana ŋa? 284 - Ханяна ңа? 284 - Hol hát? 284 - Где же? 285 nʲiraβ xanaŋgu ŋadʲxaβabta. 285 Нирав ханаңгу ңадьхавабта. 285 Ha látható, hozd ide. 285 Если видна, то возьмешь. 286 - manʲ nʲer jadβanʲi sʲerʔ manʲijeβasʲ. 286 - Мань нер ядвани серʼ маниевась. 286 - Az úton láttam meg. 286 - Я видел ее по пути. 287 pʲixʲinʲa ŋa. 287 Пихиня ңа. 287 Kint. 287 Снаружи. 288 - pʲixʲinʲa ŋa. 288 - Пихиня ңа. 288 - Kint. 288 - Снаружи. 289 manekamʲima. 289 Манэкамима. 289 Nézzük hát meg. 289 Посмотрим-ка. 290 pʲinʔ sʲajna. 290 Пинʼ сяйна. 290 Kimennek. 290 Выходят. 291 xoroβaʔ-xobamʔ nʲamada. 291 Хороваʼ-Хобамʼ нямада. 291 Ott van a Tehénbőr. 291 Хватает Коровью-Шкуру. 292 ma: 292 Ма: 292 Azt mondja: 292 Говорит: 293 - manʲ xandamʲi tʲukona ŋa. 293 - Мань хандами тюкона ңа. 293 - Ott van az, amit kérek. 293 - Вот то, что я прошу. 294 - xɨnaβa? 294 - Хынава? 294 - Hol? 294 - Где? 295 - tʲamʔ ŋeda. 295 - Тямʼ ңэда. 295 - Íme. 295 - Вот это. 296 - xantʲer meŋgur ŋajabej-xoroβaʔ-xobamʔ, βarʲeta jadanannʲu. 296 - Хантер мэңгур ңаябэй-Хороваʼ-Хобамʼ, варета ядананню. 296 - Mit csinálsz egy Nedvesre-Áztatott-Tehénbőrrel, alig mozogsz. 296 - Что будешь делать с Сыромятной-Коровьей-Шкурой, ты еле двигаешься. 297 nʲuxu-lʲembaŋgur? 297 Нюху-лембаңгур? 297 Majd vonszolod? 297 Тащить будешь? 298 - jet xɨtʲerʲi mʲinrʲeŋguβama. 298 - Ет хытери минреңгувама. 298 - Valahogy [boldogulok]. 298 - Как-нибудь [справлюсь]. 299 - jet xanaŋgu nʲiraβ, amgerʲind jej ŋenʲiβ. 299 - Ет ханаңгу нирав, амгэринд ей ңэнив. 299 - No hát, vidd cserébe azt [a Kutyácskáért]. 299 - Что ж, возьми ее взамен своей [Собаки]. 300 (nʲada nʲer manʲisʲaβ: "xaradʔ βarʔ jolʲtʲand xanʲar nʲuxulʲembʲuʔ, xaradʔ βaranʔ teβmaxadant sɨranʔ lexebtaŋgunʲiraβ, βaktʲida ŋobʔ nʲaʔ ŋet nʲimnʲa nexedaŋgud, nɨxɨ janʔ mʲiŋane, mandan: «tʲikɨ janʔ sʲimʲi xana».") - jet xanade. 300 (Няда нер манисяв: "Харадʼ варʼ ёльтянд ханяр нюхулембюˮ, харадʼ варанʼ тэвмахадант сыранʼ лэхэбтаңгунирав, вактида ңобʼ няʼ ңэт нимня нэхэдаңгуд, ныхы янʼ миңанэ, мандан: «Тикы янʼ сими хана».") - Ет ханадэ. 300 (Komája ehhez azt mondta: "A ház sarkáig, persze, vonszolod majd, de a sarokhoz érvén a hóra fekteted, a lábaidra az egyik peremét feltekered, és azt mondod: «Messzi földre vigyél el engem»".) - Vidd hát! 300 (Его товарищ до этого говорил: «До угла дома, конечно, тащить будешь, а дойдя до угла - на снег постелишь, на ноги край один натянешь и скажешь: "В далекую землю меня довези"».) - Возьми же! 301 nʲuxulʲenʲidaβ. 301 Нюхуленидав. 301 [Ő meg] elvonszolta. 301 [И он] ее потащил. 302 xaradʔ βarxana ŋajabej-xoroβaʔ-xobamʔ lʲexebtada, βakoda ŋeta nʲiʔ mesʲ manʲiβ: 302 Харадʼ вархана ңаябэй-Хороваʼ-Хобамʼ лехэбтада, вакода ңэта ниʼ мэсь манив: 302 A ház szélénél szétterítette a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőrt, és a peremét a lábaira tekerve, azt mondta: 302 У края дома расстелил Сыромятную-Коровью-Шкуру и, накинув ее края на ноги, сказал: 303 - mʲertʲa-paraŋoda janʔ sʲimʲi xana, ŋajabej-xoroβaʔ-xoba. 303 - Мертя-Параңода янʼ сими хана, ңаябэй-Хороваʼ-Хоба. 303 - A Szél-Cárjának földjére vigyél engem, Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr. 303 - В землю Царя-Ветра перенеси меня, Сыромятная-Коровья-Шкура. 304 tʲikaβaxad ŋɨlanda nʲad ŋajabej-xoroβaʔ-xoba tʲuutʲej mɨnʲim. 304 Тикавахад ңыланда няд ңаябэй-Хороваʼ-Хоба тюутей мыним. 304 Akkor alatta a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr felrepült. 304 Тогда Сыромятная-Коровья-Шкура под ним вверх и взмыла. 305 sʲid jaʔ joruβna tarʲi mʲarʲunʲiβ. 305 Сид яʼ ёрувна тари мярюнив. 305 Így lebeg az ég és a föld között. 305 Между небом и землей так и парит. 306 - jeej! 306 - Еэй! 306 - Ó! 306 - Ох! 307 mantʲβan xanʲidam, tʲonʲako parmʲelaβekotʲamʲi ŋenʲisʲaβ, nʲakotʲamʲi xajonʲiβ. 307 Мантьван ханидам, Тёняко пармелавэкотями ңэнисяв, някотями хаёнив. 307 Én így megyek, de Rókácska, akihez úgy hozzászoktam, maradt. 307 Я-то еду, а Лисичка, к которой я так привык, осталась. 308 - juŋgo. 308 - Юңго. 308 - Nem. 308 - Нет. 309 manʲ tʲukona medmʔ. 309 Мань тюкона мэдмʼ. 309 Itt vagyok. 309 Я здесь нахожусь. 310 tʲonʲakotʲa teβanda nʲinʲa tʲorʲjja ŋamdɨ ŋajabej xoroβaʔ xobaʔ nʲinʲa. 310 Тёнякотя тэванда ниня тёрья ңамды ңаябэй хороваʼ хобаʼ ниня. 310 Róka kinyújtózva ül a farkán. 310 Лиса, выпрямясь, на своем хвосте сидит. 311 sʲiβ jalʲa sʲajnaŋaxaʔ. 311 Сив яля сяйнаңахаʼ. 311 Hét napig száguldanak. 311 Семь дней мчатся. 312 sʲiβ jalʲa ŋesoŋgana tʲonʲako nʲamda maxanʲakuʔ sʲakɨbtada. 312 Сив яля ңэсоңгана Тёняко нямда маханякуʼ сякыбтада. 312 Hét nap múltán Rókácska megharapta a komáját. 312 Через семь дней Лисичка куснула своего товарища. 313 ma: 313 Ма: 313 Azt kérdi [tőle]: 313 Спрашивает [у него]: 314 - nʲernʲa sɨrŋan? 314 - Нерня сырңан? 314 - Előre nézel? 314 - Ты вперед смотришь? 315 - sɨrŋadmʔ. 315 - Сырңадмʼ. 315 - Nézek. 315 - Смотрю. 316 - nʲernʲaŋɨ jalmorʲe tʲirʲe manʲijejdʔ? 316 - Нерняңы ялморе тире маниейдˮ? 316 - Látod elöl a fehér felhőket? 316 - Белые облака впереди видишь? 317 - manʲijejan. 317 - Маниеян. 317 - Látom. 317 - Вижу. 318 - tʲikɨd tʲirʔ nʲi ŋaʔ. 318 - Тикыд тирˮ ни ңаˮ. 318 - Ezek nem felhők. 318 - Это не облака. 319 tʲikɨd mʲertʲa-paraŋodaʔ xaradʔ. 319 Тикыд Мертя-Параңодаʼ харадˮ. 319 Ez a Szél-Cárjának Városa. 319 Это Город Царя-Ветра. 320 tadxaβ ŋajabej-xoroβaʔ-xoba nʲermʲa sertʔ xamnana, tarʲem manʲ, - tʲonʲa kor ma. 320 Тадхав Ңаябэй-Хороваʼ-Хоба нермя сэртʼ хамнана, тарем мань, - Тёня кор ма. 320 Mondd, - oktatja Rókád, - Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr, érj földet a lék mellett. 320 Скажи, - наставляет Твоя-Лиса, - Сыромятная-Коровья-Шкура, приземлись возле проруби. 321 ŋajabej-xoroβaʔ-xoba nʲermʲaʔ sʲiʔ xeβanʔ ta labʲelejʔ, xartʲindʲiʔ nʲinʲa tamna xɨnbʲixʲiʔ. 321 Ңаябэй-Хороваʼ-Хоба нермяʼ сиʼ хэванʼ та лабелэйˮ, хартиндиʼ ниня тамна хынбихиʼ. 321 Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr leesik a lék mellett, és még csúsznak [valameddig]. 321 Сыромятная-Коровья-Шкура падает возле проруби, и они еще катятся [некоторое время]. 322 - tʲirnʲij-βesakoʔ-nʲu, tʲaxakuj nʲermʲaʔ sʲiʔ xeβxɨ sʲiβa tʲi ŋeda, sʲiβana xoroβand-xoba pʲiruβna ŋobkart βakanda nʲisʲ tamdla sɨrar sʲirad, salabaʔ nʲiʔ xobar lʲexebtad. 322 - Тирний-Вэсакоʼ-Ню, тяхакуй нермяʼ сиʼ хэвхы сива ти ңэда, сивана Хорованд-Хоба пирувна ңобкарт ваканда нись тамдла сырар сирад, салабаʼ ниʼ хобар лехэбтад. 322 - Tyirnyij-Veszako-Gyermeke, ott, a lék mellett van egy lapát, ezzel a lapáttal túrd szét a havat olyan nagyságban, amilyen a Tehénbőr, hogy látható legyen a jég, ott azt terítsd szét. 322 - Дитя-Тирний-Вэсако, вон, около проруби, лопата, этой лопатой разгреби снег по величине Коровьей-Шкуры, чтобы стал виден лед, тут ее и расстели. 323 xoroβand-xoba nʲiʔ ŋamdadʔ, tʲikaβaxad xart tʲirnʲij-βesakoʔ-xasaβa-nʲun ŋenʲinaβ, xart tʲenʲeβanaβa. 323 Хорованд-Хоба ниʼ ңамдадˮ, тикавахад харт Тирний-Вэсакоʼ-Хасава-Нюн ңэнинав, харт теневанава. 323 Ülj a Tehénbőrre, és onnan magadtól is tudod, hisz te vagy Tyirnyij-Veszako-Fia. 323 Сядь на Коровью-Шкуру, а уж там ты и сам знаешь, ведь ты - Сын-Тирний-Вэсако. 324 tʲonʲako xuna xenʲakɨ. 324 Тёняко хуна хэнякы. 324 Hová ment Róka, nem tudni. 324 Куда ушла Лиса, неизвестно. 325 xubtaxana nʲerdʲenʲa jalemdata ŋeβa ŋadʲimʲa, nʲerdʲenʲa nʲertʲa-lusa sʲidʲa jedmʔ mʲinʲe tʲi tona. 325 Хубтахана нерденя ялэмдата ңэва ңадимя, нерденя Нертя-Луса сидя едмʼ мине ти тона. 325 Reggel, a napfelkelte első sugaránál megláttak egy Embert, aki két vödörrel jött vízért. 325 Утром, при первой полосе рассвета они увидели Человека, идущего за водой с двумя ведрами. 326 paβejʔ nʲinʲa jedxajuda nʲida sodabalaʔ. 326 Павэйʼ ниня едхаюда нида содабалаˮ. 326 Vállrúdon vitte őket, imbolyogva. 326 Он нес их на коромысле, покачивая. 327 nʲermʲanda sertʔ xamɨ. 327 Нермянда сэртʼ хамы. 327 A jégre a lék mellett valami leereszkedett. 327 На лед возле проруби что-то опустилось. 328 sʲexerenda nʲinʲa xorkɨtʲa ŋamdɨ? 328 Сехэрэнда ниня Хоркытя ңамды? 328 Foglyocska [madár] ül az úton? 328 Куропаточка на дороге сидит? 329 xantʲer ŋeda sarmʲik? 329 Хантер ңэда Сармик? 329 Vagy miféle Állat? 329 Или что за Зверь? 330 jedxajuda jaʔ nʲakuʔ meŋajuda. 330 Едхаюда яʼ някуʼ мэңаюда. 330 A két vedrét a földre tette. 330 Два своих ведра на землю поставил. 331 - nʲamβɨ ŋebnanʲi somboj-amgarʲinnʲu, nʲedetananʲi tarana amgerʲi nʲi ŋa? 331 - Нямвы ңэбнани Сомбой-Амгаринню, недэтанани тарана амгэри ни ңа? 331 - Ha valaki elfogná ezt a Szép-Állatkát, tetszene-e a Mi-Úrnőnknek? 331 - Поймать бы этого Красивого-Зверька, может, понравится он Моей-Госпоже? 332 jedxajuda tajku mexeja nʲamɨbʲida, nʲalggrasʲetɨda. 332 Едхаюда тайку мэхэя нямыбида, нялгграсетыда. 332 Félrerakván a vödröket, üldözni kezdte [a Foglyot], elkapni nem tudja, egyre elszalasztja. 332 Поставив ведра в сторону, начал ловить [Куропатку], поймать не может - упускает ее. 333 - nʲedetamʲi sʲanakobnʲi nʲadnʲi satʲetɨ, nʲedetamʲi xorpata saβa ŋeβɨ. 333 - Недэтами сянакобни нядни сатеты, недэтами хорпата сава ңэвы. 333 - Úrnőm a játékokban fürgébb, mint én, hadd szórakozzon. 333 - Моя-Госпожа бывает в играх ловчей меня, пусть она позабавится. 334 jadmanda mʲumnʲa ŋeta xadrʲi xaja. 334 Ядманда мюмня ңэта хадри хая. 334 [Hazasietett.] A hó kavargott a lábai alatt. 334 [Он помчался домой.] Снег заклубился под его ногами. 335 - jeβej? 335 - Евэй? 335 - Hej?! 335 - Э-э?! 336 ŋob mekad amgarʲimʔ xodemʔ. 336 Ңоб мэкад амгаримʼ ходэмʼ. 336 Találtam valamilyen állatkát. 336 Я нашел какую-то зверушку. 337 - amgemʔ? 337 - Амгэмʼ? 337 - Állatkát? 337 - Зверушку? 338 - xorkɨ ŋebtaβ, ŋulʲi somboj-amgarʲi, tarta xurʲi somboj. 338 - Хоркы ңэбтав, ңули Сомбой-Амгари, тарта хури сомбой. 338 - Fogolyhoz hasonló, nagyon Szép-Állat, a tolla is gyönyörű. 338 - Похоже, Куропатка, очень Красивый-Зверек, и шерстка у него красивая. 339 - amgena tara tartʲa sarmʲik? 339 - Амгэна тара тартя Сармик? 339 - Kinek való egy ilyen Állat? 339 - Для чего такой Зверь? 340 - pɨdxaβar nʲadnʲi sʲanakobnʲiʔ sajbtasʲtɨnnʲu, nʲadnʲi taʔ pʲiruβna xanna. 340 - Пыдхавар нядни сянакобниʼ сайбтасьтынню, нядни таʼ пирувна ханна. 340 - [Szórakozásból], ő annyival fürgébb nálam, mint amilyen te voltál a játékaink idején. 340 - [Для забавы], она настолько же ловчее меня, как и ты во время наших игр. 341 - lusa nʲojdamd jurkʔ. 341 - Луса нёйдамд юркˮ. 341 - Csak az emberek ne ébredjenek fel. 341 - Как бы люди не проснулись. 342 - lusaʔ xunɨʔ. 342 - Лусаˮ хуныˮ. 342 - Az emberek alszanak. 342 - Люди спят. 343 nʲabʲi jembjej! 343 Няби ембъей! 343 [Az Úrnő] felöltözött. 343 [Госпожа] оделась. 344 ŋobkana jaljjaxaʔ. 344 Ңобкана ялъяхаʼ. 344 Elmentek. 344 Зашагали. 345 manʲijeda, ma: 345 Маниеда, ма: 345 Meglátta őket [Tyirnyij-Veszako-Fia], azt mondja: 345 [Их] увидел [Сын-Тирний-Вэсако], говорит: 346 - sʲidʲa jadna to. 346 - Сидя ядна то. 346 - Két ember jön. 346 - Два человека идут. 347 - tajkuj mena, - [nʲertʲa-lusa ma. - je. puʃkarʲeβa]. 347 - Тайкуй мэна, - [Нертя-Луса ма. - Е. Пушкарева]. 347 - Ott van - [mondta a vízért jövő Ember - E. Puskarjova]. 347 - Вот она, - [сказал ходивший за водой Человек - Е. Пушкарева]. 348 - ŋeβɨnnʲu, tarsʲi mekad ŋeβɨnnʲu. 348 - Ңэвынню, тарси мэкад ңэвынню. 348 - Látom, milyen mókásnak tűnik! 348 - Вижу, какая, оказывается, [она] забавная! 349 tʲaŋgadasaβej ŋadʲimtʲe, nʲin tʲaxaʔ panɨ takaltʲ nʲedetaja teβoda pʲada, pʲilʲi tandʲidʲesʲtɨda, ŋedarasʲtɨda. 349 Тяңгадасавэй ңадимте, нин тяхаʼ паны такалть Недэтая тэвода пяда, пили тандидесьтыда, ңэдарасьтыда. 349 A ruhaujját feltűrvén, a kabátszárnyát felhajtván Úrnője üldözni kezdte a foglyot, már-már utoléri és újra elszalasztja. 349 Засучив рукава, подоткнув полы, Его-Госпожа начала догонять куропатку, вот-вот догонит и [вновь] упускает. 350 ŋarʲi pʲinʲakuʔ. 350 Ңари пинякуʼ. 350 És így [mennek] egyre messzebb és messzebb. 350 И так все дальше и дальше. 351 tarʲemʔ nʲorakutanda xorkɨtʲar ŋajabej-xoroβaʔ-xobaʔ nʲaʔ xaja, nʲe detaja tanʲakuʔ tu, pɨda ŋajabej-xoroβaʔ-xobaʔ tʲaxaʔ ŋamdɨʔ, nʲedetaja ŋajabej-xoroβaʔ-xobaʔ nʲiʔ tarʲi tamasʲ. 351 Таремʼ нёракутанда Хоркытяр Ңаябэй-Хороваʼ-Хобаʼ няʼ хая, Не дэтая танякуʼ ту, пыда ңаябэй-Хороваʼ-Хобаʼ тяхаʼ ңамдыˮ, Недэтая Ңаябэй-Хороваʼ-Хобаʼ ниʼ тари тамась. 351 Foglyod pedig, akit az Úrnő üldöz, a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőrhöz futott, az Úrnő utána, [a Fogoly] a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőrre lépett, az Úrnő utána. 351 Твоя-Куропатка же, догоняемая Госпожой, подбежала к Сыромятной-Коровьей-Шкуре, Госпожа - за ней, [Куропатка] - на Сыромятную-Коровью-Шкуру, Госпожа - за ней. 352 tʲikaβaxad ŋajabej-xoroβaʔ-xoba tʲuutʲej pʲenej. 352 Тикавахад Ңаябэй-Хороваʼ-Хоба тюутей пенэй. 352 És akkor a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr felrepült. 352 И тогда Сыромятная-Коровья-Шкура взмыла вверх. 353 sʲenʲej tʲonʲakomda xanʲad xosa tʲikanʔ ŋajabej-xoroβaʔ-xoba ta labsara. 353 Сеней Тёнякомда ханяд хоса тиканʼ Ңаябэй-Хороваʼ-Хоба та лабсара. 353 És akkor a Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr leereszkedett oda, ahol [valamikor Tyirnyij-Veszako-Fia] találkozott Rókájával. 353 И тогда Сыромятная-Коровья-Шкура опустилась туда, где [когда-то Сын-Тирний-Вэсако] встретил свою Лису. 354 ŋetuʔ nʲi xamɨdʔ. 354 Ңэтуʼ ни хамыдˮ. 354 Mindannyian talpra szökkentek. 354 Все вскочили на ноги. 355 tʲonʲako masʲi: 355 Тёняко маси: 355 Róka azt mondja. 355 Лисица говорит. 356 - ŋajabej-xoroβaʔ-xoba tʲukoβaxad sʲan nʲi xand, tʲukod jada pʲarʲiʔ. 356 - Ңаябэй-Хороваʼ-Хоба тюковахад сян ни ханд, тюкод яда пяриʼ. 356 - A Nedvesre-Áztatott-Tehérbőr itt marad, innen menjetek gyalog. 356 - Сыромятная-Коровья-Шкура здесь останется, отсюда идите пешком. 357 manʲe jamʲi ŋenʲiβ, tʲukona xaidmʔ. 357 Мане ями ңэнив, тюкона хаидмʼ. 357 Ez az én földem, itt maradok. 357 Это моя земля, я здесь остаюсь. 358 sʲiβ jalʲa jadŋaxaʔ. 358 Сив яля ядңахаʼ. 358 Hét napig mennek. 358 Семь дней шагают. 359 nʲisʲanda mʲiβɨ xoj ŋanoβna ŋadʲimʲa. 359 Нисянда мивы хой ңановна ңадимя. 359 A tundrai csónakhoz mentek, amelyet az apja készített. 359 Дошли до тундровой лодки, сделанной его отцом. 360 jandʲexe-βesako xadejaxanda paxamana tʲeda tarpota. 360 Яндехэ-Вэсако хадэяханда пахамана теда тарпота. 360 Ebben a pillanatban a lucfenyő gyökerei közül kiemelkedik Jangyehe-Veszako. 360 В этот миг из-под корней ели Яндэхэ-Вэсако поднимается. 361 - nʲemʲi tar? 361 - Неми тар? 361 - Elhoztad a feleségemet? 361 - Ты привел мою жену? 362 - nʲer ŋedakɨ, ŋobkaβ nʲemʔ tadmʔ. 362 - Нер ңэдакы, ңобкав немʼ тадмʼ. 362 - Nem tudom, tiéd-e ez az asszony, de hoztam egy nőt, [Jangyehe-Veszako,] az asszonyt megfogta a vállánál, az alsó ajka mögé dobta. 362 - Не знаю, твоя ли это жена, но одну женщину привел, [Яндэхэ-Вэсако,] взяв женщину за плечо, забросил ее за нижнюю губу. 363 nʲemʔ nʲabʲi martʲaŋgad nʲamada, pʲibtʲinda tʲaxaʔ sakadtada ma: 363 Немʼ няби мартяңгад нямада, пибтинда тяхаʼ сакадтада Ма: 363 Azt mondta: 363 Сказал: 364 - nʲemʲi tarraβa, tʲeda sʲit ŋamdadmʔ. 364 - Неми таррава, теда сит ңамдадмʼ. 364 - Elhoztad a feleségemet, de megeszlek téged. 364 - Ты привел мою жену, но я тебя съем. 365 xadeja paxamana ŋanʲi sejʲaŋa. 365 Хадэя пахамана ңани сэйяңа. 365 Újra eltűntek a lucfenyő gyökerei alatt. 365 Вновь исчезли под корнями ели. 366 sʲenʲejndʲiʔ totrʲeβ sʲidʲa xeβxana nʲenetʲa jaβʔ-malmʔ tʲorpʲiʔ. 366 Сенейндиʼ тотрев сидя хэвхана ненэтя Явʼ-Малмʼ тёрпиˮ. 366 Ahogy akkor is, az emberek Jav-Malt hívják. 366 Как и тогда, люди вокруг взывают к Яв-Малу. 367 ŋanʲi sʲiβ jalʲa mʲiŋaβa. 367 Ңани сив яля миңава. 367 Megint hét napig megyünk. 367 Опять семь дней идем. 368 ŋanʲi tʲikɨ sʲeŋglaβandʲiʔ teβjjaxaʔ, ŋanʲi punʲaʔ pʲenjjaxaʔ, ŋanʲi xadejandʲiʔ paxa mana ŋadʲimʲaxaʔ. 368 Ңани тикы сеңглавандиʼ тэвъяхаʼ, ңани пуняʼ пенъяхаʼ, ңани хадэяндиʼ паха мана ңадимяхаʼ. 368 Elértek a múltkori éjszakázás helyére, megint felrepültek, megint a hatalmas lucfenyő tövénél voltak. 368 Пришли к месту прошлой ночевки, опять взмыли, опять появились у основания громадной ели. 369 nʲumdʲa janʔ xaβrada ma: 369 Нюмдя янʼ хаврада ма: 369 [Jangyehe-Veszako] leeresztette Fiát a földre, azt kérdezte: 369 [Яндэхэ-Вэсако] опустил Своего-Сына на землю, сказал: 370 - tʲeda jadersanʲima, tʲeda jadersanʲima, amgemʔ manesan? 370 - Теда ядэрсанима, теда ядэрсанима, амгэмʼ манэсан? 370 - Körbeutaztunk veled, mit láttál? 370 - Мы с тобой постранствовали, что ты увидел? 371 ma: 371 Ма: 371 Azt feleli [az Ifjú]: 371 Отвечает [Юноша]: 372 - maxanʲaŋɨ nʲenetʲaʔ sɨra xadxana tɨdu ŋedaraβan xarβaʔ, sʲatanʲaŋe jepdʲaxana tɨdu ŋedaraβan xarβaʔ. 372 - Маханяңы ненэтяˮ сыра хадхана тыду ңэдараван харваˮ, сятаняңэ епдяхана тыду ңэдараван харваˮ. 372 - A jobb oldali emberek a hidegtől szenvednek, alig tudták összegyűjteni a rénjeiket, a bal oldali emberek a forróságtól szenvednek, szintén alig tudták összegyűjteni a rénjeiket. 372 - Люди с правой стороны, страдая от стужи, еле успевали собирать оленей, люди с левой стороны, страдая от жары, также еле успевали собирать оленей. 373 ŋopoj tʲordu: "jaβʔ-mal, jalʲadaβa taʔ!" jaβʔ-maldu xʲibʲidʲa ŋedakɨ. 373 Ңопой тёрду: "Явʼ-Мал, ялядава таˮ!" Явʼ-Малду хибидя ңэдакы. 373 Körös-körül kiáltoztak: "Jav-Mal, szabadíts meg minket!" Jav-Mal, úgy tűnik, az őrzőjük. 373 Вокруг раздавались крики: «Яв-Мал, принеси нам избавление!» Яв-Мал, видно, их защитник. 374 ŋanʲir tʲorʲejʔ: "jaβʔ-mal!" 374 Ңанир тёрейˮ: "Явʼ-Мал!" 374 Mindenki azt kiáltotta: "Jav-Mal!" 374 Каждый кричал: «Яв-Мал!» 375 βesako manʲiβ: 375 Вэсако манив: 375 Az Öreg azt mondta: 375 Старик сказал: 376 - jaβʔ-mal - pɨdar. 376 - Явʼ-Мал - пыдар. 376 - Jav-Mal te vagy. 376 - Яв-Мал - это ты. 377 nʲit jalʲat xaβrama. 377 Нит ялят хаврама. 377 Szabadítsd meg őket a bajtól. 377 Принеси им избавление от бед. 378 nʲid xɨnumtʲalmannʲu. 378 Нид хынумтялманню. 378 Elmondtak már minden varázslatot. 378 Они уже перебрали все заклинания. 379 sʲepanda mʲulʃʲa βesako xulsotolɨ, ma: 379 Сепанда мюлшя Вэсако хулсотолы, ма: 379 Az Öreg a zsebében matatva azt mondta: 379 Старик, шаря в кармане, сказал: 380 - tʲukokotʲa xana. 380 - Тюкокотя хана. 380 - Fogd ezt. 380 - Возьми вот это. 381 tʲeda xanʲaʔ, nʲisʲand mʲamna xanʲ, nʲisʲand mʲad sʲatanʲaŋɨ xeβnʲajuʔ jeŋa mal xanta, tʲikɨ jeŋa mal sʲidʲa jaxaŋe xanta, tʲanʲana ŋobtʔ ŋadaraŋguxuʔ, tarka salʲadʲiʔ pedara ŋeŋgu, tʲuku labtejkomd ŋeβand ŋɨlʔ meire, tʲikanʔ xonain. 381 Теда ханяˮ, нисянд мямна хань, нисянд мяд сятаняңы хэвняюʼ еңа мал ханта, тикы еңа мал сидя яхаңэ ханта, тяняна ңобтʼ ңадараңгухуʼ, тарка салядиʼ пэдара ңэңгу, тюку лабтэйкомд ңэванд ңылʼ мэирэ, тиканʼ хонаин. 381 Most menj, menj az atyai házhoz, bal oldalán az atyai sátornak a szakadék egyik végét két folyó mossa, aztán összekapcsolódnak, a nyíl foka itt erdős lesz, ezt a kis dobozt tedd a fejed alá, ott aludj is el. 381 Ты сейчас иди, к отцовскому дому иди, с левой стороны отцовского чума один конец оврага двумя реками становится, затем они вместе сольются, мыс стрелки здесь лесистым будет, этот ящичек под голову положи, там и усни. 382 jalnʲim. 382 Ялъним. 382 Elment. 382 Он зашагал. 383 nʲisʲanda mʲatʔ teβɨ. 383 Нисянда мятʼ тэвы. 383 Az Apja sátrához ment. 383 Подошел к чуму Отца. 384 nʲisʲanda poj ŋutosʔ jabsod sʲidʲa ŋotalmamda ŋobtʔ ladŋaxajuda. 384 Нисянда пой ңутосˮ ябсод сидя ңоталмамда ңобтʼ ладңахаюда. 384 A hat sátor-oszlopnak szánt atyai szán mellett tapsolt a ruhaujjával. 384 Возле отцовской нарты для шестов чума хлопнул рукавами. 385 ŋeβanda nʲid ŋobʔ laxanana βaxaljʔ: 385 Ңэванда нид ңобˮ лаханана вахалйˮ: 385 A feje fölött egy hang hallatszott: 385 Над головой послышался голос: 386 - puxutʲa, xɨnʲana xajan? 386 - Пухутя, хыняна хаян? 386 - Asszony, hová mentél? 386 - Жена, куда ты подевалась? 387 manʲ sʲiβ nuʔ tʲaxana xajadmʔ. 387 Мань сив нуʼ тяхана хаядмʼ. 387 Hét ég mögé mentem. 387 Я ушел за семь небес. 388 puxutʲa ŋɨlnʲad βaxalmonda: 388 Пухутя ңылняд вахалмонда: 388 Hallani, ahogy Öreganyó szólt lentről. 388 Слышится, как Старуха внизу заговорила. 389 - βesako, manʲ sʲiβ serʲerʔ tʲaxana xajadmʔ. 389 - Вэсако, мань сив сэрерʼ тяхана хаядмʼ. 389 - Férj, hét fagyott föld mögé mentem. 389 - Муж, я ушла за семь вечных мерзлот. 390 tʲuku xɨtʲer ŋeda nʲumʲi ŋesa? 390 Тюку хытер ңэда Нюми ңэса? 390 Miféle Fiunk van nekünk? 390 Что за Сын у нас? 391 nʲu taroda juŋgunnʲu. 391 Ню тарода юңгунню. 391 Mi haszna az ilyen Fiúnak? 391 Что толку от такого Сына? 392 xɨtʲer sʲidnʲiʔ βenolta, nʲudʲaju nʲuktʲamʲi saβarkajumʔ nʲuktʲamʲi - tʲonʲako nʲisʲaβ ŋa. 392 Хытер сидниʼ вэнолта, Нюдяю Нюктями саваркаюмʼ Нюктями - Тёняко нисяв ңа. 392 Ahogy elválasztott minket egymástól, Legifjabb-Fiunk - a Róka - a legjobb gyermekünk. 392 Как он нас с тобой разлучил, наш Младший-Сын - Лисица - лучший наш ребенок. 393 - puxutʲa, ŋobtʔ teββa sʲerʔ nʲinʲi xanʲ, ŋaβxɨ ilʲe memɨ mʲaʔ mʲuʔ ŋobtʔ teββa jalʲana teβorkanʲi. 393 - Пухутя, ңобтʼ тэвва серʼ нини хань, ңавхы иле мэмы мяʼ мюʼ ңобтʼ тэвва яляна тэворкани. 393 - Öreganyó, most már ne éljünk együtt, csak néha fogunk találkozni a sátorban, amelyben valamikor éltünk. 393 - Старуха, нам теперь не жить вместе, лишь изредка будем встречаться в чуме, в котором жили когда-то. 394 pɨdar janʲaŋɨ-nʲenetʲai-sʲertabadaŋe-tara, manʲe nuβʔ nʲana meŋgudmʔ. 394 Пыдар Яняңы-Ненэтяи-Сертабадаңэ-Тара, мане нувʼ няна мэңгудмʼ. 394 Te leszel az Emberek-Teremtőasszonya, én meg az égben fogok élni. 394 Ты будешь Сотворительницей-Земных-Людей, я же буду жить на небе. 395 nʲisʲanda tɨbkakotʲamda nʲama, ŋuʔ poj tola mosaβej xarβxana jadomdada. 395 Нисянда тыбкакотямда няма, ңуˮ пой тола мосавэй харвхана ядомдада. 395 [A Fiú] fogta az Apja kis fejszécskéjét, a sátornak a vörösfenyővel minden rúdját összezúzta. 395 [Сын] маленький топорик своего Отца взял, чум лиственницами через каждый шест придавил. 396 tʲikamda jadolʲeda. 396 Тикамда ядоледа. 396 A szakadékhoz ment. 396 Оврагом пошел. 397 jandʲexe-irʲinda βadʲemɨ jeŋamʔ nʲodalŋa, sʲidʲa jaxaŋe xaja, ŋobtʔ ŋadaraŋaxaʔ, pedaranʔ pakaljʔ, mal βɨŋgonʔ teβɨʔ, labtejnda nʲaβ ne, labtejmda ŋeβanda ŋɨlʔ me, xonejʔ. 397 Яндехэ-Иринда вадемы еңамʼ нёдалңа, сидя яхаңэ хая, ңобтʼ ңадараңахаʼ, пэдаранʼ пакалйˮ, мал выңгонʼ тэвыˮ, лабтэйнда няв нэ, лабтэймда ңэванда ңылʼ мэ, хонэйˮ. 397 Alvilági-Nagyapja beszélt arról, ahová két folyó folyt, aztán összeértek; bement az erdőbe, odament egy kerek tisztásra, kinyitotta a doboz tetejét, a fejét a dobozra fektette, lefeküdt aludni. 397 Его-Дед-Нижнего-Мира говорил о нем, оттуда две реки потекли, затем вместе слились; вошел в лес, подошел к круглой поляне, крышку ящика открыл, голову на ящик положил, спать лег. 398 nʲemada xaja. 398 Немада хая. 398 Felébredt. 398 Проснулся. 399 xaradʔ mʲunʲa xonʲoβɨ, mʲertʲa-paraŋoda-nʲe-nʲu nʲedanda tara, jaβʔ-malŋe xaja. 399 Харадʼ мюня хонёвы, Мертя-Параңода-Не-Ню неданда тара, Явʼ-Малңэ хая. 399 Látja, hogy egy házban alszik, és a felesége a Szél-Cárjának-Lánya. Jav-Mallá vált. 399 Видит, что спит он в доме, а жена его - Дочь-Царя-Ветра. Яв-Малом стал.