1 xalʲamʔ perma 2 jalʲamdoʔ tarʲemʔ jadabtambʲidoʔ 3 Ӈaβeʔ pʲirkana ijulʲ irɨʔxana nʲabʲimdʲej nɨlanaβa jadʲaxana jortʲiʔ ӈarka jadʲa ӈeβasʲ me. jamalxana ilʲenaʔ, manzaranaʔ tʲikɨ jalʲamʔ saʦʲ jadabtamba perӈadoʔ. tandajaʔ manzajanʲiʔ sʲerʔ, xanzʲer nʲeneʦɨjeʔ ilʲeβamʔ manemanzʲ jaӈerʦadamzʲ. xanzʲerʔ manzaraβamdoʔ, ӈamgemʔ permandoʔ tʲeda sʲerokuta sʲerʔ padaβasʲ. 4 prʲiuralʲskoj rajonxana jortʲa ӈoka. aksarka xarad nʲajuβʔ tolʲoda xadʲa zaβodʔ jedʔ manzaraʔ. tad ӈanʲidoʔ ao "bajdaraʦkoj" soβxozanʔ tolɨʔ. tʲuku jaderomaxananaʔ toβapogolmʔ nʲabʲi ʨapajeβskmʔ nʲubʲeta xardakoxoʔ nʲaʔ teβorӈadamzʔ. tʲuku poxoʔna ilʔ tojena. nʲudʲako xardakoxoʔna nʲeneʦɨjeʔ ӈokajumʔ pʲelʲadoʔ manzajasʲipoj ӈamdɨʔ. taӈɨ irɨxanaʔ xalʲakodamdoʔ xadabʲiʔ. Ӈarka xardaxatʔ turta luʦaxaʔ mʲirdapʲidoʔ. tʲuku poxoʔ na tarʲemʔ ilʲe ӈanʲiʔ nʲi sʲerosʔ. xalʲamʔ sʲanda inspʲekʦɨjaxana manzaranaʔ padarʦɨpoj xalʲamʔ xadabadʲiʔ nʲaʔmarpʲidoʔ. tandajaʔ ӈarka xardaxatʔ turtaʔ xalʲamʔ sʲanda inspʲektorʔ ӈoka ixʲindʲoʔ xanʲenamʔ nʲaʔmasʲ. prʲiuralʲskoj rajonxana manzarana nʲikolaj andrʲejeβnʨ βɨlko masʲ: 5 - tandajarkaʔ βeβa sʲerkad nʲeneʦɨjeʔ ӈedejnaʦʔ. βatosaβej padaroʔ teβradamzʲ. nʲenej nʲeneʦʲaʔ, xabʲiʔ mʲirʦɨpoj xaledoʔ nʲidʲoʔ mʲipaӈguʔ. luʦaʔ temdabaӈgudoʔ. tʲikɨ padarʔ mʲirtʲa jurʔ jesʲa. xanʲana xalʲamʔ xadabaβada ӈanʲiʔ padɨ. tʲedarʲiʔ tʲikɨ padronʲiʔ susaʦʲ. Ӈarka xardaxad tʲanʲoβna ӈedabtaβɨʦʲ. xalʲamʔ xadaba βatosaβej padartʔ xarβana tamna ӈoka. 6 jortʲaӈe tolʲodaʔ nʲeneʦʲaʔ ӈodʔ saʦʲ ӈanʲiʔ nʲiʔ taӈgʔ. xalʲamʔ sʲanda inspʲektor jortʲiʔ poӈgasaβej manesarjjadaʔ. xulkosʲjedoʔ ӈanʲi tolabʲidoʔ. matkad ӈoka poӈgamʔ meʦʲ βatoda jaӈgu. taddʲikad xulkoβandoʔ jolʲʦaӈgana poӈgamʔ mojopada nʲabʲi labʲetana sʲidʲarʲiӈe ӈanondʲiʔ nʲinʲa tʲibʲobtʲiʔ tara. xalʲamʔ sʲanda jortʲiʔ ӈobʔ manʲijejdaʔ. 7 ʨapajeβskmʔ nʲubʲeta taӈoʦʲaӈgana jefʲim iβanoβʲiʨ atamanmʔ laxanakurʦʲ nʲaӈadamzʲ. pɨda saβoβna xanʲena nʲeneʦʔ. nʲeboj poʔ jormanda malӈgana jukad βata sʲidntʲet tonnʔ xalʲamʔ plaʃkoutanʔ mʲimɨzʲ. xusuβej poʔ plandoʔ jukad βata samdʲaӈg tonna pʲir. sʲita nʲadabadada, labʲetʲenadanda nʲekanda ӈarka xasaβa nʲu manzara. afanasʲij ataman tʲedaʔ ӈaʦekɨ nʲeneʦʲ. nʲeboj poʔ jortʲiʔ ӈarka jadʲa jedʔ radʲioprʲijomnʲikmʔ matomexenzʲ. tʲuku poxɨ jormaxanandʲiʔ malʲe nʲaxarʔ tonn xalʲamʔ xadaβexenzʲ. 8 jortʲiʔ poӈgana meβanʲiʔ malӈgana aksarkaxad saβa junʔ tosʲ. Ӈarka jadʲandoʔ jedʔ nʲeneʦʲaʔ jesʲadamdoʔ nʲaʔmaӈguʔ. taddʲikad pʲirdɨrӈaʔ. jortʲa ӈarka jalʲaʔ jolʲʦʲandʔ xʲibʲadoʔ ӈoka xalʲamʔ xadaӈgu, tʲikadoʔ mʲadonzej nʲaʔmaӈtu. nʲerdʲenʲadoʔ mʲirʲeta magnʲitofonmʔ jeʔejta. 9 sʲilantnj sʲemʲonoβʲiʨ tobolʲkomʔ mʲaknanda xoβasʲ. pɨda tʲikɨ jalʲaxanaʔ ӈopojʦe ӈeβadʲoβɨsʲ. mʲata tʲerʔ aksarkanʔ ӈaβranduβanzʲ xeβɨʦʲ. xadʲa zaβoddoʔ jortʲidaʔ ӈaβrakoxona tomdabaβɨdasʲ. pɨda ӈarka nʲeneʦʲ. pʲilʲiʔ jortʲaӈe manzarasʲ. xarta mʲata tʲersaβej talaβo - kazɨmskmʔ nʲubʲeta taӈoʦʲaӈgana nʲudʲako xardakoxona ilʲeʔ. tesaβej nʲeneʦʲ. Ӈarka xasaβa nʲuda tɨdaʔ perӈa. 10 xardandoʔ xeβxana pedara poӈgana taʔ tɨdo nʲaʔ amba perjjadoʔ. aksarʲuganmʔ nʲubʲeta jaxa xaraxaʔna tesaβej xabʲi malʲe ӈoka. tʲuku naraʔ salʲa jaβmʔ tʲaxanʲaʔ nʲiβedoʔ madaʔ. 11 sʲergʲej klʲimoβ nʲerɨ βadʲeʔmɨ jaxana ilʲenʲa nʲeneʦʔ. pɨda xarta ӈa. tɨda perӈa. ʨapajeβsk xardanʔ xalʲadamda xoβanzʲ jortʲaxaʔ xaʔmormɨsʲ. xusuβej poʔ tarʲemʔ nʲita nʲaʔ ilʲeʔ. tɨ pertʲa jortʲaxaʔ ӈamzadamdoʔ teβolasʲetɨ. jortʲiʔ ӈarka jalʲaxana nʲida maneʔ manzʲ ӈanʲiʔ tuta. tʲuku poxoʔ na ӈopojrʲiӈe xajurʦʲ nʲi sʲerosʔ. xombaβɨ nʲeneʦɨjenʲiʔ tarʲem ilʲeʔ. 12 βasʲilʲij serotetto padβɨ 13 ---- 14 nʲeneʦɨjeʔ il 15 sɨnʲa jaxaʔ tʲerʔ 16 sɨnʲamʔ nʲubʲeta jaxaʔ pe xojʔ sʲumb jadxad nʲudʲako loxortaӈe sʲulartaxanda salʲa jamdʔ moӈgatʲeʔe jaxaӈe ӈadara. sʲidʲa trʲimananda ilʲenʲa nʲeneʦʲaʔ xalʲarʲimʔ perӈaʔ. 17 Ӈob taӈoʦʲa nʲum jamgort. ʃurɨʃkarskoj rajonxanaʔ ӈa. sʲanɨ poʔ ӈeβakɨ, tʲeda xʲibʲaxart xardandoʔ ӈamdamanʔ nʲidʲa tʲenʲo. ilandoʔ ӈanʲi nʲaxatoʔ tasla, xarta sʲexereβnanda mʲiӈa. nʲeneʦʲaʔ jerβsʲipoj ilʲeʔ. tarana padrodoʔ oβgort xardanʔ ӈanoxana xanlejdoʔ. nʲeʔ nʲudʲoʔ mʲaknatoʔ βadabʲidoʔ. xartoʔ manzajasʲipoj ӈamdɨʔ. xanʲaӈɨdoʔ xoroβasaβej, junosaβej. xaxajada pedara xanʲedasaβej. 18 Ӈaβxɨ poxoʔna "muʒeβskoj" soβxozʔ xoroβʲiʔ sujuʔ βadabaβɨ. tamalӈgana tʲikana manzaraβɨ nʲe antonʲina pʲetlasoβa tarʲem tʲikɨ poʔ tʲenzʲebtʲembʲida: 19 - βadabadaβaʔ 100 sujosʲ. Ӈamge pʲirxana xʲibʲaxartaxana nʲinʲa taranaӈe tolejdonzʲ. malʔ xabarjjanaʦʲ... 20 Ӈabʦata xardaxa ilʲena nʲeneʦɨjedoʔ xarto pɨxɨdadoʔ jaxadʔ, pedaxad ilʲebtʲembaβɨdoʔ. xeβnʲad nʲadaӈgodamʔ iβɨ ӈatʲeʔ. nʲenoxoβaβna jadoʔ kartofʲelʲmʔ saʦʲ saβoβna βadabʲi. tʲuku poxoʔ na tarʲemʔ memɨ jadoʔ mrej ӈumganaʔ sojarej. 21 xasaβaʔ, nʲetʲoʔ, nʲutʲo nʲa xartoʔ pʲiruβnandoʔ xalʲamʔ perӈaʔ. pʲotr, marʲija pɨrɨsʲeβxaʔ, nʲumdʲiʔ βʲenʲiamʲinmʔ, nʲamdʲiʔ sʲergʲejmʔ nʲaʦʲ ӈobkana jorӈaʔ. xanʲesejdoʔ jetʲa turta tu ӈanonʔ mʲipʲidoʔ. xarto xadʲadamdoʔ xanʲaʔ xajerʲeʔ. 22 tʲuku b.ʒɨlʲinʔ tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana pʲotr pɨrɨsʲeβ mʲadʔ tʲer manʲijedaʔ. nʲabʲi sʲidʲaӈgaxana nʲandoʔ mʲindʲa tu ӈano. 23 f.βenujeβoʔ padβɨ 24 ---- 25 xalʲa perma 26 manzajamda tʲenʲeβada 27 gʲeorgʲij fʲilʲippoβ jortʲa nʲeneʦʲ. ilʲeβanda jambanʔ manzajanda jeʔ emnʲa ӈoka nʲamβeda jaӈgu. terʲi manzajamda saβoβna perӈada. Ӈabʦata ӈodʔ tarʦʲarʲi nʲeneʦɨjenaʔ jaβaʔ ijaʔambʲidoʔ. xalʲamʔ perma nʲadandoʔ pʲerʲe. 28 gʲeorgʲij gaβrʲiloβʲiʨʔ ilanda tarʦʲa. nʲenej mʲakana poluj jaxaʔ βarxana sojaβɨ.nʲisʲaxajutaʔ nʲebʲaxajutaʔ sʲidntʲet nʲudʲiʔ ӈeβɨ. gʲeorgʲij ӈarkadoʔ. potaʔ toβa malӈgana toxolkoβanzʲ xeβɨ. bʲelojarskaxana ӈeda ʃkolamʔ jolʲʦeβɨ. tʲikɨ xardaxana xadaxajudaʔ, irʲixʲijuda toxolkoβanda malӈgana ilʲeβexeʔ. nʲudʲako ӈaʦekɨ ӈeβanda malӈgexedʔ manzara toxolambaβedʲiʔ. tunda pʲad perʦetβɨ, petaβɨ. tamalӈgɨ poxoʔna βenʲekoxonaʔ ӈedalʲoʔ pʲiʔ teβabaβɨ. 29 - Ӈedalʲormanʔ saʦʲ xarβasʲetɨdmʔ. βenonʲiʔ ӈulʲiʔ mebʲeӈaʦʲ. nʲenoxoβaβna mʲato, nʲajuβ xadrʲidoʔ mʲinzʲetɨ, - tʲedaʔ tʲikɨ jaleda tarʲemʔ tʲenzʲebtʲembʲida. 30 Ӈaʦekɨ ӈeβanda malӈgexed, ӈokaja tɨʔ tʲenʲeʔ. tʲet klassmʔ malʲemʲaxadanda βɨӈgana ilʲenʲa nʲidaʔ nʲadaba xajoβɨ. tamalӈgana nʲisʲada xaӈgulaβɨ, lʲekarʔ mʲatʔ jerʲemɨsʲ. 31 xurkarʲi manzajamʔ nʲidʲi pʲilʲusʔ. soldatӈe nʲiβɨ tara. Ӈaʦekɨ ӈeβanda malӈgana xarβ nʲid manteβɨ. maxamda meβɨ. ponʔ lʲekarʔ mʲakana jusʲidaβɨ. tʲedaʔ ӈarβomaxanda maxanda jedʲa ӈadʲibʲerʦʲ pej. xurkaβna ӈod ӈopoj jaxana mesʲ nʲidʲa pʲiras. 32 ilʲebʲej nʲeneʦʲaӈe xemʲaxadanda pprʲibtʲamʔ xoβɨ. nʲananda xajupa xeβɨ. tamalӈgana ӈɨsɨxana mʲusʲermɨ. 33 tʲeda nʲenda nʲaʔ tʲet nʲudʲiʔ. 34 fʲilʲippoβ ӈamge pʲirxana xalʲamʔ xadaba gorno - knʲazʲeβskʔ joloβaxaʔna peβɨʦʲ. puna xarsaim xardanʔ teββɨ. sʲidʲa jukad βata tʲetʲimdʲej poʔ salʲa jaβ mʲunʲa jorӈa. sɨβʔ texenataʔ mesʲ perӈa. mʲusʲerʦetɨ. 35 jeloβa jaleʔ tob xusuβej jortʲa manzajamda saʦʲ pʲasatɨda. Ӈamgert sarʲo, mʲerʦʲa ӈebta ӈod xalʲamʔ xadabasʲetɨʔ. xonʲoβdaβej, nɨlanaβdaβej manzarasʲetɨʔ. nʲanandoʔ ӈerm janaʔ taӈɨ irɨʔ xeβ ӈedara ӈesʲetɨʔ. gʲeorgʲij gaβrʲiloβʲiʨmʔ xalʲamʔ xadabaβamda tʲenzʲebtʲembaβanda malӈgana pʲisʲaʦumba masʲ: 36 - Ӈarka xadʲamʲiʔ ӈedaraβasʲ. sʲudbʲako jexenasʲ. nʲama jaʔamaβasʲ. Ӈanonʲiʔ xeβxana jabʦorʲimda ӈadʲimdʲesʲ. poӈgamʲiʔ ӈulʲi ӈadmedasʲ. 37 jertʲaʔ nʲeneʦʲ ӈaβarmʔ nʲi pʲirʲembʲu. xulkoβanda malӈgana xalʲamʔ xɨraӈgu. Ӈajabadxad saβa ӈamge jaӈgu. tʲuku poxoʔna xalʲamʔ perma sʲer tojena mʲiӈa. jortʲaʔ nʲedbʲamdoʔ tamʲinando nʲidʲo nʲamarpʲuʔ. Ӈoka irɨʔ xemʲaxad βadpoju mʲipʲidoʔ. Ӈokajumʔ pʲelʲamdo ӈaβraӈe nʲamarpʲidoʔ. 38 xarsaim xardaxana meβanʲiʔ malӈgana xalʲamʔ xadaba βato tamna jaӈgusʲ. jaxa βarxana nʲeneʦʲaʔ ӈokaʦʲ. gʲeorgʲij fʲilʲippoβ xusuβej meβaʔ sadʲa - jaβʔ nʲajuβʔ sɨlaӈgasʔ. nʲadanda pojda manzajaxanda xamʲedʲoβada ӈadʲisʲ. masʲiʔ tʲuku poʔ ӈarka xalʲamʔ nʲamaӈgodakɨ. 39 β.serotetto padβɨ 40 ---- 41 tʲonʲaӈɨ nʲiʔna il 42 mandadpatoʔ tara 43 tandajaʔ tolɨrtoʔ tʲanʲo nʲeneʦɨjeʔ sʲero taslambda sʲergʲej 44 xarʲuʨi jensʲaʔ nʲaӈɨ jaʔamnaʔ jaderӈasʲ: krasnojarsk markana ӈermʔ tʲerʔ nʲeneʦɨjeʔ nʲabʲimdʲejʔ malʲoβadoʔ ӈeβɨsʲ. eβʲenkʲijskoj okrugxana ilʲenʲiʔ assoʦɨaʦɨjadoʔ pɨdoʔ ӈodʔ tanʲaʔ. alʲitʲet nʲemtuʃkʲin sʲerm pertʲadoʔ nʲerdʲena βadamʔ memedasʲ. okrugxanandoʔ xanzʲerʔ ilʲeβamdoʔ βadʲe mɨsʲ. 45 eβʲenkʲija malʲe sʲan nʲeneʦɨje tenz nʲenej nʲeneʦʲaʔ, taβɨsʔ, mandoʔ, tasuʔ, xabʲiʔ, tuӈgosʔ ӈobanzʲer ilʲeʔ. 46 sʲergʲej xarʲuʨi, tanʲad toʔ maxadanda, okrugnaʔ padnanaxaʔ tanʲaӈɨ nʲiʔnaʔ, ilamʔβadʲeʔ ӈasɨ. 47 - pudana tʲet poxona ӈermʔ tʲerʔ tolɨrtoʔ tʲanʲo nʲeneʦɨjetoʔ ilʔ ӈadʲa βomɨ. 48 tʲaxakuj poxoʔna janaʔ ӈarka jerβʔ nʲadaӈgoβadoʔ ӈadʲsʲetɨ. tɨtoʔ ӈamzʲi, xanʲesejtoʔ xobʔ, xalʲamdoʔ mʲiʦʲ jamadoʔ. sʲeroʔ nʲesejβomaxad nʲamnando βadasʲalmaʔ. tʲedaʔ xʲibʲaxartaxana nʲiʔ taraʔ. manzajasʲβadoʔ, jabʲe iʔdmʔ permadoʔ tʲuku jalej iladandoʔ xaja. xurkarʲi xabʦʲaӈgaxaʔ xaӈganʲidoʔ ӈokmaʔ. 49 krasnojarskoj krajʔ ӈeβaxana mena alʲeksandr lʲebʲedʲ, nʲeneʦɨjeʔ nʲadabaβamʔ βadʲekaβa βadʲetarxada. okrugxaʔ sʲero pertʲaʔ xartoʔ nʲernʲaku nʲiʔ ӈaʔ. tanʲana ӈermʔ tʲer nʲeneʦʲaʔ sʲidʲa okrugxana, tajmɨrxana nʲabʲi eβʲenkʲijaʔxana ilʲeʔ. 50 tʲikaxaβaxad, tʲexe malxanda maneʦʲ, xurkaʔ ӈedakɨʔ. Ӈopojʔ turmaxana, ӈopoj jalʲaʔ βadaxatoʔ inzʲelʲeβaxana xamedʲita jaӈguʔ. manʲaʔ okrugβaʔ ӈodʔ, tʲumʲenʔ nʲaʔ pojodʲiʔ tasla tamna jaʔamӈaxaʔ. 51 tʲikanda, krasnojarskoj kraj ӈermʔ tʲerʔ nʲeneʦɨjeʔ assoʦɨaʦɨjandoʔ sjezdaxana laxanaʔmaxadandoʔ, janaʔ ӈarka jerβxaʔ, nʲenoxkoβaβna prʲezʲidʲentanʔ, βadamʔ ӈedaraβanzʲ taslaβɨʔ. xarto jandoʔ sʲero nʲaʔambadanʔ a.lʲebʲedʲanʔ laxanaʔ. tolʲftoʔ tʲanʲo nʲeneʦɨjeʔ jedʔ nʲadaӈgoβa saxamlaβɨ ӈeja. xurkarʲiʔ tabʲekoʔ zakonʔ, postanoβlʲenʲijaʔ terʲi padarkana ӈedaʔ βadaʔ nʲojaʔ ӈaʔ. okrugxaʔ nʲajuβʔ ӈedarambadaʔ jesʲaʔ jaʔ pondʔ nʲojaʔ juxurʔ. Ӈabʦakβata, prʲezʲidʲentanʔ maʔ, janaʔ ӈarka tabʲekoʔ - konstʲituʦɨjaʔ xanʲaӈɨ taslʲiroda nʲesʲejmdaʔ saβa. 52 Ӈanʲi βadʲetadoʔ - teraӈgoβa sʲerʔ. xanʲarʲiʔ nʲeneʦʲamʔ terababʔ tolɨrtoʔ tʲanʲo xʲibʲaxatʔ terabadaʔ nʲeneʦʔ zakonʔ sairmana mʲimbataʔ sʲeroʔӈa. 53 tʲikanda, sʲergʲej nʲikolajeβʲiʨ xarʲuʨi maʔ: 54 - tanʲanɨ nʲeneʦɨjeʔ ilamʔ maneʦʲ, tarʲemʔ taslaβ. toxolkoβɨ nʲeneʦɨjedoʔ, padnanʲidoʔ. radʲioxana manzaranʲido, sʲermʔ tʲenʲeβanʲido ӈopoj sʲexerenʔ tamna xʔamuβdaβej. Ӈoblad ilʔ sʲertabada nʲiʔ ӈaʔ. tad nʲernʲa mandalpato tara. 55 g.toxolʲiʔ padβɨ 56 ---- 57 pedara βadʲoda 58 tʲuku ilaӈgana, saβa sʲermʔ mʲinrʲena tʲanʲo ӈebto ӈod, tanʲa. Ӈob tarʦʲa organʲizaʦɨja "jamallʲeʃoz". gornoknʲazʲeβʃadʔ ӈedalʲodana, 59 laptana xolʲenanaʔ nʲeneʦɨjeʔ maneӈaβaʦʲ. mekad sʲerӈe tasla nʲandoʔ ӈedalejʔ janaʦʲ. Ӈamgemʔ permamdoʔ taslaβanzʲ, xʲibʲa ӈeβamdoʔ maʔnemanzʲ xajaβaʦʲ. tanʲa teβaʔ maneӈaβaʔ, "jamallʲeʃoz" nʲeneʦʲaʔ pʲakoʦɨʔ ӈabtambaβɨʔ. 60 manʲaʔ sʲiddoʔ saβoβna xonramba pʲaβaʦʲ. poӈganandoʔ 61 ӈarka jerβadoʔ kupʨinskʲij βalʲentʲin βʲaʨeslaβoβʲiʨ, ӈeβɨ. pɨda pertʲandoʔ manzajandoʔ nʲamna malʲe sʲan βadamʔ xetasʲ: 62 - tʲukona manzaranaβaʔ juʔ sʲidʲa nʲeneʦʲamaʔ. malʔ "jamallʲeʃoʒana" ӈobkana manzaraβaʔ. sʲidʲa jadʲa labtana jamʔ xasabtambada pʲiʔ ӈabtambʲiβaʔ. nʲurtʲejnaʔ nʲerkaʔ. tʲikɨ pud xadɨʔ ӈeӈgu.ʔ tʲeda ӈokajumʔ pʲelʲamdoʔ sʲertaβaʔ. tʲedarʲi ӈuda tarka jambʔ. malʲe ӈoka poʔ xemʲad nʲunaʔ nʲuʔ βadaβɨʔ pedaranaʔ pomna sʲurbʲertaʔ. tamna nʲiʔ mand, jenʲa βadaβɨ pʲaʔ ӈedakɨʔ. tʲikana xaβna nɨlanalβamʔ sʲertabʲiβaʔ. masʲi ӈanʲi poxona salʲexard tʲerʔ, mʲadondʲinaʔ nɨlanaβanzʲ turtaʔ. 63 manʲaʔ malӈe saβasʲermʔmʲinrʲeβaʔ. tʲedarʲi nʲeneʦʲaʔ nʲinʲakedoʔ xamʲedambʲuʔ. Ӈamge mʲanʔ po xemʲarʲixʲid punomda. 64 tʲuku x.jasaβejʔ tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana tʲuʔguna sʲatanʲana manʲijenaraʔ β.β.kupʨinskʲij. 65 xeβxada marʦʲxeda 66 s.ju.kumanʲoβ. Ӈɨlnʲaӈɨ sʲidʲaӈgaxana ӈaʦekɨ nʲeneʦʲaʔ βadabaβanda pʲadamdoʔ xamʲedambʲiʔ. 67 ja.marʲinʲinaʔ padβɨ 68 ---- 69 Ӈarka lʲekar laxana 70 manzajamʲiʔ menʲeβ 71 salʲexardaxana βʲera laroβna xorotetto ilʲe. pɨda ӈaʦekɨʔ lʲekaraӈe manzara. Ӈamgeʔ permamda sʲerokuta sʲerʔ βadʲeʔӈadasʲ. gazʲetanʔ padnanaβaʔ βasʲilʲij serotetto ilanda, padart padadasʲ. 72 - βʲera laroβna tʲexe paӈgar xanʲad ӈaʔ. irʲinad, nʲisʲanad xʲibʲaʔ? 73 - manʲ xarnʲiʔ jerkaramʲiʔ xorelʲaʔ. jamal janaʔ malxad ӈadmʔ. tanʲananda βebarkaʔ salʲamʔ nʲubʲeta ja tanʲa. tanʲana xorelʲa jerkarmʔ meta nʲeneʦʲaʔ tʲuku tʲendʔ ilʲeʔ. poxo jaβʔ xanʲesejmʔ perʦetɨʔ. βebarkaʔ, tʲiβtʲejʔ, nʲakmʔ xadabʲiʔ. xeβɨ poxoʔna ilʲebʦʲaʔ ӈokaʦʲ. tekoʦɨdoʔ tanʲaʔ. nʲisʲamʲiʔ, xasaβa nʲinʲiʔ, nʲekɨnʲiʔ tʲeda laxana tanʲaӈɨ jaʔamna mʲusʲarӈaʔ. jamalxana xorelʲiʔ xalmʲer sʲurpalaβa jaʔ tanʲa. jaӈga jaxana ӈa. 74 nʲebʲamʲiʔ peʔ tʲer. Ӈaβnanda tanʲad nʲarjjana luʦaxatʔ xunβɨʔ. tamalӈgana luʦaʔ tɨ marpβɨʔ. nʲebʲanʲiʔ nʲisʲa tɨdaʔ xunabtamba jamalanʔ teββɨ. tʲedaʔ laxana nʲenej nʲeneʦʲaӈgana tɨ ilʔ. tesʲipoj βɨӈgana xʲibʲaxart ilʲe nʲidʲa pʲiras. 75 - xanzʲerʔ lʲekaraӈe xesʲan? sʲaxaʔ tarʦʲaʔ iӈut xaʔamsʲan? Ӈamge lʲekarʔ manzajamʔ terasar? 76 - pʲilʲiʔ nʲeneʦɨjeʔ xabʦʲaӈgatʔ saβumdambaβanʔ xarβasʲetɨdmʔ. irʲinanʲiʔ poӈgana tadʲebʲaʔ jaӈgusʲ. malʲe matdomdʲej klassaxana toxolkoβanʲiʔ malӈgana lʲekaraӈe taxolkoβanʔ xarbʲilʲjiβaʦʲ. tamalӈgana xardaxananaʔ toxolkoda ӈaʦekexetʔ lʲekarʔ manzajamʔ mʲinrʲena organʲizaʦɨjamʔ sʲertaʦʲ. manʲ tamʲinʲiʔ tʲikanʔ pakaljjaβaʦʲ. tʲikaxana lʲekaradrʲeβʔ manzaraβaʦʲ. βɨӈgad toβɨ nʲeneʦɨjeʔ manzajaʦetɨβaʔ. mʲerʲudoʔ partontambʲiβaʦʲ, masarpʲinaʦʲ, madaxejdoʔ ser toxoʦʲaxana manombasʲetɨβaʔ. pardon xangurtaxaʔ tʲarpasʲetɨβaʔ. 77 sʲibʲimdʲej klassaxana toxolkoβanʲiʔ malӈgana nʲekanʲiʔ nʲu jaӈgumasʲ. tunʲiʔ muӈg nʲaada tʲebβɨsʲ. manʲ ӈamgexertmʔ sʲerta jaʔamadamzʲ. tamalӈgana xarnʲiʔ nʲanʲiʔ madamzʲ: 78 - lʲekaraӈe taraӈgudmʔ! sʲidntʲetʲimdʲej klassmʔ malʲemʲaxadanʲiʔ tʲumʲenʲ xardanʔ lʲekaraӈe toxolkoβanzʲ ӈedalejβaʦʲ. tanʲana sʲidʲa poʔ jamban lʲekaraӈeʔ toxolkoβanzʲ xamʲekodʲiʔ poӈgana medamzʲ. puna tʲumʲenskoj mʲedʲiʦɨnskoj instʲitutxana matadʔ poʔ jambanʔ toxolkudamzʲ. tamalӈgana Ӈermʔ tʲerʔ nʲeneʦɨjeʔ tenʒatʔ toxolkodaʔ ӈokasʲ. tajmɨrxad, arxangʲelʲsk nʲad, xantɨ-mansʲijskoj okrugxad ӈaʦʲ. toxolkoβamʲiʔ saʦʲ tojenasʲ. mʲakdanʲiʔ sʲiʔʔmʲiʔ nʲadabadamʲiʔ jaӈgusʲ. nʲinʲiʔ tetaʔ xʲibʲaʔ nʲi ӈaʔ. Ӈabʦakβata irʲimʲiʔ teta ӈeβɨsʲ. matʔ jonarʔ tɨmʔ memɨsʲ. jukad βata sʲiʔiβ nʲudasʲ. nʲarjjana luʦaʔ tɨda marmandoʔ malӈgana irʲimʲiʔ jaӈgumɨsʲ. mʲata tʲerxaʔ luʦaʔ tʲet jukadʔ βata samlʲaӈg tɨmʔ xajeβɨʦʲ. 79 toxolkoβanʲiʔ malӈgana sʲobar pʲirʲibtʲadamzʲ. Ӈokaʔ meβaʔ pʲirdɨrmanzʲ jaderʦetɨβaʔ. xanʲaӈexena nʲurtʲej jamʔ xanabasʲetɨdmʔ. sʲobarʔ ӈeβa xanʲaʔ saβasʲ. toxolkoβanʲiʔ jambanʔ ӈobkartʔ nʲidamzʲ xaӈgurʔ. 80 samblʲanzʲimdʲej toxolkoβa poxonanʲiʔ xajupa xajadamzʲ. xasaβamʲi tamalӈgana kurgan markana toxolkusʲ. instʲitutmʔ jolʲʦemaxadanʲiʔ salʲexardan ʔmanzaraβanzʲ sʲiʔmʲi ӈedaraʦʲ. okrugxɨ lʲekarʔ mʲakna ӈaʦekɨʔ polʲiklʲinʲikaxana manzara pejβaʦʲ. tʲuku tʲendʔ ӈopoj jaxana ӈaʦekɨʔ lʲekaraӈe manzaradmʔ. malʲe jukad βata sʲiʔiβ poӈe xaja. 81 - mʲat tʲerʔ xurkaʔ? 82 - tʲeda manʲiʔ tʲet nʲumʲiʔ; sʲidʲa nʲe, sʲidʲa xasaβa. βesakomʲiʔ sʲiʔmʲi saʦʲ nʲadabʲi. Ӈarka xasaβa nʲumʲiʔ, sankt-pʲetʲerburgxana ӈeda lʲekar manzajaʔ nʲujaβʔ nʲeneʦɨjeʔ toxolambada akadʲemʲijaxana toxolku. Ӈarmanda sʲerʔ lʲekaraӈe manzaraβanʔ xarβa. Ӈanʲinʲiʔ ʃkolaxana toxolkuʔ. 83 nʲurtʲej salʲexardanʔ toβanʲiʔ malӈgana mʲaʔmʲiʔ jaӈgusʲ. tamalӈgana ӈarka xasaβa nʲunʲiʔ ӈopoj podanda xajasʲ. Ӈoxoj poʔ nʲeneʦʲaʔ mʲakana ilʲeβaʦʲ. Ӈulʲiʔ saβa nʲeneʦʲaʦʔ. βesakomʲiʔ ӈoka meβa aksarkanʔ, labɨtnangʲi xardanʔ manzaraβanzʲ xaӈadonzʲ. mʲatβaʔ tanʲana taβanʔ xarβaʦʲ. manʲaʔ tʲuku tʲendʔ xanʲaxartʔ nʲiβaʦʲ xanʔ. manzajamʲiʔ sʲiʔmʲi nʲaʔambada toʔolxa ӈesʲetɨ. Ӈaʦekɨʔ polʲiklʲinʲikaxana ӈulʲiʔ saβa nʲeneʦʲaʔ nʲananʲiʔ manzaraʔ. 84 - manzara peβandʔ malӈgana sʲit nʲadabada nʲeneʦʲaʔ tanʲasa? xʲibʲamʔ tʲenʲenʔ? 85 - sʲiʔmʲi saʦʲ nadaβɨ ʨaplɨgʲina galʲina βasʲilʲjeβna. manʲ ӈarka nʲadnʲi tolabʲiβ. nʲurtʲej salʲexardxana ӈeda kombʲinatanʔ tolʲoda polʲiklʲinʲikaxana manzara pejβaʦʲ. Ӈobkana ӈoka po jambanʔ manzaranʲinzʲ. tʲeda laxana pɨda permɨ manzajamda tʲaxaʔ mʲinrʲeβ. 86 - pɨdar nʲenej nʲenanʲoʔ, nʲanadʔ manzarana lʲekarʔ xurka? tarʲemʔ tasla ӈamge nʲeneʦʲa tʲenz lʲekarʔ manzajamʔ saʦʲ pʲirӈada? 87 - manʲa ӈaʦekɨʔ polʲiklʲinʲikaxananaʔ manzaranaӈe xanʲa saβaβaʔ. poӈganana sʲaxartʔ nʲiβaʔ pojombasʲeguʔ. jukad βata sʲiʔiβʔ poʔ jambanʔ xʲibʲaxart: βeβa βadamʔ nʲanʲiʔ xetmada jaӈgu. xʲibʲaxarat nʲisʲ manʔ, manʲ nʲenej nʲedmʔ. lʲekar poӈgana nʲeneʦʲaʔ tenzmʔ nʲiβa taslambasʲetuʔ. nʲurtʲej manʲaʔ lʲekaraβaʔ. Ӈaʦekɨ perӈaβaʔ. xusuβej xʲibʲa xarta manzajamda ӈulʲiʔ saβoβna mʲinrʲebta tara. iba jaxad toβɨ jesʲamʔ sopdaʔ nʲeneʦʲaʔ ponʔ nʲiʔ pʲerʲesʲetuʔ. manʲaʔ manzajaxanaʔ ӈaʦekɨ menʲenaʔ, manzajamdoʔ saβoβna tʲenʲeβanaʔtʲikarʲiʔlʲekarane tara pʲirӈadoʔ. 88 β.serotetto padβɨ 89 ---- 90 toxolaβeda ӈoka 91 tola jukad βata nʲaxarʔ po praskoβʲjja xunzʲi ʃurɨʃkarskoj rajonxana ӈeda jamgortʔ xardaxana ӈaʦekɨʔ xabʲi βadaβna toxolambʲida. taӈoʦʲandoʔ salʲa jamd nʲaβotana parodadʔ laӈg nʲinʲa ӈa. sabʲe ӈoka nʲeneʦʲando jaӈgu. praskoβʲjjaʔ toxolambadʲidaʔ tamna tʲaxaʔ toxolkoβanzʲ oβgort xardanʔ xanlejdoʔ. tʲikɨ nʲeʔ toxolaβeda 92 ӈoka. Ӈaʦekɨʔ xarto βadamdoʔ menʲedo. 93 Ӈarkombojdoʔ jamgortanʔ teβbatoʔ sʲiddo toxolambaβɨ nʲe mʲatʔ mʲidomanzʲ xesʲetɨʔ. memanda jaledoʔ tamna ӈokaʔ. Ӈadʲjjatoʔ praskoβʲjja xunzʲiʔ mʲatteβorӈaʔ. 94 tʲuku b.ʒɨlʲinʔ tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana tʲi p.xunzʲimʔ manʲijenaraʔ. 95 x. nʲambaraʔ padβɨ 96 ---- 97 tʲonʲaӈɨ nʲinaʔ ilʔ 98 noskoʔ xardaxanaʔ 99 manʲaʔ nʲenej nʲeneʦʲaӈe kulʲturaβa mʲinrʲe βarʲeβa meӈaβaʔ. tʲonʲaӈɨ nʲinaʔ dolgano - nʲenʲeʦkoj okrugxanaʔ ӈobtʲikɨ nʲiʔ xasʲenaʔ. Ӈobʔ tarʦʲa nʲe kulʲturaxana manzarana tesʲedo larʲisa kʲimoβna. nosko ӈesɨxana kulʲturaʔ nʲamna mʲetodʲistӈe tara. nʲandaʔ gazʲetanʔ padnanaβaʔ, marʲina jar teβorӈasʲ. pɨda manzajamda tarʲemʔ βadʲeʔ medasʲ: 100 - manʲ kulʲturaxana juʔ sʲiʔ iβ po manzaradmʔ. pʲilʲi nʲerdʲe karaulxana, bajkaloβskxana mʲetodʲistӈe taradamzʲ. nʲenej nʲeneʦɨjeʔ kulʲturamʔ saβoβna toxolamba pʲaβana malӈgana, manʲ mʲinxanʲiʔ βɨӈgana ilʲenaʔ nʲeneʦɨjeʔ mʲadomana ӈedalʲorʦʲ pejβaʦʲ. Ӈamge jolʲʦʲaӈgana nosko ӈesɨnʔ ilʲeljjaβaʦʲ. xarnʲi ӈaʦekɨʔ sʲanakubʦʔ malambʲidamzʲ. tʲikɨnʲiʔ xaβna nʲeβxɨ ilʲemʲiʔ, sʲudbabʦ, jarabʦ malambʲidamzʲ. taʔ ӈanoxana jaderʦetɨdmʔ. βesako, puxuʦʲaʔ tʲenʲeβanʲidoʔ nʲanando, jaʔ ӈɨlʔ xanabʲidoʔ. Ӈadʲbʲanʲiʔ ӈarka nʲeneʦʲaӈganaʔ laxanako βarʲemʲiʔ meʦʲtɨdmʔ. xusuβexena xonrambasʲetɨnʔ. pɨdo jaʔ pʲanɨmana βadʲeʔʦetɨdoʔ. tarʲem nʲanandoʔ laxanakurtaxanʲi, xusuβej ilʲemʲamdoʔ iβxalʦetɨʔ. nʲandoʔ inzʲelʲeb, βadʲetaʔ ilandoʔ manʲ ӈanʲi memeraxamʲi ӈesʲetɨ. 101 xalʲamʔ xadabadʲiʔ xebʲidʲa jadʲaxana taӈoʦɨjemanaʔ jaderʦetɨβaʔ. xurkarʲi konkurs mʲadoʔ pomna sʲertabɨsʲetɨβaʔ. nʲenoxoβaβna tanam jaxaʔ sʲidʲa trʲimana mʲadʔ ӈoka ӈesʲetɨʔ. tanʲana ilʲenaxaʔ konʦertmʔ ӈadʲimdʲesʲetɨβaʔ. 102 Ӈadʲbʲatoʔ βɨӈgana ilʲenaʔ nʲeneʦʲaʔ xebʲidʲa jalʲamdoʔ ӈulʲi ӈatʲesʲetɨdoʔ. sɨra xardanʔ xamorpatoʔ sʲidnaʔ xonrambasʲetɨʔ, mandaʔ, taʔ ӈanʲi tuidaʔ. 103 nʲenejβana tɨʔ pertʲiʔ jadʲana ӈulʲi nʲiβaʔ xasʲena sʲetu. βɨӈgana xamorta nʲeneʦʲaʔ ӈoka ӈesʲetɨʔ. Ӈadʲbʲana nʲinaʔ majabtamba βarʲeβa 104 meʦetɨβaʔ. tʲikana kulʲturaxana manzaranaʔ ӈarka konʦertmʔ ӈabtasʲetɨʔ. Ӈopoj tʲeda tʲuʔʔu mʲindʲa nʲeneʦɨjenaʔ terʲi xasʲenaʔ. ixʲinʲa pɨdo kulʲturamʔ tamna tʲaxa nʲernʲa mʲinrʲebto tara. sʲidnaʔ ӈamgexertaxana nʲadabaβanʔ nʲiʔ xarβaʔ. xanʲaӈɨdoʔ βadaxartamdoʔ jexeraʔ. 105 Ӈamgerʲi fʲestʲiβalʲnaʔ dudʲinkaxana ӈesʲetɨʔ. manʲ ixʲinanʲiʔ βɨӈgana ilʲenaʔ nʲeneʦʲaʔ ӈanʲi tanʲa teβorpato sʲeroʔӈa. tʲeda ӈexɨ jaxana ӈa, tadtʲikad tɨdoʔ xajebabʦʲapdoʔ jaӈgu. tarʦʲa fʲestʲiβalʲxana ӈoka nʲeneʦʲaʔ tenzotoʔ sʲerʔ malʲurʦetɨʔ. mandoʔ. tuӈgosʔ, taβɨsʔ, nʲenej nʲenʦʲaʔ. seβ sʲobtasʲetɨdaʔ. xusuβemdoʔ paneβnanda tumdaӈgur. nʲenej nʲeneʦʲaӈgaβ ӈulʲi peβrʲosʲetɨʔ. manʲaʔ tarʲemʔ janamboβna kulʲturaβaʔ nʲernʲa mʲinrʲeβaʔ. 106 m.jarʔ padβɨ 107 ---- 108 paneʦɨdaʔ sʲamdaӈguʔ 109 "tʲirӈa - munoӈa, ӈamdaӈgu - munzʲaӈtu." tʲikɨ ӈamge? xanʲa, nʲenʲaӈg. βeja ӈaβormanda jeʔemnʲa nʲenzj nʲeneʦʲaʔ xurkarʲi jaʔ βaal sʲertaβɨʔ. Ӈaβnanda nʲenʲaӈgʔ pumgadʔ ӈedaraβɨdoʔ. Ӈob jaʔ βaalkana janʔ sʲerodoʔ sʲertaβanzʲ xaʔamβɨdʔ. ixʲinʲa nʲeneʦɨjeʔ jaʔ sarmʲikʔ jaebtambuβnzʲ turӈaʔ. jadʲembada numgana tɨʔ terʲi nʲi xasʲenaӈguʔ. irɨndoʔ jolʲʦemʲaxadʔ ӈanʲi pɨrdarʲi numd xanӈaʔ. tanʲana num irʲidoʔ xonrambʲida: 110 - xanzʲer jaʔ nʲana manzarasadaʔ? malʔ todaʔ? 111 nʲenʲaӈgʔ tarʲem manzʲ perӈaʔ. judʔ mʲan nʲinaʔ jaʔ nʲana xaiʔ. 112 nʲenʲaӈgʔ, ӈobtʲikɨ, jaʔ, nuʔ sarmʲik totrʲeβ num irʲiidoʔ ӈadʲimdʲeβɨʔ. nʲenej nʲeneʦʲaʔ tarʲemʔ manzʲetɨ: 113 - Ӈeβand sʲer nʲenʲaӈgʔ nʲodʔ majadambʲu xadababnandʔ - 114 xadad: 115 xanʲaӈɨ ӈaʦekɨʔ nʲenʲaӈgmʔ nʲambato todoʔ, ӈedoʔ nɨdpasʲetɨʔ. tʲikɨ pud ӈedaraӈgudoʔ. βɨӈgana ilʲenʲaʔ xurkarʲi sʲeroʔ tʲenʲeʔ. num irʲiʔ tʲikɨ nʲeneʦɨjeʔ tanarasʲetɨda. xanʲaӈɨ tesʲipoj xajosʲetɨʔ. num nʲenzʲamzʲ ӈarka jadʲembadaxana nʲenʲaӈgʔ ӈedarambsʲetɨʔ. xeʦʲalamzʲ ӈokaja tɨʔ jaʔ sʲidat sʲexedasʲetɨʔ. 116 nʲenʲaӈgʔ ӈokambatoʔ. num sʲertaβɨ ӈeβadandtoʔ nʲeneʦʲa jursʲetɨʔ. xojxana ilʲena xʲibʲiʔ xarto nʲenʲaӈgʔ pʲitarpabʦʲando tanʲa. tʲikɨ - pur. Ӈob βɨӈgana ilʲena, purʔ ӈamge toolxa ӈeβaxad tʲenʲeβa. tumʔ pʲatamaxadʔ, tu nʲiʔ jabtʲoj nʲaӈgadmʔ meӈgu. Ӈulʲi palʲ jake ӈadʲimda. nʲeʔ jakemʔ lapka, ӈopoj βadadaʔ ӈesʲetɨ: 117 - nʲenʲaӈgej, nʲenʲaӈgej pʲin, pʲinej! irʲinataʔ xadaβɨ, pʲisʲanataʔ jaxaβɨ, xadanataʔ parkβɨ, nʲebʲanataʔ sedβɨ parkaʦɨdaʔ sʲamdaӈgoβ! pʲin, pʲinej! 118 xanʲaӈexena pʲixʲinʲa tɨʔ tʲaxana purmʔ sʲertabasʲetɨʔ. Ӈamge pʲirat tɨʔ xasʲena nusʲetɨʔ. 119 panajeβsk tʲerʔ xartoʔ pardondamdoʔ sʲertaβɨʔ. pɨdoʔ ӈodʲadamdoʔ, tudakodamdoʔ. malaβanzʲ, xalʲadamdoʔ xadaβanzʲ xanpatoʔ, nʲanandoʔ ӈumgad pʲirʲeβɨ jurmʔxanlaʔ. Ӈudʲidoʔ, sʲadodoʔ joӈgadoʔ masarpʲiʔ. nʲenʲaӈgʔ nʲeneʦʲand ӈamge pʲiratʔ nʲiʔ ӈamdortʔ. 120 tadarʲi ӈɨlʲikɨnaʔ irɨdoʔ peӈgu. xanʲaxartana nʲeneʦʲ nʲiʔ xasʲenaӈgu. 121 nʲenej βadanʔ 122 marʲina jarʔ padβɨ