1 nʲeneʦɨjeʔ ilʔ 2 itʲa Ӈabtʲenʲa jaβʔ βarxana 3 tazoβskoj rajonxɨ Ӈedʲa xarad manʲaʔ okrugxananaʔ ӈulʲiʔ βarnʲaӈɨ ӈesɨӈe tolɨ. Ӈamgerʲi junʔ jetrʲi puda teβorӈaʔ. tɨ pertʲidoʔ ӈodʔ ӈobtʲikɨ xebʲidʲa jalʲamdoʔ nʲitoʔ pud meʦetɨdoʔ. 4 taslaβɨ jalʲandoʔ tos xʲibʲaxart rajondo, jerβxatʔ nʲisʲ tuʔ. xoj nʲeneʦʲaʔ ӈatʲenasʲalamzʲ mʲaknatoʔ pɨrdɨrʲiʔ ӈedalaӈgaʦʲ. Ӈanʲidoʔ tɨdoʔ xadolambuβanzʲ xaxajada mʲakʔ xanӈaʦʲ. nʲaxaromdej jalʲaʔ ӈesoӈgana ӈatʲeβɨ nʲidoʔ, jerβodoʔ teβɨdaʦʲ. 5 tʲikɨ sʲidʲa jalʲamdoʔ panaʦʲ meӈaxajudonzʲ. tarana padarkʔ tadtaӈgurӈaʦʲ. 6 xanʲaӈɨdoʔ poʔ tʲexe nʲiβɨ manʲijeβɨ nʲaxanatoʔ saӈgoβota sʲerodoʔ taslambʲiʦʲ, ӈadʲimɨ sujutoʔ nʲamna laxanakurӈaʦʲ. sobranʲijemʔ kulʲtura xarad xeβxana, xanotoʔ nʲinʲa ӈamdʲo ӈatʲedonzʲ. Ӈedalʲo pʲirdɨrmandaʔ xanodoʔ xamʲedambʲiʦʲ, sanarmanda xasaβaʔ nɨxɨdoʔ xorpʲiʦʲ. 7 pʲilʲiʔ nʲerdʲe βadamʔ rajondoʔ jerβ nʲikolaj nʲikolajeβʲiʨ xarʲuʨi meʔӈasʲ. pɨda tɨʔ pertʲiʔ nʲajuβ sʲejxana lʲimbʲika βadʲiʔ xetasʲ. manzajamdoʔ saβoβna mʲinrʲeβɨ nʲeneʦʲaӈgʔ jesʔ mʲiӈasʲ. 8 nʲabʲi βadamʔ memɨ xalʲazaβodandoʔ jerβ βalʲerʲij alʲeksʲejeβʲiʨ kalʲiganoβ. pɨda tɨʔ nertʲida, xalʲamʔ xadabadʲidaʔ saβoβna majabtejdasʲ. 9 tarʲemʔ masʲ: 10 tʲuku poʔ βɨӈgana ilʲena nʲeneʦɨjeʔ jedʔ ӈaβarʔ, meta ӈamgarʲiʔ tʲixʲindoʔ teβrejnaʦʲ. 11 jamburggazdobɨʨaʔ prʲedprʲijatʲija jerβʔ ӈamge toʔolxa mʲadonzej tɨʔ pertʲaxaʔ teβramamda βadʲeʔ ӈasʲ. 12 xexenʔ punrʲoda rossʲija ӈob xexeʔ mʲakad turta βɨӈgana ilʲena nʲeneʦɨjeʔ jedʔ saβa βadʲiʔ meʔӈasʲ. 13 sobranʲixana xojxɨ nʲeneʦʲaʔ saӈgoβota sʲerodoʔ βadʲeʔӈaʦʲ. konstantʲin pʲijakoβʲiʨ jar laxanasʲ. pɨda xetβeda βadada ӈokasʲ. morʔ mʲirʔ nʲamna, ӈamza mʲirʔnʲamna, tunʲiʔ mʲirʔ nʲamna laxanasʲ. laxarʲomda jolʲʦemʲaxanda jerβʔ xetnadoʔ βaddoʔ jaӈgusʲ. terʲi janamboβna manʲimʔ, tʲenʲeβaβaʔ. 14 tʲenʲeβabnandoʔ tʲikɨ sʲeroʔ ӈamge nʲidoʔ taslambʲuʔ? tʲikana sobranʲidoʔ jolʲʦejʦʲ. xalmʲer sʲedʲexad, nʲeneʦɨjeʔ kulʲtura xardaxana manzarana galʲina xarʲijeβnaʔ jar konkursmʔ sʲertasʲ. tʲikana ilʲibʲej pʲirʲibtʲaʔ nʲeβxɨ nʲebʲanatoʔ, nʲisʲanatoʔ paӈgmʔ βadʲeʔӈaʦʲ. sʲo meӈaʦʲ, madaβɨ matorpʲiʦʲ. xartoʔ sedβɨdoʔ manelabtambʲiʦʲ. Ӈulʲiʔ saβoβna irʲinataʔ, xadanataʔ ilamʔ sβʲetlana konstantʲinoβna jar tʲenʲeβaβeda. pɨda xarta memɨ ildarʲeβʔ βadʲeʔӈadasʲ. Ӈulʲiʔ sʲojotej nʲe jar lʲolʲa taxanoβna ӈeβɨ. memɨ sʲoda terʲi xajnasʲ. taӈok pʲirʲibtʲiʔ poӈgad mʲel nʲemʔ xoʦʲ. tʲikɨ anastasʲija tʲelʲoβna jar, pɨda tarʲemʔ masʲ. 15 - βar madaβemʲiʔ xarnʲi sedβemʲiʔ. lamp jalʲaxana madaβɨnʲi, xarnʲiʔ parkaβɨnʲi. nʲe saβamʲi nʲeβxɨ xadanʲi parkβɨ. 16 ʃkolaxana toxolkurta ӈaʦekɨʔ ӈulʲiʔ saβa konʦertmʔ maneʔ labtaʦʲ. peβsʲuma nʲanma sarʲumʲasʲ. xurkaβna ӈod Ӈedʲe jaβʔ serkana nʲeneʦʲaʔ ӈokaʦ. tanʲana xasaβaʔ, nʲeʔ ӈedalʲo pʲirdɨrӈaʦʲ. Ӈoka xanoʔ poӈgana, nʲaxatataʔ jaӈganʲa nʲe xan tanʲasʲ. xanda jerβ ӈarmerka nʲe tamara pʲetroβna jadnʲe. xanda xamʲedʲarʔ, tamna tʲexe nʲeβxɨ xadanaxatataʔ nʲanda teββɨdʔ. pɨda tarʲemʔ masʲ: 17 - saβoβna meta ӈamgerʲi ilʲeβa jambanʔ pʲerʲeӈguʔ. manʲ tamna tʲaxaʔ nʲe nʲuxunʲiʔ mʲitɨn. pɨdoʔ ӈobtʲikɨ tarʦʲa xebʲidʲa jalʲana, nʲeneʦʲaӈgʔ maneʔlabtambaӈgudoʔ. 18 xunʲana numʔ nʲeneʦɨjeʔ nʲidasʲ majabta. sarʲosʲ. jalʲa saβa jernʲa sʲobar xasaβa pʲirdɨrʦʲ pejdaʦʲ. pɨdoʔ tʲurʔ jarkɨbʲiʦʲ, tubkamʔ mojopʲiʦʲ, sʲurbʲerӈaʦʲ, xano sanarpʲiʦʲ. xusuβej poʔ nɨxɨmda saβoβna manelabtambada mʲixail tetakuʨeβʲiʨ jar ӈanʲi nʲerdʲesʲ. 19 sʲerodoʔ jolʲʦemʲaxadandoʔ mʲadonzej nʲamarpʲiʦʲ. Ӈulʲiʔ mʲerʲeta ӈedalʲoda sʲergʲej βladʲimʲiroβʲiʨ jando. anatolʲij nʲauʨiβʲiʨ nʲaʨ nʲaxadanda ӈodʲ xajabtarejʦʲ. pɨdʲiʔ mʲerʲeta "buran" nʲamӈaxanzʲ. nʲeʔpoӈgad olʲga nʲakuβna salʲindʲer ӈedalʲo samɨ. pɨda tʲelʲeβʲizormʔ nʲamasʲ. 20 xexenʔ pumrʲoda nuβ jedʔ ӈaβarʔ mʲipʲisʲ. xanʲaӈɨdoʔ ӈeβadʲoda nʲaxatoʔ jadʲembada idmʔ temdabʲiʦʲ. 21 peβsʲuma nʲana xaradʔ poӈgana sʲarda xan jaӈgusʲ. Ӈedʲe tʲerʔ tʲikɨ sʲidʲa saβa jalʲamʔ tʲidpoj madaӈaxajudonzʲ. 22 m. jar padβɨ 23 ---- 24 nʲeneʦɨjeʔ ilʔ 25 jerβʔ manzaraʔ 26 tʲuku poxɨ ӈaraʔ texeʔna saʦʲ βeβa ӈeβamda ӈokaʔ padɨbʲiβaʦʲ. tɨʔ nʲamna manzaranaʔ jerβʔ madʲe tʲenʲeβaʔ. nʲamexena tɨʔ lʲekarʔ ӈeβaxana mena n.i. stʲopkʲin nʲabʲi jamalxana ӈeda sʲelʲxozupraβlʲenʲijemʔ pʲaʔambada a.a. βajmʲer tɨ ӈesɨʔmana tʲirtʲa ӈanoxona tʲirӈaxanzʲ. "bajdaraʦkoj" soβxoz ӈesɨʔ tɨʔ manesarӈaxanzʲ. 27 tandajaʔ salʲexardaxana prʲiuralʲskoj rajonxɨ labaraβɨʔ xaradʔ jerβӈe manzarana jurʲij βʲaʨeslaβoβʲiʨ laptandʲermʔ xodamzʔ, laxanakurʦʲ nʲaʔӈaβasʲ. 28 pɨda manzajamda peraʦʲ rajonxɨ ӈarka xardanʔ, aksarkanʔ jadermɨsʲ. tanʲana ӈarka jerβndoʔ βladʲimʲir ilʲjiʨ βoronkʲinʔ nʲaʔ xanzʲerʔ nʲeneʦɨjeʔ nʲadabaβamʔ taslambʲixʲinzʲ. tʲedaʔ βɨӈgana nʲeneʦʲaʔ nʲernʲaʔ mʲusʲe jaʔmadoʔ. tɨdoʔ podʲerpadaxandoʔ monerӈaʔ. tambʲiruβna βɨnxalutaʔ. 29 jurʲij βʲaʨeslaβoβʲiʨ jerβxanda tarʲemʔ mamɨsʲ: 30 - janʲiʔ tʲerʔ nʲada taraʔ. terʲi tarʲemʔ manʲije βeβa. nʲinaʔ saʦʲ majandorӈaʔ. 31 prʲiuralʲskoj rajonandoʔ ӈarka jerβ punʲaʔ nʲiβɨ . ӈaʔ. tamʲinda rajonxɨ jerβo ӈobtʔ malejdasʲ. tasalkurӈaʦʲ. βeβa narana nʲeneʦʲaʔ taʔ meta xanxatoʔ teβra taraʔ. tanʲakuna sʲibʲemdaʔ. laxana ӈaβedoʔ ta tʲaxaʔ sʲosʲ xajodaʔ. 32 tʲikɨ jeʔemnʲa prʲiuralʲskoj rajonʔ jerβʔ xartoʔ texeʔnatoʔ mʲusʲerta nʲeneʦɨjeʔ nʲadaba pʲaʔ. tʲedaʔ labaraβɨ xaradʔ jerβ obskojmʔ nʲubʲeta xardaxad 33 samlʲaӈg tonna bʲenzʲinmʔ, juʔ tonna solʲaramʔ mʲinrʲe. tʲikɨdoʔ "jamaltransstroj" jerβʔ ӈadʲimdʲejdonzʲ. puna rajondoʔ punʲaʔ saldaӈguda. 34 bʲenzʲinm βɨӈgana ilʲenaxaʔ tʲartadoʔ. "buranxaʔna" nʲeneʦʲaʔ ӈamgerʲidoʔ nʲernʲa mʲinrʲeӈgudoʔ. masʲiʔ tʲanʲomboj texeʔna nʲenzʲelʔ ӈeӈtu. tʲuku poxoʔna bʲenzʲin xoita jaӈgu. naraʔ jolʲʦӈgana tamna tojena. nʲeneʦɨjeʔ luʦanʔ mʲipdadoʔ jaӈgu. solʲaramda βʲezdʲexodxana memanzʲ mʲinrʲeda. xʲibʲaʔ "buranada" jaӈgu, βʲezdʲexodxana nʲadabaӈguda. 35 labaraβɨʔ xardaxana ӈeda krʲestʲjjansko-fʲermʲerskoj xozʲajstβo "nadʲeʒdam" nʲubʲetaʔ jerβ anna paβloβna nʲerkagʲi nʲadaӈgoβanzʲ me. pɨda nʲaxarʔ βʲezdʲexodda. malʔ manzaraӈguʔ. βɨmna mʲusʲerta nʲeneʦɨjeʔ terʲi nʲidʲoʔ xajeӈguʔ. 36 puna, rajonxɨ jerβʔ, ӈerʲoʔ nʲana neneʦɨjeʔ ӈaβraxana nʲadaβanzʲ taslambʲidoʔ. 37 prʲiuralʲskoj rajonxana ӈoka nʲeneʦʔ tesʲipoj xajo pʲirtada. Ӈerʲoʔ ӈamzamʔ mʲirdapda tʲanʲo ӈeӈgu. tarʦʲa xʲibʲaʔ ӈaβrasʲiʔ nʲiʔ ӈamdʲodʔ. 38 Ӈulʲiʔ nʲerdʲe sʲidʲa ӈarka jerβʔ βadʲeʔӈadamzʲenʲoʔ. tʲikaxaʔ jadermandʲiʔ malӈgana majandorta nʲeneʦɨjeʔ xartʲiʔ maneʔjadʲinzʲ. Ӈobtarʲemʔ terʲe nʲixʲiʔ ӈamdʲodʔ. nʲeneʦʲaӈganaʔ taranaʔ ӈamgeʔ βatondʲiʔ sʲerʔ ӈermʔ nʲajuβʔ mʲindaʔ. 39 β. serotettoʔ padβɨ 40 tʲuku tadtʲoda sʲidʲaӈgaxana manʲijenaxajudaʔ (sʲatanʲad) a.a. βajmʲer, n.i. stʲopkʲin. 41 ---- 42 xunortaxaʔ xoӈajudonzʲ 43 krasnosʲelʲkupskoj rajonxana tandajaʔ tarʦʲa sʲerʔ tanʲaβɨsʲ. sʲidʲa toxolkoda xasaβa ӈaʦekexeʔ ixʲindʲiʔ mʲakandʲiʔ xeβanzʲ jatnalmexeʔ. nʲisʲanadʲiʔ, nʲebʲanadʲiʔ krasnosʲelʲkupskoj rajonxana sʲidoroβskmʔ nʲubʲeta xardakoxona ilʲeʔ. pedara pomna ӈarka nʲeneʦʲaʔ ʃkolaxana toxolkoda ӈaʦekexeʔ naӈedʲa nʲaxarʔ jalʲaʔ jambanʔ pʲurmexejudoʔ. 44 xasaβa judʔ nʲabʲi jukad βata ӈopojmʔ potana ӈaʦekexeʔ xunuβanzʲ saβoβna jatnaβexenzʲ. nʲanandʲiʔ saβa imbɨtadamdʲiʔ, ӈaβradamdʲiʔ sodaβexenzʲ. maj irɨʔ sʲidʲa judʔ nʲaxaromdej jalʲaxana pedara poӈgana xoβexejudonzʲ. tʲirtʲa ӈonoxona punʲaʔ ʃkolanʔ, rajonxɨ ӈarka xardaxandoʔ teβraβexejudonzʲ. Ӈerm tʲerʔ nʲeneʦɨjeʔ nʲuxuʔ pedaraʔ poӈgana ilʲeβexenzʲ. sʲejdʲiʔ nʲiβɨʔ pʲinʔ, saβaxaʔ ӈeβexenzʲ. tamalӈgana numda ӈulʲiʔ saβasʲ. nʲaxarʔ jalʲa jambanʔ sɨra xolkanasʲ. 45 tarʲemʔ sʲidʲa xasaβa ӈaʦekexeʔ jadesumbaβexenzʲ. Ӈarka nʲeneʦʲaʔ ӈoka βeβa iʔӈudmʔ xoʦʲ. nʲaxarʔ jalʲaʔ jambanʔ tʲirmandoʔ jeʔemnʲa rajonxad tarosʲiʔ ӈoka jesʲamʔ sadӈaʦʔ. 46 β. serʔ padβɨ 47 ---- 48 manzaramamda βadʲeʔӈasʲ 49 maj irɨʔ jukad βata nʲaxaromdej jalʲaxana sʲergʲej nʲikolajeβʲiʨ xarʲuʨi padnanʲiʔ, radʲioxana, tʲelʲeβʲidʲenʲijaxana manzaranʲiʔ ӈobtʔ maʔlejdasʲ. pɨda okrugnaʔ gosudarstβʲennoj duma ӈarka jerβ marʦʲxeӈe tara.. tʲiddakad rossʲija Ӈerm tʲerʔ nʲeneʦɨjeta assoʦɨaʦɨjaʔ prʲezʲidʲentӈe manzara. 50 tʲikɨ jalʲaxana pudana sʲertaβɨ sʲeroda βadʲeʔӈasʲ. ja tʲiӈgeβna ӈamge sʲerʔ xanzʲerʔ mʲimanʔ taslambʲisʲ. pɨda tandajaʔ amʲerʲika jaʔ nʲana ӈeda alʲaskaxad tosʲ. tʲikaxana tɨʔ nʲiʦʲ irʲg nʲurtʲej jalʲaxaʔna arktʲiʨeskoj soβʲetxana menaʔ nʲita nʲaʔ manzaraβanzʲ maʔlʲurmɨʔ. 51 s. xarʲuʨi soβʲetʔ manzaja nʲamna tarʲemʔ masʲ: 52 - Ӈerm tʲerʔ nʲeneʦɨjeʔ xarad saβumdambaβa jeʔemnʲa arktʲiʨeskoj soβʲet matʔ juʔ jonar ӈanʲi jaʔ paraӈoda jesʲamʔ ӈadʲimdʲeӈgu. 53 taddʲikaxad moskβaxana ӈeβɨ sjezd ӈemamʔ βadʲeʔӈasʲ. tanʲana "naʃ dom - rossʲija" organʲizaʦɨja nʲeneʦʲaʔ sjezdxana meβɨʦʲ. 54 tandajaʔ okruganaʔ gosudarstβʲennoj duma dʲeputatʔ ӈobtʔ maʔlʲuromamʔ βadʲeʔӈasʲ. saβoβna manzaraβɨʦʲ. tʲedaʔ jamalmʔ tʲumʲenskoj oblastʲxad ӈedaβanʔ xarβadoʔ. tʲikɨ sʲertoʔ ӈanʲi saʦʲ saβaβna mʲiӈa. 55 β. peʔ tʲer padβɨ 56 ---- 57 organʲizaʦɨjadamdoʔ sʲertabʲiʔ 58 okrugxɨ ӈarka markana tɨʔ nʲiʦʲ irʲg jukad βata nʲaxarodej jalʲaxana sobranʲi mʲiӈasʲ. salʲexardaxana tʲeda tʲuʔu mʲindʲa ӈaʦekɨ nʲeneʦʲaʔ xartoʔ organʲizaʦɨjamʔ sʲerta taslaʦʲ. sʲiddoʔ maʔlaβeӈe Ӈerm tʲer nʲeneʦɨjeʔ jamad-nʲuʔ naʔ ja! assoʦɨaʦɨja tarasʲ. 59 tʲikɨ jalʲaxana tɨʔ lʲekarʔ nʲajuβʔ ӈaʦekɨ toxolambadʲiʔ mʲakana maʔlʲoβɨ malʲe ӈokasʲ. tʲuʔu mʲindʲa ӈaʦekɨʔ xartoʔ organʲizaʦɨjamdoʔ sʲertabaβamdoʔ saβuӈadonzʲ. sʲiddoʔ nʲadabada organʲizaʦɨja nʲanandoʔ saʦʲ tara. 60 nʲadaӈgoβanzʲ toβɨʔ ӈarka nʲeneʦʲaʔ punʲaʔ ӈanʲi nʲiʦʲ ӈaʔ. jamalxɨ gosudarstβʲennoj dumaxana manzaranaʔ ӈanʲi toβɨʦʲ. pɨdoʔ saʦʲ nʲadaӈguʦʲ. 61 tarʲemʔ tasladonzʲ. jedej 62 ӈadʲimɨ organʲizaʦɨja xarta ӈopojӈe ilʲe nʲidʲa pʲiras. nʲernʲaʔ mʲima jeʔemnʲa ӈarka nʲa tanʲabta saβa. tarʦʲa "jamal-nʲuʔ naʔ ja!" assoʦɨaʦɨja. Ӈobʔ ӈarkadoʔ jeβaj alʲeksandr βadʲetoβʲiʨ. pɨda tʲedaʔ assoʦɨaʦɨjaʔ prʲezʲidʲentaӈe tara. 63 tʲuku poxoʔna ӈaʦekɨ nʲeneʦʲaʔ organʲizaʦɨjadoʔ jaӈgu. komsomolʲskoj organʲizaʦɨjaʔ taxaramaxad ӈobtʔ maʔlʲurʦʲ ӈeβadejdaʦʲ. tʲedaʔ tamna sobranʲimʔ meʦʲ jaʔmadoʔ. Ӈarka nʲeneʦʲaʔ nʲandoʔ maʦʲ, tʲedarʲiʔ organʲizaʦɨjadoʔ ustaβsʲipoj manzarabta sʲeroʔӈa. tɨʔ nʲiʦʲ irɨʔ pudanaxana moskβaʔ markana Ӈermʔ tʲerʔ ilʲebʲejʔ nʲeneʦɨjedoʔ sjezdanʔ maʔlʲodaʔ. tanʲaʔ nʲeneʦʔ ӈedabta tara. tanʲana saβoβna taslamaxadandoʔ, puna ӈanʲi ӈobtʔ maʔlʲo tara. ta jolʲʦӈgana organʲizaʦɨjandoʔ manzara memanda padarʔ punomdaʔ. tʲedarʲiʔ sʲero mʲinrʲenʲadamdoʔ tera tabʲedaʦʲ. tarʦʲaӈe sʲiʔiβ nʲeneʦʲamʔ teraʦʲ. sambdʲaӈgdoʔ manzajaʔ nʲajuβʔ toxolkuʔ. sʲidʲadoʔ malʲe 64 manzarana nʲeneʦʲaӈgʔ. 65 jedej ӈadʲimɨ organʲizaʦɨjandoʔ ӈudondanadandoʔ larʲisa salʲindʲermʔ teraʦʲ. pɨda salʲexardaxana tɨʔ lʲekaraӈe toxolku. marʦʲxedanda sʲergʲej xudʲimʔ taslaʦʲ. pɨda salʲexardaxana dʲeputatӈe tara. organʲizaʦɨjandoʔ sʲertaβndadaʔ ӈoka. tʲuʔu mʲindʲa ӈaʦekɨ xartoʔ ilandoʔ tʲidxalʲe nʲidʲo pʲirasʔ. sʲiddoʔ nʲadabada ӈanʲi jaӈgu. tʲeda organʲizaʦɨjadoʔ ilʲeβamdoʔ ӈobʔ manʲijeӈgudaʔ. 66 β. kanarskʲijʔ padβɨ 67 ---- 68 kulʲturaʔ ilʔ 69 sʲidʲa nʲe xurӈaxanzʲ 70 okrugnaʔ tʲiӈgɨβna ilʲenʲa nʲeneʦɨjenaʔ xarto βadamdoʔ, kulʲturamdoʔ jetrʲe nʲernʲa mʲinrʲedoʔ. tandaja puroβskoj rajoi paӈgeӈe tolʲoda tarko salʲaʔ xardaxad sʲidʲa pʲe turӈaxanzʲ. 71 jeβgʲenʲija ʃotlʲeβna zʲernoβa radʲioxana padnanaӈe tara. tʲeda pertʲa manzajamda tandajaʔ nʲamadasʲ. Ӈaβnanda sʲeӈg nosʲiʔ βadabadaӈe "bʲerxnʲe-puroβskoj" soβxoʒana manzaraβɨ. tʲikɨ manzajamda 20 poʔ mʲinreβeda. tʲikanda ӈamgemʔ padɨbaβamʔ tʲenʲeβada. 72 nʲabʲijumʔ larʲisa uikoβna ajβasʲeda. tʲeda tʲuʔu mʲindʲa ilʲebʲej lnʲe. tɨʔ lʲekar. rajonxanandoʔ tʲelʲeβʲidʲenʲijaʔ ӈadʲiβomaxad tanʲaʔ manzaralmɨ. irɨxana "xajer" programmamda nʲeneʦʲaʔ manesarӈaʔ. samburgʔ, xalʲasaβejʔ. xarampurʔ xardaxaʔna tʲenʲeβadoʔ. 73 Ӈerm tʲer nʲeneʦɨjeʔ ilam, luʦaʔ βadaβna ӈanʲiʔ βadʲeʦʲ perӈada. gazʲetanaʔ nʲamna rajonxananda tʲelʲeβʲizoruβna laxanaӈtu. 74 x. nʲambaraʔ padβɨ 75 ---- 76 g. t. ʃelkoβɨj malʲeʔ ӈoka poʔ jambaxaʔ salʲexardaxana ilʲenʲa ӈaʦekɨʔ ʃaxmataxaʔ na sʲanakoʔ toxolambʲida. pʲirdɨrmanzʲ ӈarka xaradʔ nʲana xanlejda. poӈganandoʔ ӈerm tʲer ӈaʦekɨʔ ӈanʲi tanʲaʔ. tʲuku tadtʲoda sʲidʲaӈgaxana manʲijenaxajudaʔ (sʲatanʲad). βʲitʲa salʲindʲer jar-salʲeʔ tʲer. kodʲa xarʲuʨimʔ salʲexardaxad ӈeda nʲamna sʲanako nʲaʔ ӈa. 77 x. βenujeβoʔ padβɨ 78 ---- 79 nʲeneʦɨjeʔ ilʔ 80 βadamʔ jexeraβa - majaʔ 81 sʲidʲa sʲan poʔ tʲaxana salʲexardanʔ pe xojʔ tʲaxad ӈob nʲe turӈas. pɨda jaxananda radʲioxana manzara. xanʲaӈexenaʔ tʲelʲeβʲizoruβna laxana perӈa. tamalӈgana okrugaxanandoʔ pe xoj peʔ poӈgana xartoʔ iβnʲandoʔ ilʲena nʲeneʦɨjeʔ xoβɨʔ. 82 nʲeβxɨ poxoʔna kolxozʔ sʲertabaβandoʔ malӈgana nʲeneʦɨjeʔ tɨ marpaβɨʔ. sʲejtʲo xesʲ tɨdo xunabtamba, lɨӈgadamdo pʲurʦʲ peʔ pond ӈeβadʲaromɨʔ. tʲeda laxana tarʲem ilʲeʔ. Ӈaʦekɨdoʔ xanʲaxartaxana nʲi toxolkuʔ. Ӈopojo, sʲidʲarʲi xardaxaʔ teβorӈaʔ. 83 nʲamexena manʲ ӈobtarʲemʔ toxolkoβdaβej nʲeneʦʲamʔ laxanako nʲaʔӈadamzʲ. nʲerdʲe imʲiʔ toxolkoβdaβej ӈeβanda nʲamna nʲisʲ jaderʔ. tʲedaʔ tʲikɨ nʲamʲi ӈanʲi tʲenzʲebtʲembʲiβ. nʲumda sʲemʲon stʲepanoβʲiʨ laptandʲer. xoβanʲiʔ malӈgana xanzʲer ilʲeβamda βadʲeʔӈasʲ. tarʲemʔ masʲ: 84 - manʲaʔ ӈaʦekɨnaʔ luʦaʔ βadaβna laxana jexeraʔ. Ӈesɨnʲiʔ tʲerʔ toxolkoβdaβej. nʲebʲanadoʔ, nʲisʲanadoʔ nʲiβɨdonzʲ mʲipʲuʔ. manʲ ӈod luʦaʔ βadaβna ӈanʲi jexeradmʔ. 85 xonraβ: 86 - ixʲinʲand xurka? 87 βadamʔ pertʲa luʦanʔ laxana nʲiβ pʲiras. ib, laxanaβan xarβaӈgun. nʲamʲur pʲa toolaxaӈeӈgu. tarenzʲar xanzʲerʲiʔ xanta, nʲarmaӈgaӈgunʔ. munzʲalʲiβortanʔ, ӈudʲidʔ xanʲamna tanʲamna xudɨrtaʔ. terʲi βasartan. xeβxɨ nʲarʔ ӈanʲi ӈamgexertmʔ nʲi xamʲedambaӈgu. ixʲinʲa ӈumʲiʔ βeβa ӈesʲ perӈa. majandortaraxanʔ ӈeӈgun. 88 sʲemʲen stʲepanoβʲiʨ ӈopoj nʲi ӈaʔ. βɨ jaxananaʔ toxolkoβdaβej nʲeneʦʲama ӈoka. xarto meβandomalӈgana, tarʲem βudoʔβomamdo sʲaӈadoʔ. Ӈobaӈguna salʲexardanʔ tʲiβanda pʲirtʲa ӈanomʔ ӈatʲeβanʲi sʲer, xeβxananʲiʔ ӈamdʲoda nʲe nʲaʔ laxanakulɨnʲinzʔ. nʲamʲiʔ ӈaʦekɨmʔ xomaxadanda, tʲedaʔ mʲakanda lʲekarʔ mʲinrʲeβeda. manʲ janamboβna xonraβ: 89 - Ӈamge lʲekar sʲitʔβata jaxad mʲinrʲe? 90 - βadamʔ jexeraβa - majaʔ. manʲ ӈaβnanʲi nʲebʲamʲiʔ sʲiʔmʲi marʲesʲ. xarnʲi ӈodʔ nʲidamzʲ xarβaʔ. tʲikamʲiʔ tʲedaʦej pɨjanʲiʔ ӈɨlamna ӈadʲimʲa. 91 laxanako nʲata nʲamʲiʔ ӈaʦekemda manzabtamba nʲanʲiʔ sɨlɨ, ma: 92 - nʲukʦʲamʲiʔ tʲexe malxanda toxolkoda. xusuβej 93 ӈamgemʔ tʲenʲeβaӈgu. tɨʔ ilam perpata ӈod, luʦa βadamʔ nʲamʲuxunanda tɨnzʲandarʲeβʔ sanopaӈguda. 94 tʲeda βadʲeta nʲeneʦʲaӈgajunʲiʔ malʲe idʲaxalmexeʔ. sʲemʲon stʲepanoβʲiʨ laptandʲer βadʲiʔ ӈanʲi tʲenzʲebtʲejn. 95 - manʲaʔ ӈɨsɨnaʔ ӈaʦekɨʔ tʲuku poʔnʲurtʲej meβaʔ toxolkoβanzʲ xanӈaʦʲ. Ӈarkandoʔ 12 poda, ʃodʲando 8 poda. Ӈarβomaxadandoʔ sʲidnaʔ totrʲeβ nʲi srabartʔ. 96 sʲemʲon stʲepanoβʲiʨ nʲudʲa ӈeβanda malӈgana βɨmna xurkarʲi luʦaʔ jadermɨʔ. manʲ ӈabtarʲem tʲikɨ poʔ tʲenʲejn. irʲijemʲiʔ manzʲetɨ: 97 - sʲaxarʲiʔ jadnamʔ manepat, tʲikar-xunorta. junotanamʔ nʲor pʲilʲus, tʲikar-pʲidʲaʦʲa. 98 βɨmna jadertaʔ manʲije xanʲaӈɨ ӈesɨ tʲerʔ ӈaxaku xanmakɨʔ. tarʲemʔ xanʲaӈɨ nʲeneʦɨjeʔ ijudʲoʔ toxolko βudoβormɨʔ. tʲeda ӈod jesʲa sʲekerɨmʔ βeӈgalambada luӈaʔ ӈoblad, sʲidladʔ ӈojak ӈadʲibʲerӈaʔ. Ӈopoj βadamʔ tʲenʲenab, xarasʲi jadertanʔ nʲeneʦʲ tamʲinanda manda: "Ӈamge nʲanand tara? tɨ ӈamzanʔ xarβabat, mʲadomanzʲ tu". 99 βada saʦʲ tarana ӈamge. toxolko nʲoxoβaʔ sʲadalarʲu. βarʲeβaʔ mekβaʔ. 100 g. toxolʲiʔ padβɨ 101 ---- 102 nʲeβxɨ ilʲemʲa 103 serotettʲiʔ xexeʔ 104 nʲenej nʲeneʦɨjeʔ ӈeβanʲij xexedoʔ-numʔ. sʲiʔiβ nʲuda todoʔ jo nʲaʔambʲi. tʲuʔuna nʲeneʦɨjeʔ toʔlaxa xʲibʲaʔ ilʲeʔ. Ӈulʲiʔ sʲamʲanʔ nʲitoʔ ӈɨlna, jaʔ nʲinʲa mena xexeʔ xanʲaӈexena manʲaʔ metaβaʔ jaxanaʔ xaʔmorӈaʔ. tʲikɨ numgana poӈgadaʔ xexeӈe xeβɨ nʲinaʔ nʲabʲimdʲej ilamʔ meʔӈaʔ. taddʲikad jaxadanaʔ talʲeβɨ xasaβa ӈaʦekɨʔ tanʲa perӈaʔ. 105 Ӈaʦekɨ ӈeβanʲiʔ malӈgana munotʲiʔ munopʔ, ӈarka nʲinʲiʔ ӈeβamʲiʔ taluβdaβej pʲinʔ sʲiʔmʲi nʲi ӈedarambasʲetuʔ. tʲikɨ sʲerʔ ӈadʲbʲata tarʦʲa, munotʲiʔ malӈgana ӈaʦekɨʔ joxosʲetɨʔ. manzʲetɨʔ xexeʔ nuβ nʲa xanlejdoʔ. tamalӈgana nʲidm punrʲosʲetu. tʲedaʔ ӈarβomaxadanʲi imʲiʔ jaderʦetɨ, tʲuʔuna sʲidnaʔ totrʲeβʔ ӈanʲi jaxanaʔ ilʲenaʔ ӈaʦekɨ xanabadakɨdoʔ. 106 Ӈopoj tarʦʲa ilʲemʲamʔ sʲaxaӈgaβ nʲebʲamʲi nʲanʲiʔ βadʲeʔӈadasʲ. tʲikɨ sʲerʔ ӈaβxɨ poxoʔna tʲiβtʲej jaxaʔ jenexanaʔ ilʲena serotetto jerkarmʔ meta nʲeneʦʲaʔ mʲakna xadkeβɨ. ilʲebʲej nʲe munotʲiʔ munolab xansosʲalβormɨ. metʲida panɨda jeʦerpaβɨ, xeβnʲaʔ xunormɨ. mʲakɨnʲidaʔ manombaβedoʔ. Ӈobӈguna nʲiβedoʔ tablaʔ. terʲe ӈamge manmʲidaʔ jeʦermɨ. nʲe sʲanamboj pʲinʔ sanaβɨʔ. Ӈobʔ sʲuramba panemda xeβnʲaʔ moβeda. sɨrtaxandoʔ nʲadoʔ nuβʔ nʲana tʲirʦʲ xeβɨ, muӈgdarʲeβ pʲejaβɨ. mʲata tʲerʔ joʔmedoʔ. 107 munotaʔ malʲe sʲan jalʲaʔ munomɨʔ. lakrʲiʔ sarʲo pud xajeromɨ. peβsʲuma nʲana xunβɨ nʲadoʔ toβɨ. parkasʲaβaxadanda sɨra, paromba mʲatʔ sakadaβɨ. mʲata tʲerʔ taslaβedoʔ, nʲedʲo saβumɨ. xasaβa juʔ irɨʔ xemʲad, nʲerdʲenʲa munotaxanaʔ ӈaʦekɨmʔ xoβɨ. Ӈaʦekɨmʔ nʲamra puxuʦʲaʔ taraβɨ. nʲe ӈaʦekekoʔ jarda jabtʲi ӈeβɨ. Ӈamge pʲirxana manʲijenaxandoʔ tʲikadoʔ manʲabeӈe xeβɨ. 108 xʲibʲaxart ӈaʦekɨmʔ xoβɨ nʲemʔ xonra jaʔamβeda. munotaʔ jolʲʦe saʦʲ munomɨʔ. manʲabe nʲe ӈaʦekɨmʔ jembamedoʔ, ӈadʲa janʔ ӈabtaβedoʔ. tedamda taslaβɨʔ, xandamda mʲiβɨʔ tamalӈgɨ poxotʔ serotetto jerkarmʔ meta nʲeneʦʲaʔ xexedandoʔ meʔӈadoʔ. 109 sʲidʲaӈgada numgana menaraxa. nʲebʲada jaʔ nʲinʲa ilʲena nʲita totrʲeβʔ ilʲeβɨ. Ӈanʲi nʲiβɨ xansosʲalβor. seβandanaӈe taralmɨʔ. jamalxana ӈobʔ saʦʲ mebʲeta tadʲebʲa ӈerxaβɨ. 110 tatʲjjana larʔ luʦaʔ βadaβna padβɨmʔ fʲedor karskʲij nʲeneʦʲa βadanʔ sʲerokuta sʲerʔ padadasʲ.