1 xalʲamʔ perma 2 serʔ ӈɨlamna poӈgarӈaʔ 3 tazoβskoj rajonxɨ "sexerʲaβm" nʲubʲeta xalʲamʔ pertʲiʔ organʲizaʦɨja tʲerʔ tʲeda serʔ ӈɨlamna poӈgarӈaʔ. Ӈokajumʔ pʲelʲadoʔ xalmʲer jaxaʔ nʲaβxana meʔ. xalmʲer sʲedʲexad jurkadβatamboj kʲilomʲetraʔ pʲirxana ӈeda jaʔ. nʲeneʦɨjedoʔ tamʲinandoʔ tazu jaβʔ serkana mʲaʦaβej ilʲeʔ. poӈgdoʔ sʲanamboj jeӈgaʔ pʲirxana pʲadɨʔ. 4 nʲenoxoβaβna xanʲesejdoʔ jaʔ nʲaʔ teβramba lɨdabtaraӈgaʔ. xanʲaӈexena mʲerʲeta "buranado" taxaӈgaʔ. 5 sulumadamdoʔ tʲikarʲixʲina xosʲ jama perӈaʔ. xurkaβna ӈodʔ tʲuku narej jaledoʔ taӈgmʔ nʲisʲ xombʲuʔ metɨdoʔ. 6 n. tesʲidaʔ padβɨ 7 ---- 8 tɨ perma 9 tɨdoʔ jaӈgarʲembʲiʔ. 10 puroβskoj rajonxɨ "βʲerxnʲe-puroβskoj" soβxozʔ tɨʔ pertʲita nuβ narejma sʲerʔ ӈaxakudtɨtoʔnʲisʲelaβa joʔ nʲaku 11 pʲadoʔ. jerj ӈesɨdoʔ pʲako pur jaxaʔ jonexanaʔ ilʲesʲetɨʔ. xoj sʲumbaxad xamorta jaxakoʔ salʲa mʲerʔ taӈoβorӈaʔ. sʲenasʲada jaxana nʲerdʲenʲa sujudoʔ ӈadʲimzʲetɨʔ. 12 Ӈob ӈesɨxana pʲetr ajβosʲedo manzara. tʲeda tʲuʔu mʲindʲa ilӈgɨ nʲeneʦʲ ӈebta ӈodʔ tɨʔ permamʔ tʲenʲeβada. Ӈaxakud jaxadʲejdoʔ xabtxat jaӈgrʲeβanzʲ mejdoʔ. sʲidʲa jaxana tɨdoʔ xadolambaβandoʔ malӈgana pʲetr ajβosʲedo tarkonzaβej letambasʲetɨ. Ӈobkart sujumʔ xadonda βarxana nʲi xajesʲetu. 13 tʲuku x. nʲambaraʔ tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana p. ajβosʲedamʔ tʲi manʲijenaraʔ. nʲabʲi sʲidʲaӈgaxana sʲisʲda pedaraʔ poӈgana ӈeda jeja mʲata. 14 n. okotettoʔ padβɨ 15 ---- 16 tɨ perma 17 narej jaxatoʔ mʲiӈaʔ 18 jaβʔ tʲaxad "jarsalʲinskoj" soβxoz ӈesɨʔ nʲabʲi pʲelʲadoʔ jar-salʲa xarad nʲajuβʔ madadoʔ. nʲerdʲenʲa tɨʔ pertʲi ӈesɨʔ ӈaβranda malʲejdʔ. porʦa-jaxa xarad xeβan teβotaʔ. Ӈanʲidoʔ jaxadɨ-jaxa mal nʲakuna meʔ. tanʲana ӈodʔ xadosʲi. Ӈerʲoj xadoxoβʔ sʲer nʲiʔ ӈaʔ, pɨβoβorӈaʔ. 19 βɨӈgɨ nʲudʲako xaradʔ pudana poxonaʔ nʲiʔ manzaraʔ. tarʦʲ xaraxanaʔ xanʲenaʔ, βesakoʔ, xartoʔ ixʲindʲo ilʲenʲa nʲeneʦʲaʔ mal ӈokaxandoʔ jar-salʲa xaradʔ xeβan mʲusʲe turӈaʔ. porʦa-jaxaʔ xaradm sʲurtʲembʲiʔ. 20 tʲikɨ xardarʲi ilʲe xai. nʲanʲ mʲata makoda sʲiβnʲa jakeda palӈe ӈadʲibʲerӈa. 21 tʲuku sɨraʔ pedarʲi nʲana jaβʔ tʲexe jaxana sɨra saʦʲ jorʲasʲ. tɨʔ xadɨrpatoʔ teβtoʔ malʲikʔ pʲisʲa mandal ӈaruβna ӈadʲsʲetɨʔ. 22 serotetto sʲergʲej saβokoβʲiʨmʔ laxanako nʲaʔӈaβasʲ. manʲ tarʲemʔ xonraβasʲ: 23 - xanzʲerʔ ilʲen, mʲat tʲer xurkaʔ, xaӈgurtar jaӈgu? tɨd xurka? 24 pɨda tarʲemʔ masʲ: 25 - manʲ nʲananʲiʔ sʲiʔmʲi tarʲemʔ xonrambada ixʲinʲanʲiʔ jolʲʦe saβa. βeβaβna nʲidmʔ ilʲeʔ. mʲanʲiʔ tʲerʔ ӈobtarʲemʔ saβaʔ. pʲiβnʲa jaderta ilʲebʦamʲi nʲenej βeβa nʲiʔ ӈaʔ. Ӈanʲi poxoʔ maneʦʲ, jaβm madaba xajoβedoʔ jaӈgu. 26 serotetto sʲergʲej marʦʲanʲiʔ nʲimna nuβ jadanʔ sɨlɨʔ. xanʲaxaβaβna idʲa jadertaʔ toʔolxa. xadrʲe ӈodʔ xeβɨ ilanda ӈanʲi ixʲindʲa xamnakɨʔ, ma: 27 - tʲuku poʔ tɨʔ xadɨrp tojanasʲ. sɨra jorʲasʲ. samlʲaӈg tʲerβa tamna saβa - sʲergʲej tarʲemʔ βaxaljjaʦʲ, - jedej poʔ jalʲaʔ punʲajuβ sɨra tamna jormasʲ. matʔ tʲerβaӈe sɨra jorad xebʔ tɨ xadɨrʦʲ nʲidʲa pʲiras. tʲikɨ xaβna iӈgnʲej tɨnaʔ perӈasʲ. xadɨrta tɨʔ paβejxaʔ sanarӈa, βejamda nʲimnarpʲi. Ӈokateβaʔ tarʲemʔ xadasʲ. Ӈeβarʲidoʔ xanla. 28 - iӈgnʲej xada βeβa ӈesa? xobada jolʲʦe mʲirʲeta ӈamgerʲi nʲiʔ ӈaʔ? 29 Ӈesɨnʲiʔ ӈeβadʲaromba meta ja saʦʲ pedara. "buranxana" ӈedalʲo xeita jaӈguʔ. 30 lambʲeta talβan xarβasʲetɨβaʔ, tarʲemʔ nʲiʔ jerʲemsʲetu. xadoβaʔ sʲurtʲembarʲi jalʲaβaʔ xesʲetɨ. 31 tʲikɨ nʲanʲiʔ pud serotetto jamrumʔ jadabtadamzʲ. pɨda "jarsalʲinskoj" soβxoz matdomdej ӈesɨm nʲaʔambʲi. 32 - jamru, ӈanʲi toroβa! xanʲa perӈarʔ, sʲaxa tosan? 33 - toroβoβ! pedarʲiʔ nʲana sɨra jorʲasʲ. pɨrʲijaxa jonexana ӈeβadʲarombʲiβaʦʲ. jedej po jalʲa punʲajuβ pedara poӈgana tɨʔ xadɨrʦʲ nʲidonzʲ pʲirasʔ. βɨndʔ βalambʲinaʦʲ. tɨnaʔ xeβdoʔ βomaʦʲ. jaβmʔ madaba malʲe sʲan teβaʔ βɨnxalɨʦʲ. xanʲaӈɨdoʔ ӈaβedana tojenana sʲexerɨmʔ pʲirdalʲedonzʲ. jaʔ tʲer nʲeneʦɨjeʔ maʔlʲoβa jalʲaʔ pud βɨnxalβɨ tɨnaʔ xadejnaʦʲ. xorolʲa dmʲitrʲij ottoβʲiʨ soβxoznaʔ jerβ sʲidʲa βʲezdʲexodmʔ ӈedaraβɨsʲ. Ӈamzʲinaʔ tʲon ӈaβraӈe xandaʔ. tamna tʲaxaʔ mʲusʲelpanaʔ sʲejnaʔ nʲiʔ tɨxɨnaӈguʔ. 34 malʲe sʲan jalʲa xemʲaxad "noβoportoβskoj" ӈesɨʔ nʲana serotetto putʲimʔ xodamzʲ. tʲikɨ nʲeneʦʲamʔ ӈaxat tʲenʲeβaβ. samblʲaӈg jud nʲajuβʔ poda jarɨʔ. pɨda sʲerta sʲerʔ taӈga ilʲenʲa nʲeneʦʲ. xarasʲiʔ patʲekarta nʲiʔ ӈaʔ. munzʲlabtʔ. nʲanʲmʔ xamanda pʲiruβna luʦaʔ βadaβna laxana pʲirӈada. 35 putʲi judʲimdʲej ӈesɨmʔ jukadβata ӈopoj poʔ nʲaʔambʲida. Ӈesɨnda tʲerʔ nʲidaʔ jetʲa sʲejxad meta βadarʲiʔ meʦʲ perӈaʔ. tɨʔ pertʲaʔ pɨda munda tʲaxaʔ nʲiʔ ӈesʲetuʔ. βadanda xamabʔ, βadada madabada nʲiʔ ӈaʔ. 36 - putʲi, sʲaxa jaβmʔ madasar? ilalʔ xurka? tɨtaʔ xeβdoʔ saβa? - tarʲemʔ xonraβ. 37 - jaβmʔ βɨʔ tʲer nʲeneʦɨjeʔ sʲanakoβa jalʲa nʲerʦʲu madaβasʲ. ilmʲiʔ nʲenej βeβaue xeta nʲiβ pʲirasʔ. nʲanʲmʲiʔ tolʲnʲiʔ nʲina tanʲa. Ӈopoj jaβʔ tʲaxana sɨraʔ βeβasʲ. jurʔ mʲan tɨnaʔ jaβ madxana xaiʦʲ. 38 laxanako nʲata nʲanʲiʔ idʲa xanʲaxaβamna jaderӈa. xaβɨ tɨda sʲejxanda jadʲemba tʲebʲertarxaʔ. 39 - Ӈaβranda malʲejβaʦʲ, βɨӈgɨ jaxanʲiʔ mʲusʲeltɨβʔ. tanʲakuj jamʲiʔ ӈoto ӈodʔ saβa, - putʲi serotetto janambakoβna tarʲemʔ ma. 40 - nara sʲit saβaβna jadabtaja. tɨdʔ sʲenz ӈejaʔ. nʲeneʦɨjedʔ nʲojaʔ xaӈgurʔ. jalʲand seβ ӈob ӈeβand nʲinʲa sʲuraja! numd nʲara parʦʲnʲeja, - lakambojta putʲinʔ sʲejxad mʲindʲa βadʲiʔ xetadmʔ. 41 - lʲeonʲid, pɨdar jolʲʦe saβa sʲermʔ perӈan. sʲidnaʔ padɨbada jaӈgosʲetɨ. tanʲaβaxadanaʔ xʲibʲaxart jexarasʲetɨ. nʲeboj poʔ nʲamgol jaxa βakna teraӈgomaβaʔ padβenasʲ. manʲ sʲiʔmʲi ӈulʲiʔ saβaβna padnabʦʲaӈgana xoβenasʲ. Ӈaʦekɨʔ tarʲemʔ maʦʲ. 42 tarʲemʔ imʔ ӈedarab manʲaʔ padnana nʲeneʦʲaӈeʔ xʲibʲarʲi xʲibʲamʔ tʲuʔu ilɨbʲiβaʔ. manzajaxandoʔ puna βɨ tʲerʔ pojatʲebʲerӈaʔ. 43 lʲeonʲid xudʲi padβɨ 44 ---- 45 nʲeneʦɨjeʔ ilʔ 46 jaβaʔ letambaxaβaʔ 47 tʲelʲeβʲidʲijaxana manzarana nʲaβaʔ majʲa japtʲik prʲiuralʲskoj pajonxɨ aksarka xardaxana xanӈasʲ. tanʲana malʲe sʲan nʲeneʦʲamʔ jadabtaβɨsʲ. laxanako nʲamɨdasʲ. ilandoʔ padnana nʲaxanaʔ sʲerokuto sʲer βadʲeʔmxdonzʲ. tʲedaxanʲaӈedo xanzʲerʔ ilʲe tolʲejda.ʔ 48 - pɨdar nʲuml ӈamge? 49 - nʲikolaj laptandʲer. 50 - nʲusaβen? 51 - nʲunʲiʔ tanʲaʔ. 52 - toxolku? 53 - toxolkoβa ӈar nʲiʔ naʔ xartoʔ ilʲeʔ. 54 - tesaβej nʲeneʦʲa? 55 - pʲiruβnandoʔ tesaβejʔ. 56 - tʲeda βesakoʔ ӈedakɨ? 57 - manʲrʲin βesako jesʲam nʲaʔmarpʲiβ. 58 - xarʲe ilʲeβa xurka? saӈgoβoӈa? sʲibʲa? 59 - saӈgoβota toʔolaxa nʲiʔ ӈaʔ Ӈaβradaβaʔ, nʲanana tarana ӈamgarʲidβa xeβnʲad nʲiβaʔ xaj. xarnaʔ ӈjurӈaβa. 60 tʲeda tʲuʔu mʲindʲa ӈaʦekɨ nʲeneʦʲaʔ nʲenej ilandoʔ tʲenʲeβadoʔ? 61 - βɨӈgana ilʲenaxaβ ilamʔ tonʲeβado. Ӈaʦekɨ βɨna tanaӈgu, mʲirʦʲ toxoda padko tʲenʲeβaӈgu. nʲe ӈaʦekɨ xarta sedjita padko tanʲaӈgu. nʲebʲamda ӈamgarʲi ӈamgexena nʲadabaӈguda. texenaʔ mena nʲeneʦʲaʔ ilanda xanzota. 62 - pɨdar xʲibʲan? 63 - manʲ jefʲim okotettamʔ nʲubʲeӈadmʔ. tʲeda βesako jesʲan tamna teβuβdaβexdmʔ. manzaradm. tɨʔ pertʲaӈe taradm. 64 - tʲuku xardaxana tʲenʲeβana nʲidʔ xojad? 65 - manʲzʲaβ tʲenʲeβana nʲamʲiʔ saʦʲ ӈoka. xanʲaӈɨdoʔ manzara nʲa mɨnʲiʔ. tamna tʲaxa nʲudʲo tʲenʲeβadm. 66 - sʲan poʔ manzaran? 67 - "bajdaratskoj" soβxozxana njortʲej ӈesɨxana tɨʔ perӈadm. tanʲa teβmamʲi malʲe sʲan poӈe xaja. ponʔ manzaradm. 68 - βɨӈgana ӈaβxɨ poxoʔ tasla, xurka? 69 - Ӈaβxɨ poxoʔ maneʦʲ, ilʔ saӈgoβorӈa. tʲeda nʲeneʦʲaʔ jesʲasʲiʔ. nʲedbʲamdo nʲidoʔ nʲaʔmarnʲuʔ. soβʲetskoj ilaʔ malʲgana ӈopoj jalʲa tʲaxa jesʲad nʲidoʔ tatʔ, tʲikɨ xʲibʲaʔ jerʲemʲa. tamalӈgɨ labkaxananaʔ xusuβej ӈamgeβaʔ tanʲasʲ. xanamd ladta ӈesondʔ pendar. sʲajandan - ӈedalejanʔ. tʲedaxaβ tʲuku ilam jaiβ xamʲedambʲu. tandaja nɨlanadamzʲ. kontoran jesʲadamʲi xamanzʲ sʲanʔ xenʲakedm. nʲanʲi ma: "Ӈaβedʔ xaӈan?! nʲaguβandar jaӈgu!" 70 - manzaramar jaӈgu? 71 salʲjiʔ nʲajuβ nʲidʲo tolabʲuʔ. manʲ tʲikamda nʲiβʔxamʲedambʲu. jekar pojoltambʲidoʔ. puxuʨanʲiʔ ӈanʲi jesʲada jaӈgu. 72 - Ӈaβarm tambdakɨ? 73 - Ӈamgexetmʔ ӈulʲi nʲi tambʲuʔ. xanzʲer taʔ tʲaxa xandanakeβaʔ. 74 - Ӈamgemʔ ӈaβorʦʲ ilʲeda? 75 - xart ӈamgekoʦʲamd taj mʲitan. teβaʔ jaӈgodasʲ - xaӈguβaʦʲ. 76 - tɨdaʔ xurkaʔ ӈesaʔ? 77 - Ӈaβnanʲiʔ nʲaxar irɨ salʲexardxana tɨ lʲekaraӈe toxolkudamzʲ. sʲiʔmʲi βadaβɨ irʲimʲiʔ ma: "toxolko ӈeβadad. tekoʦɨtʔ nʲamna irʔ jaderӈaja." tʲeda ӈod tɨʔ xabʦʲamʔ tʲenʲeβaβ, xamʲedambʲiβ. medʦʲa xabʦʲaʔ ӈaxatʔ tanʲa. tʲeda xanʲaӈexena xaӈgurta tɨʔ tʲiβmʔ tamna xaʔaβra nʲir pʲirat. manʲ ixʲinanʲiʔ tarʦʲa, xoj nʲimna xurkarʲi maʃɨnʔ jaderӈanʲo, nʲadandoʔ xajurta jurʔ jake, bʲenzʲin, solʲara terʲe nʲi pulaӈgʔ. tʲikɨdʔ janʔ palaӈgaʔ. nʲaӈgad pomna xanӈaʔ. malʲe βadʲodana ӈum xabʦʲam mʲinʲe. 78 manʲaʔ mʲusʲebanaʔ xelʲiʔ janʔ nʲiβaʔ ӈesosʲetuʔ. Ӈulʲiʔ saβaβna jamʔ manesartar. teraβerʲi jamʔ pʲurtan. 79 - tʲuku sɨramʔ xanzʲer madasaraʔ? 80 - manʲ nɨlanadamzʲ. xurkaβna ӈodʔ xanʲiʔ sʲinʔ junʔ turӈaʔ. sɨra jolʲʦe jorʲa ӈeβɨ. sabʲe saβaβna tɨnaʔ nʲiβɨ xadɨrʔ. jaβmʔ sʲatanʲajuβ madaʔmaxadandoʔ nʲeneʦʲaӈgʔ teβorӈadamzʲ. Ӈanʲi poxoʔ maneʦʲ. tɨnaʔ xeβdoʔ jabtaʦʲ. inʲi jaderobʦoxana naraʔ ӈamgemʲanxaβ xaӈguʔ. 81 - tad memanda ponaʔ xurkaʔ ӈeӈguʔ? 82 - memanda ponaʔ tamna tojenaӈguʔ. Ӈerm jaxana ilʲenʲaӈe terʲixatnaʔ ilʲe peӈgunaʔ. xʲibʲa sʲidnaʔ tʲuku poxona nʲadaӈgu? xarnaʔ ӈeβna mʲunʲa iʔӈuʦaβeβaʔ. manʲijeβandaβaʔ - jaβaʔ. sʲidnaʔ ӈaβla pʲirta. ilʲeӈguβaʔ. 83 ---- 84 nosʲidoʔ xardɨӈaʔ 85 jamalʲskojʔ soβxozʔ ӈai manzara pemaxandandaʔ sʲeӈgnosʲiʔ βadabʲi. Ӈanʲi soβxoz nʲaxata maneʦʲ saʦʲ xubta. tʲeʦʲdʲa tojena tʲebʲerӈa. tad 86 imʔ ӈedarab, ӈamge toʔolaxa nosʲiʔ 87 βadababtoʔ. pudana poxoʔna fʲermandoʔ jerβotaӈe nadʲeʒda lɨkoβa manzara. Ӈaβnanda itʲa Ӈabtʲenʲa jaβʔ βarxana tɨʔ pertʲaxanaʔ tɨʔ lʲekaraӈe ponʔ manzarasʲ. xusuβej manzajam nʲirӈada. pɨda tarʲemʔ laxana: 88 - manʲaʔ sʲeӈg nosʲiʔ βadabadaӈe ӈobtarʲemʔ, ӈanʲi nʲinaʔ totrʲeβ xeβnʲamna sʲidnaʔ nʲadaβandadβaʔ nʲiβaʔ pʲurʔ. nosʲinaʔ xobʔ ӈarka markʔ mʲirdapʲinaʔ. jesʲadaβaʔ tarʲemʔ nekalpʲiβaʔ. 89 sʲijenʲiʦʲ irɨxana nʲurtʲej sʲatudoʔ ӈadʲimʲaʦʲ. janʔ ӈamgaʔ rʲito mʲadoʔ ӈaxana pʲi nʲad jadonodejdonzʲ. xurkarʲi sata mʲerʦʲaʔ tob, sʲatu ibʲetaʔ. Ӈopoj poxona jonar mʲan nosʲiʔ βadasʲetɨʔ. Ӈaβradandoʔ ӈerʲoj xabarmɨ tɨʔ ӈeβaʔ, sʲonzʲtoʔ mʲuj jedʲoʔ, xaleʔ, pʲirʲembasʲetɨʔ. tʲuku poxondoʔ jenaʔ. Ӈerʲo nʲana ӈanʲi xardɨta nosʲiʔ xobʔ mʲirdataʔ. 90 tʲuku x.nʲambaraʔ tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana tʲuʔuna manʲijenaraʔ n.lɨkoβa. Ӈɨlnʲana βadaβɨ nosʲitoʔ xobaʔ. 91 f. mnnlʲejʔ padβɨ 92 ---- 93 janda tʲerʔ nʲadabʲida 94 puroβskoj rajonxana ӈerm tʲer nʲeneʦʲaʔ sabʲe ӈokaʔ nʲiʔ ӈaʔ. jalrʲindoʔ tɨʔ perӈaʔ, xalʲamʔ xadabʲiʔ. tanʲa ӈaxana pedaraʔ poӈgad tarka-salʲaʔ xardanʔ ӈaβradamdoʔ ӈanʲi tarana ӈamgedamdoʔ temdaβanzʲ tosʲetɨʔ. sʲeroʔ nʲurtʲej βalʲerʲij dmʲitrʲijeβʲiʨ zʲernoβanʔ jadsʲetɨ. tʲikɨ mʲadoʔ ӈobtarʲemʔ ӈerm tʲerʔ nʲeneʦʲ. tʲeda rajonando ӈeβaxɨ jerβʔ marʦʲxeӈe tara. manzajamda tʲexe sairʔ ӈermʔ tʲer nʲitaʔ ilaʔ nʲamna ӈa. xardanʔ turta xanʲenaʔ, βesakoʔ, tɨʔ pertʲaʔ ӈadʲbʲatoʔ nʲanda turӈaʔ. nʲeneʦɨjeda βadaxana, tʲid mʲindʲa sʲerkana nʲadabʲida. 95 xeβɨ poxoʔnaʔ puroβskoj rajonxana ilʲena xʲibʲiʔ ilandoʔ saʦʲ tojenasʲ. gazmʔ tʲuʔu tarprambada prʲedprʲijatʲijaʔ ibʔ gazmʔ ӈanʲi jeʔ nʲaʔ ӈedarambʲiʔ tʲexe nʲidoʔ jesʲam salda jaʔamaʔ. βalʲerʲij dmʲitrʲijeβʲiʨ zʲernoβ. saβa jalʲaxaʔ teββamdoʔ pedaraʔ tʲerxaʔ βadʲeʦʲ nerӈada, manzʲ perӈa: 96 - tʲedamboj ilmaʔ tojena. 97 Ӈerm tʲerӈe manʲaʔ sʲidnaʔ jaβaʔ ӈaβlambʲi. tɨnaʔ tanʲaʔ. tomaʔ xalʲasaβejʔ. sʲidnaʔ nʲadaβnda jaӈgu. 98 nʲeneʦɨjeda muӈgamda inzʲelʲeʔ. pɨda xarta jaxananda ӈarka sʲermʔ mʲinrʲe. 99 tʲuku l. trofʲimʨuk tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana manʲijenaraʔ β.d.zʲernoβ. nʲabʲi sndʲaӈgaxana tarka-salʲaʔ jadelabʲiʔ mʲunʲa maʃnnʔ, xanʔ, nʲeneʦʲaʔ. 100 f. βenujeβoʔ padβɨ 101 ---- 102 nʲeneʦʲ neβaβaʔ xamʲedambaxaβaʔ 103 tandajaʔ dolgano-nʲenʲeʦkoj aβtonomnoj okrugaxana majʲa omdʲuβna pɨrʲerko jaderӈasʲ. pɨda xanʲarʲina manzarana nʲeneʦɨjeʔ jadabtambaβɨ. Ӈobtoʔ toxolkoβa sʲero mʲinrʲena upraβlʲenʲijaxana ӈarka spʲeʦɨalʲistaӈe tarana antonʲina iβanoβna nʲenʲaӈg. tʲikɨ nʲamda sorokuta sʲerʔ xonrambaβeda. laxarʲodʲiʔ tʲi. 104 - tʲedaʔ ӈamge manzajamʔ perӈan? Ӈaβnand xanʲana manzarasan? 105 - okrugana ӈarka xardaxana dudʲinkaxana malʲe judʔ poʔ ilʲedm. tʲikɨ nʲernʲa nosko xardaxana ӈeda ʃkolaxana jukad βata samblʲaӈg poʔ dʲirʲektorӈe taradamzʲ. tanʲana manʲ xaβnanʲiʔ, ӈamʲekɨ toxolambada nʲinʲiʔ jalrʲindoʔ nʲenej nʲeneʦʲaʦʲ. 106 manʲ tʲeda jeβako ӈaʦekɨʔ sʲeroʔ mʲinrʲedm. taddʲikad ustʲ-jenʲisʲejskoj rajonxana ӈeda ʃkolaʔ ӈanʲi manʲ ikxananʲiʔ ӈaʔ. xanzʲerʔ toxolkuʔ, ilʲeʔ, nɨlanaʔ. 107 - tʲikɨʔ poӈgana nʲenej ӈaʦexɨ ӈoka? 108 - dudʲinskʲij rajonxaʔna nʲenej ӈaʦekɨnaʔ sʲidʲa jurmʲanӈe xarβaʔ. βadamdoʔ mʲixail-alʲeksandroβʲiʨ nʲenʲaӈg mʲinrʲeda. manʲ ӈodʔ nʲudʲako klassaxanaʔ βadam perӈadm. metaβaʔ ʃkolaβaʔ sʲamʲanxat ӈarka. Ӈaʦekexeʔ nʲudʲalʲerɨ. xanʲaӈɨdoʔ sʲidlad xonɨʔ. Ӈisʲanadoʔ xalʲamʔ xadabʲiʔ, xanʲeʔ, tɨʔ perӈaʔ. 109 - okrugxanandaʔ nʲenej βadamʔ mʲinrʲenʲidaʔ ӈokaʔ? 110 - dudʲinkaxana ӈopojrʲi ʃkolaβaʔ. ustʲ-jenʲisʲejskon rajonxana nʲaxarʔ ʃkolaxana ӈaʦekɨnaʔ xartoʔ βadamdoʔ toxolambʲidoʔ. manʲ ixʲinanʲiʔ toxolko meta ʨasnaʔ tʲanʲoʔ. sʲiʔiβ jalʲaxana sʲidʲamboj ʨaʃana ӈaʦekɨ ӈamgem toxolaӈgu. 111 βoronʦoβo xardaxana ӈeda ʃkolaxana nʲenej βadamʔ ӈaʦekɨʔ nʲidʲo toxolambʲuʔ. nʲebʲanadoʔ, nʲisʲanadoʔ malxaβɨʔ, ӈaʦekɨnaʔ βadamʔ nʲomdoʔ toxolambʲuʔ. tanʲana nʲenej toxolkoβandoʔ irmanʲa peβsʲuma nʲana toxolambʲidoʔ. 112 - samblʲaӈgm, matadm pota ӈapʲekɨʔ sadʲikxana nʲenej βadamʔ toxolambʲidoʔ? 113 - noskoʔ xardarʲixana tʲikɨ sʲermʔ mʲinrʲedoʔ. xanʲaӈɨ nʲeneʦɨjenaʔ pɨxɨdadoʔ nʲenej nʲeneʦʲaӈe nʲidoʔ tolabʲuʔ. Ӈopojnd nʲebʲada luʦa, nʲabʲind nʲisʲada luʦa. tanʲana ӈadʲbʲata nʲenej βadamʔ nʲidʲo toxolambʲuʔ, nʲidʲo mesʔ. 114 - Ӈaʦekɨʔ ӈarβomaxadandoʔ xartoʔ βadamdoʔ, ilandoʔ pʲurӈadoʔ? 115 - manʲ ixʲinanʲi, ӈulʲiʔ nʲenej nʲeneʦʲaӈgaβʔ βadamdoʔ xarβobtadoʔ. nʲudʲe ӈanʲi toxolambʲidoʔ. klassan tʲubnanʲi seβdo tʲikɨ ӈaʦekeʦɨʔ terʲe jabʲerʲesʲetɨʔ. ixʲinʲanʲi ӈulʲiʔ saβa ӈesʲetɨ. xanʲaӈexena ponʔ jaӈgobanʲi manzʲetɨʔ: "nʲene ponʔ jaӈgunanj! βadaβaʔ punʲana xai!" 116 βadʲeʔtʲinʲiʔ tu xardaxana ilʲeʔ. nʲisʲanadoʔ βɨӈgana ilʲeʔ. xarnʲi manʲ ӈodʔ, xanʲaӈexena nʲenej βadaβna βadʲetʲinʲiʔ luʦaʔ βadanʔ taslambasʲetɨn. xusuβej nʲeneʦʲaʔ tenz xarta βadamda ila panan mepata tara. tʲikarʲixana nʲeneʦʔ ӈeβamda xamʲedambaӈguda. 117 ---- 118 kulʲtura il 119 nʲeβxɨ ilandoʔ Ӈadʲi 120 ʃurɨʃkarskoj rajonxana ӈeda oβgort xarad nʲudʲa ӈesɨ ӈebta ӈod, nʲeneʦɨjeʔ muzʲejdoʔ tanʲa. jerβdanda tarana jelʲena 121 ilʲjinʲiʨna tɨlʲikoβa. pʲilʲi 122 nʲerdʲe tʲikɨ nʲe ʃkolaxana bʲiologʲijam mʲinrʲeβɨ. 1965 poxona kabʲinstamda ӈulʲiʔ paskojӈe sʲertaβeda. 123 tambʲiruβnanda manzajamda xarβobtada, ilanda jambanʔ pertʲa manzajadandaʔ xaja. juʔ sʲidntʲet po xemʲad tʲikɨ kabʲinʲetamda muzʲejӈe sʲertadaʔ. tʲeda muzʲejndaʔ xarad, ӈaβnanda 1949 poxona ʃkola jeʔejӈe mʲiβɨ xarad. Ӈoka poʔ xemʲaxad muzʲejӈe sʲertaβedoʔ. jelʲena ilʲjinʲiʨna tʲikɨ xaradmʔ temdaβeda. βesakonda 124 nʲaʔ tundʲiʔ pʲaӈe meβan xarβaβedʲiʔ. Ӈamge jelʲʦʲaӈgana muzʲej xaradaӈe taslaβedʲiʔ. sʲaӈok nɨxɨmʔ xajeβekexeʔ. tʲikɨ saβa sʲer nʲajuβ muzʲejxana tarana ӈamgerʲidʲi teβamaxadandʲi, xardandʲiʔ mʲujmʔsulurmedʲiʔ. muzʲejndʲiʔ mʲujmʔ nʲenejβana saβoβna sʲertaβedʲiʔ. juʔ zaldaʔ. muzʲejanʔ tʲub tamʲindo tɨʔ mʲadondʲiʔ jadabtambʲiʔ. xurkarʲi ӈamgerʲi nʲeneʦʲ maneta. xanʲenʲiʔ ilmʔ, tɨʔ pertʲaʔ xanzʲerʔ manzaraʔ, ilʲeʔ, seβxana ӈadʲada toʔolaxaʔ. tanʲana ilʲenʲa nʲeneʦʲaʔ ӈamge toʔolxa panɨ memamdoʔ ӈanʲi maneʔ lamtambʲidoʔ. nʲeβxɨ ӈamgerʲiʔ: xɨdʲaʔ, xaβopʲaʔ, loӈgejʔ, mesʲarʔ purʦɨ jaknaʔ. jelʲena ilʲjinʲiʨna xarta padtaβɨ kartʲinɨda ӈanʲi manelabtambʲida. 125 taӈok manzajamʔ xarta nʲida sʲertabʲu. sʲita nʲadabadada jelʲena talʲigʲina. Ӈaβnanda oβgort ʃkolaxana toxolkoβɨ. Ӈobtarʲemʔ ӈarka nʲanda mʲinrʲena manzaja sʲejxanda xaʔamβɨ. oβgortxana ӈeda muzʲej nʲeβxɨ ӈamgarʲixʲitʔ panӈaʔ. xarʲe seβxana manepʔ, tamna saβa ӈeӈgu. tanʲana mebnandaʔ muzʲejnʔ tʲusʲ nʲodaʔjurʔ. 126 tʲuku b. n. ʒɨlʲinʔ tadtaβɨ sʲidʲaӈgaxana manʲijenaxajuta sʲatanʲaӈejumʔ je. i. tɨlʲikoβa. xeβxeda sʲita nʲadabadada je. talʲigʲina. 127 m. jaroj 128 ---- 129 xɨsʲkɨtʲ-pɨrʲkɨtʲ 130 (laxanako) 131 jombo xadanda nʲaʔ nʲeroʔ jaxakoʔ xeβxana ilʲeӈaxaʔ, xalʲamʔ perӈaxaʔ. Ӈuʦʲa mʲadʲikondʲiʔ mʲunʲa taӈodʲiʔ, sɨrʲedʲiʔ madabʲixʲiʔ. 132 puxuʦʲa nʲuxunda manzʲetɨ: 133 - jomboʔ, nʲero jaxakondʔ tʲuʔu nʲajuβ nʲon xanʦetu. tanʲana ӈɨlʲekaʔ tanʲaʔ. 134 sʲanɨ ӈebtoʔ ӈodʔ, sɨrejʔ ӈeβɨʔ. jomboʔ sʲanakoβanda sʲerʔ, nʲiβeda xamʲeda, ӈaxana xeβɨ. tʲikaβaxad juxu. 135 sʲanatʔ xunat jadbata ӈodʔ, nʲeranda nʲana posaβaʔ salʲikmʔ xo. tadʔ taparmanda, ӈeda tada. jombo ixʲinanda masʲi: 136 - tarsʲi mekadʔ posaβaʔ salʲik ӈeβɨ! kale! tʲeda tad nʲabʲi ӈexenanʲi taparpanʲi, janʔ nʲiβnʲanaβ xubkad. 137 jombo nɨxɨmda maʔlaxaja nʲabʲi ӈarβexenanda ӈanʲi taparӈada. Ӈamgeda ӈesa, ӈeda ӈanʲi tada. jombo ӈeβamda xadʲepa pʲa, irʲida jaderӈa: 138 - ta, tʲukoxoβ mekad! kale! Ӈudaxananʲi tadʔ tɨraxalpanʲi, xurka ӈeӈgobta? 139 jombo tadʔ tɨraxalmanda, ӈamgeda ӈeβna, ӈudakojeda ӈanʲi tada. Ӈulʲiʔ nʲerʦʲkabtʲerʲej, nʲabʲi tɨraxanandaʔ sʲamʲan nɨxɨda tanʲaʔsa, maʔlada. tadʔ pʲidʲeβanda, ӈamgeda ӈesa, tɨrakojeda ӈanʲi tada. 140 jombo ixʲinanda masʲi: 141 - Ӈamge palka ӈeβɨ! Ӈeβamʲi tanʲa! 142 pejaxananda posaβaʔ salʲikajamʔ tad ladβanda, ӈeβakojeda ӈanʲi tada. 143 nʲaxarkaβ jalʲaʔ posaβa salʲikaxana tadtɨ. 144 Ӈamge pʲirkana xojʔ tʲaxad sʲudbʲa βesako ӈadʲimʲa, majmba masʲi: 145 - tʲuku posaβa salʲikeʦʲaxaβamʲiʔ tarsʲi jabdasʲetɨ. jednʲiʔ tʲerkoʔ tʲedaxaβ βunʲi jaӈgod. 146 salʲikaxad jombomʔ xaβrada. marʦʲanda nʲi moda, mʲakanda jalj. 147 tanʲananda jombomʔ jesʲa inʲaxad salanʔ sʲarada. xarta jesʲjeda manemanzʲ xaja. jombo jalʲa jambanʔ sʲarɨ. tʲabʲixuta. terʲe meβanda sʲer, pʲiʔ xambolkatʔ xanakom sʲertaba pʲa. ponʔ nʲisʲ mɨʔ, tʲikamda malʲeda. 148 Ӈamge pʲirkana sʲudbʲa irʲida ӈadʲimʲa. jombomda pʲirʲeβanzʲ jedamda xamʲedamba pʲaʔ. ikana pandada. tʲikɨm maneʦʲ, jombo masʲi: 149 - irʲikeʔ, sʲiʔmʲi ӈamand nʲerʦʲuʔ jedejkoβanzʲ xexenʲiʔ. manʲ jedejko xanakodmʲiʔ sʲertadamzʲ. terʲeʔ xumbasʲeda xanako nʲi ӈaʔ. 150 jaʔ jad nʲaʔ xajaxaʔ. jombo xanakonda nʲiʔ ӈamdɨʔ, masʲi: 151 - irʲikeʔ, tʲuku xanakomʲiʔ terʲeʔ xumbasʲeda nʲi ӈaʔ. Ӈamdmaxadʔ tarʦʲa βada xetɨba tara: "jomboj xanʲeӈgeʦʲa, xɨsʲkɨtʲpɨrʲkɨtʲ!". xanakorʔ xarta ixʲinda manzadaӈgu. 152 jomboʔ tarʲemʔ manoxadanda, xanakomdaʔ xajxalada. terʲe jedejko xaja. 153 tʲuʔu tanamaxadanda, irʲidaʔ xanako nʲi ӈamdɨ. Ӈamdβanda sʲerʔ xanakomʔ taxabtada. sʲudbʲa βesako ӈopoj manzʲetɨ: 154 - jomboj xanʲeӈgeʦʲa, xɨsʲkɨtʲpɨrʲkɨtʲ! 155 xanako ӈopoj jaxana xasʲena. tʲikɨm maneʦʲ, jombo masʲi: 156 - irʲikeʔ, manzadaβan nʲibta xarβa, nʲabʲi ӈer malʔ, nʲinʲakɨ manzadaӈguʔ. 157 sʲudbʲa nʲabʲi ӈemda malʲada, masʲi: 158 - jomboj xanʲeӈgeʦʲa, xɨsʲkɨtʲpɨrʲkɨtʲ! 159 xanako manzadaβan nʲiʔ xarβa. jombo masʲi: 160 - irʲike! xanakojamʲiʔ xarta tarʦʲa ӈesʲetɨ. jetʔ, nʲabʲi ӈemdʔ ӈanʲi malʲaӈgodaker. tʲedaxaβ masʲi jedejko xandan. 161 sʲudbʲa βesako ӈemda ӈanʲi malʲada. xanakoda tamna manzadaβan nʲi xarβaʔ, sʲan manzʲetɨ: "jomboj xanʲeӈgeʦʲa, xɨsʲkɨtʲpɨrʲkɨtʲ!". 162 jombo masʲi: 163 - irʲikeʔ, xanakonʲi nʲibta xarβaʔ βatoda tarʦʲa: nʲabʲi ӈudamdʔ malʲaӈgun. 164 sʲudbʲa βesako ӈudamda malʲa, masʲi: 165 - jomboj xanʲeӈgeʦʲa, xɨsʲkɨtʲpɨrʲkggʲ! 166 tʲikɨ xanakoxoβ ӈobʔ ӈopoj jaxanaʔ xasʲena. sʲudbʲa jedejkoβanʔ xarβajenakɨ, nʲabʲi ӈudamda ӈanʲi malʲada. 167 Ӈamgeda ӈeβna, xanako manzadaβan nʲiʔ xarβaʔ. ib manzʲetɨ: 168 - jomboj xanʲeӈgeʦʲa, xɨsʲkɨtʲpɨrʲkɨtʲ! 169 Ӈobʔ ӈamgexertʔ jaӈgu. 170 jombo masʲi: 171 - irʲikeʔ, xanakomʲiʔ xarta tarʦʲa ӈesʲetɨ. tʲeda ikamd nʲin malʲaӈgu. tʲikaxaβaxad jedejko xanakomʲiʔ xarta xeӈgadaӈgu. 172 sʲudbʲa βesako ӈaʦekedrʲeβʔ terʲe xajrɨrӈa. xarta ikamda malʲada. taʔ xa. 173 jombo irʲinda xabʲedɨm jaʔ jad sʲerʔ manrɨraʦʲ ӈedarada. sʲudbʲa βesakom tarʲemʔ xadada. 174 jombo xurkarʲiʔ xarasʲi mʲakanda teβɨ. xadanda nʲaʔ taʔ ilʲeljjaxaʔ. 175 laxanakonʲi taʔ βalakada. 176 l. tajbʲerʲiʔ padβɨ