1 Культураваˮ 2 Иландʼ сиднаˮ тохоламби 3 Округхананаˮ, яраʼ ирыхана ӈобˮ ӈарка нянаˮ хэбидя ялямʼ ядабтамбасетываˮ. Тикы паднана нянаˮ Леонид Васильевич сояма. Хаерадʼ сэвʼ ӈадивомахад етя округнаˮ школахаˮна, училищехаˮна "Лапцуевской Чтения" сертабасетываˮ. 4 Тедаʼ поӈгананаˮ яӈгобата ӈодˮ, падвыда пунда хаиˮ. Тикыда толабабнанаˮ ириваˮ хэвхананаˮ мэнараха ӈэсеты. Хибяриˮ манзетыˮ: Юнета ненэцяʼ илʼ малси. Яʼ сяр ниймʼ илебтемби. Тюку поʼ сиˮив юˮ поданда хандась. Хэвы сиˮив яляхана, етя ненэциеˮ культура хардахана ӈобтʼ маˮлюрӈаць. Поӈгананаˮ мэванда мальӈгана, хибя няцада, манэцада, ӈамгэ тоˮолхаӈэ ибеˮӈадоʼ, таремʼ тензебтембидонзь. Лаханавы ненэцяˮ иримдоʼ сэванʼ манэˮмэдоʼ. Иле няˮмэдоʼ. Ӈобтʼ маˮлевамдоʼ таремʼ пядонзь. Пилиˮ нерде луца ӈацекыˮ ириндоʼ падвы стихˮ толабиць. Пудандоʼ ӈарка нидоʼ Леонид Васильевичмʼ тензебтембиць. Валентина Няруй. Ӈацекыˮ тохоламбадиˮ тамна тяхаʼ тохоламбада институт ервʼ марцьхы. 5 - Луциˮ паднана Алексапдр Паустовской паднана ненэциеˮ нямна мамысь: "Паднана" хуркариˮ. Ненэйвана ӈэрм терˮ падна валёйˮ. Пыдоʼ падыбада ваданатоʼ тэнзамдоʼ сеяндоʼ мюд 6 ӈадимдембидоʼ. Сёнзятоʼ мюйˮ хабтоʼ... 7 Ненэся лаханавы. Ӈэрм терˮ паднанинаˮ малʼ тарцяˮ. Ӈобтоʼ Леонид Васильевич, ихинани пои. 8 Округнаˮ школахаˮна ӈацекыˮ иримдоʼ савовна теневадоʼ. Падвыда тохоламбиˮ. Поӈгнандоʼ хуркариˮ. Сёяха школахана тоходанаˮ "Едэйко" поэмамʼ тамна тяхаʼ вэтавэдоʼ. Пыдоʼ Едэйкодоʼ ӈарка ненэӈяӈэ хэвы. Тыˮ лекараӈэ таралмыʼ. Хамзахалмы пирибтяда хоювна ӈэдалёрта лекар ӈэвы. 9 Хуна сяхарина ненэй ненэцяӈэ яʼ сяр нид тэнзанаˮ яӈгувомахад, Леонид Васильевичʼ падвыˮ пунаˮ хаёдаˮ. Падвэмананда тэнзаваˮ тохоламбаӈгудоʼ. 10 Анна Ламдо, ОГТРК "Ямал Регионхана" манзара. 11 - Паютеˮэ школахана паднавани мальӈагана луце неваˮ ӈобтʼ сиднаˮ маˮлась, мась. 12 - Салехардахад корреспондент тось. Нянандаˮ ненэй вадавна лаханакурманʼ харва. 13 Маняˮ помнанаˮ тэри пысумбиваˮ. Ханзерˮ Салехард маркад, Паютенʼ товы. Ненэй вадавна лаханакурманзь нянаˮ товы? Тамальӈгана хибя ӈэвамда ниваць хамедамбюˮ. Пуна тасла Леонид Васильевич ӈэвы. 14 Ӈарвомахадани "Няръяна Ӈэрмхана" манзара пэмахадани, ӈудани ӈыл ӈобˮ невхы газета еремясь. Паютенʼ тэворомамда газетахана толавась. 15 Ихинани, илаӈганани ӈаркавна ябдана ненэцяндмʼ. Иримиʼ сэванʼ манэˮӈавась. Лаханако няˮӈавась. Ниниʼ таремʼ торомдэйнинзь. 16 Лекарˮ тохоламбада училищехана тохолкобиниʼ мальӈгана ӈобˮ няни няʼ автобусʼ мюʼ тюниʼ. Нерня сылавани сер, ӈобˮ ненэцямʼ манэˮӈаниʼ. Помнани ненэй вадавна хасабарць пэйниʼ. 17 - Такэр Леонид Васильевич! Нями паромбари варкада: 18 - Ханяд тута! Ниӈаˮ! Тикар хадян! Пяныта тарця. 19 Ихинани манзетыдмʼ. Сидниʼ манэˮӈаява. Хэвхананда, терсяда ӈамдёрцямʼ манэць, нями вахалъйˮ: 20 - Таляʼ, тюконʼ ӈамдханиʼ. 21 Иримиʼ ӈулиˮ сенасиˮ ӈамдысь. Идя ӈахаˮмна ядэрмакы. Ненэй вадамʼ намда, лэрёдарха. 22 - Нявэй, ненэй ненэцяндиʼ ӈэвэдинё! Ненэˮ саванё! Хартиʼ вадавнандиʼ лаханавэдинё. Хибядиʼ. 23 Пеляда 4 стр. толараˮ 24 ---- 25 Тохолкова сер 26 Ӈацекы тохоламбадаˮ тохолкуˮ 27 Ӈацекы тохоламбади тамна тяхаʼ тохоламбада институтхана манзаранаˮ хусувэй поʼ нидоʼ семинархаˮ, курсахаˮ округ тиӈгэвна маˮламбидоʼ. Хэвы ирыхана Надымʼ маркана тарця курс мэˮмыць. Таняʼ ӈэдалёрмы институт ерв марцьхы Валентина Нёлёковна Няруймʼ ядабтадамзь. Мэˮмы семинармʼ серокута серˮ вадеˮӈадась. 28 - Яраʼ ирыхана Надымской районхана Надымʼ маркана ненэй вадамʼ минренаˮ нинаˮ тохоламбиваць. Пыдоʼ Ныдахад, Норихад, Кутопьюганхад тоць. Яханандоʼ нюдяко ӈацекыˮ хасаваюˮ класс ӈэсондʼ ненэй ваданʼ тохоламбидоʼ. 29 Надым маркана тохолкодиˮ еˮэмня управления нябимдей школамʼ ваторӈась. Илесь мятваˮ таслаць. Тикы хавна машинахана марадʼ помна ӈэдалёрӈаваць. 30 Курс минревы Ирина Нюдяковна Вануйто. Ӈавнанда Кутопьюганʼ школамʼ ёльцесь. 31 Институтхана методистӈэ тара. Яр-Саля школахана юкад вата няхарˮ поʼ манзарась. 32 Ненэй ӈацекы ненэй ваданʼ тохоламбидась. Ӈадьбята ненэй вадамʼ минрена серо сававна теневыда. Манзаянда саирмʼ хамэдамбида. 33 Ӈопой, пыда Надымской районхана ненэй вадаʼ ханзерˮ школахана пэрмамʼ ехэра. Тедариʼ таняʼ ӈэдалёромада яӈгу. Ханзерˮ нида яхананда хартоʼ вадамдоʼ минревандоʼ тюку поʼ нерде няхатата намдадась. 34 Маняˮ ненэй вадаваˮ луцаʼ вадахад хаюрпата ни серосˮ. Ирсуʼ мимбатиʼ сава. Ненэй ненэцяӈэ паднана ӈацекынаˮ хуркари паской. тохолко книгыдоʼ таняˮ. Тикы хавна методической рекомендацияˮ таняˮ. Ненэциеˮ литература нерняриʼ пэртя. 35 Ӈацекыˮ мэтаˮ учебникˮ ӈокаюмʼ пелядоʼ Елена Григорьевна Сусойʼ сертавыˮ. Ӈамгэ пирхана Нейко Максимовна Янгасова, Хабэча Хываревич Яунгад ситя нядабихинзь. 36 Елена Григорьевна Надымхана Лапцуевской чтения сертась. Яраʼ ирыхана Леонид Васильевич сиˮив юˮ поданда хаясь. Таняна евако ӈацекыˮ мятʼ тэворӈаваць. Поӈганандоʼ ӈэрмʼ терˮ ӈацекы ӈока. Пыдоʼ хуркари ӈэсыхад ӈаˮ. 37 Вадамдоʼ нидоʼ мэсˮ. Тамна ӈэрмʼ терˮ ненэциеˮ литературахавмʼ ханяд теневавнадоʼ. Тикы нямна Елена Григорьевна ӈацекы, таняна манзарани сававна нядэйдась. Ӈацекэцяˮ хартоʼ сэвханандоʼ манэˮӈадоʼ, Леонид Васильевичмʼ илева ямбанʼ нямы немʼ. Ӈамгэмʼ падыбавы. Идя илаʼ нямна ханзерˮ ядэрмы. 38 Мань таняна ӈани лекцияʼ толабидамзь. внеклассной манзаяʼ, этнопедагогикаʼ, этнокультура нямна ӈаць. Тикы хавна ханзерˮ ненэй вада урок минре тара. Уроканаˮ едэй методикавна миӈаˮ. Ненэй ненэцяӈэ кулътураваˮ, педагогикаваˮ урокахана ӈобˮ ирмня пэрӈахаюнаˮ. 39 Тюку илаӈгана выӈгана иленяˮ няринаˮ культураваˮ пянымананда лэтамбидоʼ. Ненэй вадаваˮ хардахана иленаӈэ хэˮлиʼ ниваˮ мэсˮ. Ӈацекыˮ тохоламбдинаˮ хамэдамбидоʼ - вадандоʼ нямна маяндортаˮ ӈацекы ӈадимяˮ. 40 Вадамʼ ниня намдортаˮ таняʼˮ. Учебниканаˮ лаханана ӈацекэхэˮ таславыˮ. 41 Мэˮмы курсахананаˮ ӈацекы тохоламбдинаˮ ӈока ӈамгэмʼ манэˮӈаць. Семинар пуд нянах зачет мипиць. 42 - Мэˮмы курсадаˮ тохоламбвытаˮ яхиня хуркаˮ? 43 - Ӈахат тарця курс Салехард маркана мэцетынаˮ. Тюкона ӈани вадамʼ минрена нидоʼ ядабтамбасетыˮ. Яханандоʼ нидоʼ помнандо тенейдоʼ. Таремʼ няхатоʼ тэворпатоʼ, ӈани ӈока ӈамгэмʼ намдасетыˮ. Помнандоʼ нидоʼ торамдамбиˮ. Минрена манзаядоʼ няхатоʼ вадецетыдоʼ. 44 - Таремʼ курсˮ толабаˮ етри ӈэдалёрцетыда? 45 - Тад нерня таремʼ районмаˮна, округувна ӈэдалёрмамʼ тасламбиваˮ. Тяхакуй поʼ Шурышкарской районхана, Мужимʼ нюбета хардахана ӈэда школахана курсˮ мэˮӈаваць. 46 Хабиˮ, санэрˮ вадамʼ минренаˮ нинаˮ инзелець. 47 М.Ярʼ падвы 48 ---- 49 Культураваˮ 50 Иландʼ сиднаˮ тохоламби 51 Нердена неляда З стр. ӈа. 52 Тад тальняювʼ, савовна торамдавась. 53 Анастасиия Лапцуй, кинорежиссёр. 54 - Ханярина, хибяриˮ сиˮмиʼ хонрамбсетыˮ. няна киноʼ сертаба тохосан? 55 Манзетыдмʼ, мань Салехардахана тохолкурӈадамзь. Педучилищемʼ ёльцедамзь. Сцена ниʼ сидя ненэцьʼ сиˮми тэвраӈаханзь. Елена Михайловна Талеева, Елена Григорьевна Сусой. Тохолкурминаˮ сер ансамбльмʼ серта таславацьˮ. 1960 похона ненэй сёˮ мэта яӈгосеты. Нянаˮ манзетыˮ: 56 - Сёё мэць, пянымана ехэрадаˮ! Пыдараʼ тэри хэӈъядаˮ. 57 Невхы сидяӈгани манэсарпнани, ёльце мэкадаваˮ ӈэвэваˮ. Панынаˮ плакатхатˮ сэдыбавынаˮ. Няби хэвхананда ʼ Мая падвы. Сёнаˮ Леонид Васильевич поэмахад ханˮлэйнаць. Маняˮ тамна сядоларёсетываˮ. 58 Елена Григорьевна манзеты: 59 - Ӈамгэ тарцядаˮ? Хартаˮ нибнандаˮ хыносˮ, хибя сёнаˮ мэтыда? 60 Пилиˮ нерде ОДКНС сцена нина хыноць пэванаˮ мальӈгана, ӈарка серць. Маняˮ сцена ни ӈадиманаˮ нерня, хибяв сюрико токмʼ вомдавы. Ненэциеˮ поӈгана ӈамдёвы Леонид Васильевич сиднаˮ нядась. Минхандоʼ. тэдоромахаданда сертадонзь. Тамальӈгэхэд, ихинани ненэй сёˮ, луцаˮ сцена нина ӈадимяць. Иримиʼ тикахад тензебтембив. 61 Татьяна Лар, сёётэй не. 62 - Школахана паднабиниʼ мальӈгана стихкоцяˮ падыба хорпидамзь. Тикыниʼ "Няръяна Ӈэрманʼ" Леонид Васильевичанʼ ӈэдарасетын. Тальцюна мякнанда сяймани мальӈгана, стихниˮ тензебтейдась. Тарця ненэцяӈгана мядома - ӈарка яб. Пыхыдадоʼ падна хорпадиˮ хури нядабасетыда. Тедаʼ стихˮ нибни падыбю ӈодˮ, ирипи стихмапаˮ сёёˮ мэˮӈадмʼ. 63 Сергей Харючи, округнаˮ Дума председатель. 64 - Леонид Васильевичмʼ ӈулиˮ ӈахат тенев. 65 Пыда ӈавнанда нисяни сава нясь. Тасу явʼ няювʼ тэвбата пилиˮ мяканаˮ тюӈгасеты. Помнандиʼ лаханакурцетыхыʼ. Тыˮ пэрма, халямʼ хадабава, ханева, илаˮ нямна хамедамббаниʼ лахарёдиʼ ӈэсеты. 66 Мале, ӈарка ненэцяӈэ хэмяхадани, партияхана манзара пэмахадани, табекуда ӈобˮ тенесетын. Мань сата непэцяӈэ маниевась. 67 Тедаʼ маˮ лёваӈэ сиˮив юˮ помда ядабтамбиваˮ. Мале сидя юˮ поʼ няваˮ яӈгу. Яӈгобата ӈодˮ, маняˮ ихинанаˮ танянарахаˮ. Ханярина ӈадимбата, ненэцяˮ лакриʼ ӈокамзетыˮ. Хусувэй мэта вадада ныхыˮӈась. Хибяри ерванʼ тидʼ лаханасеты. Пилютяда яӈгусь. 68 Хабэча Яунгад, газетанаˮ редакторʼ таремʼ мась: 69 - Няхарˮ яӈорэй партиянаˮ окружкомʼ сиˮми манзараванзь хаӈась. Няхарˮ поӈгандоʼ нив тэвˮ. Пуда сиˮмиʼ питромахадандоʼ, ӈэвани нибкла яднахани, Леонид Васильевичмʼ ядабтадмʼ. Мань ӈахана теневавась. Новой Порт школахаʼна паднавани мальӈгана торомдавась. Хонарку: 70 - Ӈамгэ ӈэванд нибкла ядан? 71 Самбляӈг яӈорэй ӈэда харадмʼ ӈуда таркахана манэˮлабтамбахая мадмʼ: 72 - Тайкуй няхатаниˮ няхарˮ нельтерейвʼ. 73 Сиˮми севолкая, няби тырамда тюˮу илхая ма: 74 - Тад нерняʼ, няндаˮ нив татˮ! 75 Тедаʼ, сидя юкад вата поʼ редакцияхана манзарадмʼ. Тамальӈгы вадида тамна ибеян. Хусувэй ненэцяӈгана лахарёнда пяныʼ яӈгасеты. Ханяӈэхэна пысумбасетыдмʼ. 76 - Тикы нямиʼ хаманзь таремʼ лахана? Ханзерˮ ӈэда ненэцьʼ? 77 Тад тасла нями ӈахакуˮ сероʼ теневавыда ӈэсеты. 78 ...Илӈгы ненэцяӈэ Леонид Васильевичмʼ ниваць манэсˮ. Яноларевакэваˮ. Хурˮ кавпа ӈодˮ, падвыда толабинаˮ. Падвэвнанда хибяри харта сехэрэмда хомби. Стихдаˮ иландʼ сиднаˮ тохоламбиˮ. 79 Я.Марининаʼ падвы 80 ---- 81 Ӈарка выставка 82 Салехардаваˮ мале сян яляʼ ненэцяӈгатˮ панˮӈась. Ӈарка харадˮ поӈгана панытанаˮ, мальцятнаˮ ӈокаць. Пыдоʼ Россиянаˮ тыˮ пэртиˮ пябимдей съездмʼ мэˮманзь маˮльщь. Няхарˮ яля ханзерˮ хэвамдоʼ пивэваˮ хамедаˮ. 83 Нердена яля вэкна ӈарка выставкамʼ нэць. Ӈобанзерˮ юкад вата самбляӈг организация сертабадидоʼ манэˮлабтембиць. 84 Выставкамʼ округнаˮ ерв марцьхы тыˮ пэртиˮ сероʼ минрена Николай Андреевич Бабин иэдась. Пыда таремʼ мась: 85 - Тедаʼ манэˮманда выставкаханандаˮ, хуркари тарана ӈамгэˮ таняˮ. Маняˮ округнаˮ совхозˮ хавна, хахаяда маркатˮ товыˮ нинаˮ таняˮ. Харад терˮ, выӈгана иленаˮ, хибяриˮ пюнямда хоӈгуда... 86 Вадитаˮ пуд, товы ненэцяˮ выставкавна ядэлыӈаць. Мань ӈодˮ ӈани тикавна ядэсумбидамзь. Приуральской районхад ӈэда "Байдарацкой" совхоз манзараниˮ хонрамбидамзь: 87 - Пыдараˮ ӈавэˮ тэврасадаˮ? 88 - Совхознаˮ сертабадаˮ малʼ тюкохана ӈаˮ. Турта ненэ ӈяӈгˮ тэри манэˮлабтамбинаˮ. Ханяӈыдоʼ терсиˮ ниʼ ханасˮ. Ӈамзахад сертавы колбасˮ, сямдравы халэˮ, ӈамзиˮ, сэдвы буркыˮ, мэядавы носиˮ, тёнˮ хобˮ ӈобӈгэв мирдапинаˮ. Маняˮ ӈодˮ совхозˮ тэвравы ӈамгэˮ манэманʼ харваваˮ. 89 Надым маркна сертабадинаˮ савовна тенейдоʼ. Харпаˮ лабкаваˮ таня. Тюкона Салехард терˮ сэвридоʼ мэˮӈаˮ. Екар ӈамгэмʼ тэмдаӈгуˮ. 90 - Тэвравындаˮ няхарˮ яланʼ тас ӈэӈгуˮ. Хусувэй ӈамгэваˮ ӈока. Малʼ мирдаманʼ харвэйнаˮ. Пырдари вунинаˮ ханаӈгуˮ. 91 Ӈахат теневанамиʼ "Ов Мув Мир" община ӈэвахана мэна Вера Васильевна Рочевамʼ ходмʼ: 92 - Пыдар ӈани тосан? Ӈамгэˮ тэврасан? 93 - Ӈобˮ ядэлананиˮ тэврадамзь. Ӈарка ӈамгэхэтˮ мядмʼ тадамзь. Съезданʼ хуркари яхад товы ненэцяˮ мядмʼ манэˮмадавэй ханзерˮ хандаˮ. 94 Нёда ӈадьбята ӈаркавна нэ, мякна ӈамгэ танявамʼ ненэцяˮ таминандоʼ манэтадоʼ. Ӈаябэй ӈацекы пыӈгэ ӈыды. Ваˮавнда терˮ малʼ таняˮ. Мяˮмаˮ пирця пи мяраваць. Выставканʼ тюӈгана непэцяӈгˮ минханда сэванʼ хаˮморта. 95 Тикы хавна теˮэмˮ, ӈой ниˮ, ӈухукоʼ, ӈодякохотˮ паӈгалмы ӈавэнаˮ ӈокаˮ. Нянани нюдяко не ӈацекыˮʼ тэврадамзь. Хартоʼ паныдоʼ выставкахана мэˮӈаˮ. 96 Тюӈганиˮ поӈгана выʼ терˮ ӈокаˮ. Пыдоʼ теˮэмˮ, ниˮ ханлаˮ. Луцавˮ тэри сувенирˮ тэмдабиˮ. Ӈанидоʼ мядʼ хэвхана тадтаӈгурмамʼ харвобтавыˮ. 97 Таремʼ ядэртахани, округнаˮ ерв Юрий Васильевич Неёлов ӈадимясь. Пыда ӈодˮ ӈани сысумбись. Ӈамгэ пирхапа мале сян выʼ терˮ нянанда лаханако пэйдаць. Лахарёдоʼ выртенась. 98 Пирдырма яляхана машинʼ ӈэдалёлвамʼ талвэдонзь. Пуна тасла тыˮ пэртиˮ мале сян тэдоʼ хадюлавыдаць. Ненэцяˮ тикамдоʼ вадеˮмыˮ. Юрий Васильевичʼ ӈулиˮ инзелесь. Вадидоʼ тэри нумдʼ нидʼ пулараӈгуˮ. 99 Тарць поӈгана ненэцяˮ выставкавна ядэрӈась. Сыртидоʼ сырӈаць. Тэмдортидоʼ тэмдорӈаць. Пирдырма яля мима ямбанʼ выставка манзарась. 100 М.Ярʼ падвы