1 Халямʼ пэрма 2 Сэрʼ ӈыламна поӈгарӈаˮ 3 Тазовской районхы "Сэхэрявм" нюбета халямʼ пэртиˮ организация терˮ теда сэрʼ ӈыламна поӈгарӈаˮ. Ӈокаюмʼ пелядоʼ Халмер яхаˮ нявхана мэˮ. Халмер Седехад юркадватамбой километраʼ пирхана ӈэда яʼ. Ненэциедоʼ таминандоʼ Тазу явʼ сэркана мяцавэй илеˮ. Поӈгдоʼ сянамбой еӈгаʼ пирхана пядыˮ. 4 Неноховавна ханесэйдоʼ яʼ няʼ тэврамба лыдабтараӈгаˮ. Ханяӈэхэна мерета "Буранадо" тахаӈгаˮ. 5 Сулумадамдоʼ тикарихина хось яма пэрӈаˮ. Хуркавна ӈодʼ тюку нарэй ялэдоʼ таӈгмʼ нись хомбюʼ мэтыдоʼ. 6 Н. Тэсидаʼ падвы 7 ---- 8 Ты пэрма 9 Тыдоʼ яӈгарембиˮ. 10 Пуровской районхы "Верхне-Пуровской" совхозʼ тыˮ пэртита нув нарэйма серʼ ӈахакудтытоʼниселава ёʼ няку 11 пядоʼ. Еръй ӈэсыдоʼ Пяко Пур яхаʼ ёнэханаˮ илесетыˮ. Хой сюмбахад хаморта яхакоʼ саля мерʼ таӈоворӈаˮ. Сенасяда яхана нерденя суюдоʼ ӈадимзетыˮ. 12 Ӈоб ӈэсыхана Петр Айвоседо манзара. Теда тюˮу миндя илӈгы ненэць ӈэбта ӈодʼ тыˮ пэрмамʼ теневада. Ӈахакуд яхадейдоʼ хабтхат яӈгреванзь мэйдоʼ. Сидя яхана тыдоʼ хадоламбавандоʼ мальӈгана Петр Айвоседо тарконзавэй лэтамбасеты. Ӈобкарт суюмʼ хадонда вархана ни хаесету. 13 Тюку Х. Нямбараʼ тадтавы сидяӈгахана П. Айвоседамʼ ти маниенараˮ. Няби сидяӈгахана сисьда пэдараʼ поӈгана ӈэда ея мята. 14 Н. Окотэттоʼ падвы 15 ---- 16 Ты пэрма 17 Нарэй яхатоʼ миӈаˮ 18 Явʼ тяхад "Ярсалинской" совхоз ӈэсыˮ няби пелядоʼ Яр-Саля харад няювʼ мададоʼ. Нерденя тыˮ пэрти ӈэсыˮ ӈавранда малейдˮ. Порца-яха харад хэван тэвотаˮ. Ӈанидоʼ Яхады-яха мал някуна мэˮ. Таняна ӈодʼ хадоси. Ӈэрёй хадоховˮ сер ниˮ ӈаˮ, пывоворӈаˮ. 19 Выӈгы нюдяко харадˮ пудана похонаˮ ниˮ манзараˮ. Тарць хараханаʼ ханенаˮ, вэсакоʼ, хартоʼ ихиндё иленя ненэцяˮ мал ӈокахандоʼ Яр-Саля харадʼ хэван мюсе турӈаˮ. Порца-яхаʼ харадм сюртембиˮ. 20 Тикы хардари иле хаи. Нянь мята макода сивня якэда пальӈэ ӈадиберӈа. 21 Тюку сыраʼ пэдари няна явʼ техэ яхана сыра саць ёрясь. Тыˮ хадырпатоʼ тэвтоʼ маликˮ пися мандал ӈарувна ӈадьсетыˮ. 22 Сэротэтто Сергей Савоковичмʼ лаханако няˮӈавась. Мань таремʼ хонравась: 23 - Ханзерˮ илен, мят тер хуркаˮ, хаӈгуртар яӈгу? Тыд хурка? 24 Пыда таремʼ мась: 25 - Мань нянаниʼ сиˮми таремʼ хонрамбада ихиняниʼ ёльце сава. Вэвавна нидмʼ илеʼ. Мяниʼ терˮ ӈобтаремʼ саваˮ. Пивня ядэрта илебцами ненэй вэва ниʼ ӈаʼ. Ӈани похоˮ манэць, явм мадаба хаёвэдоʼ яӈгу. 26 Сэротэтто Сергей марцяниʼ нимна нув яданʼ сылыʼ. Ханяхававна идя ядэртаʼ тоˮолха. Хадре ӈодʼ хэвы иланда ӈани ихиндя хамнакыʼ, ма: 27 - Тюку поʼ тыˮ хадырп тоянась. Сыра ёрясь. Самляӈг терва тамна сава - Сергей таремʼ вахалъяць, - едэй поʼ яляʼ пуняюв сыра тамна ёрмась. Матʼ терваӈэ сыра ёрад хэбʼ ты хадырць нидя пирас. Тикы хавна иӈгней тынаˮ пэрӈась. Хадырта тыˮ павэйхаˮ санарӈа, вэямда нимнарпи. Ӈокатэваˮ таремʼ хадась. Ӈэваридоʼ ханла. 28 - Иӈгней хада вэва ӈэса? Хобада ёльце мирета ӈамгэри ниˮ ӈаˮ? 29 Ӈэсыниʼ ӈэвадяромба мэта я саць пэдара. "Буранхана" ӈэдалё хэита яӈгуʼ. 30 Ламбета талван харвасетываˮ, таремʼ ниˮ еремсету. Хадоваˮ сюртембари яляваˮ хэсеты. 31 Тикы няниʼ пуд Сэротэтто Ямрумʼ ядабтадамзь. Пыда "Ярсалинской" совхоз матдомдэй ӈэсым няˮамби. 32 - Ямру, ӈани торова! Ханя пэрӈарʼ, сяха тосан? 33 - Торовов! Пэдариˮ няна сыра ёрясь. Пырияха ёнэхана ӈэвадяромбиваць. Едэй по яля пуняюв пэдара поӈгана тыˮ хадырць нидонзь пирасˮ. Вындʼ валамбинаць. Тынаˮ хэвдоʼ вомаць. Явмʼ мадаба мале сян тэваˮ вынхалыць. Ханяӈыдоʼ ӈавэдана тоенана сехэрымʼ пирдаледонзь. Яʼ тер ненэциеˮ маˮлёва яляʼ пуд вынхалвы тынаˮ хадэйнаць. Хороля Дмитрий Оттович совхознаˮ ерв сидя вездеходмʼ ӈэдаравысь. Ӈамзинаˮ тён ӈавраӈэ хандаˮ. Тамна тяхаʼ мюселпанаˮ сейнаˮ ниʼ тыхынаӈгуˮ. 34 Мале сян яля хэмяхад "Новопортовской" ӈэсыˮ няна Сэротэтто Путимʼ ходамзь. Тикы ненэцямʼ ӈахат теневав. Самбляӈг юд няювʼ пода ярыˮ. Пыда серта серʼ таӈга иленя ненэць. Харасиʼ патекарта ниˮ ӈаˮ. Мунзьлабтʼ. Няньмʼ хаманда пирувна луцаʼ вадавна лахана пирӈада. 35 Пути юдимдей ӈэсымʼ юкадвата ӈопой поʼ няˮамбида. Ӈэсында терˮ нидаˮ етя сейхад мэта вадариˮ мэць пэрӈаˮ. Тыˮ пэртяˮ пыда мунда тяхаʼ ниʼ ӈэсетуˮ. Ваданда хамабʼ, вадада мадабада ниˮ ӈаˮ. 36 - Пути, сяха явмʼ мадасар? Илалʼ хурка? Тытаˮ хэвдоʼ сава? - таремʼ хонрав. 37 - Явмʼ выˮ тер ненэциеˮ сянакова яля нерцю мадавась. Илмиʼ ненэй вэвауэ хэта нив пирасʼ. Няньмиʼ тольниʼ нина таня. Ӈопой явʼ тяхана сыраʼ вэвась. Юрˮ мян тынаˮ яв мадхана хаиць. 38 Лаханако нята няниʼ идя ханяхавамна ядэрӈа. Хавы тыда сейханда ядемба тебертархаˮ. 39 - Ӈавранда малейваць, Выӈгы яханиʼ мюселтывʼ. Танякуй ямиʼ ӈото ӈодʼ сава, - Пути Сэротэтто янамбаковна таремʼ ма. 40 - Нара сит сававна ядабтая. Тыдˮ сенз ӈэяʼ. Ненэциедˮ нёяʼ хаӈгурˮ. Ялянд сэв ӈоб ӈэванд ниня сюрая! Нумд няра парцьнея, - лакамбойта Путинʼ сейхад миндя вадиˮ хэтадмʼ. 41 - Леонид, пыдар ёльце сава сермʼ пэрӈан. Сиднаˮ падыбада яӈгосеты. Танявахаданаˮ хибяхарт ехарасеты. Небой поʼ Нямгол яха вакна тэраӈгомаваˮ падвэнась. Мань сиˮми ӈулиˮ сававна паднабцяӈгана ховэнась. Ӈацекыˮ таремʼ маць. 42 Таремʼ имʼ ӈэдараб маняˮ паднана ненэцяӈэʼ хибяри хибямʼ тюˮу илыбиваˮ. Манзаяхандоʼ пуна вы терˮ поятеберӈаˮ. 43 Леонид Худи падвы 44 ---- 45 Ненэциеˮ илʼ 46 ЯВАˮ ЛэТАМБАХАВАˮ 47 Телевидияхана манзарана няваˮ Майя Яптик Приуральской пайонхы Аксарка хардахана ханӈась. Таняна мале сян ненэцямʼ ядабтавысь. Лаханако нямыдась. Иландоʼ паднана няханаˮ серокуто сер вадеˮмхдонзь. Тедаханяӈэдо ханзерˮ иле толейда.ˮ 48 - Пыдар нюмл ӈамгэ? 49 - Николай Лаптандер. 50 - Нюсавэн? 51 - Нюниˮ таняˮ. 52 - Тохолку? 53 - Тохолкова ӈар ниˮ наˮ Хартоʼ илеˮ. 54 - Тэсавэй ненэця? 55 - Пирувнандоʼ тэсавэйˮ. 56 - Теда вэсакоʼ ӈэдакы? 57 - Маньрин вэсако есям няˮмарпив. 58 - Харе илева хурка? Саӈговоӈа? Сибя? 59 - Саӈговота тоˮолаха ниˮ ӈаˮ Ӈаврадаваˮ, нянана тарана ӈамгаридва хэвняд ниваˮ хай. Харнаˮ ӈюрӈава. 60 Теда тюˮу миндя ӈацекы ненэцяˮ ненэй иландоʼ теневадоʼ? 61 - Выӈгана иленахав иламʼ тоневадо. Ӈацекы вына танаӈгу, мирць тохода падко теневаӈгу. Не ӈацекы харта сэдъита падко таняӈгу. Небямда ӈамгари ӈамгэхэна нядабаӈгуда. Тэхэнаˮ мэна ненэцяʼ иланда ханзота. 62 - Пыдар хибян? 63 - Мань Ефим Окотэттамʼ нюбеӈадмʼ. Теда вэсако есян тамна тэвувдавэхдмʼ. Манзарадм. Тыˮ пэртяӈэ тарадм. 64 - Тюку хардахана теневана нидˮ хояд? 65 - Маньзяв теневана нямиʼ саць ӈока. Ханяӈыдоʼ манзара ня мыниˮ. Тамна тяха нюдё теневадм. 66 - Сян поʼ манзаран? 67 - "Байдаратской" совхозхана нйортей ӈэсыхана тыˮ пэрӈадм. Таня тэвмами мале сян поӈэ хая. Понʼ манзарадм. 68 - Выӈгана ӈавхы похоʼ тасла, хурка? 69 - Ӈавхы похоʼ манэць, илʼ саӈговорӈа. Теда ненэцяˮ есясиˮ. Недбямдо нидоʼ няˮмарнюˮ. Советской илаʼ мальгана ӈопой яля тяха есяд нидоʼ татˮ, тикы хибяˮ еремя. Тамальӈгы лабкахананаˮ хусувэй ӈамгэваˮ танясь. Ханамд ладта ӈэсондʼ пэндар. Сяяндан - ӈедалэянʼ. Тедахав тюку илам яив хамедамбю. Тандая ныланадамзь. Конторан есядами хаманзь сянʼ хэнякэдм. Няни ма: "Ӈавэдˮ хаӈан?! Нягувандар яӈгу!" 70 - Манзарамар яӈгу? 71 Сальиˮ няюв нидё толабюˮ. Мань тикамда нивʼхамедамбю. Екар поёлтамбидоʼ. Пухучаниʼ ӈани есяда яӈгу. 72 - Ӈаварм тамбдакы? 73 - Ӈамгэхэтмʼ ӈули ни тамбюˮ. Ханзер таʼ тяха ханданакэваˮ. 74 - Ӈамгэмʼ ӈаворць иледа? 75 - Харт ӈамгэкоцямд тай митан. Тэваˮ яӈгодась - хаӈгуваць. 76 - Тыдаˮ хуркаˮ ӈэсаˮ? 77 - Ӈавнаниʼ няхар иры Салехардхана ты лекараӈэ тохолкудамзь. Сиˮми вадавы иримиʼ ма: "Тохолко ӈэвадад. Тэкоцитˮ нямна ирˮ ядэрӈая." Теда ӈод тыʼ хабцямʼ теневав, хамедамбив. Мэдця хабцяʼ ӈахатʼ таня. Теда ханяӈэхэна хаӈгурта тыʼ тивмʼ тамна хаˮавра нир пират. Мань ихинаниʼ тарця, хой нимна хуркари машинˮ ядэрӈанё, нядандоʼ хаюрта юрʼ якэ, бензин, соляра тэре ни пулаӈгˮ. Тикыдˮ янʼ палаӈгаˮ. Няӈгад помна ханӈаˮ. Мале вадёдана ӈум хабцям мине. 78 Маняˮ мюсебанаˮ хэлиʼ янʼ ниваˮ ӈэсосетуˮ. Ӈулиˮ сававна ямʼ манэсартар. Тэравэри ямʼ пюртан. 79 - Тюку сырамʼ ханзер мадасараʼ? 80 - Мань ныланадамзь. Хуркавна ӈодʼ ханиʼ синʼ юнˮ турӈаˮ. Сыра ёльце ёря ӈэвы. Сабе сававна тынаˮ нивы хадырˮ. Явмˮ сятаняюв мадаˮмахадандоʼ ненэцяӈгˮ тэворӈадамзь. Ӈани похоʼ манэць. тынаˮ хэвдоʼ ябтаць. Ини ядэробцохана нараˮ ӈамгэмянхав хаӈгуˮ. 81 - Тад мэманда понаˮ хуркаʼ ӈэӈгуˮ? 82 - Мэманда понаˮ тамна тоенаӈгуˮ. Ӈэрм яхана иленяӈэ тэрихатнаˮ иле пэӈгунаˮ. Хибя сиднаˮ тюку похона нядаӈгу? Харнаˮ ӈэвна мюня иˮӈуцавэваˮ. Маниевандаваˮ - яваˮ. Сиднаˮ ӈавла пирта. Илеӈгуваˮ. 83 ---- 84 Носидоʼ хардыӈаˮ 85 Ямальскойˮ совхозʼ ӈаи манзара пэмахандандаʼ сеӈгносиˮ вадаби. Ӈани совхоз няхата манэць саць хубта. Тецьдя тоена теберӈа. Тад 86 имʼ ӈэдараб, ӈамгэ тоˮолаха носиˮ 87 вадабабтоʼ. Пудана похоˮна фермандоʼ ервотаӈэ Надежда Лыкова манзара. Ӈавнанда Итя Ӈабтеня явʼ вархана тыˮ пэртяханаˮ тыˮ лекараӈэ понʼ манзарась. Хусувэй манзаям нирӈада. Пыда таремʼ лахана: 88 - Маняˮ сеӈг носиˮ вадабадаӈэ ӈобтаремʼ, ӈани нинаˮ тотрев хэвнямна сиднаˮ нядавандадваˮ ниваˮ пюрˮ. Носинаˮ хобˮ ӈарка маркˮ мирдапинаˮ. Есядаваˮ таремʼ нэкалпиваˮ. 89 Сиениць ирыхана нюртей сятудоʼ ӈадимяць. Янʼ ӈамгаʼ рито мядоʼ ӈахана пи няд ядонодэйдонзь. Хуркари сата мерцяʼ тоб, сяту ибетаˮ. Ӈопой похона ёнар мян носиʼ вадасетыˮ. Ӈаврадандоʼ ӈэрёй хабармы тыˮ ӈэваˮ, сёнзьтоʼ мюй едёˮ, халэˮ, пирембасетыˮ. Тюку похондоʼ енаˮ. Ӈэрё няна ӈани хардыта носиˮ хобˮ мирдатаˮ. 90 Тюку Х.Нямбараˮ тадтавы сидяӈгахана тюˮуна маниенараˮ Н.Лыкова. Ӈылняна вадавы носитоʼ хобаˮ. 91 Ф. Мннлейʼ падвы 92 ---- 93 Янда терˮ нядабида 94 Пуровской районхана ӈэрм тер ненэцяˮ сабе ӈокаˮ ниʼ ӈаˮ. Ялриндоʼ тыˮ пэрӈаˮ, халямʼ хадабиˮ. Таня ӈахана пэдараʼ поӈгад Тарка-Саляʼ харданʼ ӈаврадамдоʼ ӈани тарана ӈамгэдамдоʼ тэмдаванзь тосетыˮ. Сероʼ нюртей Валерий Дмитриевич Зернованʼ ядсеты. Тикы мядоʼ ӈобтаремʼ ӈэрм терʼ ненэць. Теда районандо ӈэвахы ервʼ марцьхэӈэ тара. Манзаямда техэ саирʼ ӈэрмʼ тер нитаˮ илаʼ нямна ӈа. Харданʼ турта ханенаˮ, вэсакоʼ, тыˮ пэртяˮ ӈадьбятоʼ нянда турӈаˮ. Ненэциеда вадахана, тид миндя серкана нядабида. 95 Хэвы похоˮнаˮ Пуровской районхана илена хибиˮ иландоʼ саць тоенась. Газмʼ тюˮу тарпрамбада предприятияˮ ибʼ газмˮ ӈани еˮ няʼ ӈэдарамбиʼ техэ нидоʼ есям салда яˮамаˮ. Валерий Дмитриевич Зернов. сава яляхаˮ тэввамдоʼ пэдараʼ терхаˮ вадець нэрӈада, манзь пэрӈа: 96 - Тедамбой илмаˮ тоена. 97 Ӈэрм терӈэ маняˮ сиднаˮ яваˮ ӈавламби. Тынаˮ таняˮ. Томаˮ халясавэйˮ. Сиднаˮ нядавнда яӈгу. 98 Ненэциеда муӈгамда инзелеˮ. Пыда харта яхананда ӈарка сермʼ минре. 99 Тюку Л. Трофимчук тадтавы сидяӈгахана маниенараˮ В.Д.Зернов. Няби сндяӈгахана Тарка-Саляʼ ядэлабиˮ мюня машннˮ, ханˮ, ненэцяˮ. 100 Ф. Вэнуевоʼ падвы 101 ---- 102 Ненэць нэваваˮ хамедамбахаваˮ 103 Тандаяʼ Долгано-Ненецкой автономной округахана Майя Омдювна Пырерко ядэрӈась. Пыда ханярина манзарана ненэциеˮ ядабтамбавы. Ӈобтоʼ тохолкова серо минрена управленияхана ӈарка специалистаӈэ тарана Антонина Ивановна Неняӈг. Тикы нямда сорокута серʼ хонрамбавэда. Лахарёдиʼ ти. 104 - Тедаʼ ӈамгэ манзаямʼ пэрӈан? Ӈавнанд ханяна манзарасан? 105 - Округана ӈарка хардахана Дудинкахана мале юдʼ поʼ иледм. Тикы нерня Носко хардахана ӈэда школахана юкад вата самбляӈг поʼ директорӈэ тарадамзь. Таняна мань хавнаниʼ, ӈамекы тохоламбада ниниˮ ялриндоʼ ненэй ненэцяць. 106 Мань теда евако ӈацекыˮ сероʼ минредм. Таддикад Усть-Енисейской районхана ӈэда школаˮ ӈани мань икхананиʼ ӈаˮ. Ханзерʼ тохолкуˮ, илеˮ, ныланаˮ. 107 - Тикыˮ поӈгана ненэй ӈацехы ӈока? 108 - Дудинский районхаˮна ненэй ӈацекынаˮ сидя юрмянӈэ харваˮ. Вадамдоʼ Михаил-Александрович Неняӈг минреда. Мань ӈодʼ нюдяко классаханаˮ вадам пэрӈадм. Мэтаваˮ школаваˮ сямянхат ӈарка. Ӈацекэхэʼ нюдялеры. Ханяӈыдоʼ сидлад хоныˮ. Ӈисянадоʼ халямʼ хадабиˮ, ханеˮ, тыˮ пэрӈаˮ. 109 - Округханандаˮ ненэй вадамʼ минренидаˮ ӈокаˮ? 110 - Дудинкахана ӈопойри школаваˮ. Усть-Енисейскон районхана няхарʼ школахана ӈацекынаˮ хартоʼ вадамдоʼ тохоламбидоʼ. Мань ихинаниʼ тохолко мэта часнаˮ тянёˮ. Сиˮив яляхана сидямбой чашана ӈацекы ӈамгэм тохолаӈгу. 111 Воронцово хардахана ӈэда школахана ненэй вадамʼ ӈацекыˮ нидё тохоламбюˮ. Небянадоʼ, нисянадоʼ малхавыˮ, ӈацекынаˮ вадамʼ нёмдоʼ тохоламбюˮ. Таняна ненэй тохолковандоʼ ирманя пэвсюма няна тохоламбидоʼ. 112 - Самбляӈгм, матадм пота ӈапекыˮ садикхана ненэй вадамʼ тохоламбидоʼ? 113 - Носкоʼ хардарихана тикы сермʼ минредоʼ. Ханяӈы ненэциенаˮ пыхыдадоʼ ненэй ненэцяӈэ нидоʼ толабюˮ. Ӈопойнд небяда луца, нябинд нисяда луца. Таняна ӈадьбята ненэй вадамˮ нидё тохоламбюˮ, нидё мэсˮ. 114 - Ӈацекыˮ ӈарвомахадандоʼ хартоʼ вадамдоʼ, иландоʼ пюрӈадоʼ? 115 - Мань ихинани, ӈулиˮ ненэй ненэцяӈгавˮ вадамдоʼ харвобтадоʼ. Нюде ӈани тохоламбидоʼ. Классан тюбнани сэвдо тикы ӈацекэциˮ тэре ябересетыˮ. Ихиняни ӈулиˮ сава ӈэсеты. Ханяӈэхэна понʼ яӈгобани манзетыˮ: "Ненэ понʼ яӈгунанй! Вадаваˮ пуняна хаи!" 116 Вадеʼтиниˮ Ту хардахана илеˮ. Нисянадоʼ выӈгана илеˮ. Харни мань ӈодʼ, ханяӈэхэна ненэй вадавна вадетиниʼ луцаʼ ваданʼ тасламбасетын. Хусувэй ненэцяˮ тэнз харта вадамда ила панан мэпата тара. Тикарихана ненэцьʼ ӈэвамда хамедамбаӈгуда. 117 ---- 118 Культура ил 119 НЕВХЫ ИЛАНДОʼ ӇАДИ 120 Шурышкарской районхана ӈэда Овгорт харад нюдя ӈэсы ӈэбта ӈод, ненэциеˮ музейдоʼ таня. Ервданда тарана Елена 121 Ильинична Тыликова. Пили 122 нерде тикы не школахана биологиям минревы. 1965 похона кабинстамда ӈулиˮ паскойӈэ сертавэда. 123 Тамбирувнанда манзаямда харвобтада, иланда ямбанʼ пэртя манзаядандаʼ хая. Юˮ сиднтет по хэмяд тикы кабинетамда музейӈэ сертадаʼ. Теда музейндаʼ харад, ӈавнанда 1949 похона школа еˮэйӈэ мивы харад. Ӈока поʼ хэмяхад музейӈэ сертавэдоʼ. Елена Ильинична тикы харадмʼ тэмдавэда. Вэсаконда 124 няʼ тундиʼ пяӈэ мэван харвавэдиʼ. Ӈамгэ ельцяӈгана музей харадаӈэ таславэдиʼ. Сяӈок ныхымʼ хаевэкэхэʼ. Тикы сава сер няюв музейхана тарана ӈамгэриди тэвамахаданди, хардандиʼ мюймʼсулурмэдиʼ. Музейндиʼ мюймʼ ненэйвана савовна сертавэдиʼ. Юʼ залдаʼ. Музеянʼ тюб таминдо тыˮ мядондиˮ ядабтамбиˮ. Хуркари ӈамгэри ненэць манэта. Ханениˮ илмˮ, тыˮ пэртяˮ ханзерʼ манзараˮ, илеˮ, сэвхана ӈадяда тоˮолахаˮ. Таняна иленя ненэцяˮ ӈамгэ тоˮолха паны мэмамдоʼ ӈани манэˮ ламтамбидоʼ. Невхы ӈамгэриˮ: хыдяˮ, хавопяˮ, лоӈгэйˮ, мэсярˮ пурци якнаˮ. Елена Ильинична харта падтавы картиныда ӈани манэлабтамбида. 125 Таӈок манзаямˮ харта нида сертабю. Сита нядабадада Елена Талигина. Ӈавнанда Овгорт школахана тохолковы. Ӈобтаремʼ ӈарка нянда минрена манзая сейханда хаˮамвы. Овгортхана ӈэда музей невхы ӈамгарихитˮ панӈаˮ. Харе сэвхана манэпˮ, тамна сава ӈэӈгу. Таняна мэбнандаˮ музейнʼ тюсь нёдаˮюрˮ. 126 Тюку Б. Н. Жилинʼ тадтавы сидяӈгахана маниенахаюта сятаняӈэюмʼ Е. И. Тыликова. Хэвхэда сита нядабадада Е. Талигина. 127 М. Ярой 128 ---- 129 ХЫСЬКЫТЬ-ПЫРЬКЫТЬ 130 (лаханако) 131 Ёмбо хаданда няʼ нероˮ яхакоˮ хэвхана илеӈахаʼ, халямʼ пэрӈахаʼ. Ӈуця мядикондиʼ мюня таӈодиʼ, сыредиʼ мадабихиʼ. 132 Пухуця нюхунда манзеты: 133 - Ёмбоʼ, неро яхакондʼ тюˮу няюв нён ханцету. Таняна ӈылекаˮ таняˮ. 134 Сяны ӈэбтоʼ ӈодʼ, сырэйˮ ӈэвыˮ. Ёмбоʼ сянакованда серʼ, нивэда хамеда, ӈахана хэвы. Тикавахад юху. 135 Сянатʼ хунат ядбата ӈодʼ, неранда няна посаваʼ саликмʼ хо. Тадʼ тапарманда, ӈэда тада. Ёмбо ихинанда маси: 136 - Тарси мэкадʼ посаваʼ салик ӈэвы! Калэ! Теда тад няби ӈэхэнани тапарпани, янʼ нивнянав хубкад. 137 Ёмбо ныхымда маˮлахая няби ӈарвэхэнанда ӈани тапарӈада. Ӈамгэда ӈэса, ӈэда ӈани тада. Ёмбо ӈэвамда хадепа пя, ирида ядэрӈа: 138 - Та, тюкохов мэкад! Калэ! Ӈудаханани тадʼ тырахалпани, хурка ӈэӈгобта? 139 Ёмбо тадʼ тырахалманда, ӈамгэда ӈэвна, ӈудакоеда ӈани тада. Ӈулиˮ нерцькабтерей, няби тыраханандаʼ сямян ныхыда таняˮса, маˮлада. Тадʼ пидеванда, ӈамгэда ӈэса, тыракоеда ӈани тада. 140 Ёмбо ихинанда маси: 141 - Ӈамгэ палка ӈэвы! Ӈэвами таня! 142 Пэяхананда посаваʼ саликаямʼ тад ладванда, ӈэвакоеда ӈани тада. 143 Няхаркав яляˮ посава саликахана тадты. 144 Ӈамгэ пиркана хойʼ тяхад Сюдбя Вэсако ӈадимя, маймба маси: 145 - Тюку посава саликэцяхавамиʼ тарси ябдасеты. Едниʼ теркоʼ тедахав вуни яӈгод. 146 Саликахад Ёмбомʼ хаврада. Марцянда ни мода, мяканда ялъй. 147 Танянанда Ёмбомʼ еся иняхад саланʼ сярада. Харта есьеда манэманзь хая. Ёмбо яля ямбанʼ сяры. Тябихута. Тэре мэванда сер, пиˮ хамболкатˮ ханаком сертаба пя. Понʼ нись мыʼ, тикамда маледа. 148 Ӈамгэ пиркана Сюдбя ирида ӈадимя. Ёмбомда пиреванзь едамда хамедамба пяʼ. Икана пандада. Тикым манэць, Ёмбо маси: 149 - Ирикэʼ, сиˮми ӈаманд нерцюʼ едэйкованзь хэхэниʼ. Мань едэйко ханакодмиʼ сертадамзь. Тэреʼ хумбаседа ханако ни ӈаʼ. 150 Яʼ яд няʼ хаяхаʼ. Ёмбо ханаконда ниʼ ӈамдыʼ, маси: 151 - Ирикэʼ, тюку ханакомиʼ тэреʼ хумбаседа ни ӈаˮ. Ӈамдмахадʼ тарця вада хэтыба тара: "Ёмбой ханеӈгэця, хыськытьпырькыть!". Ханакорʼ харта ихинда манзадаӈгу. 152 Ёмбоʼ таремʼ манохаданда, ханакомдаʼ хайхалада. Тэре едэйко хая. 153 Тюˮу танамахаданда, иридаʼ ханако ни ӈамды. Ӈамдванда серʼ ханакомʼ тахабтада. Сюдбя Вэсако ӈопой манзеты: 154 - Ёмбой ханеӈгэця, хыськытьпырькыть! 155 Ханако ӈопой яхана хасена. Тикым манэць, Ёмбо маси: 156 - Ирикэʼ, манзадаван нибта харва, няби ӈэр мальʼ, нинякы манзадаӈгуʼ. 157 Сюдбя няби ӈэмда маляда, маси: 158 - Ёмбой ханеӈгэця, хыськытьпырькыть! 159 Ханако манзадаван ниʼ харва. Ёмбо маси: 160 - Ирикэ! Ханакоямиʼ харта тарця ӈэсеты. Етʼ, няби ӈэмдʼ ӈани маляӈгодакэр. Тедахав маси едэйко хандан. 161 Сюдбя Вэсако ӈэмда ӈани маляда. Ханакода тамна манзадаван ни харваʼ, сян манзеты: "Ёмбой ханеӈгэця, хыськытьпырькыть!". 162 Ёмбо маси: 163 - Ирикэʼ, ханакони нибта харваʼ ватода тарця: няби ӈудамдʼ маляӈгун. 164 Сюдбя Вэсако ӈудамда маля, маси: 165 - Ёмбой ханеӈгэця, хыськытьпырькьггь! 166 Тикы ханакохов ӈобʼ ӈопой яханаʼ хасена. Сюдбя едэйкованʼ харваенакы, няби ӈудамда ӈани маляда. 167 Ӈамгэда ӈэвна, ханако манзадаван ниʼ харваʼ. Иб манзеты: 168 - Ёмбой ханеӈгэця, хыськытьпырькыть! 169 Ӈобʼ ӈамгэхэртʼ яӈгу. 170 Ёмбо маси: 171 - Ирикэʼ, ханакомиʼ харта тарця ӈэсеты. Теда икамд нин маляӈгу. Тикахавахад едэйко ханакомиʼ харта хэӈгадаӈгу. 172 Сюдбя Вэсако ӈацекэдревʼ тэре хайрырӈа. Харта икамда маляда. Таʼ ха. 173 Ёмбо иринда хабедым яʼ яд серʼ манрыраць ӈэдарада. Сюдбя Вэсаком таремʼ хадада. 174 Ёмбо хуркариʼ хараси мяканда тэвы. Хаданда няʼ таʼ илелъяхаʼ. 175 Лаханакони таʼ валакада. 176 Л. Тайбериʼ падвы