1 Хибя сиддоʼ нядаӈгу 2 Елена Григорьевна Сусой ӈарка ненэць ӈэбта ӈодʼ, Ямал яваʼ ӈарханда малпида. Едэй понаˮ нерденя ирыхана Ямальской районхы Новый Портʼ, Пэ Саляхаʼ поӈгана харто иленя ненэциеˮ мякˮ тэвормысь. Танямна ядэромамда газетанʼ паднанаханаˮ Х. Сэръяламдиканʼ серокута серʼ вадеʼ мэдась. 3 - Теда тэворома ямиʼ Новый Портʼ хардахад тэхэна тэвнана ниʼ ӈаʼ. Ӈавэдана ӈаб ненэць Едако Ензкович Худи едэйваиа сертавы вэсако есямда няˮмуванзь мякданта мерета "Буранахана" мацядтевэда. Таддикад Тюменьʼ маркана тохолкода не нюда лакамбойʼ ныланаванзь товы. Падродаʼ тамна ӈэдаравдавэй ӈэвыˮ. Тиканда ӈобкарт есямʼ ниʼ нямʼ. Мань нядав. 4 Соламбада ханда ниʼ самбляӈгӈэ тийнаˮ. Мерцяʼ ӈабтниʼ хыдрываˮ. Ӈамгэда ӈэвна наӈэдя юдʼ час ӈэдалываˮ. Вэсако "Буранамда" харта ӈяˮамбида. Пыда мяканда тэвмахаданаˮ, сяйӈаваˮ. Ӈобтикы сякнаˮ тамна тяхаˮ Сэвтя Сергеевнч Яптик мятʼ ӈэдалэйнаˮ. Понʼ ниваˮ мий, сидя мядʼ нимня ӈадимяваˮ. Тикы ненэцяˮ ӈармы вэсакоʼ. Тё няӈы нядоʼ Нирцько Ензкывич Худи. 5 - Ӈэсыханандоʼ теда тюˮу миндя ненэцяˮ таня? 6 - Тет хасавамʼ, ӈоб пирибтямʼ манэˮӈадмʼ. Ӈулиˮ ханяхартахана ниʼ манзараˮ. Хартоʼ ихиндё илеˮ. Ӈавхы похоˮна выˮ терˮ ханесетыˮ. Теда ханесэйтоʼ хобаˮ хибяртахана ниʼ тараˮ. Нохоко вы янда нимня, ӈэда сянакуць няватарӈа. 7 Я ханяхавахана сэр носи хоб париденя ӈоляпяхана ӈоляпядамбаванодоʼ. Тамальӈгана хобанда сярʼ няӈорӈга, тарта ханяцей хардыӈа. Маняˮ яхананаˮ нюдяко заводʼ серта вэва ӈэдакы? - тикахана хартоʼ иленя ненэцяˮ ӈани хане пэӈгудˮ. 8 - Хибя сиддо нядаби? 9 - Сабе сиддоʼнядабадамʼ ниʼвадесˮ. Сох "Ямал" - хартоʼ иленя ненэциеˮ тыˮ тэмдабада организацияʼ терʼ тэвормыˮ. Тедари пыдо няюндоʼ сава серʼ сертавэдоʼ яӈгодарха. 10 Таʼ, тыˮ морˮ маламбава ёльцяӈгана тэмдорма сермʼ минрена Пётр Арович Вануйто тэвормы. Тасалкомахадандоʼ, сидя мяд терӈэ 450 киломорамʼ мадавнзь ватормыˮ. Моранʼ харвана нядоʼ, сидя нянёˮ, сидя хэлесь падмʼ. ӈопой ехэрана, париденя ӈоляпяхана ӈоляпядавы хобамʼ хаевы. Тикы нядоʼ сян нивы туʼ. Тытоʼ мораˮ тимыʼ. 11 Сиддоʼ тамальӈгана Владимир Лакович Окотэтго нядавы. Ӈаварˮ тэвравы. ӈани ӈамгэ тикыˮ яёлˮ. Тад тованда нарахана тикари ияхандоʼ енаˮ. 12 - Ӈани ехэрана ненэцяӈгаби нивакы хомбю? 13 - Ханзерʼ хаˮманʼ Теда вындʼ хуркари ненэцяˮ тэволыдˮ. Небой поʼ ёльце тинкабтада сертʼ еремыць. Поӈгдоʼ Неро явʼ мюня пядвыˮ. Ӈамгэ пирхана сядодоʼ такалпада луцаˮ товыˮ, Марцёто тяхана ӈобʼ пуд пендерта тунидоʼ саркэлёвыˮ. Ненэцие поӈгаˮ хаˮавравыдоʼ, халэˮ малˮ наволмыдоʼ. 14 Вэсакоʼ сейто хэсь, хой няʼ ямдавыдˮ. 15 - Мядотоʼ мюня тарана ӈавэдоʼ тас? 16 - Луцахатˮ тэмдабада ӈамгаридоʼ таняˮ. Хасаваˮ мальцитоʼ таӈгаӈэ нойˮ мэˮӈаˮ. Пирувнандоʼ тэсавэйˮ. Мань нянаниʼ линюйˮ таврадамзь. Ӈацекы небя, Сэвтя Сергеевич пухуцяʼ ӈулиˮ майиць. Сэдорабнанда яданда малʼ ниʼ тадтасетыда. Серакабт пэхэвмʼ нидмʼ манэсʼ. Яӈгода ӈамгэдоʼ ӈэдараха. Пэʼ банкыˮ мэˮӈаˮ. Терсяда банкамʼ ядемдаӈгудоʼ. таддикад сыранʼ ӈабтаӈгудоʼ ӈылдада сюртявӈэ хаˮ маӈгу. 17 Мань ими таремʼ ядэрӈа, невхы советской иламʼ ӈабтамбавыˮ. сайнормыˮ, иландоʼ ямбан манзаравы ненэцяˮ ханзеркав няда сероˮӈаˮ. "Буран", есяˮ ӈэяˮ. Майяӈгудˮ. Тарця нинаˮ ӈока ниʼӈаˮ. 18 Тикы сермʼ тидхалевидаˮ ӈэрм тер ненэцяӈэ департаментаваˮ "Ямал - нюˮна!" ассоциацияваˮ, Ямалхана газмʼ, неф.гьмʼ тюˮу тарпрамбада предприятияˮ. 19 ---- 20 Ненэциеˮ илʼ 21 Сэрʼ ӈыламна ёрӈаˮ 22 Тандаяʼ газетанʼ паднанаваˮ Приуральской районхана ӈэда Горнокнязевск харданʼ тэворӈась. Тикы яляхана хасаваˮ малʼ Саля явʼ сэркаиа мэвыць. Пыдоʼ сэрʼ ӈыламна ёрця поӈгам моёпавыць. Хэхэнаˮ мэна пыриˮ, нёяˮ хадабавыць. 23 Поӈганандоʼ теда тюˮу миндя илебей ненэцяˮ ӈока. ӈарка нитоʼ хэвхана манзаяʼ саирмʼ тохоламбиˮ. Ӈобтоʼ Владимир Куйбин. Юкад ватамбойʼ порида, Хуркавна ӈодʼ мяканда ханесэйм тэвра пирӈа. Пэдараʼ помна мерета "Буранахана" харта ядэрць тенева. ӈодь Саля явʼ сэр панʼ хэмяхад хане мэта ӈаномда ӈани нитаˮ тотрев хуркасиʼ харасиˮ итʼ хатамдасетыда. Хулко сидя сэванда сыломахадʼ нисяда тохоламбида. Хэвы поʼ хадавы халэтаˮ миркана етя ʼБуранмʼˮ тэмдась. 24 Куйбинʼ еркармʼ мэта ненэцяˮ Приуральской районхана мале таняˮ. Ханяӈыдоʼ Пэʼ Хойʼ тэлханаˮ тыˮ пэрӈаˮ, ханеˮ, ёрӈаˮ. 25 Горно-Князевскхана илена Куйбинˮ ӈавнандоʼ иридоʼ ӈани тэхэˮна илевы. Таддикад халямʼ пэртя нитаˮ тыˮ пэрмы. Хуркавна ӈодʼ ӈокаюмʼ пелядоʼ Саля явʼ лаӈг ниʼ илелмыдˮ. 26 Тюку Б.Н. Жилинʼ тадтавы сидяӈгахана тюˮуна сятаняна маниенараˮ Владимир Куйбин. Хэвхэда Вениамин Куйбин. Нисянда нюдя хасава ня. Ӈылняна ёрцяндоʼ поӈгам сэр ӈыламна ӈэдарамбиˮ. 27 Х. Нямбараʼ падвы 28 ---- 29 Тюку тадтёда сидяӈгахана маниенахаютаˮ сятаняӈэюм Лев Сэротэтто. Теда тюˮу миндя илӈгы хасава тыˮ лекараӈэ тохолку. Тад пуд харта яхананда манзараӈгу. 30 Хэвхэда Сергей Айсовицс Хабибуллин. Сидяӈган сырапʼ вэсако вэнекомда тэврархавы. Лев иринда вэнмʼ савумдаванзь пэрӈада. Тет ноʼ ямбанʼ тохолкуромада таросиʼ ниʼ мийˮ. Нув сармикˮ, явна ядэрта ӈавэˮ лекаратамба пиръяда. 31 Х. Нямбара падвы 32 ---- 33 Россияʼ ассоциацияʼ манзараʼ 34 ИЛМАˮ ТАСЛАӇГУВАˮ 35 Яраʼ иры нердена яляхана Сергей Николаевич Харючн газетахана паднанахаˮ, раднововна лахананахаˮ Норвегиянʼ ӈэдалёроˮмамда, округхананаˮ ӈэда сероʼ вадеˮӈась: 36 - Няхарʼ яля ямбанʼ Норвегияхана мэдамзь. Таняна ӈарка мандалавамʼ мэˮӈаваць. Тасламбвы серонаˮ ӈэрм янаʼ нямна уаˮ. Ненэйвана ямʼ пирувнанда мэма сермʼ тасламбиваць. Тад нерняʼ хуркари ёˮ правительстваˮ вэва политикамʼ мэпнандоʼ, маняˮ ӈэрм янаˮ ненэцяˮ илесь ядоʼ яӈгоʼда. Россияхана ӈэрм янаˮ тиӈгывна 30 тэнз ненэцяӈэ илеваˮ. Илнаˮ ямбанʼ мэтадаваˮ яхаданаˮ хэвняʼ хэвандаваˮ ниваˮ ӈаˮ. Иландоʼ ямбанʼ нинаˮ тыˮ пэрць мэӈадонзь, ну сармик хадаба илець. халяданаӈэ тараць. Янаˮ тиӈгывна илебцамаˮ ӈока: нефть, газ, золото, пэ ятама. Маняˮ манивамʼ, тикы серодоʼ тасламбвандоʼ ёльцьӈгана, ӈобтикы пыдараˮ лахарёхонандаˮ тасалкобнаˮ сероˮӈа. Хибяхартваˮ вэва вадамʼ ни хэтаӈгу. Сомбовна ӈэрм тер ненэцяндрев тикы серодаˮ сертабабнандаˮ, пыдараˮ нянандаˮ сава ӈэугу. Маняˮ нянаˮ ӈани сава ӈэугу. 37 Тамальӈгана ханяӈэхэртаваˮ няханда ни мандʼ, ныдараˮ яваˮ вомдабираˮ, хибярт ни мандʼ, ханеданаˮваˮ сусава пыдараˮ селаˮ. 38 Ӈэрм тер нинаˮ ӈано ханʼ тэнзмʼ мэтам таремʼ маць: 39 - Россия ӈэрм терˮ ненэциенаˮ сиднаˮ няць манзаравандоʼ еˮэмня, просктаваˮ няма тара. Россия ӈэрм ненэциенаˮ есядоʼ яӈгу. Теда ӈодʼ государствадоʼ маяндорць иле. Маняˮ есядамдо микаваˮ. Теда вадемыˮ серонаˮ нерняʼ минреванаˮ еˮэмня, ӈобкана манзарава еˮэмня ӈока еся тара. 40 Арктической Советмʼ нюбета организацияваˮ таня ӈэрм я терˮ ӈобтʼ сертавы. 41 Маняˮ таславэваˮ минманда еˮэмня, Арктической Советанʼ вадеʼӈаваць. Норвегия ӈэвана мэна парэӈодаӈэ тарана тикана мась: 42 - Россия ӈэрм тер ненэциеˮ есяна нядабанаˮ, нерняʼ минренаˮ сермаˮ минта. 43 Сидя яля ямбанʼ тарця сероʼ тасламбиваць. 44 Тикы хавна яӈганя проектхаʼ "Канадской проект" няби "Датско-Гренландской манэсарӈаваць". Тикы проектхаӈобтʼ таславэхэʼ. Россиянаˮ ассоциация координаторта танябтатара. 45 Проектʼ координаторӈэ марцьхэдниʼ манзарана Сюляндзига Павел Васильевич тараӈгу. Пыда Москвахана манзараӈгу. Тиканда няна тамбдидоʼ есьдоʼ тидной садпаӈгунаˮ. Россия ассоциацияхана, маняˮ яна тиӈгывна депутатӈэ тарана ненэй ненэциеʼ поӈгнанаˮ ӈули- тянёˮ. Ненэйвана федеральной собранняхана сндямбой ненэць. Теда манэсартинаˮ законанаˮ, тасламбдидоʼ, тикы юˮ по техе таславыˮ законˮ. Тамальӈгана депутатӈэ тарана юˮ самбляӈг ненэцямаць. Теда сидямбойӈэ ӈамгэм сертаӈгуниʼ, таӈок луци поӈгана. 46 Ӈано хан тэнз мэта нинаˮ хартоʼ сертавэдоʼ парламентадоʼ таня. Хартоʼ тэнз ненэцяӈгдандоʼ депутатамдоʼ тикы парламентан тэрабиˮ. Маняˮ манивамʼ Россия ӈэрм терˮ ненэциенаˮ помна ӈобтикы парламентдаваˮ серта - хаваˮ. Парламентмʼ сертавана нерня, нинаˮ ханзерˮ манзаравамʼ савовна манэкаваˮ. Нинаˮ вадеˮӈамдоʼ, тикы няювʼ тыˮсаплана ирыхана Москвахана мандалавамʼ мэкваˮ. Ханзерˮ манзаравамдоʼ вадесомахадандоʼ, маняˮ таслаӈгуваˮ, парламент тараӈгобтав. Парламентанʼ няхар ненэцьʼ депутатӈэ ӈэрм тер ненэциеʼ поӈгадʼ тэрабаӈгуваˮ. 47 Мурманск няна ӈани ӈано хан тэнз мэта ненэцяˮ илеˮ. Маняˮ нянаˮ маиэць саӈговоць илеʼ. Недбидоʼ нидоʼ нямарнюˮ. Ӈацекыˮ тохоламбдидоʼ есадоʼ хэвы хохорэй ирыʼ пудана яляханаˮ нямвыдонзь. Мань ӈобтикы Норвегиянʼ, Швециянʼ, Фннляндиянʼ нинаˮ нядавандоʼ еˮэмня падармʼ пададамзь. Нув едʼ ӈамгэридамдоʼ, ӈаврадамдоʼ тэвраӈгуˮ. Теда ӈоб тарця нядамамʼ тэвравыдонзь. Тыˮ пэртя ӈэсыхыˮ. халямʼ пэртиˮ таӈоцяӈгʼ мимыдонзь. Пардон ӈэдакыˮ, мэта паныˮ, ӈаварˮ. 48 Ассоциацняндоʼ ӈобтикы серодоʼ вэваˮ. Ервандоʼ мале сянʼ поʼ ӈоб ӈано хан пухуця манзара. Пыда илебей нидаʼ хэвняʼ пэръяда. Нерняʼ нида ӈэдарамбюˮ. Харта индя серʼ есь садпидаʼ. Тарси ӈамгэрт манзаямʼ ни минреʼ Тикы нямна председателъ правительства ня лаханакурӈанинзь. Таремʼ тасламинзь, ӈани ӈопой илебей ненэциеʼ ассоциациямʼ серта тара. Тикымʼ пяць манзарая. Пухуцяʼ тикампода ханда. 49 Ассоциацияндоʼ манзаравы ӈэбʼ законʼ сертабаӈгуць. Теда сяниʼ по ямбанʼ ӈэрм терˮ ненэциеʼ няюв сюрхаледа, ӈобкарт законмʼ няммадоʼ яӈгу. Ӈобтикы Думандоʼ ӈэвана мэна ненэця няʼ лаханакурӈанинзь. Маняˮ нямвы законанаˮ тэврадамзь. Манив, ассоциацияваˮ сиднаˮ нядабаванʼ ни харваˮ. 50 Маняˮ округваˮ ӈани няхата маӈэць нерняна миӈа. Таӈок законмʼ нямвы, ӈобкарт яʼ яӈгу. Пуда нямвы законаваˮ тикы ӈэрм терˮ ненэцие вада нямна ӈа. Нюртей манзарамананаˮ нямаваць. Тюку по ямбанʼ тет сянʼ, самбляӈг сянʼ законмʼ манэсартаваˮ. Тикы законанаˮ яˮ, тыˮ пэртя иланямна сюрхалёда. Ӈэрм тер ненэциеˮ хартоʼ ервӈэ таравандоʼ нямна ӈэӈгу. Ненэй тарана законхав, маняˮ ненэцяӈэ хэбидя ёˮ нямна ӈа. Тикы ёˮ нисянанаˮ, иринанаˮ илеˮ, хане мэмыˮ, таняна тыдоʼ пэрцетвыˮ. Нямэркана Государственной Думахана тарця постановлениямʼ нямаваць. Ханяна хэбидя ёнаˮ, халмеранаˮ малӈэ картанʼ тэвраӈгунаˮ. Тикана законаваˮ минда. Ӈани ӈока есяˮ тараӈгу. Бюджетхана таӈок есяваˮ яӈгу. 51 Янамбовна нерняриʼ миӈаваˮ. Илмаˮ таслаӈгуваˮ. 52 ---- 53 Ӈокавна толаӈгуˮ 54 Ямальской районхы Яр-Саляʼ хардахана тохолкода ӈацекыˮʼ библиотекамдоʼ ӈули мэнедо. Таняна хуркари илика, няӈота, падтавы книга ныхыʼ тяхаʼ ӈока. Таддикад нюдяко ӈацекыˮ ед ӈадиберга журналˮ "Мурзилка", Веселые картинки", "Юный натуралист" ӈани хибяри хось пиръеда. 55 Ервотадамдоʼ Зоя Прокопьевна Худи манзара. Таня тэворманиʼ мальӈгана пыда ӈацекэхэнаˮ концертанʼ ханмысь. Сита нядабада няда Людмила Михайловна Вануйто тикахана мэвысь. Теда тюˮу миндя пирибтя библиотеканда ханзер манзарамʼ таремʼ вадеˮӈадась: 56 - Тэре ӈацекынаˮ, сиддо тохоламбада ненэциеˮ толабада 22591 книга. Тикы хавна юʼ ёнар учебник. Толаӈгодаваˮ 432 ӈацекыˮ. Хуркари выставкы сертабасетываˮ. 57 Людмила Михайловна манзаянда ирманя Тюменьʼ маркана ӈарка тыˮ лекараӈэ тохолку. Ӈопойри пода хаи. Теда пэртя серта тад пяванда манзаяханда ситта саць нядабаӈгу. Тюку Х. Нямбараʼ тадгавы сидяӈгахана тиˮ Л.М. Вануйтамʼ маниенараˮ. 58 Ф. Окотэттоʼ падвы 59 ---- 60 Ненэциеˮ илʼ 61 Тамна мэбена 62 Тюку сндяӈгахана маниенараˮ Артеева Валентина Егоровна. Шурышкарской районхана савовна теневадоʼ. Пиля лимбика, вадахаˮна хомбидоʼ. Пыдо ӈули мел не. Тареха, носи хобахат нютяˮ савадʼ, панэдʼ сэдыбиʼ Сэдорабнанда паркоромартада ни хаюрˮ Тиканда хаˮавна сэвˮ лекараӈэ манзара. Хэвы лимбя ирыʼ хэбидя ялямда мэˮӈась. Тикы манзаямда сидя юˮ самбляӈг поʼ минреда. Пон манза рабта ӈод тамна илебей пирибтярха. Мань манзахананда ядабтавась. Пыда ханзер лекараӈэ хэвамда вадесь: 63 - Нюдя ӈэвани мальӈгана хибяриӈэ тараванʼ харвацетыдмʼ. Ӈобӈгуна лекар мякна юсидадамзь. Таняна ӈоб илебей немʼ манэдамзь. Сэрококо луци не ӈацекыˮ тэри нянда лабцеӈгасетыˮ. Хаӈгуртахана ӈули савовна 64 лаханакурцеты. Манзарабнанда маниева сели ӈэсеты. Тикы пуд тарця лекармʼ манэсомадани ӈани лекараӈэ хэсь таславась. 65 Школамʼ ёльцемяхадани, Тюменьхана ӈэда лекараӈэ тохолкодиˮ институтанʼ хаядамзь. Тохолко серони ёльцемяхадани, тамини Мужи ӈэсынʼ симн ӈэдарацьˮ. Харни соямани яхани тодамзь. 66 Пили нюртей манзара пэвани мальӈгана, хабиˮ тэнз мэта лекар тянёсь. Мань нянани етри ӈокамʼ хамтарха ӈэсьтыˮ. Тохолавыни серониˮ, манзара пэмадани тянёрахаˮ ӈэсетыˮ. Ӈамгэ ёльцьӈгана манзаяниʼ нямна тохолко ханаць пэйваць. Тамна савовна хамедамба пяв. Таӈок поʼ ямбанˮ хуркари ненэцяˮ ӈудавнани ханцетыˮ. Ханяӈыдоʼ сиˮми савуцетыˮ, ӈанидоʼ няниʼ тэдортаˮ. Лекар манзая 67 саӈговоӈа. Нюниˮ ӈани лекараӈэ тараванʼ харваˮ. Няндоʼ манзьтыдмʼ: 68 - Ӈани явна манзаямдараˮ пюдаˮ. Нюдя неʼ нюмиʼ тарем ӈод мань сехэрэмиʼ недалӈась. Ӈобтикы лекар ӈэӈгу. 69 Пухуця есямʼ нямарпамада хубтема. Манзаямда тамна хаеванʼ нидя харва. Ихинанда пыхыдамда мэбетаӈэ пэрӈада. 70 М. Ярʼ падвы 71 ---- 72 Мэкад илемя 73 Нюниˮ яӈгова мальӈганаˮ ныланаваʼ ялэниˮ пухуцяниʼ няʼ ханярина мэцетыниˮ. Хуркариˮ мэкад серкˮ ериберцетыниʼ. Ӈобӈгунаʼ мале сян яляʼ ям манэсарць пэдараʼ помна няхарӈэ ядэрӈавацьˮ. Хасаваӈэ сиˮми няхаюниʼ сейтиʼ пина маханя ханаӈаханзь. Хумбасяда ӈамгэриˮ манэпатаʼ муно, нумдбати таминди лэруць, тёрыць санарӈаханзь. Маркадʼ ялмана нерня тёняна иленаˮ, ниниˮ маць: 74 - Пэдара помна ядэрма ӈамгэда сава? Неняӈг сиддаˮ ӈамдаˮ. Ёхадада. Хуркари хунортаˮ, хавыданаˮ ядэрмандоʼ... 75 Няхарӈэ ядэрта хана еся сехарыʼ Лар яхаʼ сяд ниʼ сиднаʼ тэвра. 76 Тубкахана сябармэрха хобасядаʼ надо нина хэхэˮ я танявы толха. Яʼ мидхы ӈарханда хадэцавэй ӈаркая харвмʼ тованаˮ нерня хибяхав ханопавэда. Нянь, юр, халяʼ юдак юсидаˮ. Пя малхана тохоцяˮ сярыˮ. 77 Нылана сава ямʼ хомахаданаˮ палаткаваˮ ӈабтаваˮ. Посёко ӈанохана нямсэхэймʼ пядадмʼ. Няхар яляʼ ӈэсоӈгана ӈопой ӈано хэвхана нултаванода. Няхаюниʼ хоноркованзь сиˮми таня ӈэдараӈахаʼ. Ӈоб, сидя поˮ вунидмʼ илеʼ, сяхари мань ядэрпани, ханебнани ӈоб тосасетыдмʼ, ненэциеˮ хэрабтамбасетынʼ. Някундо тэвмахадана пяˮ поӈгадʼ вэдепа пяян. Ӈанондо нид янʼ хаммахадандоʼ ӈобт нулъядˮ. Лаханакурӈаˮ ӈапойдоʼ палатканаˮ няюв ӈудамна санабтамбида. 78 Ӈамгэ пиркана падтоʼ мюд яберена ӈавэˮ нэкалӈаˮ. Харӈэ пяянˮ. 79 Яля едʼ хартоʼ есяˮ тэре ябере ӈадиберӈаˮ. Няюнаˮ минхалъядˮ. Мань промба пуня сюрбыв. Тубками нямадмʼ. Няхаюниʼ няʼ мадмʼ: 80 - Тахабя еремяваˮ! Сейтиʼ пинвам тэвариʼ... Нылекаˮ тальня миӈаˮ! Мирвсавэйˮ! 81 Нехэюниʼ нюня пыя ӈар харкуциди- нэкалӈахаʼ. Ӈатеналынаʼ. Няринаˮ миӈаˮ. Мунодоʼ ябена ненэциеˮ мунˮ тоˮолхаˮ, Лыдоʼ ӈули ямбˮ. Марцёдоʼ саӈганаˮ. Луцаˮ ӈэдарахаˮ. Ихинани мадм, ханяӈэмдо нямбаниʼ сава ӈэбта?! Сяне сероʼ хомбидм. Няхаюниʼ ня мадмʼ: 82 - Пыдариʼ ӈыльняку лыӈгарэйдиʼ. Тарем ерембата, ӈано няцей сюрбъидиʼ. Лабета идʼ няку хэидиʼ, 83 Нерденядоʼ саць пинкабтё, париде ӈади. Тальняку тад тэввандо, ӈамгэ ӈэса?! Тюкохов Семен Николаевич Няруй тэри ванебты. 84 Манзь ханада: 85 - Тарсиʼ хубта янʼ тэвэдаˮ! Няˮамбадидоʼ яберенаˮ, харӈэ пэрмыниˮ, ӈодиˮ маˮламба мэта яракоʼ ӈэвыˮ. Мараӈгыманзь, ӈодиманзь товыˮ. Ӈобт письлынаˮ. 86 Сяёмахаданаˮ ӈылекаӈэ пэрмы нинаˮ ӈано нюʼ тийнаˮ. Миндахандаˮ матормаˮ мунзялма. Бензинда сусавы. Хэвувнанаˮ ханта ӈанохоʼ лабтолынаˮ. Ӈопой ӈано хэвханаˮ нултада. Ӈопой хасава Зеленой Ярʼ харад няюв ёрманзь мимы. Бензиндаваˮ тамахаданда ма: 87 - Салехардахана сиддаˮ ханяна хоӈгудм? Бензин нянаниʼ тараӈгу. 88 Семен Николаевич вахалъй: 89 - Сиˮми пюрць ниˮ тараʼ. Сёˮ падыбада ненэцяндмʼ. Хусувэй хибямʼ хонраӈгун, ханяна илевами табедаӈгудаˮ. 90 Ненэцьʼ тэри пысэй, ма: 91 - Сиякан! Семен Николаевич сит тоˮолха ниˮ ӈаˮ. Париденяʼ имбытадм, ӈадсуй ладм нивангабя мэсʼ. 92 - Тиканда Няруй хурка ӈэбта? - ненэць ма: 93 - Мань телевизоркана манэцетыв. Сидяӈгада книгахананиˮ таня. Сяканда манэсомами яӈгу. 94 Ӈанона мюня ӈамдёда нидаˮ ма: 95 - Ненэсянда пыда. 96 - Няруйн ӈэбат сёдваˮ мэс!, - тамна тяха неры лаханавы нядоʼ пэрӈада. 97 Семен Николаевич ниˮ наˮ пунрёданʼ сёʼ мэˮла. Тамальӈгана нумда хэнёсь. Лар яхаʼ ид сяр ний хасенась. Ендад сер ӈанохоюнаˮ янамбовна миӈаханзь. Семен Николаевич Няруй мэта сёдаˮ ӈаха совыˮ ӈэвангабяˮ. 98 Ф. Худиʼ падвы 99 ---- 100 Культрураˮ илʼ 101 Маняˮ ириваˮ 102 Маняˮ округанаˮ тиӈгыхана "Истоминской чтения" сертаба пямахадʼ самляӈг поӈэ хая. Тохолкода ӈацекыˮ, училищеханаˮ. интернатханаˮ И.г. Истомин иламʼ тензевтембасетыˮ. Теда мэта ирыхананаˮ выʼ тер культурам нерня минрена мяд терˮ луцаˮ, ӈацекыˮ школаханаˮ ӈани лаханакодаˮ. Садикаханаˮ иринаˮ, ӈацекы еˮэмня падвыда лаханакуда вадетаˮ. Ӈамгэри нюрцмʼ сценкиˮ манэлабтамбаӈгуʼ. Салехард хэвхана ӈэда харад ӈани ниʼ вудумд. Таняˮ ӈани ӈэдалёртаˮ. 103 Маньʼ ӈобтаремˮ, "Няръяна Ӈэрм" толабадаӈэ нянда ӈани Иван Григорьевич иламʼ, ханзерˮ манзарамамда, хурка книгыˮ падыбамида вадеманʼ харвадмʼ. Истомин ириваˮ 1917 поʼ яра ирыʼ сибимдей яляхана соявы. Хусувэй ненэциеˮ тотревʼ сояванда 104 мальӈгана нисяхаюда, небяхаюда маймбавэхэʼ. Ӈармбата сиддиʼ нядабададамдиʼ хоӈахаʼ. Хоркымʼ, нохомʼ хадабаӈгу. Халямʼ ватаӈгу. Няхарˮ поданда хэмяд ӈацекэдиʼ хаӈгулавыˮ. 105 Сидндет похонанда сидя ядцямʼ няˮамба тюˮу юрквыʼ. Хурка маяндорпата ӈодʼ, нюдя Ванякоця иӈудомы. Хасава юʼ похонда тэвмахаданда, тохолко пэвыʼ. Ёльце савовна школамда малевэда. Сиˮив классмʼ ёльцемахаданда, Салехардахана педучилищенʼ тохолко лабцевыʼ. Малевэда. Тамальӈгы партияʼ политпросвет школахана манзара пэвы. Няхарˮ урокмʼ луца, ненэй ненэциеˮ вадамʼ, падтаӈговам, минревы. Тохолкованда, манзараванда мальӈгана ӈобʼ паднабцямда няˮамбавэда, паднавы. Тикы хавна ӈоляпяхана падтаӈгурмы. Тет вадамʼ теневавы. Лаханабнанда валёй ӈэвы. Тамальӈгана ӈэрм тер ӈацекыˮ литературной кружокдоʼ танявы. Нюмда "Ямалʼ тату". Ӈамгэри сёˮ, ярабцˮ, хобцокоʼ, илемяˮ, стихˮ падыбавыˮ. "Красной Север" газетанʼ манзара пэмахаданда тамна паднавы. Сита тотревʼ вадиˮ теневана ненэць ханярина таравы. Ӈобӈгуна Тюмень марадʼ няювʼ манзара нэкалмэдоʼ. Хойняна илена, ӈэрм тер ненэциеˮ тэнз книга сертабада ервӈэ таралмыʼ. Ӈулиʼ нюртей стихамда 1936 похона округана газетахана падвэдонзь. Нюмда "Ты", 1948 похона ненэциеˮ ӈудахана сертавы манэˮламтяр манэлабтамбавы. Тикы выставкахана Иван Григорьевич няхатата савовна ӈавэ падтавы. Нита нерде премиямʼ няˮамвысь. Тедаӈоʼ сертавы ӈамгэрида округана музейхана сюрыˮ. Ӈока картинамʼ падтавы. Нюбидоʼ тиˮ: "Арест Ваули", "Портрет ненца", "Старик коми", "Ленин на Ямале", "Город Салехард", "Ханты", "Портрет", "Молодой ненец с книгой". "Тохоцаха сэдвы ӈамгэрида": Сынˮ, "Старик", "Портрет юноши", "Мальчик ханты", "Дети", "Виды Салехарда". 106 1955 похона И.Г. Истоминмʼ писатель союзан няˮамвэдоʼ. Пыда няхарʼ вадавна паднавы. Падвы книгыда тамна таславдавэй ӈэдарахаˮ. 107 Ханяӈыˮ манзетыˮ сидя юʼ книгамʼ падвы. Нябиˮ манзетыˮ няхарˮ юʼ ӈэдарахаʼ. Сянри ӈэбта ӈодʼ, падвыда малˮ хамедамбинаˮ. Ханя саваˮ. Ӈоб книгада "Живун". Сиˮив по падыбавэда. Книгахананда харта иланда падвы. Ханзерˮ хаӈгурмы, маяндормы, ханзерˮ яля сэвмʼ маниеван харвавы, мал тикахана падыˮ. Пудана похонанда хабця ӈулиˮ тыяромдавэда. Тамна паднавысь. 1988 яӈгумы. 108 Х. Плялиʼпадвы