1 НГАРДАЛЁ 2 Ңардалё хаданта няʼ сидямбойңэ илевэхэʼ. 3 Сяны ңэбтуʼ ңодˮ Ңардалёр олюку ханкочана тари янʼ ядалийˮ. 4 Танянанта хунананта тэхэна мэна ңэдалёда ненчаиˮ мядымʼ хо. 5 Мядымʼ хомаданта недаʼ мюмня ядалийˮ. 6 Ов, ңобˮ хальмерутуʼ хавы, ненчантуʼ хавы. 7 Тикы хальмерʼ пэмбат тюʼ есрабтада. 8 Тандаяʼ сюрмы ңэвы, падвы сок мэмы. 9 Падвы сок нялкэнңажа, Ңардалё серада. 10 Тикы недантуʼ мюмня ңаниʼ ядалийˮ. 11 Тхэна мэна ненчаˮ ңэвыˮ. 12 Недаʼ мюмня ядванта серʼ, ов, ңаниʼ ңобˮ ненчантуʼ хавы. 13 Хальмерʼ пэмбад тэйңада. 14 Пухуча ңэвы. 15 Пухучамʼ ханкочанта мюʼ тибтеда. 16 Ңардалё ядалийˮ. 17 Тяханяʼ хоямта мада тяханяңы хэвхана явʼ вар ңэвы. 18 Харажˮ ңадейˮ. 19 Харадˮ тальняңы хэвхана ямгад танана пендмея ңэвы. 20 Пендме малʼ някуда мядˮ ңэвыейˮ, ңо- чейˮ. 21 Няхарˮ юдмян. 22 Хэнодуʼ янʼ хальмер пухучамта ңабта хаеда. 23 Мядоˮ н яʼ ядалийˮ. 24 Мятʼ тю, ерьия мятʼ тю, ервантуʼ мятʼ. 25 Пухучанта няʼ сидямбояхаʼ няби вавхана. 26 Няби вавхана сидя не ңачекы. 27 Няби ңарка, няби нбдя. 28 Ңардалёр ваванʼ ңамтыˮ, маˮ нивˮ: 29 - Мань епаде туридами пюрңадмʼ. 30 Тедевʼ тудами хорхадмʼ сава ненчантаˮ ңэхэвабˮ нантаˮ. 31 Вэску манма: 32 - Тадумт хоˮ нинувˮ. 33 Еддуʼ пина. 34 Едамта тедада. 35 Ңолыˮ ңодˮ Ңардалё ярума. 36 Ярчь манма: 37 - Манчьван ңорңадэймʼ, хадаеми мэнʼ харванакыейˮ, ханимтакы. 38 Мятсавэй няда манма: 39 - Хадар хына мэ? 40 - Тайкуй хэнодуʼ яʼ ниʼ ңабтавась, мадамчь, сидяңэ ненчаˮ мятʼ сидниʼ нибчуˮ тюлеˮ. 41 Ңадьбяни хаевась. 42 - Не ңачькэяхаʼ хоңамчиʼ хадамчиʼ, нёя ханивˮ. 43 - Не ңачекэхэʼ нидимʼ лэрабтаңгуˮ, лэрёсеты. 44 Лэрёбата хаңгу. 45 Ңэя, мань хосакэв. 46 - Ңавутар, тарсиˮ ңолын. 47 Тиканта ңачекэхэʼ хобчиʼ лэрёмамта тдаʼ нидимˮ намдˮ, янамбовна нихимˮ хантˮ, сянад санартахаʼ. 48 Тад не ңачькэяхаʼ хаяхаʼ. 49 Няби нюдя ңэ нивˮ. 50 Нянта нерняʼ сюр мбасьтейˮ. 51 Няби манчеты: 52 - Пухучамʼ нён лэрюбтаˮ! 53 Ңамгэ сюрберңан? 54 Хананʼ ноˮ тэвъяхаʼ. 55 Няби ңачькэя сюрмбавнта серʼ мантэйˮ. 56 Тад тикад хэ ваңгахана хансавэй пухучаʼ мирнерида хая, таюнта сэя. 57 Мятʼ тюңахаʼ. 58 Няби ңулиˮ пёдорчеты, манчеты: 59 - Нерʼ мавочи, пухучамʼ нён лэрюбтаˮ. 60 Лэрюванта серʼ нивˮ ңаˮ. 61 Мятʼ тюванчиʼ серʼ ңаркаюмʼ манма: 62 - Неями хадами лэрюбтада. 63 Хэ вңганʼ мантэйˮ лэрюванта серʼ. 64 Ңардалёр ярума, маˮ нивˮ: 65 - Нерʼ манчетыдмʼ, мань хэбчакэдмʼ. 66 Ңамгэ сими табламбсан? 67 Хадами нись хаңгуˮ тедаʼ. 68 Мятвасэй ерв манма: 69 - Наркаюмʼ не ңачекымʼ хадант еˮ эйңэ недант мэир. 70 Вавдар тяханяʼ мэˮ, тяханяна илеˮ. 71 Ңардалё ярачь ңэвадэйˮ. 72 Тахабе неданта мэда няби не ңачекымʼ. 73 Тад тикахад Ңардалё серката мядмʼ мэла. 74 Недя нюмʼ хо, хасава ңачекэча. 75 Ңардалё ни ядерчетуˮ, етʼ пихиня юсидасьты. 76 Ңамгэ яле ялэда таремʼ маторпда. 77 Пихиня ханʼ ниня юсидасьты. 78 Тикы ненчаˮ едʼ хаби ңэвы. 79 Хабей ервота ңэвы тикы мятсавэй нянда. 80 Тыдуʼ ты пэрчахаюдуʼ хариту яңгаңахаʼ, сидямбой ненэчьʼ. 81 Пыду ңамтыˮ явʼ вархана. 82 Тяханяңы хэвхана харадˮ таняˮ, ңокая харад. 83 Хабей ервота манма: 84 - Тад нерняʼ Ңардалё пядамта хибярт ни пэртˮ. 85 Харет пядамт мэин вэнекохона тэванахава. 86 Вэнекохона тэвабюˮ. 87 Пядар харт мятʼ хосˮ! 88 Ңардалё манма: 89 - Мань поёрчь ехэрадмʼ. 90 Неми хэбчакы. 91 Ңардалё не хая. 92 Ңачекэмта пебянта хаеда, сеней няби ни ңачекэнʼ. 93 Манма: 94 - Няр лэтбад! 95 Нарэй пядамтуʼ пэрңа, нарэндяхаˮ. 96 Ңардалё пихиня юсида, хананта ниʼ. 97 Мякана ңачекы ярмонтаʼ небяда поёрңа. 98 Не ңачекэр ңачекымʼ таремʼ манзабтамбовонта: 99 - Ңардалё хальмер пухучавна недамта нельчесь. 100 Не ңачекы таремʼ ярмонта. 101 Ңардалё мятʼ санэйˮ, манма: 102 - Тюкор ңамгэ таремʼ лаханаңгу? 103 Нямюр ңадимчеˮ! 104 Не ңачекэр нямюмта ңадимчеда. 105 Тад нэкалңада ңани, пахамананта хархана мадада нямюмта. 106 Не ңачекы тикана ңамты, вэида пиня юңгуˮ. 107 Поюрчид тоˮ. 108 Ңардалё не нямта хонрамбсетыда. 109 Мунта юңу. 110 Манчеты: 111 - Няр ңамгэ, ярса? 112 Мунта юңгу. 113 Тёнянңы нисянта мятʼ хаёв, маˮ нивˮ: 114 - Нями талирерхавы. 115 Етʼ лаханаванʼ ни харваˮ. 116 Тари ңамчёва ңамты, мунта юңгу. 117 Хабей ервота манма: 118 - Тальняʼ тараˮ! 119 Хонрабсетыдуʼ, мунта юңгусеты, ңамчевы ңамты. 120 Хабей ервота манма: 121 - Тюкор нивˮ талиреˮ терсяда мякана. 122 Тадебядараˮ хоңадаˮ! 123 Сиив хабиʼ небя танява. 124 Ңамгэрт хабчаңгана ненчамʼ нидя ңэдарамбюˮ. 125 Сиив хабиʼ небямʼ хоңадаˮ! 126 Ңобˮ ябтако заби сяднчет вэнекомʼ подерңа. 127 Понхарт ни юңгуˮ. 128 Сиив хабиʼ небя пухучамʼ тада. 129 Сейнʼ туита юңу. 130 Сидя сюдоба сэврида пуно меңгарха. 131 Ңэвада ервотаʼ мядмʼ ңулиˮ сабадуʼ, ненэчьʼ ңока ңэˮ нивˮ. 132 Хабей ервота манма: 133 - Ңардалё хытырмʼ ченеваˮ нивˮ. 134 Ңардалёраˮ тэлабамта хытырмʼ ченевась. 135 Ңардалё тадебяʼ маханʼ ңамтыˮ, чикид тэлаңгу. 136 Ңардалё техэ яхад мансахаломахад тылтамба пя, мансахалма: 137 - Ңобˮ хальмермʼ хувы, сокамʼ сервы. 138 Тамна тальняна тувы. 139 Нардалё инча ңылна манма: 140 "Таббяр сими нивˮ хоˮ. 141 Ядмами тылтамби." 142 Ңэвамта тахаюʼ пиняʼ ңадимчеда, тикаж тад тэрылавонтовˮ. 143 Манма, таʼ мальңгана ненчаˮ попамʼ пилюсˮ нимˮ. 144 Манма: 145 - Попа тоңовˮ, попа то! 146 Вэнеко пярна, юнув ңорсана, попа то! 147 Тикы мядʼ черˮ тад санавантуʼ тадебя мэнтантуʼ, малңэ хаяˮ. 148 Ңардалё ңопойңэ хаи. 149 Пинʼ санаванта серʼ сиив хабиʼ небя пучучамʼ лэмбранта питарңада, ңослё хамыˮ. 150 Посава дэмбрада мальвы. 151 Ңардалё пин тарада, таняна манчеты нита поңгана: 152 - Хуна попада? 153 Хыняʼ санарңада тадебяʼ мэмаʼ ёльчаңгана? 154 Хибяри манза, попа то? 155 Ненчаˮ маˮ нимˮ: 156 - Юңу. 157 Тарча тёр намдавачь. 158 Тад мятʼ тюˮ ңаниʼ, тадебядуʼ хавы. 159 Ңардалё пырдаричейʼ сасˮ нивˮ. 160 Манма: 161 - Ңамгэ санарңадаˮ тадебяʼ мэмаʼ ёльчаңгана? 162 Малңэ санэйдаˮ. 163 Лэрё нивˮ хаˮ, тадебяр нивˮ лэрюˮ. 164 Хабей рвота ма: 165 - Хэй- я! 166 Тедавʼ хаңгода еэмня тавэваˮ нисявˮ ңаˮ. 167 Тедаʼ нянанаˮ хаевндада юңгу. 168 Сиив хабиʼ небямтуʼ нивамˮ хадарабтаˮ. 169 Ңардалё, хытыр нинуˮ теневаˮ. 170 Сиив хабиʼ небямʼ ханабсур, хальмер пухучамʼ ханаңгодакэр. 171 Ңонаңоˮ хытырмʼ нину вˮ теневаˮ. 172 Ңардалё сеняңы нянта сехэрэвна тахабе вэнекохоˮ на ңаниʼ подерˮ нидувˮ. 173 Сяднчет янтомʼ подерңа. 174 Хальмер пухучамта ханʼ вэняʼ пэңада. 175 Ов, сюдобя пэдара под ңэвыейˮ. 176 Под тальняңы няв паделавахана ңани сидя ненэчьʼ ңэвы. 177 Ңобˮ тарехамʼ муңгахана ядпихиʼ, ңыгхана. 178 Тикы тарехар ңоˮ няби хэванʼ санасетыˮ, няби хэвхы подʼ няванʼ санасетыˮ. 179 Сидяңэ ңэдарамбихиʼ. 180 Таремʼ сянакурмычь. 181 Ңардалё тёерейʼ. 182 Пухучамта ерча ехадңада. 183 Хальмер пухуча таʼ намтыˮ, махада мальнакы. 184 Ханта мюʼ таремʼ ңабтада. 185 Тикамта ңабтамаданта Ңардалё тюрыңа: 186 - Ңопой тареха хэхэрңая Манть тадебя пухучамʼ миндремʼ! 187 Тадебя пухучамʼ нёдиʼ хадабюˮ! 188 Тэри намдотажиʼ юңгу. 189 Тареха под навянʼ ңоˮ пакалийˮ, ңобʼ муңгьядиʼ, аңамбоювна тасиʼ хамыˮ. 190 Хальмер пухучаʼ ңэваʼ ниʼ паклэйˮ, Пыда салик савак тирчидеда. 191 Ңардалёр вэнода нултайда. 192 Маˮ нивˮ: 193 Ңардалёр вэнода нултайда. 194 Маˮ нивˮ: 195 - Пухучамʼ хадариʼ. 196 Тайна хаˮ мандадмʼ? 197 Пыдриʼ ханариʼ! 198 Мань пуняʼ салтывˮ. 199 Нянэ ңокаʼ тёрейванюˮ, нянэй ңокаʼ мадамнюˮ, пухучамʼ нёдиʼ хадаˮ! 200 Ңопой тареха ңэвадалариʼ. 201 Маңахаʼ: 202 - Ңардалё, ябт енэйˮ, харт ханад! 203 Тэмиʼ юрˮ сидяңэ. 204 Самбляңг юˮ тэдамт таед салмант ёльчаңгана тюку подʼ няванʼ тэвраңгуниʼ. 205 Етʼ ханад! 206 Сиив хаби сидниʼ хадаңгу. 207 Ңардалё подʼ мюмня ңэдалэйˮ. 208 Хальмер пухучамта сядʼ няʼ вэирңада, ңабтада. 209 Ихинянта манма: 210 "Сими нельчебˮ нанчиʼ ңобчикы тутадмʼ. 211 Самбляңг юˮ тымʼ нибчухуʼ тэвраˮ." 212 Подʼ мюмня ңэдалэейˮ. 213 Ов, под ңулиˮ муңгдаревʼ ңэвы. 214 Подʼ нявхана мядодуʼ ңулиˮ ңока. 215 Тахабе Ңардалё тёрейˮ: 216 - Попа то! 217 Юнуда ңорсанаˮ, вэнˮ парнаˮ. 218 Мядоˮ мана вэнекудуʼ тад мадлавонтуʼ. 219 Ңардалё мантэйˮ. 220 Маниебˮ нанта ерьи мякад сидя ненэчьʼ ңадимя. 221 Подʼ сидя хэванʼ лңгарэяхаʼ. 222 Маниебта поданʼ ңоˮ танабта хальмер пухучамʼ вэнекуда ханаджуʼ. 223 Ңардалё тюрыңа: 224 - Попа то. 225 Таняна подʼ нявувна мядуˮ едʼ нимˮ нявотуˮ. 226 Ңадимтананта ханʼ мюня чибида хальмер пухучамʼ сидя хэвхад хэвхад ядңадиʼ. 227 Тари харсэйˮ махаʼ няʼ. 228 Ңардалё ңулиˮ сюрмбюˮ нивˮ, манма: 229 - Харичиʼ небямчиʼ ңамгэ таремʼ мэриʼ? 230 Небянчиʼ тайна туромахад ңамгэ, ехэрадиʼ? 231 Ңамгэ таремʼ мэриʼ? 232 Неред нянаˮ ңокаʼ тёр ңэдатадамнюˮ, ханми ңэдардмʼ, пухучами нёи хаˮ, вэнекуˮ нёиˮ хадаˮ. 233 Ңамгэ, нисядиʼ намдорˮ? 234 Маˮ нихимˮ : 235 - Юңговˮ, юңговˮ, нининчь намдорˮ. 236 Тедавʼ харниʼ сермиʼ ңэˮ нивˮ. 237 Ңардалё манма: 238 - Та хардахаˮ ханаңгув. 239 Харичиʼ небянчиʼ еэмня сярңгудиʼ тедаʼ. 240 Маˮ нихимˮ: 241 - Ңардалё, чиканта ңэя. 242 Сидяхаʼ недамт ханаин! 243 Тайхавʼ, харадʼ няхавʼ сидниʼ нён ханаˮ! 244 Мале ңодˮ пухучаңэ ңодˮ зэˮ нисявˮ. 245 Харниʼ небямиʼ ңэˮ нивˮ. 246 Сидяха недамт ханаин. 247 Ңардалё мядоˮ няʼ тэвыˮ. 248 Сидя не мюдмʼ подерңа. 249 Тыда ңани етʼ сяри ңока ңэдакыеˮ. 250 Мюдʼ пумна тари тюрхана ныкалъедуʼ. 251 Ңардалё вэнекуда миэчь ңэдалэйˮ. 252 Сидя не няби танырңа, няби пумнанта мңа. 253 Пуняңы поданта няванʼ тэвыˮ ңани, сидя ненэчийкояюд самбляңг юдʼ тымʼ чикана марембидиʼ. 254 Ңардалё тэңэ. 255 Ңардалё пуд тари танайда, самбляңг юдʼ ты. 256 Ңардалё хабей ервотаʼ мядʼ тюкуркад чиканʼ ңысы. 257 Тад чикад мядота таханʼ ңобˮ ненсады хавра, туцавэй ты ңамса. 258 Немча танда, ңахат немча. 259 Няхарˮ недя Ңардалё мякананта. 260 Ңардалё хэвняʼ ни ядерчетуˮ. 261 Тедавʼ тзда ңока ңэˮ нивˮ. 262 Хананта ниня юсида пихиня. 263 Пэвсюмняңэ хая. 264 Ңамчидуʼ ңорачь лаханакувонтуʼ. 265 Хабей ервота мамононта: 266 - Ңардалёе тедаʼ хачерʼ мэсь сава? 267 Недя няхарˮ. 268 Ңобкавадуʼ харнаˮ нюваˮ ңэˮ нивˮ. 269 Сидя немʼ тавысь. 270 Маняˮ чикабида ңачекынаˮ неңэ мэңухуюнаˮ. 271 Ты илнтаваˮ та. 272 Хунина Ңардалёмʼ еся почкаʼ мюʼ лада итʼ ңэдтаиваˮ. 273 Ңардалё инчиле хананта ниня юсила. 274 Хуняна хабей ервота Ңардалёмʼ нэкалңада, ма, тоя. 275 Ңардалё хая. 276 Хабей ервота манчь ханада: 277 - Ңардалё, ты илнтаваˮ тэвран мале, есядаваˮ хочь хантˮ нянавˮ. 278 - Еся ханяна ңа? 279 - Серебир еся тасий марана тари юсида, идʼ ңылна. 280 Еся почкаʼ мюʼ ладая сит ңэдтаңгуˮ нивамˮ. 281 Есядаваˮ тэврахавабат чикавахана ненэсю ийваˮ ңэвэн. 282 Хабей ервотаʼ мунта тяхаʼ мэсь вэва ңэˮ нивˮ. 283 Ңардалё хуняня хамыˮ. 284 Тяханянңы хэвхы купес ха радʼ нермяʼ ядувна, чикавна симидуʼ. 285 Ёрянта тэлувна яңга симʼ мэвыˮ. 286 Ңардалёмʼ еся почкаʼ мюʼ лададуʼ. 287 Есямʼ хочь хантˮ нивˮ. 288 Тасий марана серебир есяˮ тари юсидаˮ нимˮ. 289 Ңардалёр еся почкаʼ мюʼ пакалийˮ. 290 Яңгантуʼ си нюдя ңэвы. 291 Ңулиˮ пэвсюме, ңулиˮ тчи. 292 Ңардалёʼ почкамʼ сян ңэдабтамба пятбуʼ ңулиˮ таркараңга. 293 Евродуʼ манма: 294 - Етʼ пэвсюме, ханимявовˮ. 295 Ңамгэнʼ маяндорңаваˮ? 296 Яңганта си ңарка ңэбта вэва ңэса? 297 Хуняна мэиваˮ. 298 Еся почкаʼ мюʼ ладмахад Ңардалё ханяхарт ни хантˮ. 299 Хуняна вэкъиваˮ. 300 Еся почкаʼ мюня пиʼ тяхаʼ мэя. 301 Ңардалё тахабе хаюˮ нивˮ. 302 Пиңэ хэˮ нивˮ. 303 Хонараңгнакы. 304 Пиʼ ңамгэ ерня сенакоча ңадимонта, ңулиˮ сенэрмонта. 305 Луса вахалмонта: 306 - Купес лусаʼ нермянта ядувна ңамгэ яңга симʼ сертавыˮ? 307 Нермянта яданʼ ңамгэ ңани почкамʼ ңабтавыˮ? 308 Почкаʼ мюд вахалийˮ: 309 - Хабей ервотаʼ почка. 310 Мань Ңардалёдмʼ. 311 Есямʼ хочь хаидеймʼ. 312 Хабей ервотаʼ есяд хоманчь хэвндядмʼ, ңадьбяни ңаченадмʼ. 313 Яңгни симʼ нюдемчевыˮ. 314 Таси марана серебир еся тари юсида. 315 Ненчаини есяд хочь хантадмʼ. 316 Луса манма: 317 - Ңардалё, мань хэхэдмʼ. 318 - Пыдар хибян? 319 - Тари пэндаи тэвабидмʼ. 320 Няхарˮ юна хан чер ңавори минредмʼ. 321 Еся ңэдакы, тавар нкэдакы. 322 Тайкуй хардами чи. 323 Хэхэсяда луса ервами таня. 324 - Тэмдорчи тэвананан ңэбˮ нант ңани, ңамгэ тай есямʼ хочь хэваʼ харвананюˮ? 325 - Мань хэхэдмʼ еэйдань, таняна ся тари юсидахавабтуʼ. 326 - Пыдар хантан, есядами татан? 327 - Нябиюмʼ хэвнтуʼ таидмʼ есядант. 328 Есядани няби хэвнтуʼ муңгуˮ нинувˮ мань есядани. 329 - Ханьˮ, почками хаврад! 330 Почкаʼ ванумʼ хавра ңани, Ңардалё ңоˮ манʼ чикы лусакочар пакалийˮ. 331 Пиʼ тяхаʼ чикана мэ. 332 Ңардалё ңани няхарˮ юна хан чер ңавори чехэ пендмянта тюʼ няюʼ янамбовна мансхалэйда. 333 Ямгад танана пендмянта маланʼ Ңардалё таʼ хасерийˮ. 334 Хуняна ялананта хабей ервота хэˮ нивˮ нямта паклеванчь. 335 Няби хаби манма: 336 - Ңахат манченюˮ, Ңардалёраˮ ни ңэңгуˮ. 337 Ни хаңгуˮ почкаʼ моня. 338 Черда таня? 339 - Чикана мэвонода. 340 Почкаʼ мюд вахалийˮ: 341 - Мань Ңардалёдм нидмʼ ңаˮ. 342 Тари лусакочадмʼ. 343 Хабей ервота манма: 344 - Ңардалё сян выта ңока. 345 Ненчамʼ нельчемювата выта ңока. 346 Мерку паклераˮ! 347 Чикы лусакочаʼ яңга сивна мирнерида хаяˮ. 348 Няхаромтэй ялахана Ңардалё пендмянта малувна няхарˮ юна ханхана пэндаи ервотаʼ нёʼ синʼ хынрэйда. 349 Хабей ервота манма: 350 - Ңардалё, тарсиˮ вьгданавэн. 351 Хачерувʼ есяданаˮ тэвран, юнодаваˮ тан. 352 Ңавар ңэдакы. 353 Ңардалё манма: 354 - Юновамʼ ничь писидеˮ. 355 Харни мадамчь, няхарпой юна ңэя, поёрчь мэсодана. 356 Хабей ервота манма: 357 - Серебир еся тасий марана юсилахавабтуʼ мань хюхэрчадмʼ. 358 Ңачекыни таняʼ нядамˮ илелаˮ. 359 Пихиня ядэлтананта Ңардалё сюдэхэʼ поңгад нямада, маˮ нивˮ: 360 - Я л ңачекыд вадававандавэйˮ. 361 Падхартар нё ханьˮ! 362 Чикы няр, ңэдабтамбавэр иле твонда ни ңаˮ. 363 Ңардалё яханта ямдэйˮ. 364 Хадаеда тамна илевы. 365 Хадаемта танда. 366 Тюмна ңэдалерта ненчаңэ хая.